Weksel - rodzaj papieru wartościowego imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej (weksel trasowany) albo sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla (weksel własny, sola weksel). Przy wekslu własnym wystawca jest głównym dłużnikiem odbiorcy weksla - odwrotnie niż przy wekslu trasowanym, gdzie dłużnikiem głównym jest trasat, który przyjął weksel (jako akceptant), a dłużnikiem ubocznym wystawca, który odpowiada w razie niewypłacalności dłużnika głównego.
Historia weksla
W wieku XII w północnych Włoszech nastąpiła wyraźna specjalizacja i wyodrębnienie z grupy kupców ludzi, którzy zajęli się handlem nie towarami, lecz walutą. Nazywano ich bankierami. Samo słowo "banco" znaczy "ławka", na którym to meblu wymieniano pieniądze, a rolę dzisiejszych kont pełniły miseczki, w których bankier trzymał różną gotówkę. Bankierzy specjalizowali się w wymianie jednej waluty na drugą, (czyli znali siłę nabywczą każdego pieniądza) i w przewożeniu gotówki - głównie na odbywające się w różnych państwach jarmarki. Jako dokument kredytowy weksel pojawił się we Włoszech gdzieś na przełomie XII i XIII wieku w transakcjach kupców i bankierów. Ówczesne północne Włochy podzielone były na szereg drobnych suwerennych państewek. Każde z nich biło swoją monetę. Zmuszało to kupca do ciągłej wymiany jednych pieniędzy na drugie, jeśli tylko udawał się na zakupy do sąsiadów. Korzystał w tym celu z usług bankierów. Chcąc otrzymać obcą walutę udawał się do bankiera, składał u niego gotówkę, a w zamian otrzymywał dokument, w którym bankier zobowiązywał się do wypłacenia kupcowi równoważnej ilości gotówki w żądanej walucie, poza miejscem jego zamieszkania, np. na jarmarku w innym państwie. Teraz kupiec mógł udać się na zakupy nie przewożąc przy sobie gotówki. Jak widać zawód złodzieja kieszonkowego czy rozbójnika na pewno jest starszy niż historia weksla. Od tej czynności zamiany jednej waluty na drugą pojawiła się nazwa weksel. Weksel zaś jest wyrazem pochodzącym z języka niemieckiego. Wechsel - taka jest pisownia niemiecka - znaczy dosłownie zmiana, przestawienie. Tak więc pierwszym typem weksla był weksel własny zamiejscowy i to domicylowany.Niebezpieczeństwa na jakie byli narażeni kupcy przy przewożeniu monet z jednego państwa do drugiego spowodowały, iż w XIII wieku wykształciła się inna forma weksla. Za otrzymaną gotówkę zamiast pieniędzy innego państwa bankierzy wręczali kupcowi list zamienny, skierowany do swojej filii lub innego współpracującego bankiera, aby ten wypłacił na miejscu odpowiednią sumę w walucie danego państwa. Od słowa włoskiego "trarre" - ciągnąć, powstała nazwa "trata" dla określenia listu, który bankier wręczał kupcowi. Był to pierwowzór weksla trasowanego - ciągnionego, który w obrocie handlowym wyparł weksel własny. Teraz przewóz pieniędzy między państwami z banku do banku przejęli, w sposób zorganizowany i zapewne w konwojach zbrojnych, bankierzy. Początkowo obrót wekslowy prowadzili między sobą wyłącznie bankierzy. Przeważnie polem ich działania były jarmarki odbywające się w całej zachodniej europie, głównie we Francji. Potem pojawiły się oddzielne jarmarki, na których przedmiotem obrotu nie były towary, lecz weksle. Były to targi wekslowe. Handlowali nimi tzw. "campsores" - wekslarze. Tak nastąpiło oderwanie weksla od towaru (od przyczyny, z jakiej powstał) i tak zaczęła się historia giełdy, ale to już inne opowiadanie. Przełom i nową epokę w obrocie wekslowym spowodowało sukcesywne wprowadzanie indosu. Od włoskiego słowa "indosso" na grzbiecie, w wekslu na odwrotnej stronie. Jest to ustępowanie prawa własności do weksla na korzyść nowego właściciela. Zapisuje się go na odwrotnej stronie weksla. Wprowadzenie indosu spowodowało, że weksel stał się samoistnym papierem wartościowym, którym można było płacić. Do tego czasu był to skrawek papieru, na którym zapisana była tylko informacja. Był to jednak proces długotrwały, odbywający się przy protestach bankierów, bowiem możliwość przenoszenia praw do weksla przez indos uniezależniała obrót wekslowy od ich pośrednictwa. Gdzieś w XVI wieku zaczął funkcjonować weksel "in blanco" inaczej zwany niezupełnym. Taki weksel nie zawiera wszystkich elementów umowy w momencie wystawienia, np. daty wykupu, sumy pieniędzy itd., aż do występowania samego tylko podpisu. Wystawca obdarza właściciela takiego weksla dużym zaufaniem, pozwalając mu napisać brakujące elementy w przyszłości, według zawartych ustaleń lub według uznania właściciela weksla. Jest to najbardziej rozpowszechniony dzisiaj w Polsce weksel, używany jako kaucja, ale nie tylko. Prawo wekslowe było w tym czasie prawem zwyczajowym, czasem ujmowane w statutach niektórych miast włoskich np. statut boloński, statut genueński. Obrót wekslowy spowodował powstanie wielu instytucji wekslowych takich jak: akcept, awal, wyręczenie, protest, zwrotne poszukiwanie, domicyliat. Na gruncie zwyczajów wekslowych powstaje wiele ustaw regulujących obrót wekslowy. W końcu wieku XVI w Niemczech, we Francji 1673 roku, we Włoszech w 1704 roku, w Austrii w 1763 roku. Pierwsza znacząca kodyfikacja prawa wekslowego miała miejsce we