(22) Istota kosztów alternatywnych przy uwzględnieniu kosztów stałych (G.HABERLER)

T

o

w

a

r

„b”

A' R₂

B' R₁

C' R

D' R₃

E' R₄

A B C D E Towar „a”

Interpretacja kosztów alternatywnych:

• AB = BC = CD = DE

• A'B' = B'C' = C'D' = D'E'

• Rezygnacja z BC produkcji towaru „a” oznacza przyrost produkcji towaru „b” o „B'C'

• Przyrost produkcji towaru „a” o CD jest jednoznaczny z rezygnacją z C'D' produkcji towaru „b”

(23) Hipotetyczne możliwości produkcji towaru x i y w kraju A i B w ciągu godziny w jednostkach naturalnych (interpretacja pojęcia kosztów alternatywnych)

Możliwości	Kraj A		Kraj B
		Towar x	Towar y	Towar x	Towar y
A B C D E F	20 16 12 8 4 0	0 8 16 24 32 40	5 4 3 2 1 0	0 3 6 9 12 15
KOSZTY ALTERNA- TYWNE	4x = 8y czyli x = 2y	8y = 4x czyli y = 1/2x	x = 3y	3y = x czyli y = 1/3x

(24) Istota funkcjonowania mechanizmu mnożnika handlu

zagranicznego

Wzrost eksportu

Wzrost zatrudnienia

Wzrost siły nabywczej

Wzrost konsumpcji Wzrost oszczędności

Wzrost konsumpcji Wzrost konsumpcji

towarów krajowych towarów importowanych

Wzrost produkcji i

dochodu narodowego

Założenia:

• wolne moce produkcyjne,

• elastyczność produkcji w reakcji na zmiany popytu,

• stabilność cen.

(25) Definicja mnożnika handlu zagranicznego

1 1 k = -------------------- = -------------------------------- ∆ K ∆ Im ∆ O 1 - ---------- ---------- + -------- ∆ Y ∆ Y ∆ Y

Wyjaśnienia:

k - mnożnik handlu zagranicznego

K - konsumpcja

Y- dochód narodowy

Im - import

O - oszczędności

krańcowa stopa konsumpcji

krańcowa stopa importu

krańcowa stopa oszczędności

(26) Przykład liczbowy wpływu mnożnika handlu zagranicznego

na przyrost dochodu narodowego, konsumpcji i oszczędności

∆Y - przyrost dochodu narodowego	∆K - przyrost konsumpcji	∆O - przyrost oszczędności
1000$ = 1 x 1000$ 667$ = 2/3 x 1000$ 444$ = (2/3)^2 x 1000$ 296$ = (2/3)^3 x 1000$ 198$ = (2/3)^4 x 1000$ …. …. …. ….	2/3 x 1000$ = 667$ (2/3)^2 x 1000$ = 444$ (2/3)^3 x 1000$ = 296$ (2/3)^4 x 1000$ = 198$ (2/3)^5 x 1000$ = 132$ …. …. …. ….	333$ 223$ 148$ 98$ 66$ …. ….

∑ ∆ Y = k x ∆ Ex =
x 1000$ = 3000$

∑ ∆ K = ∆ X x (
) = 3000$ x
= 2000$

∑ ∆ O = ∆ Y - ∆ K = 3000$ - 2000$ = 1000$

Wyjaśnienia:

Ex - eksport,

k - mnożnik handlu zagranicznego,

K - konsumpcja,

O - oszczędności,

Y - dochód narodowy.

(27) Relacje kapitałochłonności i pracochłonności produkcji

samochodów i płótna w Stanach Zjednoczonych i w Polsce

Stany Zjednoczone

Kapitał (K)
= 1

samochody

=

2

1 płótno

0 2 3 Praca (L)

Polska

Kapitał (K)
= 3

samochody

=

3

płótno

1

0 1 2 Praca (L)

(28) Rodzaje definicji obfitości zasobów (teoremat obfitości zasobów HECKSCHERA - OHLINA - SAMUELSONA)

1. Definicja fizyczna

(K : L)^P > (K : L)^USA

2. Definicja cenowa

(R_K : R_L)^P < (R_K : R_L)^USA

Wyjaśnienia: K - zasób czynnika kapitału,

L - zasób czynnika pracy,

R_K - przychód z zastosowania czynnika

kapitału(stopa procentowa),

R_L - przychód z zastosowania czynnika pracy

(stawka płacy).

