1. Pojęcie, rodzaje i przyczyny tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze

Rezerwy na świadczenia pracownicze to przyszłe, szacowane zobowiązaniami jednostki gospodarczej z tytułu przysługujących zatrudnionym w niej pracownikom świadczeń pracowniczych.

Przykłady rezerw na świadczenia pracownicze:

• rezerwy na świadczenia po okresie zatrudnienia (np. odprawy emerytalne i rentowe, ubezpieczenia po okresie zatrudnienia i inne świadczenia po okresie zatrudnienia),

• rezerwy na nagrody i premie,

• rezerwy na nagrody jubileuszowe,

• rezerwy na premie i inne odroczone wynagrodzenia,

• rezerwy na świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Świadczenia pracownicze to wszystkie formy świadczeń jednostki oferowanych w zamian za pracę wykonywaną przez pracowników (MSR 19 par 7). W MSR 19 wyróżniono cztery kategorie świadczeń pracowniczych (MSR 19 par 7):

• krótkoterminowe świadczenia pracownicze,

• świadczenia po okresie zatrudnienia,

• inne długoterminowe świadczenia to świadczenia pracownicze,

• świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Podstawowych kryterium podziału świadczeń pracowniczych jest termin ich zapadalności. Według tego kryterium świadczenia pracownicze dzielą się na krótkoterminowe i długoterminowe.

RODZAJE ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH

Źródło: L. Poniatowska: Rezerwy. [w:]:Rachunkowość finansowa. Pr. zb. pod red. Zb. Messnera Wydanie trzecie. AE, Katowice 2010., s.469.

Powody tworzenia rezerw na świadczenia emerytalne:

1) Obowiązek wykonania świadczenia wynikający z zdarzeń przeszłych

2) Wypływ środków uosabiających korzyści ekonomiczne w związku z wypełnieniem obowiązku.

3) Wiarygodnie określone świadczenie

2. Wycena i ujmowanie rezerw na świadczenia pracownicze

WYCENA REZERW NA ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

Suma rezerw dotyczących poszczególnych grup pracowników lub ich jednorodnych grup, obliczanych według wzoru:

R = ∑ WŚ x N x p x d

gdzie:

R - wartość bieżąca rezerwy,

WŚ - przewidywana dzisiejsza wartość nominalna przyszłego świadczenia rezerwy,

N - część świadczenia narosła do dnia bilansowego,

p - prawdopodobieństwo wypłat świadczenia

d - współczynnik dyskontujący

d _n = 1 / (1+r)ⁿ

d _n - współczynnik dyskontujący dla roku n

r - stopa dyskontowa

n - liczba lat

W celu prawidłowego określenia wartości świadczeń konieczne jest przyjęcie określonych założeń aktuarialnych takich jak:

• założenia demograficzne - dotyczą przyszłych cech charakteryzujących aktualnie zatrudnionych i byłych pracowników uprawnionych do świadczeń (umieralność, rotacja, wskaźniki, niezdolności do pracy, wcześniejszego przechodzenia na emeryturę).

• założenia finansowe - służą do ustalenia, jaką nominalną kwotę świadczeń jednostka wypłaci w przyszłości (stopa dyskontowa, stopa przyrostu wynagrodzeń)

Na skutek zmian lub przyjęcia niewłaściwych założeń mogą powstać straty lub zyski aktuarialne. Obejmują one :

• korekty założeń aktuarialnych ex post (skutki różnic pomiędzy poprzednimi założeniami aktuarialnymi a tym, co faktycznie nastąpiło,

• skutki zmian założeń aktuarialnych,

Zyski i straty aktuarialne mogą wynikać ze wzrostu lub obniżenia wartości bieżącej zobowiązania z tytułu określonych świadczeń . Do przyczyn powstawania strat i zysków aktuarialnych zalicza się np.:

• nieoczekiwanie wysokie lub niskie wskaźniki rotacji, śmiertelności lub wzrostu wynagrodzeń,

• zmiany stopy dyskontowej.

WYCENA REZERW NA ŚWIADCZENIA NA RZECZ PRACOWNIKÓW

WEDŁUG KSR 6

Podstawą wyceny rezerw na przyszłe świadczenia na rzecz pracowników są przepisy prawa pracy, regulaminów wynagrodzeń, układów zbiorowych i innych wiążących porozumień pracodawców z pracownikami. Szacunek kwoty rezerwy powinien uwzględniać obowiązkowe obciążenie pracodawcy wynikające z obowiązujących na dzień szacowania rezerwy przepisów prawa np. składki emerytalne i rentowe ( KSR 6 pkt 4.7).

Wycena rezerw na długoterminowe świadczenia pracownicze, w tym: nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne i rentowe powinna zostać przeprowadzona zgodnie z metodologią aktuarialną, korzystając z pomocy aktuariusza, albowiem ustalenie kwot tych rezerw oparte jest na szeregu założeń, zarówno co do warunków makroekonomicznych, jak i założeń dotyczących rotacji pracowników, ryzyka śmierci i innych. Aktuariusz może wycenić rezerwy na: nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne, pośmiertne, rentowe, dodatki stażowe, opiekę medyczną itp.(KSR 6 pkt 4.7).