Francji w 1807 roku, w Niemczech 1847 roku, w Wielkiej Brytanii w 1882 roku i w Stanach Zjednoczonych 1896 roku. Powstały trzy główne typy prawa wekslowego: francuski, niemiecki i angielski. Dalszym krokiem do unifikacji prawa wekslowego było uchwalenie 7 czerwca 1930 roku Konwencji Genewskiej. Nie podpisały jej kraje anglosaskie, a więc przede wszystkim Wielka Brytania i USA. Tak więc dzisiaj na świecie istnieją dwa podstawowe systemy prawa wekslowego - konwencyjny i anglosaski. Historia czeku, podobnie jak weksla, sięga czasów średniowiecza, kiedy to w XIV wieku wyraźnie zaczęto odróżniać weksle trasowane, płatne w jakimś określonym terminie, od weksli trasowanych płatnych za okazaniem, czyli płatnych w każdej chwili. Jeśli jeszcze trasat, czyli ten, który miał zapłacić za weksel, był mocnym i znanym bankierem, weksle te nazywano czekami (od nazwiska rodu włoskiego Ceccinich). I tak jeden z rodzajów weksla tj.: trasowany, gdzie trasatem może być tylko bank, płatny za okazaniem w krótkim czasie został "czekiem". Czek może być, tak jak weksel, indosowany. Służy jako narzędzie płacenia w przeciwieństwie do weksla, który zachował do dziś funkcję kredytu. Czek wykształcił się we Włoszech i znalazł powszechne zastosowanie w całej Europie Zachodniej, głównie w Belgii, Holandii i Anglii. Pomimo to ustawodawstwo czekowe powstało znacznie później niż wekslowe, bowiem przez długi czas czek traktowany był jak rodzaj weksla płatnego za okazaniem. Z czasem zostały podjęte prace nad unifikacją prawa czekowego. W wyniku tych prac 19 marca 1931 roku w Genewie zostały uchwalone konwencje w przedmiocie wprowadzenia jednolitego prawa czekowego. Na konwencjach tych oparta jest obowiązująca do dnia dzisiejszego ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 roku - Prawo czekowe. Instytucja weksla w Polsce, jako dokumentu kredytowego zawierającego bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty w ustalonym terminie ściśle ustalonej kwoty, pojawiła się w XV wieku. Do wieku XVIII mogli się nim posługiwać tylko mieszczanie. Dopiero od XVIII wieku zaczęła ich używać bezpośrednio także szlachta. Wcześniej tylko za pośrednictwem mieszczan. Pierwsze ustawy wekslowe wydano na ziemiach polskich najpierw w Gdańsku 8 marca 1701 roku i w Elblągu 27 stycznia 1758 roku. Natomiast pierwszym polskim powszechnym aktem prawnym dotyczącym weksli była Konstytucja Sejmowa z dnia 13 kwietnia 1775 roku pod tytułem "Ustanowienie prawa wekslowego", a więc już po pierwszym rozbiorze Polski. Szlachta zaczęła jednak nadużywać kredytu wekslowego w celach konsumpcyjnych, co prowadziło do upadłości wielu, nieraz olbrzymich, fortun. Gotówka otrzymana za weksle rozchodziła się na biesiady i przyjęcia a weksle były wykupywane przez sprzedaż nieruchomości. Toteż w ustawach sejmowych z lat 1776 i 1778 zostało znowelizowane prawo wekslowe w Polsce, zaś ustawą z 1780 roku odebrano szlachcie możliwość posługiwania się wekslami w celach uzyskania kredytu. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku na ziemiach polskich zaczęło obowiązywać prawo wekslowe państw zaborczych: Rosji, Prus i Austrii. W Polsce niepodległej, po 1918 roku, weksle miały bardzo szerokie zastosowanie. Były prawie w powszechnym użyciu. Posługiwali się nimi nawet chłopi w bardzo zacofanych regionach kraju. Lata wielkiego kryzysu gospodarczego 1930 do 1935 spowodowały kompletną ruinę wielu dłużników. Wówczas to polskie prawo wekslowe dostosowano do umów międzynarodowych. Ostatecznie regulowała je ustawa z 28 kwietnia 1936 roku - Prawo wekslowe, oparta na konwencjach genewskich z 1930 roku. To prawo obowiązywało również w PRL i obowiązuje do dzisiaj.
Rodzaje weksli:
1. WEKSEL WŁASNY
Zwany inaczej suchym, prostym, solą, gdzie wystawca przyrzeka w nim, że sam
bezwarunkowo zapłaci określoną sumę w konkretnym terminie i określonym miejscu.
W przypadku weksla własnego nie występuje trasat będący osobą, której wystawca poleca wypłatę określonej sumy pieniężnej. Pojawia się natomiast instytucja osoby remitenta. Jest nim odbiorca przekazu zwracający się o zapłatę do wystawcy weksla (bezpośrednio).Używamy go w momencie gdy chcemy zapłacić własnym zobowiązaniem. To my przyrzekamy wykupić ten papier wartościowy w dniu oznaczonym na wekslu od remitenta lub każdej innej osoby, która udowodni prawo własności do niego na podstawie nieprzerwanego ciągu indosów.
weksel własny musi zawierać:
-nazwę "weksel" w samym jego tekście
-bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy/może być napisana cyframi lub słownie ale koniecznie trzeba określić walutę/
-oznaczenie terminu płatności
-wskazanie miejsca płatności
-nazwisko osoby na rzecz której lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana
-oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla
-podpis wystawcy.
Wyjątki:
-weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem
-z braku osobnego oznaczenia, miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności
-jeśli nie podano gdzie weksel wystawiono za takie miejsce uważa się podane obok nazwiska
WEKSEL TRASOWANY
Zwany inaczej ciągnionym, przekazowym, przekazanym, obcym lub tratą.
