KLASYCYZM
ANGLIA
STYL GEORGIAŃSKI (1715-1840)
NEOPALLADIANIZM (1725-1820)
Colen Campbell -opublikował inwentarz palladiańskich budowli. Zainicjował neopalladianizm. 1715 opublikował pierwszy tom wielkiego dzieła propagującego architekturę w stylu A. Palladia i I. Jonesa, z rycinami przedstawiającymi ang. rezydencje XVII i XVIII w.; do najwybitniejszych prac C. należą Wanstead House (1715-22, zniszczony 1822), przebudowa Burlington House w Londynie 1718-19, Mereworth Pastele 1722-25 - najlepsza angielska wersja Villi Rotunda Palladia. Podzielona na kondygnację reprezentacyjną i użytkową. Kopuła zawsze znajdowała się nad salonem. Na froncie świątynny portyk.
Lord Burlington - Zaprojektował kilkanaście obiektów; Chiswick House 1723-29 modyfikacja Villi Rotunda Palladia: tylko dwie jednakowe elewacje, wewnątrz asymetria. Pierwszy angielski park krajobrazowy. Kopuła typu rzymskiego, ale nie skopiowana, a jedynie inspirowana Rzymem. Osadzona na 8-bocznym tamburze. Willa przeznaczona była głównie na kolekcję dzieł sztuki.
William Kent - Malarz, dekorator, projektant ogrodów i architekt. Jego protegowanym i przyjacielem był Lord Burlington. Był człowiekiem nie wykształconym. Choć pracował równie chętnie w stylu neogotyckim, jak klasycznym, poddawał się wciąż na nowo woli Burlingtona, by we wszystkich większych zadaniach podporządkowywać się lub dopasowywać do reguł palladiańskich. Bardziej osobisty styl ukazują projektowane przez niego wnętrza. W stylu zbliżają się zarówno do włoskich mebli barokowych jak projektów I. Jonesa, którego Designs wydal w 1727. Ku architekturze zwrócił się po 1730. Projekty jego główne dzieła - Holkham Hall (zaczęte 1734, zrealizowane przez Brettinghama) należy w znacznej mierze przypisać Burlingtonowi, którego rękę zdradza "staccato" zewnętrznej architektury i użycie tak typowych i samowydzielających się elementów, jak palladiański motyw okna ujętego w odciążający łuk. Apsydialny hall, wykonany w marmurze, stanowi efekt połączenia założenia rzymskiej bazyliki z egipską salą Witruwiusza. Wyposażony w kolumny, kasetonowy strop i mieszczący wspaniałą klatkę schodową prowadzącą na piano nobile, jest jednym z najbardziej ekspresyjnych wnętrz w Anglii. Przebogato złocone, obite adamaszkiem sale, kunsztowne obramienia drzwi zwieńczone szczytami, ciężkie gzymsy koronujące i nisze na antyczne posągi ukazują wyraźnie jak podziwiano w Anglii rzymską okazałość. Ministerstwo skarbu 1733-37 oraz budynki przy Arlington street 17, 1741 i Berkeley Square 44, 1742-44 są godne uwagi głównie ze względu na swe wnętrza. Dom przy Berkeley Square wyróżnia się przede wszystkim dzięki klatce schodowej, której założenie przestrzenne należy do najbardziej wyrazistych w Londynie. Esher Place w Surrey był najlepszym spośród jego dzieł neogotyckich (skrzydła, dziś nie istniejące, oraz inne zmiany z ok. 1730). Ostatnia budowla Kenta - Horse Guards w Londynie 1750-59 stanowi powtórzenie Holkham. Kent jest może bardziej znaczący jako projektant ogrodów niż jako architekt. Był on twórcą angielskiego ogrodu krajobrazowego i pierwszym, który "przeskoczył płot i dostrzegł, że cała natura jest jednym ogrodem". W ten sposób został gruntownie zmieniony stosunek między domem a krajobrazem. Fasady straciły na mocy i dramatyczności. Od tego czasu starano się harmonijnie łączyć rezydencję z otoczeniem, które nie było dotąd zdominowane i określane przez architekturę. W Stowe świątynia zasłużonych Brytyjczyków. Inspiracją półkole z popiersiami rzymskich cesarzy i świątynia cnoty.
STYL BARONÓW (1750-1900)
Nurt zapoczątkowany w Szkocji, wiążący się z przebudową średniowiecznych zamków, które adoptowano na rezydencje, zachowując wizualne cechy obronne.