(29) Założenia teorematu obfitości zasobów

1. Założenia wyjściowe:

- dwa kraje, dwa towary, dwa czynniki produkcji (kapitał i praca),

- brak kosztów transportu,

- różne wyposażenie analizowanych krajów w czynniki produkcji.

2. Założenia dotyczące technicznych warunków produkcji:

- czynniki produkcji są jednorodne (homogeniczne) i porównywalne w skali międzynarodowej,

- relatywne wyposażenie w czynniki wytwórcze nie zmienia się, tzn. funkcje produkcji dla wszystkich wyrobów są stałe i ściśle określone,

- poziom i relacje kosztów oraz cen kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki wytwórcze,

- niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników wytwórczych, co oznacza, że jeśli produkcja jakiegoś towaru jest bardziej kapitałochłonna niż innego, to dotyczy to wszystkich wchodzących w rachubę wariantów produkcji obu towarów (niezmienność zasobochłonności wytwarzanych produktów),

- preferencje konsumentów w analizowanych krajach są takie same i nie zmieniają się w czasie.

3. Założenia odnoszące się do systemu funkcjonowania gospodarki i handlu międzynarodowego:

- funkcjonuje wolna konkurencja przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji w każdym z krajów,

- wolny handel w skali międzynarodowej.

(30) Przesłanki międzynarodowej wymiany handlowej (teoremat wyrównywania się cen czynników produkcji HECKSCHERA-OHLINA-SAMUELSONA)

St. Zjednoczone W. Brytania

obfitość kapitału (↑K) obfitość pracy (↑P)

brak siły roboczej (↓P) brak kapitału (↓K)

stawka płac : wysoka (↑sp) stawka płac : niska (↓sp)

renta od kapitału : niska (↓rk) renta od kapitału : wysoka (↑rk)

eksport eksport

samochodów sukna

(↑K, ↓P) (↑P, ↓K)

spadek stawki płac (↓sp) wzrost stawki płac (↑sp)

wzrost renty od kapitału (↑rk) spadek renty od kapitału (↓rk)

wyrównywanie się cen czynników produkcji

(31) Przyczyny braku pełnej adekwatności teorematu

wyrównywania się cen czynników produkcji

Przyczyny tkwią w wątpliwości co do słuszności przyjętych w modelu założeń:

1. Każdy z krajów produkuje oba dobra,

2. Technologia produkcji jest jednakowa w obu krajach,

3. Handel wyrównuje rzeczywiście ceny dóbr w obu krajach

(32) Ilustracja teorematu obfitości zasobów na bazie badań wykonanych przez Departament Pracy USA w 1980 roku

Zawartość

kapitału

w eksporcie/ 1.5 Kanada

Zawartość

kapitału

w imporcie Szwecja

Japonia

1.0

USA

W. Brytania

Hiszpania

Brazylia

0.5 Indie

Korea

Hong Kong

5.0 10.0 15.0

Kapitał przypadający na 1 zatrudnionego (w 1000 $)

(33) Egzemplifikacja paradoksu W.LEONTIEFA

Zapotrzebowanie na kapitał i pracę przypadające na 1 mln $ amerykańskiego eksportu oraz produkcji zastępującej import		Eksport (Ex)	Produkcja zastępująca import (Imp)	Relacja : Imp/Ex
I. Produkcja i struktura handlu USA w 1947 r. Kapitał (tys. $) Praca (roboczolata) Relacja: kapitał/praca (tys. $ na 1 zatrudnionego)		2550,8 182,3 13992	3091,3 173,9 18184	1,30
II. Produkcja i struktura handlu USA w 1951 r. Kapitał (tys. $) Praca (roboczolata) Relacja: kapitał/praca (tys. $ na 1 zatrudnionego)		2256,8 174,0 12977	2303,4 168,0 13726	1,06
III. Produkcja i struktura handlu USA w 1962 r. Kapitał (tys. $) Praca (roboczolata) Relacja: kapitał/praca (tys. $ na 1 zatrudnionego)	1876,0 131,0 14321	2132,0 119,0 17916	1,25