Wystawca czyli trasant poleca osobie trzeciej trasatowi, by bezwarunkowo
zapłacił określoną kwotę w wyznaczonym terminie i miejscu na rzecz lub zlecenie
remitenta zwanego też wekslobiorcą.
Weksel trasowany powinien zawierać:
-nazwę"weksel" w samym jego tekście dokumentu
-bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy /"zapłacicie....tysiąc złotych"/
-nazwisko osoby, która ma zapłacić/trasata/
-wskazanie miejsca płatności
-nazwisko osoby, na której rzecz lub zlecenie ma być dokonana zapłata /remitenta/
-datę i miejsce wystawienia weksla
-podpis wystawcy.
Wyjątkowo może być uznawany za weksel dokument któremu brakuje którejś z tych cech, ale tylko gdy:
-nie podano terminu płatności/wówczas weksel jest płatny za okazaniem/
-brakuje na nim miejsca płatności/jest wtedy płatny w miejscu wpisanym obok nazwiska trasata/
-nie ma miejsca wystawienia/ za takie uważa się wtedy miejsce wpisane obok nazwiska wystawcy/
WEKSEL KAUCYJNY - IN BLANCO
Używamy gdy chcemy zabezpieczyć obroty gospodarcze, pożyczkę lub kredyt, składany jest jako kaucja. Dlatego nie służy on do obrotu, w przeciwieństwie do weksla płatniczego. Jest najbardziej popularnym rodzajem weksla. Przeważnie wystawiany jest jako weksel niezupełny, nazywany „wekslem kaucyjnym in blanco”. Weksel ten jest celowo nieuzupełniony w chwili wystawienia, a więc taki który nie został wypełniony całkowicie lub nie posiada niektórych cech, jakie prawo wekslowe wymaga dla ważności weksla. Tym brakującym elementem, który najczęściej jest nieokreślony w chwili wystawienia jest suma wekslowa. Zobowiązanie z weksla in blanco jest związane z dodatkową umową między wystawcą weksla, a remitentem. Jest to tzw. porozumienie lub deklaracja wekslowa, gdzie strony uzgadniają w jaki sposób weksel in blanco powinien być wypełniony w brakujące elementy w momencie emisji weksla (przy czym musi być to dokładne i stanowcze określenie). Z chwilą uzupełnienia weksla in blanco w sposób zgodny z zawartym porozumieniem staje się on wekslem zwykłym.
Aby dokument mógł być uznany za weksel in blanco, musi spełniać dwa warunki:
1. na dokumencie tym musi umieszczony być podpis któregokolwiek z dłużników wekslowych (wystawcy, akceptanta, poręczyciela), złożony w zamiarze zobowiązania się wekslowo;
2. niezupełność treści weksla nie może być niezamierzona, (w przeciwnym wypadku jest to weksel nieważny).
weksel własny musi zawierać:
-nazwę "weksel" w samym jego tekście
-bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty
-wskazanie miejsca płatności
-klauzula pozwalająca na indosowanie
-klauzula „bez protestu”
-podpis wystawcy weksla z adresem
Potem uzupełniamy:
termin płatności weksla
kwota weksla- nominał
FUNKCJE WEKSLA:
funkcja płatnicza - wręczany jest zamiast zapłaty przy zakupie towarów bądź usługę, wręczenie go nie może być uważane za równoznaczne z zapłatą
funkcja kredytowa - wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za zakupione towary lub usługi od daty oznaczonej na wekslu. Tym samym dłużnikowi zostaje udzielony przez wierzyciela „kredyt kupiecki”.
funkcja obiegowa - związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. W związku z tym jeden i ten sam weksle może być wręczony jako zapłata w wielu transakcjach handlowych.
funkcja gwarancyjna - polega na zabezpieczenie zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. Jednocześnie możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie postępowania nakazowego umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń z weksla.
funkcja refinansowa - wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta, czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności. Wierzyciel może więc uzyskać sumę wekslową pomniejszoną o dyskont, bez czekania na nadejście płatności weksla.
Uczestnicy stosunku wekslowego:
• Wystawca - osoba fizyczna lub prawna lub podmiot nieposiadający osobowości prawnej, ale mający zdolność wekslową (np. osobowe spółki handlowe). Wystawców weksla może być kilku.
• Płatnik - osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do zapłaty.
• Remitent - osoba fizyczna lub prawna, na której zlecenie lub na której rzecz weksel ma być płatny. Kilku remitentów może działać wspólnie lub oddzielnie.
• Akceptant - osoba oznaczona przez wystawcę jako płatnik, która weksel akceptowała. Staje się przez to głównym dłużnikiem wekslowym (tylko w wypadku weksla trasowanego).
• Indosant - osoba przekazująca prawa z weksla innej osobie w drodze indosu. Pierwszym indosantem jest zawsze remitent, 3 - 5.
• Indosatariusz - osoba, która nabyła weksel w drodze indosu.
• Poręczyciel - osoba, która awalizuje weksel. Poręczać można za 1, 4 i 5.
• Domicyliat - osoba fizyczna lub prawna, w której mieszkaniu lub siedzibie weksel ma być płatny, np. bank płatnika.
• Domicyl - miejsce, w którym ma nastąpić płatność.
• Wyręczyciel - osoba, która płaci weksel w potrzebie.
• Regredient - osoba, która weksel wykupiła i dochodzi należności od poprzedników w drodze protestu.
