Milena Zalewska Chomań

STRUKTURA SYSTEMU EDUKACJI

NAUCZYCIELI W POLSCE

Kurs pedagogiczny

Warszawa, 2010

SPIS TREŚCI:

Rozdział I Doskonalenie zawodowe nauczycieli ..................................................................................	....3
Rozdział II Struktura organizacyjna systemu doskonalenia nauczycieli ................................................	....6
Rozdział III Finansowanie doskonalenia nauczycieli ..............................................................................	..12
Bibliografia ..........................................................................................................................	..15

ROZDZIAŁ I

DOSKONALENIE ZAWODOWE NAUCZYCIELI

Doskonalenie zawodowe nauczycieli

Wszelkie działania, które mają na celu wspomaganie rozwoju zawodowego nauczycieli, podtrzymywanie i doskonalenie ich umiejętności zawodowych - organizowane we szystkich dostępnych formach.

Formy doskonalenia zawodowego nauczycieli

Rys. 1.1 Schemat doskonalenia zawodowego nauczycieli

Nauczyciele mają stosunkowo szeroki wachlarz możliwości w zakresie kształcenia jeśli chodzi o wybór formy kształcenia. Taki najbardziej ogólny podział typuje dwie możliwości, tj. kształcenie poza szkołą i kształcenie w szkole.

Typowe dla edukacji poza własnym zakładem pracy są: dokształcanie np. w uczelni, doskonalenie w placówce doskonalenia czy inne formy kształcenia ustawicznego.

Natomiast we własnej jednostce zatrudnienia nauczyciel ma możliwość: samodoskonalenia, doskonalenia w ramach WDN i wspieranie adaptacji zawodowej.

Istnieją jeszcze formy pośrednie, które mogą być realizowane zarówno w miejscu pracy jak i poza nim i są to: doskonalenia na odległość (e-learning) oraz doradztwo metodyczne.

Samodoskonalenie - nauczyciel z własnej inicjatywy pozyskuje materiały dydaktyczne, zapoznaje się z literaturą metodyczną, prowadzi badania oświatowe. Indywidualne samokształcenie nauczycieli wspierane jest odpowiednią polityką wydawniczą i dostępnością do sieci bibliotek pedagogicznych.

Wspieranie adaptacji zawodowej - nauczyciel stażysta przez rok, a nauczyciel kontraktowy przez trzy lata mają zapewnioną opiekę doświadczonego kolegi - Opiekuna Stażu. Jego zadaniem jest wspieranie podopiecznego w przygotowaniu i realizacji planu rozwoju zawodowego oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego za okres stażu.

Wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli - proces oparty na wymianie doświadczeń między nauczycielami tej samej szkoły w ramach zespołów przedmiotowych lub zadaniowych. Uczenie się w zespołach nauczycielskich skoncentrowane jest wokół wspólnie wypracowanych wizji, celów i zadań szkoły.

Koordynatorem tych działań jest tzw. lider wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli. Dba on o pozyskiwanie wiadomości, umiejętności i rozwijanie kompetencji rady pedagogicznej niezbędnych do funkcjonowania w szkole.

Istotą doradztwa metodycznego jest wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli, które polega na:

• zidentyfikowaniu i zrozumieniu problemów grupy,

• wspólnym szukaniu rozwiązań,

• pomaganiu nauczycielom w podejmowaniu decyzji w sprawach zawodowych.

Doradca metodyczny to nauczyciel udzielający pomocy nauczycielom szkół i placówek,

w szczególności nauczycielom rozpoczynającym pracę.

Doradztwo metodyczne wspomaga nauczycieli oraz rady pedagogiczne w:

• planowaniu, organizowaniu i badaniu efektów procesu dydaktyczno-wychowawczego,

• doborze i adaptacji lub tworzeniu programów nauczania i materiałów dydaktycznych,

• rozwijaniu umiejętności metodycznych,

• podejmowaniu działań innowacyjnych.

Realizuje zadania poprzez:

• udzielanie indywidualnych konsultacji,

• prowadzenie lekcji i zajęć otwartych oraz zajęć warsztatowych,

• organizowanie innych form doskonalenia wspomagających pracę dydaktyczno-wychowawczą nauczycieli.

