Pojęcie opisu bibliograficznego

Uporządkowany zestaw danych o dokumencie służących do jego identyfikacji, z reguły przejętych z opisywanego dokumentu w niezmienionej postaci, oraz informacji uzupełniających te dane.

(PN-89/N-01224)

DOKUMENTY ELEKTRONICZNE

PN-N-01152-13:2000

W powyższym arkuszu normy podano zasady sporządzania opisu bibliograficznego dokumentów elektronicznych wspólne dla wszystkich rodzajów dokumentów opublikowanych na nośnikach elektronicznych.

Dotychczas ukazały się następujące arkusze PN-N-01152, z których należy korzystać przystępując do opisywania dokumentów elektronicznych:

• PN-N-01152-0:1982 (PN-82/N-01152/00) Opis bibliograficzny - Postanowienia ogólne

• PN-N-01152-1:1982 (PN-82/N-01152/01) Opis bibliograficzny - Książki

• PN-N-01152-2:1997 Opis bibliograficzny - Wydawnictwa ciągłe

• PN-N-01152-3:1987 (PN-87/N-01152/03) Opis bibliograficzny - Dokumenty normalizacyjne

• PN-N-01152-6:1983 (PN-83/N-01152/06) Opis bibliograficzny - Druki muzyczne

• PN-N-01152-7:1985 (PN-85/N-01152/07) Opis bibliograficzny - Dokumenty dźwiękowe

• PN-N-01152-8:1994 Opis bibliograficzny - Stare druki

• PN-N-01152-10:1991 (PN-91/N-01152/10) Opis bibliograficzny - Dokumenty techniczno-handlowe

• PN-N-01152-12:1994 Opis bibliograficzny - Filmy

Arkusz 13 dotyczy wyłącznie cech wspólnych dla wszystkich dokumentów elektronicznych. W opisach bibliograficznych należy podać cechy typowe dla dokumentu elektronicznego z jednoczesnym uwzględnieniem cech innego typu dokumentu, np. książki czy wydawnictwa ciągłego, którymi może być opisywany dokument elektroniczny.

Dokument elektroniczny - dokument istniejący w postaci elektronicznej, dostępny za pomocą techniki komputerowej

Dostęp - metoda dotarcia do danych i programów

• lokalny - dostęp z użyciem nośnika fizycznego (takiego jak dysk, dyskietka, kaseta lub dysk optyczny) przeznaczonego do włożenia przez użytkownika do komputera lub urządzenia peryferyjnego podłączonego do komputera

• zdalny - dostęp bez posługiwania się nośnikiem fizycznym

Jednostką opisu może być:

• dokument elektroniczny jednoczęściowy,

• dokument elektroniczny wieloczęściowy: całość, określona liczba części lub jedna z części,

• część dokumentu elektronicznego niesamoistna wydawniczo.

STREFY OPISU BIBLIOGRAFICZNEGO DOKUMENTU ELEKTRONICZNEGO

• 1. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności

• 2. Strefa wydania

• 3. Szczegółowe oznaczenie rodzaju i wielkości dokumentu

• 4. Strefa adresu wydawniczego

• 5. Strefa opisu fizycznego

• 6. Strefa serii

• 7. Strefa uwag

• 8. Strefa międzynarodowego znormalizowanego numeru i sposobu uzyskania dokumentu

Uwaga: wspólna struktura opisu dla wszystkich typów dokumentów

Dane do opisu należy czerpać z następujących źródeł w poniższej kolejności:

a) źródła wewnętrzne - ekran tytułowy, główne menu, przedstawienie programu, pierwsza wyświetlona informacja, krótki tekst, który pojawia się u góry wielostronicowego dokumentu, strona domowa, inna wyraźnie wyświetlona, identyfikująca informacja,

b) etykiety na stałe naklejone na fizyczny nośnik lub odbite na nim,

c) dokumentacja,

d) pojemniki,

e) inny dokument towarzyszący (np. list wydawcy),

f) publikowane opisy dokumentów (np. bibliograficzne bazy danych, przeglądy)

g) inne źródła

Jako podstawowe źródła danych dla poszczególnych stref opisu należy przejąć źródła wg tablicy