Awalat - osoba, za którą awalista poręczył
Awal- poręczyciel wekslowy
Trasant- wystawca weksla trasowanego
Trasat- osoba, której wystawca poleca dokonać zapłaty sumy wekslowej
(protest - akt urzędowy sporządzany przez notariusza, stwierdzający odmowę zapłaty, przyjęcia lub wizowania weksla; warunkuje możliwość dochodzenia roszczeń w stosunku do dłużników zwrotnie zobowiązanych: indosanta i wystawcy weksla trasowanego; klauzula „bez protestu” zwalnia wierzyciela z obowiązku dokonania protestu).
Słowniczek ważnych terminów:
Akcept - przyjęcie weksla przez trasata.
Indos (żyro) - przeniesienie weksla przez złożenie oświadczenia umieszczonego na grzbiecie weksla lub na przedłużku, indos przenosi wszystkie prawa na nabywcę.
Inkaso - przedstawienie weksla do zapłaty.
Protest - akt notarialny stwierdzający odmowę zapłaty, przyjęcia weksla.
Rekta weksel - weksel imienny, w którym zakazano jego indosowania.
Rymesa - weksel z obrotu, indosowany.
Wykorzystanie weksla w handlu zagranicznym:
Weksle są wykorzystywane w handlu zagranicznym ze względu na takie zalety jak: gwarancja uzyskania wierzytelności bądź jej szybkiej windykacji, łatwość przenoszenia „z rąk do rąk” oraz łatwość zamiany na gotówkę w drodze dyskonta w banku. Są one dogodnym środkiem płatniczym.
Traty płatne za okazaniem- w transakcjach gotówkowych,
Traty terminowe- w transakcjach terminowych. Najczęściej stanowią zabezpieczenie kredytu kupieckiego udzielanego przez eksportera importerowi.
- in blanco- takie zobowiązanie wekslowe służy jedynie zabezpieczeniu zobowiązania ze stosunku podstawowego. Łącznie z wekslem in blanco występuje zazwyczaj deklaracja wekslowa.
Deklaracja wekslowa
Na ogół w deklaracji dłużnik upoważnia np. bank czy firmę leasingową do wypełnienia blankietu weksla in blanco, w każdym czasie, na kwotę odpowiadającą zadłużeniu wraz z odsetkami i kosztami oraz do opatrzenia go datą płatności według własnego uznania. Deklaracja zawiera też na ogół zastrzeżenie, zgodnie, z którym wierzyciel powinien powiadomić dłużnika o wypełnieniu weksla listem poleconym wysłanym najpóźniej 7 dni przed terminem płatności. Dłużnik wekslowy powinien wystąpić o zwrot weksla gwarancyjnego, stanowiącego zabezpieczenie płatności, która została już dokonana, a transakcja rozliczona. Nie ma więc podstawy do wypełnienia weksla, ponieważ dłużnik spełnił już swoje zobowiązanie (spłacił kredyt czy raty leasingowe). Ma to na celu uchronienie przed sytuacją, że np. posiadacz weksla przekaże go innej osobie , która wystąpi o zapłatę sumy wekslowej.
Weksel może występować jako samodzielny dokument finansowy, np. w transakcjach kredytowych pojawia się weksel własny importera, stanowiący zabezpieczenie spłaty kredytu udzielonego przez eksportera. Najczęściej występuje w uwarunkowanych, dokumentowych formach zapłaty takich jak inkaso i akredytywa, gdy trata wraz z kompletem innych dokumentów dotyczących towaru jest podstawą do zażądania zapłaty.
Oznaczenia weksli:
Weksel własny- P/N
Weksel trasowany- B/E
Stosuje się je przy wymienianiu prezentowanych dokumentów, a nie w treści weksla.
Przykład transakcji zagranicznej z wykorzystaniem weksla:
Wystawca weksla: Electronix z Gdyni (Polska)
Remitent: Salman (Panama),
Przedmiot transakcji: części do komputerów,
Forma płatności- inkaso dokumentowe
Warunkiem otrzymania przez importera dokumentów dotyczących towaru jest wystawienie przez niego weksla własnego następnie awalizowanego przez bank.
- po wysyłce towaru eksporter przekazuje wraz ze zleceniem inkasowym dokumenty dotyczące towaru, za pośrednictwem swojego banku, do banku importera.
- Electronix po stwierdzeniu zgodności przedstawionych mu dokumentów z warunkami kontraktu, wystawił weksel wskazujący jako remitenta firmę Salman.
- bank importera poręcza zapłatę weksla (awal wekslowy, poręcza za wystawcę czyli importera)
- jako termin płatności została wpisana konkretna data.
Terminy płatności weksla:
prawo wekslowe wyróżnia 4 terminy płatności weksla i są to:
1. Płatny za okazaniem (at sight), jest to tzw. weksel „a vista” płatny na rządanie,
2. Płatny w pewien czas po okazaniu, np. 10 dni po okazaniu (at 10 days after sight),
Płatny w pewien czas po dacie wystawienia, np. w 3 tygodnie (at 3 weeks after date),
Płatny w oznaczonym dniu, np. 22 listopada 2011.
Inne określenie terminu płatności (np. do 22 listopada 2011) lub podanie kilku terminów powoduje nieważność weksla (takie wpisanie daty płatności jest możliwe w systemie anglosaskim). W handlu zagranicznym najczęściej występują weksle z określoną datą płatności lub za okazaniem. Weksle płatne za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu mogą zawierać klauzulę o płatności odsetek (np. „w dwa miesiące po okazaniu zapłacę za ten weksel kwotę 500 PLN z odsetkami w wysokości 10%”). Klauzuli o płatności odsetek nie mogą zawierać weksle płatne w oznaczonym dniu bądź w pewien czas po dacie wystawienia (rygor taki nie występuje w systemie anglosaskim).
Jeżeli oznaczony termin płatności weksla przypada w niedzielę bądź w dzień wolny od pracy, to wierzyciel może domagać się zapłaty w najbliższy dzień roboczy (dzień wymagalności - maturity).