Przy tworzeniu rezerw na świadczenia emerytalne i podobne powinno uwzględniać się:

• zdarzenia przyszłe, które mogą wpłynąć na wysokość kwoty niezbędnej do wypełnienia przez jednostkę obowiązku świadczenia, jeśli istnieją wystarczające i obiektywne dowody na to, ze zdarzenia te nastąpią (KSR 6 pkt 4.8).

• zasadę ostrożności, rozwaga przy dokonywaniu osądów w warunkach niepewności, czy koszty lub zobowiązania nie są zaniżone. Niepewność nie usprawiedliwia jednak tworzenia nadmiernych rezerw lub celowego zawyżania zobowiązań(KSR 6 pkt 4.9).

• zmiany wartości pieniądza w czasie przy zachowaniu zasady istotności.

Ewidencja rezerw na świadczenia pracownicze

Rozliczenie kosztów			Rezerwy na świadczenia pracownicze			Koszty układu funkcjonalnego
			2b		1 3

Roz. z tyt. wynagrodzeń				Wynagrodzenia
		2a

1. Utworzenie rezerwy na świadczenia pracownicze.

2.Wykorzystanie utworzonej rezerwy - naliczenie wypłaty świadczeń w roku ich

wypłaty

3. Rozwiązanie niewykorzystanej rezerwy.

Zadanie 11. Wycena rezerwy na nagrody jubileuszowe

Z dniem 1 stycznia 2009 r. jednostka zatrudniła pracownika zarządu, który zgodnie z zakładowym regulaminem wynagrodzenia , po upływie 5 lat od daty zatrudnienia nabędzie prawa do nagrody jubileuszowej w wysokości 150% wynagrodzenia zasadniczego oszacowanego na kwotę 3 500 zł. Do oszacowania rezerwy na dzień 31 grudnia 2009r. przyjęto, że:

• stopa dyskontowa wnosi 10% ,

• prawdopodobieństwo tego, że pracownik będzie pracował w jednostce przez następne 4 lata wynosi 65% a w kolejnych latach wzrasta następująco: 70%, 75%, 80%, 100%.

Polecenie: Należy oszacować rezerwę na nagrodę jubileuszową

Zadanie 12. Wycena rezerwy na nagrody jubileuszowe

Pracownik „A” zatrudniony jest w jednostce gospodarczej od 1 stycznia 20X0 roku. Do dnia bilansowego roku 20X1 jednostka nie dokonywała odpisów na nagrody jubileuszowe. Zgodnie z obowiązującymi w jednostce przepisami pracownikowi „A” przysługuje po 5 latach od dnia zatrudnienia, nagroda jubileuszowa w wysokości 100% wynagrodzenia zasadniczego. Wynagrodzenie zasadnicze pracownika „A” wynosi 3.000,00 zł. Jednostka planuje wzrost płac o 4% rocznie. Pracownik nie znajduje się w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, a jednostka nie zamierza dokonywać w najbliższych latach zwolnień ani zmian warunków wynagradzania. Prawdopodobieństwo przepracowania przez pracownika w tej jednostce następnych 3 lat wynosi 90%, stopa dyskontowa 8%.

Polecenie: Ustalić wartość rezerwy na nagrody jubileuszowe ująć ją w ewidencji księgowej oraz określić skutki sprawozdawcze utworzenia rezerwy.

Zadanie 13. Rezerwa na odprawy emerytalne

Pracownika „M” zatrudniono w jednostce „A” z dniem 1 stycznia 2005 roku. Do dnia bilansowego roku 2009 jednostka nie dokonywała odpisu na odprawy emerytalne. Zgodnie z obowiązującymi w jednostce przepisami pracownikowi „M” przysługuje po 10 latach od dnia zatrudnienia, czyli w 2015 roku odprawa emerytalna w wysokości 150% jego wynagrodzenia. W roku 2010 średnie miesięczne wynagrodzenie pracownika „M” wynosiło 3.000,00 zł. Jednostka planuje wzrost płac o 5% rocznie. Pracownik nie znajduje się w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, a jednostka nie zamierza dokonywać w najbliższych latach zwolnień ani zmian warunków wynagradzania, Prawdopodobieństwo zatrudnienia pracownika w tej jednostce do 2015 roku włącznie wynosi 80%, stopa dyskonta wynosi 10% i jest niezmienna w analizowanym okresie.

Polecenie: Ustalić i zaksięgować rezerwę z tytułu odprawy emerytalne na 31.12.2010 r.

Zadanie 14. Rezerwa na odprawy emerytalne

Na 1.01. 200X wartość rezerwy na odprawy emerytalne wynosiła 760 000 zł. W roku 20X0 wykorzystano rezerwę 20 000 w związku z wypłatą odpraw emerytalnych. Wyliczona na koniec roku 200X0 wartość rezerwy wynosiła 790 000 zł. W roku 20X1 na skutek odejścia z firmy pracowników o dużym stażu, którzy utracili prawo do odprawy wartość rezerwy zmalała o 15 000 zł.

Polecenie: Zaksięgować operacje wynikające z treści zadania.

KSR 6 pkr 4.7.

Rezerwy w rachunkowości - materiały do wykładu

„Rezerwy na świadczenia pracownicze”

5

L. Poniatowska

Z TYTUŁU ROZWIĄZANIA STOSUNKU PRACY

Plany określonych

składek

Plany określonych świadczeń

PO OKRESIE ZATRUDNIENIA

INNE DŁUGOTERMINOWE

KRÓTKOTERMINOWE

DŁUGOTERMINOWE

ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE

---