Nr strefy	Nazwa strefy	Podstawowe źródła danych
1	Strefa tytułu i oznaczenie odpowiedzialności	Źródła wewnątrz dokumentu, etykiety na nośniku fizycznym, pojemniki, dokumentacja lub inne dokumenty towarzyszące
2	Strefa wydania	Źródła wewnątrz dokumentu, etykiety na nośniku fizycznym, pojemniki, dokumentacja lub inne dokumenty towarzyszące
3	Szczegółowe oznaczenie rodzaju i wielkości dokumentu	Jakiekolwiek źródło
4	Strefa adresu wydawniczego	Źródła wewnątrz dokumentu, etykiety na nośniku fizycznym, pojemniki, dokumentacja lub inne dokumenty towarzyszące
5	Strefa opisu fizycznego	Jakiekolwiek źródło
6	Strefa serii	Źródła wewnątrz dokumentu, etykiety na nośniku fizycznym, pojemniki, dokumentacja lub inne dokumenty towarzyszące
7	Strefa uwag	Jakiekolwiek źródło
8	Strefa m.z.n	Jakiekolwiek źródło

Strefa 1. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności

• Tytuł właściwy

• Określenie typu dokumentu

Zaleca się podawanie określenia: [Dokument elektroniczny] bezpośrednio po tytule właściwym w nawiasie kwadratowym, rozpoczynając od wielkiej litery.

• Dodatek do tytułu

Odmiany tytułu nie wybrane jako tytuł właściwy należy traktować jak dodatki do tytułu, jeśli występują w podstawowym źródle informacji

Przykład:

Słownik szkolny [Dokument elektroniczny] : muzyka

• Oznaczenie odpowiedzialności

Należy przejmować nazwy osób i ciał zbiorowych odpowiedzialnych za intelektualną i/lub artystyczną zawartość dokumentu elektronicznego. Należy uwzględniać autorów, programistów, artystów grafików, kompozytorów, animatorów itp. odpowiedzialnych bezpośrednio za dzieło zawarte w dokumencie (np. autor tekstu, redaktor, tłumacz, ilustrator, kompozytor itp.) lub pośrednio (np. autor pracy, na podstawie które opracowano oprogramowanie), jak również adaptatorów dzieł (przerabiających je na dzieła w postaci elektronicznej) oraz instytucje sprawcze.

Przykład:

1. Konflikty psychiczne [Dokument elektroniczny] : ich wpływ na życie religijne i moralne / Karol Meissner ; [red. Małgorzata Durowska].

2. Dyktando w praktyce [Dokument elektroniczny] / [projekt Jerzy Wachowiak].

3. Korzyści i koszty członkostwa Polski w UE [Dokument elektroniczny] = Costs and benefits of Poland's membership in the EU / [Cezary Banasiński et al. ; red. Zofia Jurkowlaniec].

Strefa 2. Strefa wydania

• Jako oznaczenie wydania należy traktować wyrażenia dotyczące wszystkich kopii dokumentu elektronicznego określonych jako wydanie oraz wszystkich kopii dokumentu elektronicznego w określonej formie prezentacji, różniących się zawartością intelektualną lub artystyczną od innych kopii o tej samej formie prezentacji, niezależnie od występowania lub braku formalnego określenia wydania.

• Jako kolejne wydanie należy traktować wersję dokumentu elektronicznego, w której pojawiają się zmiany dotyczące:

• Uzupełnienia i usunięcia danych

• Zmiany w języku programowania

• Zmiany podnoszące lub ulepszające skuteczność dokumentu elektrycznego

• Modyfikacje w języku programowania lub systemie operacyjnym, które umożliwiają zgodność dokumentu elektronicznego z innymi maszynami i systemami operacyjnymi

Przykład:

. - Wyd. 3.

. - 2nd ed.

. - Windows 98 ed.

. - Version 3.5

Uwaga: Numer podajemy zawsze cyframi arabskimi.

Wyrażenia „wydanie”, „wersja”, „aktualizacja” itp. przejmujemy w języku występującym w dokumencie.

Strefa 3. Oznaczenie rodzaju i wielkości dokumentu elektronicznego

• Oznaczenie rodzaju dokumentu elektronicznego

Należy podać jedno z poniższych ogólnych określeń charakteryzujących zawartość opisywanego dokumentu elektronicznego:

• Dane

• Program

• Dane i program

Jeśli określeń tych brak w podstawowym źródle informacji, należy wybrać odpowiednie wyrażenie i umieścić je w strefie 3. bez nawiasów kwadratowych.