Weksel płatny za okazaniem płatny jest przy przedstawieniu, które musi nastąpić w ciągu roku od dnia wystawienia (wystawca może wyznaczyć dłuższy bądź krótszy termin, a indosanci mogą jedynie ten termin skrócić przez umieszczenie odpowiedniej klauzuli na wekslu "weksel przedstawić do przyjęcia do dnia")
Weksel trasowany płatny w pewien czas po okazaniu powinien być przedstawiony dłużnikowi, a datę przedstawienia powinien on, jako akceptant, umieścić na wekslu (od tej daty rozpoczyna się bieg terminu płatności).
Weksel własny płatny w pewien czas po okazaniu powinien być przedstawiony wystawcy w celu zaznaczenia tzw. wizy z datą (wiza -klauzula stwierdzająca, że weksel został okazany wystawcy w sytuacji, gdy jest płatny w pewien czas po okazaniu. Wiza zazwyczaj przybiera formę: widziałam dnia ........., Janina Staropolska (podpis i data wystawcy)). Od tej daty rozpoczyna się bieg terminu płatności. Po zapłacie sumy wekslowej, weksel powinien być zwrócony dłużnikowi.
Prawo wekslowe
Najważniejsze ustawy dotyczące weksli
- ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. z 1936 r. nr 37, poz. 282 ze zm.)
Art. 96 zmieniony przez art. 2 ustawy z dnia 10 marca 2006 r. o zmianie ustawy o wydawaniu Monitora Sądowego i Gospodarczego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.06.73.501) z dniem 13 maja 2006 r.
Tytuł I Weksel trasowany; DZIAŁ I. WYSTAWIENIE I FORMA WEKSLU; DZIAŁ II.INDOS; DZIAŁ III. PRZYJĘCIE; DZIAŁ IV. PORĘCZENIE WEKSLOWE; DZIAŁ V. PŁATNOŚĆ; DZIAŁ VI. ZAPŁATA; DZIAŁ VII. ZWROTNE POSZUKIWANIE SPOWODU NIEPRZYJĘCIA LUB NIEZAPŁACENIA; DZIAŁ VIII. WYRĘCZENIE; DZIAŁ IX. WTÓROPISY I ODPISY WEKSLU; DZIAŁ X. ZMIANY; DZIAŁ XI. PRZEDAWNIENIE; DZIAŁ XII. PRZEPISY OGÓLNE; DZIAŁ XIII. ROSZCZENIE Z TYTUŁU NIESŁUSZNEGO ZBOGACENIA; DZIAŁ XIV. KOLIZJA USTAW; DZIAŁ XV. PROTEST; DZIAŁ XVI. WEKSLE ZAGINIONE.
Tytuł II Weksel własny. (art. 103 mówi, że do weksla własnego stosuje się przepisy dotyczące weksla trasowanego, jeśli nie są one sprzeczne)
Tytuł III Przepisy końcowe i przejściowe.
Dział IX.
1. Wtóropisy
Art. 64.
Weksel można wystawić w kilku jednobrzmiących egzemplarzach.
Egzemplarze te ponumerowane będą w samym tekście dokumentu; w przeciwnym
razie każdy z egzemplarzy uważa się za weksel odrębny.
Każdy posiadacz wekslu może na własny koszt żądać wydania większej
liczby egzemplarzy, o ile z wekslu nie wynika, że go wystawiono w jednym egzemplarzu.
W tym celu posiadacz ma zwrócić się do swego bezpośredniego indosanta,
który jest obowiązany zwrócić się do swego poprzednika i tak dalej aż do wystawcy.
Indosanci obowiązani są do powtórzenia swoich indosów na nowych egzemplarzach.
Art. 65.
Zapłata, dokonana na jeden z egzemplarzy, zwalnia nawet wtedy, gdyby nie było na
wekslu zastrzeżenia, że taka zapłata pozbawia ważności inne egzemplarze. Wszelako
trasat odpowiada z każdego przyjętego przez siebie egzemplarza, którego mu nie
zwrócono.
Indosant, który przeniósł egzemplarze na różne osoby, jako też następni indosanci
odpowiadają ze wszystkich podpisanych przez siebie egzemplarzy, których
im nie zwrócono.
Art. 66.
Kto przesyła jeden egzemplarz do przyjęcia, powinien oznaczyć na innych egzemplarzach
nazwisko osoby, u której ów egzemplarz się znajduje. Osoba ta jest obowiązana
wydać go prawnemu posiadaczowi innego egzemplarza.
Jeżeli wydania odmówi, posiadacz może wykonać zwrotne poszukiwanie
tylko po stwierdzeniu przez protest:
1) że egzemplarz, przesłany do przyjęcia, mimo żądania nie został mu wydany;
2) że na inny egzemplarz nie można było uzyskać przyjęcia lub zapłaty.
2. Odpisy
Art. 67.
Każdy posiadacz wekslu ma prawo sporządzenia z niego odpisów.
Odpis powinien dokładnie odtwarzać oryginał z indosami i wszelkimi
wzmiankami, znajdującymi się na nim; należy na nim zaznaczyć, gdzie odpis się
kończy.
Na odpisie można umieszczać indosy i poręczenia wekslowe w ten sam
sposób i z tymi samymi skutkami, jak na oryginale.
Art. 68.
Odpis powinien wskazywać osobę, u której znajduje się oryginał. Jest ona zobowiązana
wydać ten oryginał prawnemu posiadaczowi odpisu.
Jeżeli osoba, u której znajduje się oryginał, odmówi wydania go, posiadacz
odpisu może wykonać zwrotne poszukiwanie przeciw indosantom odpisu i przeciw
tym, którzy poręczyli na odpisie, dopiero po stwierdzeniu przez protest, że mimo
żądania posiadacza odpisu nie wydano mu oryginału.
