skryptPG, Stosunki międzynarodowe, Polityka Gospodarcza


Polityka gospodarcza

Temat: polityka gospodarcza. Problemy i kierunki rozwoju

PG to:

- realizowanie teorii ekonomii w praktyce

- związek polityka/gospodarka

- sterowanie gospodarką by utrzymać władzę/ reelekcja (cykl koniunkturalny tyle ile władza = 4 lata)

I - zdobyć władzę

II - utrzymać

III - doprowadzić do reelekcji

Lata 80-te thatcheryzm - wbrew elektoratowi

Rząd PiS - becikowe, polityka socjalna

Polska system podatkowy:

- ostatnia kampania 3 x 15 PIT, CIT, VAT

- obecnie 18 i 38% osoby fizyczne, 19% osoby prawne

Celem PG może być nie tyle rozwiązywanie problemów społeczeństwa, lecz utrzymanie władzy (już nie tylko gospodarczej) nawet za cenę kondycji gospodarczej

Świadome oddziaływanie jej podmiotów na gospodarkę za pomocą określonych narzędzi i środków, służących do osiągnięcia założonych przez jej podmioty celów w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych, wewnętrznych i zewnętrznych:

- wewnętrzne:

1. kapitał ludzki (struktura wiekowa i struktura wykształcenia)

2. zasoby naturalne

3. zasoby materialne (dobra wspólne)

- zewnętrzne:

1. położenie geograficzne

2. uczestnictwo w blokach integracyjnych, regionalnych

3. obecność w mnd. Blokach gospodarczych

Polska jest:

Od '86 - MFW

Od '95 - WTO

Od '96 - OECD

Cechy PG:

- kształtuje państwo w sposób świadomy, bezpośredni lub pośredni

- PG to oddziaływanie, wpływanie państwa na gospodarkę

- państwo oddziałuje na gospodarkę by osiągnąć cele, zmieniać, stymulować i racjonalizować działalność gospodarczą

- PG i jej cele związane są z określonym, unikalnym dla danego kraju kontekstem historycznym, instytucjonalnym, społecznym i instrumentalnym

- oddziaływanie to oparte jest na prawach ekonomicznych oraz zachodzi w określonym czasie

Zadania PG:

- problem ingerencji państwa w gospodarkę

- ile rządu w gospodarce

Problem

Co jest źródłem nieefektywności w gospodarce: rynek czy państwo?

Zasadniczo państwo ingeruje ze względu na zawodność rynku

Balcerowicz - stanowisko liberalne, popiera idee banku centralnego

Kołodko - zawodny rynek, najważniejsza sfera budżetowa, podejście socjalne, bez banku centralnego, ważniejszy niski poziom bezrobocia, kosztem inflacji

Liberałowie:

- przede wszystkim rynek

- każdy odpowiedzialny za swój los

- podatek liniowy

Socjaliści:

- państwo

- zmniejszyć różnice w dochodach

- progresja

„ Socjalizm to równe dzielenie biedy, a kapitalizm nierówne dzielenie bogactwa” - M. Kissinger

PG: polityki makroekonomiczne i polityki mikroekonomiczne

Polityki makroekonomiczne:

- polityka przychodowa, w tym fiskalna (podatkowa)

- wydatkowa

- zadłużeniowa

- polityka stóp %

- polityka rezerw obowiązkowych

- polityka kursowa

- polityka handlu zagranicznego w tym polityka celna

- międzynarodowa polityka gospodarcza

Przykład: wolność gospodarcza a wzrost gospodarczy

- indeks wolności gospodarczej Fundacja Heritage i „ The Wall street Journal”

2007 -> indeks wolności gospodarczej

  1. Hongkong

  2. Singapur

  3. Australia

  4. USA

  5. Nowa Zelandia

  6. WB

  7. Irlandia

  8. Luksemburg

  9. Szwajcaria

  10. Kanada

Polska -> 2005 - 41 miejsce, 2007 - 87 miejsce

Cele polityki gospodarczej:

1967 RFN, ustawa o stabilności i wzroście, magiczny czworokąt celów PG, 4 cele:

Magiczny czworokąt:

- wzrost PKB (wzrost inflacji kiedy jest dynamiczny)

- zatrudnienie

- stabilne ceny (niski poziom inflacji, rządy prawicowe)

- równowaga w bilansie płatniczym (strumień dóbr i usług)

Te 4 cele są nie do osiągnięcia w okresie długim. Politycy zastanawiają się, jak mają być te 4 cele najdłużej utrzymane.