Zaleca się podawanie bardziej szczegółowych określeń, korzystając z listy ustalonych terminów.

Przykłady:

• Dane graficzne

• Dane dźwiękowe

• Dane liczbowe

• Dane tekstowe

• Oprogramowanie aplikacyjne

• Oprogramowanie systemowe

• Multimedia interakcyjne

• Usługi online

• Oznaczenie wielkości dokumentu elektronicznego

Można podać wielkość dokumentu elektronicznego, jeżeli ta informacja jest dostępna. Jeżeli dokument elektroniczny poddany jest kompresji, informację o jego wielkości można pominąć.

Zaleca się podawanie liczby plików, którą można uzupełnić:

@ liczbą rekordów i/lub bajtów - jeżeli dokument zawiera wyłącznie dane

@ liczbą instrukcji i/lub bajtów - jeśli dokument zawiera program

Liczbę bajtów należy podawać w formie występującej w źródle (np. megabajty, MB, Mbytes)

Wielkość dokumentu elektronicznego należy podać w nawiasach okrągłych bezpośrednio po oznaczeniu rodzaju dokumentu elektronicznego: wyrażenie określające wielkość dokumentu należy podać w języku polskim, a liczby cyframi arabskimi. Liczbę bajtów (rekordów, instrukcji) należy poprzedzać dwukropkiem.

Przykłady:

. - Dane (1 plik : 1,2 GB)

. - Dane graficzne (7 plików : 6 700 rekordów każdy)

. - Oprogramowanie systemowe (23 pliki : ca 35 000 bajtów każdy)

. - Bibliograficzna baza danych (2 pliki : 19 250 rekordów, 2 Mbytes)

Strefa 4. Strefa adresu wydawniczego

• Miejsce wydania

• Nazwa wydawcy

• Data wydania

Przykłady:

. - Warszawa : Instytut Techniki Budowlanej, 2004.

. - Gliwice ; Niezdrowice : Komlogo, 2003.

. - Bydgoszcz : Nawar : Fundacja W., cop. 2001

Strefa 5. Strefa opisu fizycznego

• Określenie formy i liczby nośników fizycznych (element stosowany tylko w opisie dokumentów o dostępie lokalnym)

Należy podać liczbę i rodzaj nośników fizycznych, na których posadowiony jest opisywany dokument elektroniczny. Liczbę nośników należy podać cyframi arabskimi, zaś rodzaj nośnika w języku polskim, używając odpowiednich określeń, np.: dyskietka, dysk optyczny itp.

• Oznaczenie innych cech fizycznych

• przy opisywaniu dokumentu, na którym utrwalono zapis dźwięku lub który może wygenerować dźwięk, należy podawać skrót „dźw.”

• przy opisywaniu dokumentu, który może być wyświetlony w dwóch lub więcej kolorach, lub dokumentu, z którego można wygenerować dwa lub więcej kolory, należy podawać określenie „kolor”

• Wymiary

Należy podawać wymiary nośnika fizycznego w centymetrach, zaokrąglając w górę do jednego centymetra.

• Oznaczenie dokumentu towarzyszącego

Należy podać wyraz lub wyrażenie charakteryzujące dokument towarzyszący (np. broszura, przewodnik) lub jego tytuł.

Przykłady:

. - 1 dysk optyczny (CD-ROM) : dźw., kolor ; 12 cm.

. - 2 dyskietki : kolor ; 14 cm.

. - 3 dyski optyczne (DVD) : dźw., kolor ; 12 cm. + Instrukcja.

Strefa 6. Strefa serii

• Jeżeli opisywany dokument elektroniczny ukazuje się w obrębie serii, do strefy 6. należy przejąć tytuł serii.

Przykłady:

. - (eBook) - seria nienumerowana

. - (Multimedialny Świat Bajek, ISSN 0304-3456 ; 9) - seria numerowana

Strefa 7. Strefa uwag

• W strefie uwag należy podawać dodatkowe informacje uznane za ważne, jeśli przepisy nie pozwalają włączyć ich do innych stref opisu.