Jeżeli oryginał po ostatnim indosie, umieszczonym przed sporządzeniem
odpisu, zawiera wzmiankę "odtąd indos ważny tylko na odpisie" lub inne wyrażenie
równoznaczne, późniejszy indos na oryginale jest nieważny.
Dział X
Zmiany
Art. 69.
W razie zmiany tekstu wekslu osoby, które weksel podpisały po dokonaniu zmiany,
odpowiadają według brzmienia tekstu zmienionego; osoby, które weksel poprzednio
podpisały, odpowiadają według brzmienia tekstu pierwotnego.
Dział XI
Przedawnienie
Art. 70.
Roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi ulegają przedawnieniu z upływem lat
trzech, licząc od dnia płatności wekslu.
Roszczenia posiadacza wekslu przeciw indosantom i wystawcy ulegają
przedawnieniu z upływem roku, licząc od dnia protestu, dokonanego w należytym
czasie, w przypadku zaś zastrzeżenia "bez kosztów" - licząc od dnia płatności.
Roszczenia indosantów między sobą i przeciw wystawcy ulegają przedawnieniu
z upływem sześciu miesięcy, licząc od dnia, w którym indosant wykupił weksel
albo w którym sam został pociągnięty z wekslu do odpowiedzialności sądowej.
Art. 71.
Prawo powszechne określa przyczyny przerwania i zawieszenia biegu przedawnienia
roszczeń wekslowych.
Przerwanie przedawnienia ma skutek jedynie wobec tego dłużnika wekslowego,
którego dotyczy przyczyna przerwania.
Dział XIII
Roszczenie z tytułu niesłusznego zbogacenia
Art. 76.
Wystawca i akceptant, których zobowiązanie wekslowe wygasło wskutek przedawnienia
lub zaniedbania czynności zachowawczych, są zobowiązani wobec posiadacza
wekslu, o ile z jego szkodą niesłusznie się zbogacili.
Roszczenie z tytułu niesłusznego zbogacenia ulega przedawnieniu z upływem
lat trzech, licząc od dnia wygaśnięcia zobowiązania wekslowego.
Dział XIV
Kolizja ustaw
Art. 77.
Zdolność osoby do zaciągania zobowiązań wekslowych ocenia się według jej prawa
ojczystego. Jeżeli prawo to uznaje za właściwe prawo innego kraju, należy je stosować.
Kto według prawa, określonego w ustępie poprzedzającym, nie ma zdolności
wekslowej , mimo to jest ważnie zobowiązany, jeżeli podpisał weksel w kraju,
według którego ustaw miałby zdolność wekslową. Przepisu tego nie stosuje się do
obywatela polskiego, który zaciągnął zobowiązanie wekslowe zagranicą.
Art. 78.
Formę oświadczenia wekslowego ocenia się według ustaw kraju, w którym oświadczenie
zostało podpisane.
Jeżeli jednak oświadczenie wekslowe, nieważne ze względu na przepis
ustępu poprzedzającego, odpowiada prawu kraju, w którym zostało podpisane późniejsze
oświadczenie, ważności późniejszego oświadczenia nie uchybia okoliczność,
że forma wcześniejszego oświadczenia była nieprawidłowa.
Zobowiązania wekslowe, zaciągnięte zagranicą przez obywatela polskiego,
są ważne w Polsce w stosunku do innego obywatela polskiego także wówczas, jeżeli
zostały zaciągnięte z zachowaniem formy, przewidzianej w prawie niniejszym.
Art. 79.
Skutki zobowiązania akceptanta wekslu określa prawo miejsca płatności wekslu.
Skutki zobowiązań innych osób, na wekslu podpisanych, określa prawo kraju,
w którym osoby te złożyły podpisy.
Art. 80.
Terminy wykonywania zwrotnego poszukiwania określa w stosunku do wszystkich
osób, który weksel podpisały, prawo miejsca wystawienia wekslu.
Art. 81.
Prawo miejsca wystawienia wekslu rozstrzyga o tym, czy posiadacz wekslu trasowanego
nabywa wierzytelność, która była podstawą wystawienia wekslu.
Art. 82.
Prawo kraju miejsca płatności wekslu rozstrzyga, czy przyjęcie może być ograniczone
do części sumy wekslowej i czy posiadacz jest zobowiązany do przyjęcia zapłaty
częściowej.
Art. 83.
Formę i terminy protestu, tudzież formę innych czynności, potrzebnych do wykonania
lub zachowania praw wekslowych, ocenia się według ustaw kraju, w którym protest
ma być dokonany lub czynność przedsięwzięta.
Art. 84.
Prawo kraju miejsca płatności wekslu określa środki, jakie należy przedsięwziąć w
razie zaginięcia lub kradzieży wekslu.
Dział XV
Protest
Art. 85.
Protest sporządza notariusz.
Art. 86.
Protest zawiera:
1) nazwisko osoby, która żąda protestu, oraz osoby, przeciw której protest ma
być dokonany;
2) stwierdzenie, że osoba, przeciw której protest ma być dokonany, nie uczyniła
zadość wezwaniu, skierowanemu do niej, a nadto oświadczenie, złożone
przez tę osobę, albo stwierdzenie, że jej nie zastano albo że nie można było
odnaleźć lokalu jej przedsiębiorstwa lub mieszkania;
3) oznaczenie miejsca i dnia, w którym wezwania dokonano lub bezskutecznie
starano się go dokonać;
4) oznaczenie, ile egzemplarzy wekslu przedstawiono i jakie;
5) podpis organu, sporządzającego protest, pieczęć urzędową i numer protestu.
Jeżeli trasat zażąda, aby mu weksel nazajutrz przedstawiono ponownie do
przyjęcia, należy o tym zaznaczyć w proteście.