Inflacja: - wysoka - rządy lewicowe

- niska - rządy prawicowe

Efekt ballasy Samuelsona - poziom cen wielu dóbr w krajach o dużej produkcyjności pracy jest wyższy niż poziom cen takich samych dóbr w krajach o małej produkcyjności pracy (w szczególności chodzi tu o dobra niehandlowe). W efekcie, realny kurs walutowy w krajach bogatych jest zwykle wyższy niż 1. Inaczej mówiąc, kraje te są „droższe” niż kraje biedne, a ich waluty są „przewartościowane”

Wzrost PKB

PKB= C + I + G + Nx

Konsumpcja inwestycje wydatki rządu różnica między eksportem a importem

PKB - jest miarą tylko wzrostu, a nie rozwoju gospodarki

Np. Chiny - duży PKB, a w klasyfikacjach niżej niż inne państwa rozwijające się, od kilku lat mają problem z wyższą inflacją

Zjawiska przegrzania gospodarki:

- '97 - AWS- UW - wysokie bezrobocie, schładzanie gospodarki aż za bardzo

Państwa wysokorozwinięte - postęp technologiczny, rozwijają się wolniej od państw rozwijających się, gdzie jest wysoki wzrost PKB

PNB - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

Zatrudnienie

- osoby zdolne do pracy

- walka z bezrobociem strukturalnym - niedoskonała struktura państwowa

Bezrobocie naturalne - 5-6 %, korzystne, w Polsce ok. 8 %, równowaga na rynku pracy

Stabilne ceny

Są zadanie banku centralnego, cel poprzez niską inflację, pozwala zaplanować strategię, działanie, wzbudzenie jak największego optymizmu

Inflacja CPI - indeks cen, spadek wartości pieniądza, jest koszykiem dóbr i usług, w Polsce - klasycznie w koszyku są np. pyry i cebula

Inflacja netto - poziom cen bez wzrostu cen paliw i żywności, zwana inflacją bazową, głównie stosowana dla celów banku centralnego

HICP - zharmonizowany - indeks cen konsumpcyjności, jest to średni poziom inflacji z ostatniego roku, CPI jest zawsze wyższe niż HCPI

HICP do strefy euro, średni poziom z ostatnich 12 miesięcy

Geneza inflacji:

- inflacja popytowa (nierównowaga na rynku pomiędzy popytem a podażą)

- inflacja kosztowa (przez wzrost kosztów produkcji, np. kiedy wzrastają ceny paliw)

- inflacja popytowo - kosztowa

Ze względu na wysokość inflacji:

- pełzająca (2-3 %)

- umiarkowana ( do 10 %)

- galopująca ( do 100 %)

- hiperinflacja (powyżej 100 %)

Równowaga w bilansie płatniczym:

Bilans płatniczy - wszystkie operacje między rezydentem krajowym a zagranicznym

Magiczny pięciokąt - czworokąt + sprawiedliwy podział dochodów i wydatków

Magiczny sześciokąt - m. pięciokąt + polityka ekologiczna (ekorozwój)

Im państwo bardziej rozwinięte tym bardziej zwraca uwagę na ekorozwój

Rodzaje celów:

Mierniki jakości realizacji celów PG:

Pięciokąt stabilizacji makroekonomicznej

  1. PKB - roczne stopy wzrostu realnego PKB (powiązane z inflacją)

  2. U - stopa bezrobocia (w porównaniu do roku poprzedniego)

  3. HICP - roczna stopa inflacji

  4. G - bilans skonsolidowanego sektora finansów publicznych (zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego, deficyt, 3% PKB - deficyt budżetowy, 60% dług publiczny)

  5. CA - saldo bilansu obrotów bieżących

Zadania PG

„między centralnym planowaniem” a „stróżem nocnym” - rola państwa w gospodarce

Niesprawności wolnego rynku:

  1. Nieefektywność gospodarki rynkowej

Wolny rynek - monopolizacja, powstają kartele, żeby przeciwdziałać państwo wprowadza politykę konkurencyjności

Zakaz nadużywania pozycji dominującej, zakaz zmowy cenowej, Polska + UE = wspólna polityka konkurencji

Polityka substytucji - gdy sektor prywatny nie jest zainteresowany produkcją pewnych dóbr, to wtedy państwo musi to zapewnić bo są pożądane z punktu widzenia ludzi, ale są nieatrakcyjne dla rynku prywatnego

Polityka uzupełniania rynku o odpowiednie przepisy

  1. Niehumanitarność

Dla bezrobotnych, ulgi podatkowe, renty i emerytury, składki zdrowotne -> często niesprawane

Polityka humanizująca - zapewnienie demokratyzacji praw pracowniczych (od państwa zależy między innymi wynagrodzenie, przepisy BHP, urlopy…)

  1. Niestabilność

Występuje w sytuacji kryzysu i spadku koniunktury, ma znaczenie w okresie krótkim - należy reagować na to co się dzieje teraz

Cykl koniunkturalny (dno, recesja, musi zadziałać polityka stabilizacyjna)

Polityka stabilizacyjna - odpowiada za niwelowanie wahań koniunktury, jej instrumentem -> zarządzanie popytem