• Uwagi należy formułować w języku polskim

• Zaleca się oddzielenie poszczególnych uwag kropką i kreską [. -], z wyjątkiem przypadku, gdy podaje się je od nowego wiersza

• Wymagania systemowe

Należy je podawać w następującej kolejności:

- nazwa, model i/lub nr komputera

• wielkość pamięci

• nazwa i wersja systemu operacyjnego

• oprogramowanie

• urządzenia peryferyjne

• modyfikacje sprzętu komputerowego

Określenia te poprzedzamy średnikiem

Przykład:

. - Wymagania systemowe: IBM PC; procesor 486 lub nowszy; 16 MB pamięci operacyjnej; system operacyjny Windows95, Windows NT 4.0 lub nowszy; program Acrobat Reader (również załączony) oraz program Power Point

• Tryb dostępu

• Uwagi dotyczące poszczególnych stref opisu

W opisach drugiego i trzeciego stopnia szczegółowości należy podawać:

a) źródło tytułu właściwego

Przykład:

. - Tyt. z ekranu tyt.

. - Tyt. z pojemnika.

. - Tyt. z pierwszego wyświetlenia informacji.

b) źródło oznaczenia wydania, jeśli jest inne niż źródło tytułu właściwego

Przykład:

. - Oznaczenie wyd. wg etykiety na dysku.

c) datę aktualizacji/nowelizacji, jeżeli taka informacja jest dostępna, stosując wyrażenia podane w źródle.

Przykład:

. - Aktualizowany w styczniu 2004

. - Znowelizowany 24 kwietnia 2006

. - 1999-09-23

Inne uwagi

W opisach wszystkich stopni szczegółowości można podawać informacje o języku, charakterze, związkach opisywanego dokumentu z innymi dokumentami, wersjach dokumentu, innych nośnikach, zawartości dokumentu i przeznaczeniu czytelniczym

Strefa 8. Stefa międzynarodowego znormalizowanego numeru

Przykład:

. - ISBN 83-7085-330-7

Uwagi do pozostałych stref

Język i alfabet

Poszczególne elementy w strefach 1, 2, 4, 6 należy przejmować w języku i/lub alfabecie, w jakim występują w opisywanym dokumencie elektronicznym.

Elementy podawane w pismach niełacińskich przejmować w formie oryginalnej lub transliterować zgodnie z obowiązującymi normami.

Forma gramatyczna i ortografia

Poszczególne elementy opisu należy podawać w przypadku gramatycznym, w jakim występują w opisywanym dokumencie elektronicznym.

Wielkie litery należy stosować zgodnie z ortografią języka, w jakim występuje dany element. Ponadto pierwszy wyraz każdej strefy opisu oraz - w strefie 1. - określenie typu dokumentu, tytuł równoległy, tytuł oboczny, tytuł części należy rozpoczynać wielką literą

Stosowanie skrótów

Zaleca się skracanie wyrazów typowych w poszczególnych elementach opisu bibliograficznego (np. określeń funkcji osób i ciał zbiorowych w oznaczeniu odpowiedzialności, określeń w oznaczeniu wydania) zgodnie z PN-85/N-01158

Znaki umowne i przestankowe

• Przed znakiem umownym i po nim należy stosować odstęp. Kropki i przecinka nie należy poprzedzać odstępem; odstęp powinien wystąpić tylko po tych znakach.

• Uwaga:

Jeżeli stosuje się wyróżnienie typograficzne danej strefy lub podaje się ją od nowego wiersza, należy pominąć znak umowny poprzedzający daną strefę („. -” ) lub zastąpić go kropką umieszczoną na końcu poprzedniej strefy.

• Podaje się tylko opis fizyczny dokumentów elektronicznych o dostępie lokalnym, posadowionych na nośnikach fizycznych. Dla dokumentu elektronicznego o dostępie zdalnym nie sporządza się opisu fizycznego w strefie 5. Charakterystykę (rodzaj i wielkość) dokumentu elektronicznego o dostępie zdalnym należy podać w strefie 3.

• Wymagania systemowe warunkujące wykorzystanie dokumentu należy określić przede wszystkim w opisie dokumentów elektronicznych o dostępie lokalnym

• W przypadku dokumentów elektronicznych o dostępie zdalnym podaje się uwagę o metodzie dostępu do dokumentu. Adres lokalizacji należy podawać w formie występującej w źródle. Tekst uwagi poprzedza się wyrażeniem wprowadzającym: Tryb dostępu:.

---