Psychologia inwalidztwa._______21.10. 2000 r. Wykład II.

Dzisiaj chcę zasygnalizować pewne tematy, do których później będziemy wracać. Może zacznijmy od tego jaki jest cel rehabilitacji ludzi, którzy ulegli nieszczęśliwym wypadkom. Można powiedzieć, że są takie trzy główne cele :

1) usprawnienie fizyczne -to robią rehabilitanci, masażyści.

2) usprawnienie psychiczne - i tu mamy szczególną rolę dla psychologa.

Możemy sobie wyobrazić co przezywa człowiek, który utraci np. którąś z kończyn, czy ulegnie urazowi kręgosłupa. Wtedy wówczas najczęściej dochodzi do utraty sensu życia („ co ja teraz będę robić „, „ jak ja będę teraz żyć „), wszystkie plany i marzenia rozsypują się jak domek z kart. Właśnie w tych sytuacjach czło­wiek sam sobie nie potrafi pomóc. Tu potrzebny jest ktoś z zewnątrz i właśnie tym kimś powinien być psycholog, który zna i rozumie potrzeby i całą strukturę osobowości człowieka, który wie, że trzeba temu człowiekowi ukazać, że nawet w takim stanie w jakim jest może cieszyć się życiem, może cieszyć się w trochę inny sposób ale, że jest to możliwe. Należy pamiętać, że wszystko zaczyna się w naszych szarych komórkach, wszystkie dobre i złe pomysły, wszystkie idee. Chodzi o to, żeby ten stan psychiczny człowieka, który jest zupełnie zrezygnowa­ny, który nie potrafi się odnaleźć , żeby mu pomóc dostosować się, żeby jego myślenie nabrało innego kierunku, pokazać mu sens życia. To jest najtrudniejsze zadanie dla psychologa. Jeśli uda nam się tego człowieka przekonać o sensie dalszego życia to wszystko będzie na dobrej drodze. Trzeba tu wykazać się trudną sztuką zrozumienia innego człowieka, empatią. Tutaj rola psychologa jest przeogromna. Przede wszystkim dlatego, że psycho­log zna dobrze strukturę funkcjonowania człowieka, potrafi to nazwać oraz dostrzega jak jedna sytuacja wywołuje następną. Przypuśćmy, że ktoś chciał być sportowcem a po wypadku stracił np. nogę, to trzeba go przekonać, że on nadal może się interesować sportem, trzeba mu otworzyć pewien nowy kanał np. namówić go aby został sędzią. Trzeba mu ukazać nowe drogi realizacji, zaspo­kojenia potrzeb. Jeśli człowiek niepełnosprawny niczym się nie zajmuje i pozos­taje w domu to jest to straszne obciążenie dla jego rodziny, która musi zmienić swój cały rytm życia. Ten człowiek to widzi a chyba nie ma nic gorszego jak czuć się niepotrzebnym, a jeszcze gorzej gdy człowiek czuje się ciężarem. To działa ogromnie obciążające na tego człowieka, który już i tak ma przecież wielkie stresy. Ten człowiek coraz bardziej pogłębia się w depresji, coraz bardziej traci poczucie sensu życia, poczucie własnej wartości. Proszę sobie wyobrazić jak życie tego niepełnosprawnego człowieka może ulec przeobrażeniu kiedy przeko­namy go do tego żeby np. uprawiał sport. Wtedy jego życie nabierze innego wymiaru. Spotyka się z grupą takich samych ludzi jak on. Wszyscy są na wóz­kach, wszyscy są inwalidami i nie ma tam z góry skazanych na przegraną. Oni mają te same potrzeby. Ten człowiek zauważa, że jego nieszczęście nie jest jedyne na świecie, znajduje tam przyjaciół.

Zadanie psychologa w rehabilitacji psychicznej polega na tym, żeby ukazać sens życia, żeby wyciągnąć człowieka ze stanu depresji, żeby pokazać mu mimo wszystko Jego godność i poczucie własnej wartości. Jeżeli nam się to uda, jeśli on uwierzy, to odniesiemy ogromny sukces, bo przywracamy jakby człowieka społeczeństwu.

3) usprawnienie społeczne - chodzi tu o to aby człowiek niepełnosprawny nie czuł się wyizolowany ze społeczeństwa ale żeby czuł, że żyje w społeczeństwie, jest dla niego i z niego korzy­sta.

Dobrze jest wykorzystać pomysły i porady ludzi niepełnosprawnych, gdyż oni na pewno lepiej niż ludzie zdrowi potrafią zrozumieć drugiego niepełnospraw­nego. Psycholog powinien to umieć wykorzystać, ale równocześnie sam powi­nien pracować nad umiejętnością empatii. Psycholog musi umieć słuchać i ob­serwować oraz mówić wtedy kiedy potrzeba. Problem jest wtedy gdy człowiek nie chce mówić, gdy się zamyka i trudno do niego dotrzeć. Gdy człowiek chce mówić to słuchajmy, nie okazujmy zniecierpliwienia, nie bagatelizujmy jego pro­blemów, bo coś co dla nas może nie być problemem to dla niego może być problemem ogromnym. Pamiętajcie również aby zawsze mieć czas na wysłu­chanie własnych dzieci gdy tylko chcą Warn coś powiedzieć, bo możecie cał­kowicie stracić kontakt z dzieckiem, które po kilku nieudanych próbach poroz­mawiania z Wami może się „zamknąć w sobie „. Jest to bardzo niebezpieczne. My jako psycholodzy różnimy się tym od innych, że pewne rzeczy potrafimy nazwać po imieniu. Wiemy np., że jak ktoś jest znerwicowany to musi być tego jakaś przyczyna i nie wystarczy dać mu tabletki na uspokojenie, trzeba go spy­tać jakie ma problemy. Psycholog musi umieć nawiązać kontakt.

Celem rehabilitacji, oprócz powyższych usprawnień, jest również przystosowanie

otoczenia do osoby niepełnosprawnej i kształtowanie postaw otoczenia ( środowiska

rodzinnego ).

Przedmiotem rehabilitacji są zmiany sprawności fizycznej, zmiany w psychice,

zmiany w życiu społecznym i zmiany w korzystaniu z otoczenia zarówno fizycznego

jak i środowiskowego.

Czynniki jakie należy brać pod uwagę w czasie rehabilitacji to :

• rodzaj i stopień inwalidztwa,

• wiek,

• status społeczny,

• cechy osobowości,

• zdolności organizmu do kompensacji,

• potrzeby ( psychiczne i nie tylko ),

• związek psychiki z inwalidztwem (takie samo inwalidztwo u różnych ludzi będzie inaczej odbierane),

• reakcje na inwalidztwo powstałe w skutek urazu (inaczej człowiek reaguje na powolną utratę czegoś a inaczej na nagłą),

• czy to jest inwalidztwo od urodzenia, czy nabywane powolnie, czy też nagłe.

Bardzo proszę o tych wszystkich czynnikach pamiętać. Proszę je przemyśleć i zastosować jeśli będzie taka potrzeba w terapii i rehabilitacji ludzi niepełnospraw­nych . Na dzisiaj to tyle. Dziękuję Państwu serdecznie i do zobaczenia za dwa tygodnie.

Uwaga : Dzięki wyrozumiałości Księdza Profesora nie musimy pisać referatu i wykazać się znajomością lektury, ale mamy do wyboru albo jedno albo drugie ( albo referat albo lektura - do wyboru ).

---