Polityka wzrostu gospodarczego - stwarzanie instrumentów, klimatu dla długotrwałego wzrostu gospodarczego

Polityka strukturalna - ochrona upadających przemysłów i wspieranie nowych gałęzi przemysłu

Teorie PG

  1. Klasyczna „normatywna” teoria PG

  2. Współczesna szkoła wyboru publicznego

  1. Zakładała istnienie podmiotu polityki - polityków, którzy działają w imieniu jednolitej, niezróżnicowanej masy społecznej, społeczeństwa

  2. Zakłada istnienie polityków i ich działanie w imieniu zorganizowanych grup społecznych - bezrobotni, rolnicy, sfera budżetowa, emeryci, renciści, przedsiębiorcy

W zależności od tego, do kogo polityk formułuje działanie, programy, cele polityki będą różne

HDI - wskaźnik rozwoju społecznego (Human Development Index)

Elementy HDI:

- PKB - per capita

- średnia długość życia

- wskaźnik wykształcenia

Norwegia, Japonia - najdłużej żyją

Solaryzacja - dostęp do szkolnictwa

Bhutan - b. biedny, ale wysoki wskaźnik szczęścia

HDI 2007 państwa wysoko rozwinięte:

  1. Norwegia

  2. Islandia

  3. Australia

  4. Irlandia

  5. Szwecja

  6. Kanada

  7. Japonia

37) Polska

HDI - państwa średnio rozwinięte

64. Libia

65. Rosja

66. Macedonia

HDI -słabo rozwinięte, miernik rozwoju gospodarczego powstał w '91 roku

PKB - miernik wzrostu gospodarczego, suma dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym roku, w danym kraju. Niedoskonały, ponieważ:

- nie uwzględnia kosztów związanych ze zniszczeniem środowiska

- nie uwzględnia szarej strefy w gospodarce

- nie uwzględnia czasu wolnego jako dobra

PKB per capita - mierzone parytetem siły nabywczej, pokazuje różnicę w dochodach pomiędzy osobami oraz siłę nabywczą (ile za dany dochód możemy zdobyć dóbr i usług w danym państwie)

Standard hamburgera - Big Mac Index

Niedowartościowane są rynki wschodzące

Dochód na mieszkańca wg parytetu siły nabywczej (ceny stałe) w krajach OECD

- Luksemburg

- polska 47 %

GINI INDEX

Twórca Corrado Gini

GINI INDEX jest miarą nierówności w dystrybucji dochodów w społeczeństwie

państwa wysokorozwiniętego - mała grupa bogatych, liczna klasa średnia

- wskaźnik GINI w Europie:

- najwyższy w Rosji

- Polska po środku

Najmniejszy Belgia, Czechy, Szwecja

Ameryka Południowa - najwyższy

Subiektywny wskaźnik szczęścia - SWB

Bada zadowolenie danego narodu z jakości życia, poziomu szczęścia

Najwyższy wskaźnik - Bhutan

Od 1972 - wskaźnik Narodowego szczęścia Brutto

  1. Rozwój ekonomiczny

  2. Ekologia

  3. Tradycyjna kultura

  4. Wzmocnienie rządów

10 najszczęśliwszych narodów:

  1. Dania

  2. Szwajcaria

  3. Austria

  4. Islandia

  5. Bahamy

  6. Finlandia

  7. Szwecja

  8. Bhutan

  9. Brunei

  10. Kanada

98) polska

Najmniej szczęśliwe kraje:

176) Kongo

177) Zimbabwe

178) Burundi

Krzywa Lorentza -obrazuje nierówności w rozkładzie dochodów

Istnieje linia całkowitej równości rozkładu dochodu w danym społeczeństwie, jest nią przekątna kwadratu - każdy członek społeczności (gospodarstwo domowe) dysponuje identycznym dochodem

Kształt tej krzywej może podlegać korekcie po zastosowaniu instrumentów polityki redystrybucyjnej przez dane państwo (podatki, transfery socjalne)

Pole pomiędzy linią całkowitej równości rozkładu a krzywą Lorentza obrazuje wartość współczynnika Giniego

Czynniki wzrostu gospodarczego

- długookresowe czynniki wzrostu - praca, kapitał, zasoby naturalne i postęp technologiczny

- krótkookresowe czynniki wzrostu - popyt inwestycyjny, popyt konsumpcyjny

Problemy ingerencji państwa w sferę podziału dochodów

Ekonomia klasyczna-połowa XVIII wieku do końca XIX wieku

Mill; całkowita giętkość rynku cen,

Prawo rynku Saya - prawidłowość gospodarki rynkowej, polegająca na tym, że podaż jest czynnikiem tworzącym popyt. Produkcja towarów, dostarczając dochodów ich wytwórcom, kreuje równocześnie popyt. W warunkach wolnej konkurencji nie może istnieć zjawisko nadprodukcji towarów, a zatem kryzys.