Horace Walpole - Strawberry Hill w 1750 roku przekształcił rodowy dwór w podlondyńskim Twickenham w pierwszą neogotycką rezydencję magnacką. był to też zamek-muzeum, który poza wspaniałą biblioteką mieścił zbiór osobliwości. I to również stało się normą dla neogotyckich zamków i zamczysk. Sir Horace wymyślił styl architektoniczny, który prędko podbił Europę. Strawberry Hill epatowało gotycyzowanymi dekoracjami: maswerkowymi oknami, zabawnymi wieżyczkami, wachlarzowatymi sklepieniami. Z prawdziwą, historyczną konstrukcją gotycką nie miało to wiele wspólnego, ale dawało przynajmniej jakiś nieokaleczony, choć fantazyjny, obraz architektury gotyckiej w kraju przepełnionym ruinami autentycznych budowli średniowiecznych.
Roger Morris - Inverany Castle w Szkocji. Dostawił balkony, żeby dochodziło światło. Wnętrza również kultywują rycerską tradycje.
STYL BRACI ADAM
Robert Adam - najwybitniejszy architekt angielski schyłku XVIII w.; równie, a może jeszcze ważniejszy jako dekorator i projektant mebli. Czysta, pozbawiona zmysłowości elegancja. Jego dzieła oscylują między malowniczą wersją neoklasycyzmu i klasycyzującą odmianą neogotyku. Utrzymane są w klimacie swobodnych dobrych manier, pozbawionej pedanterii erudycji i nie narzucającego się ostentacyjnie dostatku. Stworzył klasycyzujący styl, lżejszy i bardziej elegancki niż ten, który uprawiali poprzedzający go zwolennicy palladianizmu. Wypełniając istniejące wówczas zapotrzebowanie na nowy klasycyzm, rozbudowywał repertuar motywów dekoracyjnych i dążył do bardziej fantazyjnych układów przestrzennych, wywodzących się często z rzymskich term cesarskich. Wykorzystywał nisze i kolumnowe przesłony nadające wnętrzom akcent pewnej tajemniczości, jak wznosząc swe neogotyckie zamki o masywnej, romantycznej bryle kontrastującej z komfortowymi klasycyzującymi wnętrzami, wyrażał ówczesną modę na malowniczość. Architektami byli też jego bracia - John i James wszyscy trzej uczyli się w pracowni swego ojca w Edynburgu. Robert i James studiowali również na tamtejszym uniwersytecie. Wczesne prace Roberta (Dumfries House, 1750-54) nie wykraczają poza poprawność. Jego geniusz ujawnił się dopiero po wielkiej podróży po Europie, większość czasu spędził w Rzymie, studiując rzymską architekturę z okresu Cesarstwa. Kolumnowy portyk gmachu Admiralicji w Londynie 1759-60 był pierwszą próbą umiejętności i oryginalności Roberta, jednak przeważającą większość jego wczesnych prac stanowiły przebudowy starych domów lub kontynuacje budowy obiektów zaczętych przez innych architektów. Mimo to jego indywidualny styl szybko dojrzał. Harewood House, Osterley House - z pokojem etruskim, Luton Hoo, Newby Hall i Kenwood można uznać za arcydzieła architektury wnętrz. Boodle's Club. Jego skłonność do drobiazgowego opracowywania detalu ujawnia nie tylko jubilerska doskonałość malowanych dekoracji i płasko nakładanych stiuków. Jego neoklasycyzm jest najczytelniejszy w Syon House, którego projekt określają różne formy geometryczne (bazylikowy hall, rotunda, centralna półkopuła) oraz w Kedleston, Robert miał dokończyć. Punktem wyjścia był rysunek Palladia Villi Maroko. Założenie palladiańskie - korpus główny łączy się z oficynami za pomocą galerii lub kolumnady. Westybul odtwarza wnętrze świątyni Marsa w Rzymie. Pd. elewacja jest wzorowana na rzymskim łuku triumfalnym. Oryginalność i pomysłowość Adama dochodzą do szczytu w londyńskich domach z lat siedemdziesiątych: St. James's Square 20, Portman Square 20, choć dekoracja w tych budynkach staje się coraz bardziej płaska i linearna, zmierzając do nonszalanckiej powierzchowności. Robert wraz z Jamesem podjęli swe najbardziej ambitne zamierzenie - budowę Adelphi - rozległego zespołu luksusowych domów czynszowych nad brzegiem Tamizy. Fiasko afery Adelphi zaważyło częściowo na jakości prac Roberta. Wielkie zamówienia, jakie uzyskał w Edynburgu w ostatniej dekadzie swego życia przywróciły nieoczekiwanie jego dawną siłę. Do budowli z tego okresu należą: Generał Register House (zaczęty 1774, ukończony ze zmianami po śmierci Adama), uniwersytet oraz Charlotte Square (projekt z 1791). Fasada uniwersytetu jest jego najbardziej monumentalnym dziełem i może nawet szczytem jego umiejętności architektonicznych. Z tego samego czasu pochodzi większość jego "zamków", np. Culzean Castle 1777-90 i Seton Castle 1789-91, wyprzedzających znacznie właściwą im epokę. Jego wcześniejszy styl neogotycki, widoczny we wnętrzach Alnwick Castel (ok. 1770, zniszczone) cechowała ta sama wyrafinowana elegancja, która określała jego neoklasycyzm. Teraz rozwinął on jednak bardziej śmiały styl. W Culzean Castle - warowne okrągłe wieże i zębate blanki. Wewnątrz znajdują się jednak pomieszczenia wyróżniające się niemal kobiecą delikatnością.