(34) Relacja współczesnych teorii neoczynnikowych do teorii międzynarodowej współzależności cen czynników produkcji i cen towarów (HECKSCHER-OHLIN-SAMUELSON) oraz do paradoksu LEONTIEFA

Wyszczegól- nienie	Teoria wzajemnej współzależności cen czynników produkcji i cen towarów (HECKSCHER- OHLIN-SAMUEL- SON)	Paradoks LEONTIEFA	Teorie neoczynnikowe
						Teoria trójczynnikowa	Teoria wew- nętrznej złożo- ności czynników produkcji
Czynniki Produkcji	Kapitał (K) Praca (P)	Kapitał (K) Praca (P)	Kapitał (K) Praca (P) Zasoby naturalne (Zn)	Kapitał (K) Praca (P)=Pp+Kl gdzie: Pp-praca prosta Kl-kapitał ludzki
Istota wymiany międzyna- rodowej	Eksport (Ex) i import (Im) towa- rów na bazie obfitości zasobów czynników produkcji (K,P): ** gdy (K ) i (P ) wtedy Ex(K) i Im(P) ** gdy (K ) i (P ) wtedy Ex(P) i Im(K)	Egzemplifikacja teorii Hecksche- ra-Ohlina-Samuelsona na przykładzie USA: mimo,że USA są krajem, w którym (K ) i (P ),to: ** Ex(P) i Im(K)	Weryfikacja paradoksu Leontiefa po stronie importu USA: ** Im(K) ma miej- sce, ponieważ jest realizowany poprzez Im(Zn)	Weryfikacja paradoksu Leontiefa po stronie eksportu USA: ** Ex(P) ma miej- sce, ponieważ jest realizowany poprzez Ex(Kl)

(35) Empiryczna weryfikacja modelu HECKSCHERA - OHLINA -

SAMUELSONA (badanie H.P. Bowena, E.E. Leamera, L. Sveikauskasa dla 27 krajów i 12 czynników produkcji)

Czynnik produkcji	Prawdopodobieństwo sukcesu (udział w próbie krajów, dla których pośredni eksport netto czynników produkcji przebiega w kierunku przewidywanym przez model H-O-S)
KAPITAŁ PRACA SPECJALIŚCI, NAUKOWCY MENEDŻEROWIE URZĘDNICY SPRZEDAWCY PRACOWNICY USŁUG ROLNICY ROBOTNICY ZIEMIA UPRAWNA ZIEMIA POD PASTWISKA ZIEMIA ZALESIONA	0,52 0,67 0,78 0,22 0,59 0,67 0,67 0,63 0,70 0,70 0,52 0,70

(36) Empiryczna weryfikacja modelu HECKSCHERA - OHLINA -

SAMUELSONA - handel Chin z USA, Japonią i krajami Unii Europejskiej w 2003 roku (mld $)

Rodzaj towaru	Eksport Chin do krajów TRIADY	Import Chin z krajów TRIADY
Chemikalia Urządzenia nieelektryczne Odzież Inne dobra konsumpcyjne	8,57 9,00 25,36 46,80	20,08 31,81 0,32 14,58

(37) Istota teorii współzależności między cłem i ceną czynników produkcji W. STOLPERA - P.A. SAMUELSONA

Założenia wyjściowe dla kraju A:

** produkcja : samochody i sukno

** samochód (K>P), sukno (P>K)

** obfitość zasobów siły roboczej (P) oraz niedostatek kapitału (K)

Konsekwencje wprowadzenia w kraju A cła na import samochodów:

** wzrost cen samochodów

** wzrost opłacalności produkcji samochodów

** wzrost produkcji samochodów

** spadek produkcji sukna

** zwolnienie części czynników produkcji w produkcji sukna, przy czym

więcej czynnika pracy niż kapitału

** powstanie różnic na rynku pomiędzy podażą i popytem: nadwyżki

podaży na rynku pracy i nadwyżki popytu na rynku kapitału

** wzrost ceny kapitału

** spadek ceny czynnika pracy

Możliwe procesy przystosowawcze:

** zmiana metod produkcji polegająca na substytuowaniu droższego

kapitału tańszą pracą

** zbliżenie poziomów stosunków wykorzystania obu czynników

produkcji do produkcji sukna i samochodów

** możliwość usunięcia nadwyżki czynnika pracy i niedoboru kapitału

jedynie wówczas, gdy proporcje wsadu czynników produkcji

zmienią się na korzyść pracy

** brak technicznej możliwości pełnej zastępowalności kapitału

czynnikiem pracy

stąd

Wprowadzenie cła na dobra produkowane na bazie czynnika

rzadkiego jeszcze podnosi jego cenę

(38) Egzemplifikacja twierdzenia RYBCZYNSKIEGO (1)

X2

Pw`

Pw

A

E B Pi

F B`

T1 T2

O C D X1

Wyjaśnienia:

X1 - dobro pracochłonne,

X2 - dobro kapitałochłonne,

T1 - krzywa transformacji kraju obfitującego w zasób pracy (stan autarkii),

A - punkt produkcji i konsumpcji kraju obfitującego w zasób pracy (stan autarkii),

Pi - krzywa ceny w kraju obfitującym w zasób pracy (stan autarkii),

Pw - krzywa ceny po podjęciu wymiany międzynarodowej,

B - punkt produkcji po podjęciu wymiany międzynarodowej,

T2 - krzywa transformacji po zwiększeniu się podaży siły roboczej,

Pw` - krzywa ceny po zwiększeniu się podaży siły roboczej,

B` - punkt produkcji po zwiększeniu się podaży siły roboczej.

(39) Twierdzenie RYBCZYNSKIEGO - wyjaśnienia do schematu (38)

Twierdzenie RYBCZYNSKIEGO: w warunkach stałych cen przyrost zasobu jednego czynnika produkcji powoduje ponadproporcjonalny wzrost produkcji dobra wytwarzanego na bazie tego czynnika oraz absolutny spadek produkcji drugiego dobra.

*** W sytuacji autarkicznej krzywą transformacji kraju obfitującego w zasoby siły roboczej jest T1. Preferencje konsumentów decydują o tym, że punkt A jest punktem produkcji i konsumpcji.

*** W sytuacji podjęcia wymiany handlowej powstaje jednolita cena światowa, która leży powyżej ceny autarkicznej. Znajduje to swoje wyrażenie w nowej, bardziej pionowej w stosunku do Pi (ceny w warunkach autarkii) linii ceny Pw. Jej punkt styczności z krzywą transformacji T1 jest nowym punktem produkcji B.

*** Jeżeli specjalizacja w zakresie dobra pracochłonnego prowadzi do przyrostu podaży siły roboczej, podczas gdy zasoby kapitału pozostają niezmienione, wówczas przesunięciu ulega krzywa transformacji (T2).

*** W przypadku kraju małego, którego zmiany struktury produkcji nie determinują cen światowych, można mówić o stałej linii ceny Pw`, której punkt styczności z krzywą transformacji T2 jest nowym punktem produkcji B`.

*** W rezultacie wzrasta produkcja dobra pracochłonnego X1, podczas, gdy produkcja dobra kapitałochłonnego X2 spada. Ograniczenie produkcji dobra X2 zwalnia czynnik pracy zaangażowany dotąd w produkcji tego dobra i przesuwa go do produkcji dobra X1.

*** Wzrost produkcji dobra pracochłonnego jest przy tym większy od spadku produkcji dobra kapitałochłonnego (CD > EF).

(40) Egzemplifikacja twierdzenia RYBCZYNSKIEGO (2)

KAPITAŁ W

G`

E`

G

M

E

F

F`

O A

PRACA

Wyjaśnienia:

OW - krzywa transformacji produkcji obrazująca najmniej kosztowną technikę produkcji dobra kapitałochłonnego (maszyny),

OM - krzywa transformacji produkcji obrazująca najmniej kosztowną technikę produkcji dobra pracochłonnego (wino),

AG - wyjściowy stan zasobów gospodarki wskazujący na dostępność OA jednostek pracy oraz AG jednostek kapitału,

OE i OF - odpowiednio produkcja maszyn i wina.

*** Przyrost kapitału w ilości GG` powoduje przyrost ogólny zasobów gospodarki z poziomu AG do AG`

*** Następuje przyrost produkcji dobra kapitałochłonnego (maszyn) o EE` oraz spadek produkcji dobra pracochłonnego o FF`

*** Wzrost produkcji dobra kapitałochłonnego (maszyn) jest przy tym ponad proporcjonalnie większy od przyrostu zasobu kapitału

EE`/OE > GG`/AG

---