Od wielkiego kryzysu - keynesizm, ogólna teoria zatrudnienia, pieniądza i procenta

zanegowanie zdolności gospodarki do samoregulacji (samoistnego osiągania równowagi rynkowej). Odrzucono stwierdzenie jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Keynes stwierdził, że prawo Say'a nie działa, choć nigdy naukowo tego nie dowiódł. Wg niego gospodarka pozostawiona sama sobie będzie zawsze popadać w stan nierównowagi.

Joan Robinson - neokeynesistka

Lata 60 i 70-te - powrót myślenia neoklasycznego

Monetaryzm - rozwinięty w latach 70-tych do ekonomii podażowej; Friedman opisał zjawisko stagnacji i inflacji

Stagnacja - jednoczesny wzrost bezrobocia + inflacja + stagnacja gospodarcza czyli minimalny przyrost PKB

Neoliberalizm z lat 70- tych

Nowa makroekonomia - szkoła racjonalnych oczekiwań, lata 80- te; rober Lucas jako główny przedstawiciel, uczestnicy rynku podejmują ważne decyzje zwłaszcza co do wysokości inflacji, dziś ta szkoła krytykowana

E. Phelps krytyka racjonalności rynku

Nowa szkoła austriacka - August von Hayek, liberalizm w sensie politycznym, im więcej państwa tym mniej jesteśmy wolni

Neoklasyczna koncepcja polityki stabilizacyjnej

1) koncepcja wbudowanej stabilności sektora prywatnego

gospodarka rynkowa w okresie długim jest stabilna (neoklasycy to optymiści rynkowi), aktywna polityka państwa doprowadzi do wzrostu inflacji, a najważniejszym celem polityki gospodarczej powinien być stabilny wzrost oznaczający stabilne ceny i niską inflację

2) Teoria oparta na podaży

Wg klasyków podaż pieniądza w gospodarce należy zwiększać wraz z tempem rozwoju gospodarczego.

Szybszy wzrost pieniądza doprowadzi do inflacji

Inflacja - jej podażowa interpretacja (klasycy)

3) dominacja polityki pieniężnej

Maksymalna niezależność banku centralnego od aktualnej polityki rządu

Konsekwencje dla polityki stabilizacyjnej

Keynesowskie koncepcje polityki stabilizacyjnej

  1. założenie o niestabilność sektora prywatnego - (zrywa z paradygmatem samoregulującego się rynku, bezrobocie się samo nie wyreguluje bez pomocy państwa, tym samym sposobem możliwy jest kryzys nadprodukcji, dlatego keynesizm wprost zrywa z prawem Seya)

  2. teoria oparta na popycie - (aby pobudzać wzrost gospodarczy należy zwiększać popyt globalny, zarówno inwestycyjny jak i konsumpcyjny, przez większą podaż pieniądza, państwo powinno prowadzić luźną politykę oraz zwiększać wydatki w okresie dekoniunktury, oszczędzać w okresie koniunktury)

  3. dominacja polityki budżetowej (polityka pieniężna powinna pełnić funkcje uzupełniające do polityki budżetowej a rząd powinien mieć wpływ na podaż pieniądza w gospodarce.

Konsekwencje dla polityki stabilizacyjnej

Relacja inflacja - bezrobocie

W okresie długim - pieniądz jest neutralny!

Państwo dobrobytu

a) model korporacyjny - niemiecki model, społeczna gospodarka rynkowa

b) model socjaldemokratyczny - państwa skandynawskie

Zarzuty neoklasyków

Polityka pieniężna

*Bank Centralny jest bankiem państwa

*Bank Centralny jest bankiem banków (funkcje nadzorcze, pożyczkodawca ostatniej szansy dla banków komercyjnych)

*Bank Centralny jest emitentem pieniądza

Narodowy Bank Polski

II RP - Polska Kasa Opieki - Grabski

-brak waluty narodowej

1924r - wprowadzenie jednej waluty - złotówka

monowalutowość

1982 - ustawa „Prawo bankowe” i o statucie NBP, wydzielała ze struktur Banku Centralnego i nadawała mu pewną niezależność, można było finansować deficyt pożyczkami NBP

1989 - ustawa o zmianie ustawy z 1982, zakazywała nieograniczonego finansowania deficytu budżetowego pożyczkami z NBP, do poziomu 2% deficytu Bank mógł skupować papiery dłużne skarbu państwa

1997 Konstytucja, nowa ustawa o statucie NBP, zapisano niezależność Banku centralnego i utworzono Rade Polityki Pieniężnej (9 osób, realizacja polityki pieniężnej w Polsce)

Pozycja ustrojowa NBP

*Prezes NBP

*Zarząd NBP

*Rada Polityki Pieniężnej

*Komisja Nadzoru Finansowego

Strategie Polityki Pieniężnej

*pośrednie (inaczej monetarna)

*bezpośrednie

a) czyste BCI (BC interesuje się tylko poziomem inflacji, bez bezrobocia i PKB)

b)elastyczne BCI (BC interesuje się inflacją, bezrobociem i PKB)

istotna komunikacja z otoczeniem BC oraz prognozy dotyczące inflacji

BC w sposób bezpośredni wpływa na politykę pieniężną

BCI popularne po wojnie, gdy wiele państw najbardziej popularna strategia (dziś ok. 20 BC się nią posługuje, w tym NBP) ???