William Chambers - (1723-1796), angielski architekt i dekorator. Wiele podróżował po Dalekim Wschodzie, gdzie zebrał materiały do wzornika. Spopularyzował chińskie ogrody w Europie. Wykorzystywał elementy sztuki orientalnej - pagoda w ogrodzie w Kew 1757-62. Projektował dwory (np. w Roehampton ok. 1760). Opierał się na wzorach palladiańskich. Najważniejsze dzieła: Somerset House 1776-86 w Londynie i kasyno w Marino koło Dublina (ok. 1761-64). W 1759 wydał wpływowy podręcznik A Treatise on Civile Architecture.
James Wyatt - Fonthill Abbey pomysłodawcą był William Beckford. To architektoniczna krzyżówka gotyckiego opactwa z katedrą i rozmaitymi komnatami. Charakterystyczna jest długa Galeria Króla Edwarda.
Georgie Dance - Londyn Newgate Prison 1768-80
John Soane - architekt ang., przedstawiciel klasycyzmu; od 1788 działał w Londynie, gdzie współpracował przy budowie Banku Anglii, (jednej z najnowocześniejszych wówczas budowli, już nie istniejącej) dążył do zestawienia wielkich i prostych brył, gładka ściana bez ozdób. Punkt centralny hala przykryta płaską kopułą. Po 1800 projektowane przez niego obiekty stały się bardziej romantyczne i malownicze: Pitzhanger Manor (dziś Ealing Public Library), Dulwich College, Art Gallery, własny dom przy Lincoln Inn Fields 12, (obecnie John Soane Museum) - wszystkie w Londynie, kośc. St. Peter's w Walworth; prof. architektury w Royal Academy.
John Wood (1704-54) - architekt i urbanista ang., przedstawiciel palladianizmu; projektował rezydencje wiejskie (Prior Park k. Bath); jego gł. dziełem jest plan zagospodarowania przestrzennego m. Bath, (zrealizowany częściowo), oparty na koncepcji palladiańskiej; dzieło było kontynuowane przez jego syna Johna młodszego, również reprezentanta architektury palladiańskiej.
FRANCJA
Jacques - Ange Gabriel - Największy architekt XVIII w. we Francji. Bardziej konserwatywny niż rewolucyjny, podjął i rozwinął francuską tradycję klasyczną. Charakterystyczne dla niego cechy znalazły najpełniejszy wyraz i wyrafinowanie w małych, intymnych budynkach, jak Ermitaż czy Pavillon de Pompadour w Fontainebleau (zaczęty 1749) i w arcydziele - Petit Trianon w Wersalu (1761-68) charakterystyczne dla okresu przejściowego od stylu Ludwika XV do klasycyzmu. Pracował wraz z ojcem dla dworu i przejął po nim tytuł Premier Architecte. Piastując ten urząd służył wyłącznie królowi Ludwikowi XV i Mme de Pompadour. Najwięcej czasu zabrały mu przebudowy i rozbudowy w licznych rezydencjach królewskich - Fontainebleau, Compiegne, Wersalu. Prace te nie dorównują jednak niekiedy siłą wyrazu istniejącym budowlom. Natomiast teatr i projekt przebudowy Dziedzińca Marmurowego w Wersalu odznaczają się szczytową elegancją. Jego największymi pracami poza Wersalem były Ecole Militaire w Paryżu 1751-88 i założenie Place de la Concorde w Paryżu od 1755. Dwa wielkie pałace (Hotel de Crillon i Ministere de la Marine, 1757-75) flankujące założoną przez niego rue Royale, z fasadami w stylu wschodniej fasady Luwru (Perraulta), są jego najbardziej udanymi budynkami o monumentalnej skali. Pavillon Francais w Wersalu 1750, małe domki myśliwskie, czyli Pavillons de Butard 1750 i de la Muette 1753-54 oraz Petit Chateau w Choisy 1754-56, zapowiadają wyrafinowaną intymność jego arcydzieła - Petit Trianon. Budowla ta przypomina nieco spokojniejszym dostojeństwem angielski palladianizm, jednak wysublimowana elegancja i wyrafinowanie doskonale proporcjonalnej, kubicznej kompozycji jest w pełni francuskie, zaś nastrój spokoju i dystynkcji różnią ją charakterem i jakością od innych współczesnych budynków tego typu.