Doskonalenie pozaszkolne polega na korzystaniu z oferty kursów, warsztatów, seminariów i konferencji organizowanych przez placówki doskonalenia nauczycieli (publiczne i niepubliczne), uczelnie wyższe, biblioteki pedagogiczne, organizacje i stowarzyszenia oświatowe. Zajęcia te prowadzone są najczęściej przez edukatorów.

Edukator to nauczyciel dysponujący wiedzą specyficzną dla danego obszaru działania, posiadający wykształcenie wyższe oraz umiejętności z zakresu andragogiki i dydaktyki ogólnej.

ROZDZIAŁ II

STRUKTURA ORGANIZACYJNA SYSTEMU DOSKONALENIA NAUCZYCIELI

W zależności od stopnia centralizacji różne jednostki realizują zadania z zakresu edukacji nauczycieli. Wyróżnia się:

1. Placówki centralne, którego organem prowadzącym jest Ministerstwo Edukacji Narodowej, a obszarem działania jest cały kraj. Jednostkami reprezentującymi są:

• Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli (CODN), który wspiera systemowo instytucje i organizacje oświatowe oraz kadry działające w zakresie doskonalenia i rozwoju zawodowego nauczycieli;

• Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej (KOWEZiU), który inspiruje, przygotowuje i koordynuje zadania w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli kształcenia zawodowego oraz nauczycieli;

• Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej (CMPP-P), inicjujące i kreujące systemowe rozwiązania na rzecz wspierania rozwoju dziecka w systemie edukacji;

• Polonijne Centrum Nauczycielskie (PCN), którego zadaniem Centrum jest merytoryczne i metodyczne wspomaganie nauczycieli spoza granic Rzeczypospolitej Polskiej, uczących języka polskiego i innych przedmiotów w języku polskim.

2. Placówki wojewódzkie, których organem prowadzącym jest samorząd województwa, a obszarem działania województwo. Do obowiązkowych zadań wojewódzkich placówek doskonalenia należy:

• opracowywanie, we współpracy z organami sprawującymi nadzór, pedagogiczny, priorytetów doskonalenia zawodowego nauczycieli w województwie,

• przygotowywanie i realizacja, we współpracy z organami sprawującymi nadzór pedagogiczny, programów doskonalenia i wsparcia doradców metodycznych,

• przygotowywanie i realizacja programów doskonalenia zawodowego dla dyrektorów szkół i placówek oraz pracowników organów nadzorujących i prowadzących szkoły i placówki z terenu województwa, w zakresie zarządzania oświatą,

• organizowanie różnorodnych form współpracy i wymiany doświadczeń, w tym konferencji i seminariów dla nauczycieli poszczególnych specjalności oraz nauczycieli poszczególnych typów i rodzajów szkół i placówek,

• organizowanie działań na rzecz rozwoju zawodowego nauczycieli, w szczególności we współpracy z organami sprawującymi nadzór pedagogiczny,

• współpraca z organami prowadzącymi szkoły i placówki w zakresie doradztwa metodycznego dla nauczycieli,

• organizowanie i prowadzenie, stosownie do potrzeb, doradztwa metodycznego dla nauczycieli:

• przedmiotów zawodowych rzadkich specjalności,

• zatrudnionych w szkołach z językiem nauczania mniejszości narodowych i etnicznych;

• tworzenie i rozwijanie wojewódzkiego systemu informacji pedagogicznej,

• wspieranie nowatorskich inicjatyw nauczycieli oraz wspomaganie samokształcenia i doskonalenia nauczycieli.

Liczba wojewódzkich placówek doskonalenia nauczycieli (łącznie z oddziałami):

Rys. 2.1 Liczba wojewódzkich placówek doskonalenia nauczycieli (łącznie z oddziałami)

C. Placówki powiatowe i gminne są prowadzone przez Samorządy Powiatów lub Samorządy Gmin. Powiatowe i Gminne placówki doskonalenia prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania z zakresu doskonalenia nauczycieli, ze szczególnym uwzględnieniem doradztwa metodycznego.