Art. 87.
Przedstawienia wekslu, wezwania do wydania egzemplarza lub oryginału, tudzież
wszystkich innych czynności zachowawczych należy - w braku odmiennego wskazania
w wekslu - dokonać w lokalu przedsiębiorstwa, a gdyby nie można było znaleźć
takiego lokalu - w mieszkaniu osoby, do której wezwanie ma być skierowane.
W innym miejscu, np. "na giełdzie", można tych czynności dokonać jedynie za zgodą
stron interesowanych.
Organ, sporządzający protest, obowiązany jest dokonać poszukiwania lokalu
przedsiębiorstwa albo mieszkania osoby, do której wezwanie ma być skierowane,
i odpowiada za szkodę, spowodowaną brakiem należytej staranności. Jednakże zaniedbanie
lub niedokładność poszukiwań nigdy nie mogą stanowić przyczyny nieważności
protestu.
Art. 88.
Protest należy napisać na odwrotnej stronie wekslu albo na osobnej karcie, połączonej
z wekslem. Jeżeli na odwrotnej stronie nie ma żadnych oświadczeń, należy pisanie
protestu zacząć od brzegu, w przeciwnym zaś razie bezpośrednio po ostatnim
oświadczeniu.
Jeżeli protest ma być napisany w całości lub w części na osobnej karcie dodatkowej,
należy tę kartę połączyć z wekslem w ten sposób, aby nie było wolnych
miejsc na odwrotnej stronie wekslu; połączenie wekslu z kartą dodatkową powinno
być przypieczętowane pieczęcią urzędową lub przepisane treścią aktu protestowego.
Art. 89.
Jeden dokument protestowy wystarczy również w przypadku, gdy na podstawie jednego
wekslu skierowano wezwanie do większej liczby osób.
Jeżeli zobowiązanemu przedstawiono równocześnie kilka egzemplarzy wekslu
albo jego oryginał i odpis, wystarczy umieszczenie protestu na jednym egzemplarzu
lub na oryginale. Organ, sporządzający protest, zaznaczy na innych egzemplarzach
lub na odpisie, gdzie protest umieszczono lub że go umieszczono lub że go
umieszczono na oryginale, i tę uwagę podpisze.
Art. 90.
Jeżeli protest ma być dokonany z powodu częściowej odmowy przyjęcia wekslu,
należy sporządzić odpis wekslu, zawierający wszystkie indosy i oświadczenia, i napisać
protest na tym odpisie lub na złączonej z nim karcie dodatkowej, a o sporządzeniu
protestu zaznaczyć na oryginale.
Protest z powodu niewydania oryginału (art. 68 ust. 2) należy napisać na
odpisie lub na złączonej z nim karcie.
Kartę, zawierającą protest, należy połączyć z odpisem w sposób, wskazany
w art. 88 ust. 2.
Art. 91.
Organ, sporządzający protest, jest upoważniony i obowiązany do odbioru zapłaty i
do pokwitowania.
W przypadku takiej zapłaty połączone z nią koszty tego organu ponosi osoba,
przeciw której protest miał być dokonany.
Art. 92.
Jeżeli organ, sporządzający protest, nie zastanie osoby, do której wezwanie ma być
skierowane, w lokalu jej przedsiębiorstwa lub w jej mieszkaniu, powinien zostawić
tam zawiadomienie o dokonaniu protestu, zawierające nazwisko i miejsce zamieszkania
posiadacza wekslu, nazwisko wystawcy i trasata, sumę wekslową, termin płatności
oraz nazwisko i lokal urzędowy organu, sporządzającego protest.
Art. 93.
Przy dokonywaniu czynności zachowawczych notariusz może posługiwać się pomocnikami,
których prezes sądu okręgowego na wniosek notariusza do tego upoważni.
Za działalność pomocnika w tym zakresie notariusz odpowiada solidarnie z
pomocnikiem.
Art. 94.
Organ, sporządzający protest, obowiązany jest przechowywać osobno odpisy protestów
wraz z wypisem istotnej treści wekslu, zaopatrzone numerem, i odpisy te składać
w porządku chronologicznym, w jakim protesty zostały sporządzone.
Interesowanym mogą być na żądanie wydawane odpisy tych dokumentów z
ich uwierzytelnieniem lub bez niego.
Minister Sprawiedliwości określi w drodze rozporządzenia termin, po
upływie którego dokumenty, wymienione w ustępie pierwszym, mogą być zniszczone,
oraz sposób ich zniszczenia.
Art. 95.
Minister Sprawiedliwości może w drodze rozporządzenia, wydanego w porozumieniu
z Ministrem Poczt i Telegrafów, wprowadzić sporządzanie przez urzędy pocztowe
protestów z powodu niezapłacenia wekslu; do protestów takich stosuje się przepisy
art. 86-89, 91, 92 i 94.
Dział XVI
Weksle zaginione
Art. 96.
Ten, komu weksel zaginął, może żądać od sądu rejonowego miejsca płatności wekslu
uznania go za umorzony.
We wniosku należy podać istotną treść wekslu oraz uprawdopodobnić jego
utratę, jak również interes prawny, który uzasadnia żądanie umorzenia.
Sąd przez ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym wezwie posiadacza
zaginionego wekslu do zgłoszenia się w ciągu sześćdziesięciu dni i do okazania
wekslu sądowi.
Termin ten biegnie od dnia płatności wekslu, a gdyby wniosek zgłoszono po
terminie płatności lub gdyby termin płatności wekslu nie był oznaczony - od dnia
ogłoszenia. Końcowy dzień terminu powinien być oznaczony w ogłoszeniu według
daty kalendarza.
Jeżeli w ciągu terminu, oznaczonego w wezwaniu, nikt nie zgłosi się z wekselem,
sąd wyda orzeczenie, uznające weksel za umorzony.