Giovanni Servandoni - włoski architekt i dekorator teatralny; pochodził z Florencji, studiował w Rzymie, pracował gł. w Paryżu; 1728 uzyskał tytuł pierwszego malarza-dekoratora Académie Royale de Musique, od 1732 architekt król.; autor dekoracji dla opery w Paryżu, teatrów w Lizbonie, Bordeaux, Brukseli, Londynie, Dreźnie i Wiedniu; ukończył budowę kośc. St-Sulpice, w Paryżu (fasada) - zapowiedź klasycyzmu, projektował ołtarze.
Louis-Francois Trouard - Saint-Symphorien wprowadził doryckie kolumny w nawie głównej i portyku. Kasetonowe sklepienie.
Charles de Wailly - pałacyk Montmusard, pierwsza we Francji budowla świecka o charakterze sakralnym.
Jacques Goudoin - Ecole de Chirurgie Paryż. Czworoboczny podwórzec z arkadowaniem, wwnątrz amfiteatralna sala wykładowa przykryta półkopułą; motyw łuku triumfalnego wkomponowany w kolumnadę.
Pierre Rousseau - Hotel de Salm ok.1785
Marie-Joseph Peyre, Charles de Wailly - Teatre-Francais vel Odeon 1767-70 - prostylos - dorycka kolumnada tylko od strony frontalnej akcentuje wejście
Victor Louis - Bordeaux Grand Theatre 1772-80 nawiązanie do świątyni antycznej. Wpływ Vigniolli i Pallada.
Ledoux, Claude Nicolas (1736-1806), architekt francuski, 1773 członek Królewskiej Akademii Architektury i architekt królewski. Reprezentant surowego klasycyzmu nawiązującego bezpośrednio do form antycznych pod wpływem dzieł A. Palladia i G.B. Piranesiego. Radykalnie upraszczał bryłę architektoniczną, eliminował detal, sprowadzał kształt budowli do prostych form geometrycznych, np. kuli, ostrosłupa. Był jednym z najbardziej oryginalnych i samodzielnych twórców architektury, uchodzi za jednego z prekursorów architektury nowoczesnej. Prace m.in.: pałace miejskie w Paryżu: d'Hallwyl 1766, d'Uzès 1767, Thélusson 1780, pawilon w Louveciennes dla pani du Barry 1771, budynki zarządu salin w Arc-et-Senans 1774-1779 wytwarzano tam sól, w środku dom dyrektora z kolumnami w okowach; teatr w Besançon 1778-1784. Zamiłowanie do surowych i ciężkich brył, nawet we wnętrzach. Amfiteatralnie wnosząca się widownia. Barriere de la Villette Paryż 1784-89 rogatki miasta z posterunkami. Synteza form detalu, idealne proporcje, uproszczone kształty. Chaux ok.1795 projekt utopijnego miasta, odrzucenie ornamentacji na rzecz podstawowych brył. Nie brał pod uwagę uwarunkowań technicznych.
Etienne Louis Boulle - Katedra Metropolitalna 1782, Mauzoleum Newtona 1784, kula, której wnętrze ma przedstawiać niebo z gwiazdami.
Jean Simeon Rousseau - Fontainbleau buduar 1780.
Ermenonville - Le parc Jean-Jacques Rousseau ok.1770.
Antoine Richard - Wersal, Jardin de la Reine ok.1775.
Richard Mique - Wersal, Chameau de la Reine 1782-86.