Liczba lokalnych placówek doskonalenia nauczycieli:

Rys. 2.2 Liczba lokalnych placówek doskonalenia nauczycieli

Liczba nauczycieli przypadająca na jednego doradcę metodycznego w poszczególnych województwach:

Rys. 2.3 Liczba nauczycieli przypadająca na jednego doradcę metodycznego w poszczególnych województwach

D. Placówki niepubliczne prowadzone są przez osoby prawne lub osoby fizyczne.

Liczba niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli:

Rys. 2.4 Liczba niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli:

Analiza powyższych schematów pozwala na sformułowanie wniosku dotyczącego dostępności różnych form placówek oświatowych dla nauczycieli. Dla tej grupy zawodowej sytuacja pod tym względem najkorzystniej przedstawia się w województwach: dolnośląskim, wielkopolskim, śląskim, małopolskim i mazowieckim. Najmniej komfortowe warunki pod tym względem są w województwach świętokrzyskim i lubuskim.

ROZDZIAŁ III

FINANSOWANIE DOSKONALENIA NAUCZYCIELI

W zależności od tego jaka instytucja finansuje edukację nauczycieli, mówi się o kilku poziomach.

I tak poziom centralny reprezentowany przez Ministerstwo edukacji narodowej:

• prowadzi centralne placówki doskonalenia nauczycieli,

• zleca wykonanie ogólnokrajowych zadań doskonalenia nauczycieli.

Przeznacza na ten cel 5000 średnich pensji nauczyciela stażysty.

Z poziomu regionalnego edukacja realizowana jest przez Wojewodę, który zleca wykonanie zadań w zakresie doskonalenie nauczycieli na obszarze województwa. Przeznacza na ten cel 5000 średnich pensji nauczyciela stażysty oraz Marszałka Województwa prowadzi wojewódzkie placówki doskonalenia nauczycieli.

Na poziomie lokalnym Samorząd lokalny dysponuje 1% wynagrodzeń osobowych nauczycieli, które przeznacza na:

• dofinansowanie dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli,

• organizację doradztwa metodycznego.

A na poziomie szkolnym powstaje wieloletni plan doskonalenia zawodowego nauczycieli który uwzględnia:

• program rozwoju szkoły lub placówki związane tym potrzeby kadrowe,

• plany rozwoju zawodowego poszczególnych nauczycieli,

• wnioski nauczycieli dofinansowanie form doskonalenia zawodowego.

Zależności finansowe między szkołą a organem prowadzącym szkołę dotyczące doskonalenia zawodowego nauczycieli przedstawia poniższy schemat. Wygląda to tak, że szkoła ma obowiązek zgłosić swoje potrzeby finansowe dotyczące kształcenia nauczycieli do organu prowadzącego szkołę. Organ prowadzący szkolę przedstawia budżet roczny na ten cel. Po wykorzystaniu budżetu, skorzystaniu ze szkoleń, szkoła musi zrobić sprawozdanie finansowe dla organu prowadzącego z wykorzystanych środków.

Rys. 3.1 Zależności finansowe dotyczące kształcenia nauczycieli między organem prowadzącym szkołę a szkołą

Poniżej jeszcze jeden schemat przedstawiający strukturę organizacyjną i jej programy oraz możliwości dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli. Inaczej mówiąc, schemat przedstawia możliwości jakie ma nauczyciel w ubieganiu się o dofinansowanie swojej edukacji w różnych instytucjach.

Rys. 3.2 Źródła finansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Kolejny diagram przedstawia zależności w systemie doskonalenia nauczycieli. Jest to „układ zamknięty” i niezależnie od tego w którym miejscu rozpocznie się omawianie grafiku, będzie trzeba przejść przez wszystkie etapy.

Bibliografia:

1. Ustawa z 15 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Art. 70a.

2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2003 r. w sprawie warunków i trybu tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz organizacji i sposobu działania placówek doskonalenia nauczycieli, w tym zakresu ich działalności obowiązkowej oraz zadań doradców metodycznych, warunków i trybu powierzania nauczycielom zadań doradcy metodycznego.

3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2003 r. w sprawie sposobu podziału środków na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli pomiędzy budżety poszczególnych wojewodów, form doskonalenia zawodowego dofinansowywanych ze środków wyodrębnionych w budżetach organów prowadzących szkoły, wojewodów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz szczegółowych kryteriów i trybu przyznawania tych środków.

4. Materiały Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie.

5/15

Milena Zalewska Chomań

Kurs pedagogiczny

Struktura systemu edukacji nauczycieli w Polsce

---