*mieszane

Główny cel NBP:

„Utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rzadu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”

stabilność cen, czyli aby inflacja nie zmieniała się często

Instrumenty BC

*od 2003 3,5% w Polsce, Banki Spółdzielcze nie odpowiadają rezerwie obowiązkowej - np. Skok Stefczyka

*stopy %

a)krótkoterminowe - ustalane przez BC

b)długoterminowe - rentowność obligacji rządowych o terminie wykupu min 10lat

stopy procentowe pełnią funkcje bodźca (gdy jest obniżana pobudza do aktywności gospodarczej) praz wskaźnika (informacja o polityce pieniężnej Banku Centralnego, gdy BC obniża stopy % to luzuje politykę pieniężną a gdy podwyższa to zacieśnia politykę pieniężną)

Rodzaje stop procentowych

  1. referencyjna - podst. BC, odpowiada za oprocentowanie 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Od 26-02-2009 stopa referencyjna wynosi 4%.

  2. lombardowa (kredyt lombardowy) - oprocentowanie kredytów udzielanych prze BC bankom komercyjnym. Od 26-02-2009 wynosi 5,5%. Wyznacza sufit stop % (najwyższe możliwe oprocentowanie pożyczek dla banków komercyjnych). Znaczenie kredytu lombardowego wzrasta w czasie koniunktury

  3. depozytowa - oprocentowanie depozytów składanych przez banki komercyjne w BC. Wynosi 2,5%. Wyznacza dno stop %

  4. redyskontowa weksli - dziś 4,25%; ma znikome znacznie; oprocentowanie po jakim BC skupują od banków komercyjnych weksle

najniższa stopa % jest dziś w Japonii - 0,1%

Stopa Europejskiego BC - 1,5%

Bank Anglii - 0,5%

Bank Szwajcarii- 0,25%

gdy inflacja niska, stopa % też niska

Mechanizm transmisji impulsów monetarnych => istnieje długi okres pomiędzy decyzją o wysokości stop % z ich wpływem na realną gospodarkę, nawet powyżej roku

Operacje otwartego rynku - inicjatywa ze strony BC

Polityka pieniężna w wybranych krajach

1)Europejski Bank Centralny - dziś 16 państw w strefie Euro, jedna polityka pieniężna

„policy mix” - koordynacja polityki pieniężnej i budżetowej to fikcja w strefie euro

2)Bank Anglii - poza strefą euro, strategia CI - 2%

3)FED - bank centralny USA, cel - maksymalizacja trwałego produktu i zatrudnienia, oraz zapewnienie stabilności cen

* Niezależność Banku Centralnego”

  1. instytucjonalna - niezależność od bieżących decyzji polit, czyli od Rzadu, zakaz finansowania deficytu dodrukiem pieniędzy

  2. osobista - wybieranie organów BC na kadencje rożną od kadencji organów wybierających, nieodwołalność z przyczyn politycznych

  3. finansowa - niezależność w dysponowaniu własnymi środkami finansowymi przez BC

Polityka pieniężna po wstąpieniu do strefy Europejski

*kryteria ekonomiczne i prawne (kryteria wejścia do strefy euro)

Kryteria ekonomiczne

a) fiskalne

* kryterium deficytu budżetowego (mówi się, ze nie być większy niż 3% PKB)

* kryterium długu publicznego

b) kryteria pieniężne

* stopnia inflacji

* kryterium stopy %

- stopa % długoterminowa (oprocentowanie obligacji rządowych o terminie wykupu min 10 lat)- państwa kandydującego może być max wyższa o 2% od stop 3 państw UE o najbardziej stabilnych cenach (o najniższej inflacji)

- jest to zwykła średnia arytmetyczna

- kraje rozwijające się mają wyższe oprocentowanie

- my dziś spełniamy to kryterium (ok 6%, a właściwie 6,5%)

(Węgry i Rumunia nie spełniają)

* Kryterium kursowe

Kryteria prawne

po 2004 do strefy euro - Malta i Cypr

2007 - Słowenia

1 stycznia 2009 Słowacja, co daje razem 16 państw strefy euro. Polska prawdopodobnie następna - (Watykan, San Marino - też Euro)

Kosowo, Czarnogóra - wbrew KE posługują się walutą euro.

