PSYCHOLOGIA INWALIDZTWA

WYKŁAD 4

Za pomocą obecnie stosowanych technik pomiarowych do badań inwalidztwa nie da się całkowicie na podstawie kryterium osobowości rozróżnić poszczególne typy /grupy/ inwalidztwa.

Jedynie co można stwierdzić to, to że istnieje zbieżność pomiędzy badanymi grupami.

Różne rodzaje inwalidztwa pociągają za sobą podobne skutki a mianowicie każdy człowiek nawet zdrowy przeżywa stresy i jeżeli kogoś spotka dodatko­wo nieszczęście w rodzaju fizycznego inwalidztwa to człowiek taki jeszcze bardziej przeżywa stresy, frustracje one się w nim potęgują.

Liczne badania nad psychicznymi skutkami fizycznego inwalidztwa, które przeprowadzili BARKER badania te wykazały, iż somatyczne odchylenie od normy jako fakt fizyczny nie jest związane w sposób bezpośredni z przyczynami zachowania tkwiącymi w psychice. Jest to jedno z najważniejszych stwierdzeń a jednocześnie za najmniej akceptowane w zasadach somatopsychologii.

Podsumowując wyniki badań można wysnuć następujące przesłanki

1. nie ma istotnych przesłanek, aby sądzić, że osoby z wadami fizycznymi /inwalidzi różnego rodzaju grup/ różnią się jako grupa pod względem swego zasadniczego i ogólnego przystosowania. /Dotyczy to wszystkie rodzaje inwalidztwa/

2. nie ma wyraźnych dowodów na istnienie związków między różnymi rodzajami inwalidztwa a poszczególnymi cechami osobowości. Można pokusić się o stwierdzenie, że istnieje pewien syndrom cech /zespołu cech/ osobowości, które są charakterystyczne dla wszystkich rodzajów ludzi niepełnosprawnych. /To samo może dotyczyć ludzi zdrowych/

3. Chociaż nie znaleziono modeli osobowości, którym odpowiadałyby takie czy inne typy inwalidztwa, można jednak powiedzieć o pewnych formach zachowania związanych bezpośrednio z ograniczeniami narzuconymi przez dany rodzaj inwalidztwa.

Nie można powiedzieć, że istnieje jeden rodzaj osobowości który pasuje do takiego czy innego rodzaju inwalidztwa. Można natomiast mówić o pewnych formach zachowania związanymi bezpośrednio z ograniczeniami

4. Nie stwierdzono konsekwentnego podziału w zakresie różnic osobowościo­wych i przystosowania pomiędzy grupami ludzi zdrowych i inwalidów. Jednak badania wykazują, że inwalidztwo fizyczne wywiera głęboki wpływ na życie człowieka. Zależy to od wcześniejszej struktury osobowości. /Jaką osobowość miał zanim został inwalidą, czy zaakceptuje to czy nie/. Ważne jest rónież to, w jakim czasie przeprowadzamy badania bo wiadomo¹,¹ że w I okresie badania te będą się różniły, człowiek przeżywa szok i ten szok może trwać bardzo długo.

Doroszewska potwierdza słuszność tych poglądów i uważa, że wszystkie długo­trwałe oddziaływania stresów czy bodźców niekorzystnych wywołują w osobowości pewne zmiany, które potrafią zmienić pewne cechy osobowości. Wszystkie długotrwałe oddziaływania na procesy biopsychiczne muszą zaważyć na przebiegu jakości tych procesów rozwoju, samoakceptacji, samokontroli, adaptacji człowieka do warunków w jakich przyszło mu funkcjonować. Wpływ ten może utrudniać przerwanie procesów biopsychicznych. Teoria Adlera mówił,' że wszelkiego rodzaju niepełnosprawności mobilizują, są czymś dodatnim, pozytywnym /podobnie jak ze stresem może mobilizować do działania/.

Można się pokusić o takie podsumowanie, że wpływ inwalidztwa na osobowość danej jednostki zależy w dużej mierze od jakości, od specyfiki Ł predyspo­zycji samej osobowości.

Jeżeli mamy tendencje do zdrowej silnej integracji, to na problemy jednego jej elementu może łatwiej skompensowane lub zaadoptowane niż wtedy, gdy struktura osobowości jest chwiejna, kiedy brak w niej mechanizmów i nawyków, kiedy przeważa nastawienie na doświadczenie na bodźce ujemne i dezintegru­jące.