Jeżeli natomiast posiadacz wekslu zgłosi się przed wydaniem orzeczenia,
sąd umorzy dalsze postępowanie po przesłuchaniu interesowanych i po okazaniu
wekslu żądającemu umorzenia.
Zarówno o wszczęciu postępowania, jako też o jego wyniku sąd zawiadomi
trasata i wszystkich dłużników wekslowych, wskazanych przez żądającego umorzenia
wekslu.
Art. 97.
Dłużnik wekslowy i trasat, który po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania
płaci weksel, czyni to na własne niebezpieczeństwo; wolno mu jednak sumę
wekslową złożyć do depozytu sądowego miejsca płatności i zwolnić się przez to z
zobowiązania.
Art. 98.
Po ogłoszeniu wezwania o okazanie wekslu i po terminie jego płatności, żądający
umorzenia może domagać się od akceptanta złożenia sumy wekslowej do depozytu
sądowego albo zapłaty za zabezpieczeniem; prawo wyboru służy dłużnikowi. Złożenie
do depozytu zwalnia i w tym przypadku z zobowiązania.
Art. 99.
W toku postępowania o umorzenie wekslu można wykonywać zwrotne poszukiwanie
przeciw wystawcy oraz indosantom, jeżeli akceptant, a w braku przyjęcia trasat, pomimo
wezwania nie złoży sumy wekslowej do depozytu sądowego, ani nie dokona
zapłaty za zabezpieczeniem. Odmowę należy stwierdzić protestem na podstawie odpisu
wekslu. Do zwrotnego poszukiwania stosuje się przepisy artykułu poprzedzającego.
Art. 100.
Na podstawie orzeczenia, uznającego weksel za umorzony, można wykonywać
wszystkie prawa z wekslu.
- ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.)
- ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.)
Orzecznictwo:
Wyrok SN z 14 grudnia 2004 r., II CK 259/04
Ważna deklaracja wekslowa
„Sąd, ustalając treść zobowiązania wynikającego z weksla niezupełnego w chwili wystawienia, ograniczyć się powinien do analizy treści tego dokumentu oraz deklaracji wekslowej podpisanej przez wystawców weksla oraz jego poręczycieli.”
Wyrok SN z 5 maja 2005 r., III CK 520/04
Data na wekslu in blanco
Poręczyciele na wekslu in blanco nie mogą powoływać się na jego nieważność jako podstawę zwolnienia z odpowiedzialności wekslowej z tego powodu, że remitent po otrzymaniu od wystawcy weksla niezupełnego uzupełnił go, wpisując datę wystawienia wcześniejszą niż wpis wystawcy w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 czerwca 2001 r., I ACa 196/01 OSA 2002/3/18
Termin płatności "Wystawienie weksla własnego, w którym nie oznaczono terminu płatności, nie powoduje nieważności weksla, lecz ma tylko to znaczenie, że jego płatność następuje za okazaniem (art. 102 prawa wekslowego). Powinien być zatem, stosownie do art. 34 prawa wekslowego, przedstawiony do zapłaty. Polega to na okazaniu wystawcy weksla własnego (domicylantowi, trasantowi) oryginalnego weksla wraz z wyraźnym lub dorozumianym wezwaniem do zapłaty i na gotowości wydania przy zapłacie weksla pokwitowanego przez posiadacza.
Przewidziany w art. 53 prawa wekslowego skutek nieprzedstawienia weksla do zapłaty w terminie w postaci utraty prawa zwrotnego poszukiwania odnosi się do innych, poza dłużnikami głównymi - akceptantem weksla trasowanego i wystawcą weksla własnego oraz ich awalistami dłużników wekslowych. Przedstawienie weksla do zapłaty wystawcom weksla miałoby tylko to znaczenie, że uzasadniałoby zwłokę dłużnika i powodowało odpowiedzialność za należności uboczne z art. 48 i art. 49 prawa wekslowego."
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 lutego 2005 r., I ACa 1554/04
Firma na wekslu
"1. Podmioty niebędące osobami fizycznymi powinny posługiwać się w obrocie wekslowym nazwą (firmą) w takim brzmieniu, w jakim została ujawniona w rejestrze.
2. Użycie skrótu, który może wprowadzać wątpliwości co do osoby remitenta w obrocie wekslowym, czyni weksel nieważnym."
Przeniesienie praw z weksla
Prawa wekslowe mogą być przeniesione kilkoma sposobami, między innymi:
poprzez indos,
(indos (żyro) - przeniesienie weksla przez złożenie oświadczenia umieszczonego na grzbiecie weksla lub na przedłużku, indos przenosi wszystkie prawa na nabywcę.)
w drodze przelewu wierzytelności,
przez dziedziczenie,
przez samo wręczenie - jeśli posiadacz weksla nabył go na podstawie indosu in blanco lub na okaziciela.
Osoba, która zbywa weksel jest nazywana „indosantem”,a osoba która nabywa „indosatariuszem”.
Można wyróżnić następujące rodzaje indosu wekslowego:
Indos zupełny (imienny) - wskazujący osobę indosatariusza
Indos in blanco (niezupełny, na okaziciela) - nie wymienia osoby indosatariusza, który może wypełnić wówczas weksel własnym nazwiskiem albo innej osoby, indosować weksel dalej in blanco albo przenieść weksel przez proste wręczenie na inną osobę bez wypełnienia indosu in blanco i bez indosowania dalej,
Indos pełnomocniczy (zastępczy)- który nie przenosi praw z weksla, udziela natomiast upoważnienia do wykonywania prac w imieniu indosanta,
Indos zastawniczy - ustanawia go indosant i wydaje weksel indosatariuszowi, ustanowienie indosu zastawniczego nie powoduje przeniesienia własności weksla na indosatariusza.