* ewentualne koszty:

* korzyści:

POLITYKA BUDŻETOWA

To oddziaływanie za pomocą instrumentów systemu finansowego państwa na gospodarkę oraz osiągania za jego pomocą określonych celów ekonomicznych, społecznych i politycznych; realizowana jest przez rząd

Dwa rodzaje polityki budżetowej:

- aktywna -> zalecana przez tradycyjny keynesizm, ingerencja państwa za pomocą instrumentów finansów publicznych, państwo może zmieniać stawki podatkowe, wprowadzać nowe podatki, może udzielać kredytów i poręczeń, występuje w niej „zjawisko opóźnień” -> rząd wprowadzając nowe instrumenty polityki fiskalnej działa z pewnym opóźnieniem:

- problem wypychania inwestycji -> nadmierne zadłużanie się rządu, emituje papiery wartościowe, wrasta stopa procentowa, kredyt jest droższy

- pasywna -> działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury - bo instrumenty na stałe wbudowane w system gosp państwa, które działają w sposób automatyczny, bez ingerencji państwa w zależności od koniunktury, np. system podatkowy

FUNKCJE POLITYKI FISKALNEJ

- alokacyjna - rozdysponowanie dochodów pomiędzy sektor prywatny i publiczny oraz dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów; w ramach tej funkcji państwo finansuje świadczenia konieczne związane z bezpieczeństwem, administracją, wymiarem spr. Oraz świadczenia pożądane, np. służba zdrowia, edukacja; świadczenia konieczne mają bardziej charakter ogólny

- redystrybucyjna - ingerencja państwa w dochody prywatne; punktem wyjścia przeświadczenie o niesprawiedliwości mechanizmu rynkowego i potrzeb korekty jego pierwotnego podziału; państwo może uzupełniać (np. zasiłki) lub ograniczać (np., wyższe podatki) dochody prywatne

- stabilizacyjna - stabilizowane PG, prowadzenie polityki atycyklicznej za pomocą instrumentów polityki fiskalnej w sytuacji spadku koniunktury rząd będzie zwiększał wydatki

INSTRUMENTY POLITYKI FISKALNEJ

*budżet -> zestawienie rocznych dochodów i wydatków przyjmowanych w formie ustawy, jedyna inicjatywa w tym zakresie przysługuje rządowi

- zgromadzenie prognoz dotyczących poziomu PKB, bezrobocia itp. przez Ministerstwo Finansów

- przesłanie przez ministra limitu wydatków do instytucji, które w ciągu 21 dni odsyłają swój plan budżetu

- RM przyjmuje budżet w formie uchwały

- projekt budżetu musi zostać przekazany marszałkowi Sejmu do 30 września

- Sejm ustala budżet w 3 czytaniach

- projekt do Komisji Finansów, która może wykonać drobne przesunięcia, jednak nie mogą one powiększyć deficytu budżetowego

- to samo w senacie (20 dni)

- potem do Prezydenta, podpisuje w 7 dni, nie ma prawa weta, może skierować do TK

- ogłoszenie w Dz.U.

Gdy Sejm nie przyjmie ustawy budżetowej -> prowizorium budżetowe (w czasie jego trwania musi zostać uchwalony właściwy budżet)

Prezydent w ciągu 14 dni może skrócić kadencję Parlamentu i zarządza nowe wybory

ZASADY BUDŻETOWE

- równowagi -> unikanie nadmiernego deficytu

- jedności -> budżet ujęty w jednym dokumencie

- jasności -> w sposób jasny pokazuje kierunki polityki gospodarczej rządu

- szczegółowości -> uwzględniane wszystkie wydatki i dochody państwa

- jawności -> otwarta debata budżetowa

- reguła Belki -> wydatki z roku poprzedniego powiększone o stopę inflacji plus 1% -> kształtowanie bieżących wydatków budżetowych

- kotwica budżetowa -> deficyt budżetowy nie może przekraczać 30mld złotych

FUNKCJE BUDŻETU

- ekonomiczna -> uwzględnia dochody i wydatki państwa

- kontrolna -> kontrolowanie za pomocą budżetu całego systemu finansów państwa

- polityczna -> pokazuje kierunki polityki gospodarczej rządu

CO SIĘ SKŁADA NA DOCHODY BUDŻETOWE

- 80% - podatki (pośrednie aż 60% (VAT, akcyza), bezpośrednie 26% (PIT, CIT))

- pozostałe dochody 8%, środki z UE 6%

CO SIĘ SKLADA NA WYDATKI BUDŻETOWE

- bieżące - dotacje, ubezpieczenia społeczne

- obsługa długu publicznego

- wydatki majątkowe

*wydatki sztywne - nie wolno ich zmniejszać, np. obsługa długu publicznego, ubezpieczenia społ.