Sam fakt inwalidztwa będzie wpływał ujemnie na jedną jednostkę w zależności od właściwości układu nerwowego tzn. od jego siły wytrzymałości na napór bodźców, od szybkości powstawania i trwania reakcji. Są to elementy na których opiera się temperament.

W zależności od typu emocjonalności od właściwości tworzących się postaw / z przewagą albo emocjonalności albo racjonalności/ a także od siły i jakości oczekiwań oraz przeważającego charakteru interpretacji doświadczeń a także od ich zapamiętywania. Postawa wszystkich tych sytuacji leży w sfe­rze osobowości jaką człowiek miał przed doznaniem jakiegoś urazu. Oprócz wszystkich wew. osobotwórczych czynników wchodzą tu jeszcze w grę elementy zewnętrzno pochodne tj. przeżyte doświadczenia / pozytywne i ne­gatywne/, wpływy środowiskowe kulturo w stosunek ludzi do danej jednostki i jej zadań. Kalectwo może oddziaływać na osobowość w sferze ich stosunków do samego siebie i w stosunku do otoczenia.

Psychologiczne skutki inwalidztwa Psychologiczna sytuacja jednostki z odchyleniem fizycznym od normy może pociągać za sobą psychologiczne skutki tego odchylenia, które z kolei zależy od wielu czynników. Biorąc pod uwagę wyniki badań i doświadczenie można przyjąć, że zarówno czynniki y/rodzone jak i nabyte oraz rodzaj inwalidztwa nie determinuje cech psychicznych. Istnieją jednak warunki!,' które wpływać mogą na przebieg rozwoju psychicznego człowieka i po v; stające w jego wyniku składniki osobowości.

W licznych badaniach nad różnymi grupami niepełnosprawnych stwierdzono, że zachowanie człowieka i tendencje do określonych działań zależą od doświad­czenia jednostki zwłaszcza w okresie wczesnego dzieciństwa. Zarówno budowa jak i właściwości chemiczne organizmu, chociaż maję wpływ na przebieg kształtowania osobowości człowieka to nie determinują ostatecz­nego rezultatu, decyduje o nim treść oddziaływań jakimi jednostka była poddana należy tu podkreślić, że szczególne znaczenie dla osobowości ma to, co go spotyka i jaki jest jego stosunek do tych zdarzeń. Sytuacje. które utrudniają codzienne życie:

l/ utrudnienia

2/przeciążenia

3/deprywacje

4/zagrożenia

l/ Sytuacja utrudnienia powstaje wtedy, kiedy możliwości wykonania zadania zostają zmniejszone wskutek pojawienia się v; sytuacji jakiś elementów zbędnych lub nieobecność jakiś elementów potrzebnych./Powstaje więcej przeszkód do realizacji własnych potrzeb albo ich brakuje/ Przeszkody i braki dezorganizuję funkcjonowanie i utrudniają wszelkie czyn­ności. Przeszkody mogą utrudniać przebieg czynności fizycznych jak i urny s ł owych.

2/ SYTUACJA PRZECIĄŻENIA powstaje wtedy gdy trudność zadania jest na granicy możliwości podmiotu, na granicy jego sił fizycznych, umysłowych lub wytrzymałości nerwowych. W tego rodzaju sytuacjach oprócz obniżenia się poziomu wykonania często obserwuje się zaburzenia nerwowe, przejściowe stany napięcia nerwowego lub mniej lub bardziej trwałe nerwice. 3/ SYTUACJA DEPRYWACJI to takie sytuacje, w których podmiot działający pozbawiony jest czegoś, co jest mu potrzebne do jego prawidłowego funkcjo­nowania. Są to takie sytuacje w których niezaspokojone zostają podstawowe potrzeby. W sytuacji derywacji może nastąpić obniżenie się poziomu sprawności organizmu, mogą wystąpić procesy dezorganizacji funkcjonalnej prowadzące do wydłużenia się czasu reakcji pochodzenia emocjonalnego, zawężenia pola świadomości, a także do błędów w postrzeganiu /halucynacje i omamy/. W przypadku znacznych derywacji na granicy ludzkiej wytrzyma­łości a zwłaszcza przy ich wydłużaniu się mówimy o sytuacjach skrajnych-ekstremalnych. Szczególnym rodzajem deprywacji jest zanik wartości i związana z tym utrata sensu życia./Jest to najczęstsza przyczyna samobójstw/.

4/ SYTUACJA ZAGROŻENIA występuje wtedy, gdy istnieje zwiększone prawdo­podobieństwo naruszenia jakiś wartości cenionej przez daną osobę. Sytuacja ta może być wynikiem elementów zewnętrznych jak i wewnętrznych.

---