*deficyt budżetowy - nierównowaga między dochodami a wydatkami państwa

SPOSOBY POKRYCIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO

- emisja papierów wartościowych

- obligacje (detaliczne lub hurtowe, emitowane z dyskontem, charakter bonu skarbowego -w wykup poniżej roku)

- prywatyzacja - w pełni nie może finansować deficyt, część musi składać się na budżet państwa

- pożyczki i kredyty z mnd. Instytucji finansowym np. MFW, Bank Światowy, Klub Angielski, Klub Francuski

^^

Sposoby dozwolone w Polsce

- bezpośrednie pożyczki w Banku Centralnym -> prowadzi to do monetaryzacji długu publicznego - tłoczenie w gosp. Pustych pieniędzy

- dodrukowywanie pieniądza

- sprzedaż rezerw walutowych

^^

Sposoby zabronione

Dług publiczny - spłata wszystkich zobowiązań państwa wynikających z pożyczek, nie może przekraczać 60% PKB, 3 progi postrzeżeniowe:

- zbliża się dług do 50%

- do 55%

Obecnie Polska ma 45.8% długu publicznego, to około 540mld złotych

*rolowanie się długu -> zaciąganie nowych pożyczek na spłatę starych zobowiązań

*system podatkowy -> wszystkie reguły dot. Podatków

PODATKI

- państwowe - CIT, PIT, VAT, akcyza, podatki od gier

- samorządowe - np. podatek rolny, leśny, od darowizn

- bezpośrednie - podatek od osób fizycznych, od osób prawnych (19%)

*pośrednie - VAT - stawka podstawowa 22%, obniżona 7%, w UE 25-25%, obniżona UE 5-15%

Równość opodatkowania - w zależności od tego jakiego systemu jesteśmy zwolennikami, taką równość przyjmujemy

Pewność i przejrzystość systemu - w ciągu roku podatkowego nie zmieniać zasad podatkowych (wyłączenie podatków pośrednich, np. zmiany wysokości akcyzy)

Dogodność opodatkowania - potrącenie zaliczki na poczet przyszłego podatku przez pracodawcę

ZASADY PODATKOWE

- równość opodatkowania

- pewność i przejrzystość

- dogodność opodatkowania

- neutralność podatkowa

- system podatkowy nie powinien wpływać na rozmiary działalności gospodarczej i nie powinien pełnić funkcji podstawowej kontrolnej w państwie

CELE PODATKÓW

- fiskalny - podstawowy, dostosowanie dochodów do budżetu państwa, pogłębianie fiskalizmu - duże obciążenie podatkowe ze strony państwa

- ekonomiczny/gospodarczy - zachęcanie do działalności gospodarczej poprzez, np. niski CIT, preferencje stawek podatkowych

- społeczny - za pomocą systemu podatkowego uzupełnia się dochody gosp. Domowych

Artur Laffer - pewien próg obciążeń podatkowych jest antymobilizacyjny ; krzywa Laffera opracowana w latach 80. W US and A

- obrazuje możliwości wykorzystania obciążeń podatkowych jako instrumentów polityki budżetowej

- przy pewnym poziomie obciążeń podatkowych wpływy z tytułu podatków maleją ze względu na ANTYMOTYWACYJNY WPŁYW PODATKÓW NA ROZMIARY DZAŁALNOŚCI GOSP.

TRANSFORMACJA SYSTEMU PODATKOWEGO W POLSCE

*dostosowanie podatków PRL do sytuacji gosp. Okresu transformacji

- podatek od wynagrodzeń zniesiony po 1976, ale został w sektorze prywatnym

- osoby fizyczne płaciły podatek wyrównawczy (mógł nawet skrajnie wynieść 50% dochodu)

- w pozostałych sektorach był podatek obrotowy, zastąpiony w 1993 przez VAT (firmy prywatne)

- sektor rolny - do 1985 - tzw. Podatek gruntowy, po '85 zastąpiony podatkiem rolnym

2 ETAP TRANSFORMACJI

- filary reformy

- wprowadzony od 1992 PIT

- zreformowanie w 1992 CIT

- wprowadzenie w 1993 VAT i akcyz

- zreformowanie podatków lokalnych

PIT - zmiany wysokości stawek

- 1992 - 1993 -> 20%, 30%, 40%

- 1994 -> 21%, 33%, 45%

- 1998 (AWS) -> 19%, 30%, 40% (przez 10 lat)

- 2009 -> 18%, 32% (korzystna zmiana dla klasy średniej)

PIT - 1998

- jest to progresja szczeblowana - wyższym stawkom podlegają tylko nadwyżki ponad poprzedni próg

- 2004 - podatek liniowy dla osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (opcja)

Podatek CIT

- w momencie wprowadzenia wynosił 40%

- 1992 ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych 40% -> 38% -> 28% -> 19% w 2004

Koncepcje podatku liniowego w Polsce

- 1994 - Centrum im. Adama Smitha (15.5%)

- 1998 - propozycja Leszka Balcerowicza `Biała księga podatków' 3x22% z kwotą wolną od podatków

- 2001 - PO, UPR - 3x15%, PO - 3x15%, Korwin Mikke - 3x11%

VAT

- 5 lipca 1993 - ustawa wprowadziła podstawowy podatek VAT, musi przyjąć wartość 15-25%, a wartość obniżona 5-15%

Akcyza

- np. napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe, paliwa silnikowe, oleje smarowe, broń gazowa, samochody osobowe, jachty i łodzie żaglowe, sprzęt elektroniczny, sól, karty do gry, kosmetyki, skóry, guma do żucia

SŁOWACJA przed reformą 2004

- częste zmiany w prawie podatkowym - ustawa o podatku dochodowym 32x

- lata 90. - podatki pełniły funkcję polityczno-kontrolną

- suma progresyjna

- ogromna ilość wyjątków, odliczeń, nieopodatkowanych dochodów

- 99 wyjątków

- 66 różnych zwolnień od podatków

- 37 specjalnych stawek podatkowych

- 19 rodzajów odliczeń

- 443 kategorie dochodu

Cel reformy - prosty i neutralny , przejrzysty, sprawiedliwy i tani system podatkowy

- przenieść ciężar podatkowy z podatków bezpośr. Na pośrednie

- stworzyć warunki sprzyjające rozwojowi przedsiębiorstw i inwestycjom

- wyeliminować istniejące słabości i niedociągnięcia w systemie podatkowym

- wyeliminowanie zniekształcenia i umożliwić warunki sprzyjające nie dokserowało się dobrze

Reforma 2004 - nowy system (PIT, CIT, VAT = 19%)

Podatki zlikwidowane od darowizn, spadków, sprzedaży nieruchomość

IRLANDIA

- istnieją 2 stawki podatku dochodowego od osób fiz. 20% oraz 41%; wysokość progu jest uzależniona od stanu rodzinnego podatnika

- CIT

- 12.5% - dochody z działalności gosp. Prowadzonej w Irlandii

- 25% - dochody z działalności niehandlowej

- 10% - „stawka rzemieślnicza”, stopniowo wycofywana do 2010r

- VAT

- 21% - stawka podstawowa

- 13,5% - stawka obniżona (niektóre paliwa, żywy drób, naprawy)

- 4,8% - stawka obniżona (żywy inwentarz, wynajem koni)

- 0% - towary eksportowe, wybrane artykuły spożywcze, wybrane książki, broszury\

POLITYKA DOCHODOWO-CENOWA - istotna w państwach aktywnie wykorzystujących politykę budżetową

- POLITYKA DOCHODOWA - ogół narzędzi, za pomocą których państwo dąży do określenia granic rocznego, bezinflacyjnego wzrostu wszystkich

- zmniejsza oczekiwania inflacyjne wg keynesistów polityka dochodowa jest jedną z metod przeciwdziałania inflacji

- cele polityki dochodowej:

- przeciwdziałanie inflacji

- wzrost konkurencyjności gospodarki

- poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności pracy

- zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów

- Zmniejszenie dysproporcji dochodowych

    1. Rodzaje polityki dochodowej (instrumenty wpływania na dochód)

    2. Obserwacja decyzji rynkowych w zakresie płac (np. GUS zbiera dane, państwo obserwuje)

    3. Ogólne wytyczne co do poziomu płac (sektor państwowy)

    4. Negocjacje płacowe (komisja trójstronna utworzona w 1994r.) - ustala roczny wzrost płac w sektorze przedsiębiorstw państwowych

    5. Ustawowo określona płaca minimalna (1317zł brutto)

    6. Bezpośrednie ustalanie płac czy emerytur

    7. Prawna regulacja części socjalnej prawa pracy

    8. System podatkowy

    9. Podatek od ponadnormatywnego dochodu (popiwek) - od 1989 do końca 1995r. Od popiwku były zwolnione firmy zagraniczne, co było mocno krytykowane

    10. Zamrożenie ceł i płac

    Transformacja systemu podatkowego - 5.05.09

    Przyczyny załamania się i upadku systemu gospodarki centralnie planowanej

    1. ustawa z 1981r. o przedsiębiorstwach państwowych (3S) - miały być samorządne, samodzielne i samofinansujące się

    2. ustawa z 1988r. o działalności gospodarczej - wszystko, co nie jest zakazane jest dozwolone, można swobodnie zakładać firmy prywatne, zwana ustawą Wilczka, Mieczysław Wilczek był ministrem przemysłu w rządzie Rakowskiego, ustawa znosiła ograniczenia i licencje. Najlepsza ustawa o swobodnym działaniu przedsiębiorców

    3. Rok 1989

      1. Rząd Rakowskiego rozpoczął spółki nomenklaturowe, prywatyzacja - zahamowanie tego procesu

      2. Zespół Balcerowicza (W. Misiąg, M. Dąbrowski, J. V. Rostowski, Kawalec) - IX 1989