NIEMCY
Knobelsdorf Georg Wenzeslaus von (1699-1753), niemiecki nadworny architekt Fryderyka II. Ważniejsze prace: gmach Opery w Berlinie 1740, Nowy Pałac w Charlottenburgu 1740, pałac tzw. Miejski, Sanssouci (z założeniem ogrodowym) w Poczdamie, pałac w Rheinsbergu.
Friedrich Wilhelm von Erdmannsdorf (1736-1800) - zapoczątkował tendencje wyzwalania się architektury spod wpływów francuskich. Worlitz Schloß 1769-73 w duchu klasycyzmu palladianskiego
Georg Christoph Hesekiel (1732-1818) - Worlitz Gotisches Haus 1785-86
Nicolas de Pigage - Schwetzingen Moschee 1766-74
Philippe de la Guepiere - Ludwigsburg, Schloß Monrepos 1760-64
Pierre-Michael d'Ixnard - St. Blasien 1771-83
Simon-Louis du Ry - Kassel Fridericianum 1769-79
Heinrich Christoph Jussow - Wilhelmshohe Lowenburg 1790
Karl Gotthard Langhans - niemiecki architekt i budowniczy, jeden z najważniejszych przedstawicieli wczesnego klasycyzmu w architekturze Prus. W latach 1753-1757 studiował prawo w Halle, w zakresie architektury był autodydaktą - zainteresował się nią pod wpływem traktatów teoretycznych Witruwiusza i odkryć zabytków antycznych przez Winckelmanna. W latach 1768-1769 dzięki poparciu księcia podróżował do Włoch, gdzie poznawał oryginalne zabytki architektury antycznej. Później również dużo podróżował - jako urzędnik podległy bezpośrednio królowi miał okazję na kosz władcy odbyć podróże do Anglii, Holandii, Belgii i Francji. Najsłynniejszym dziełem jest Brama Brandenburska w Berlinie 1788-91 jest adaptacją greckich form klasycznych. Zaprojektowana w porządku doryckim składa się z właściwej bramy, portyku o 12 kolumnach w 2 rzędach i dwóch bocznych pawilonów zamykających całość. Belkowanie proste, wsparte na kolumnach. Budowana po wojnie siedmioletniej, w czasach umacniania Prus, w roku rewolucji francuskiej została wzbogacona kwadrygą. Na biało pomalowana budowla nazwana została wtedy Bramą Pokoju. Zaprojektował też część założenia parkowo-pałacowego Charlotenburg. Duża część budowli zaprojektowanych przez Langhansa znajduje się na terenie Dolnego Śląska (np. pałac Wallenberg-Pachalych we Wrocławiu czy zrujnowany dziś pałac Hatzfeldtów w Żmigrodzie).
Heinrich Gentz - Berlin Alte Munze 1798-1800
POLSKA
Efraim Schroger - Warszawa kościół karmelitów 1761-68 Kościół został zbudowany w latach 1661-1681 w stylu barokowym według projektu Belottiego z fundacji króla Władysława IV dla Karmelitów Bosych. W latach 1762-1780 została przebudowana fasada według projektu Efraima Schroegera w stylu klasycyzmu. Do czasu odbudowy katedry św. Jana pełnił rolę prokatedry. Dom Teppera 1774. Piotr Tepper, bankier warszawski wzniósł ten nowoczesny naówczas budynek dla pomieszczenia kantora, biur, sklepów, swego mieszkania i wynajmowanych mieszkań. Na parterze od ulicy Miodowej mieściły się kantory bankowe, biura i magazyny. Na pierwszym piętrze ulokowane były odnajmowane luksusowe apartamenty, a na drugim piętrze obszerne mieszkanie właściciela. Był to model rozpowszechnionej w następnym wieku czynszówki. Ze schyłkiem XIX wieku pałac stracił swój reprezentacyjny charakter. Pałac Prymasowski w latach 1777 - 1783 pałac przebudowano nadając mu dzisiejszy klasycystyczny wygląd. Pod koniec XVIII wieku pałac był jedną z najwspanialszych rezydencji Warszawy. Kościół p.w. św. Jakuba Apostola ufundowany w 1781 roku przez prymasa Antoniego Kazimierza Ostrowskiego. Projektował łącznie z urządzeniem wnętrza i polichromią. Nawa na rzucie koła, prezbiterium zamknięte półkoliście. Przy prezbiterium znajduje się kwadratowa, czterokondygnacyjna wieża. Prezbiterium nakryte jest spłaszczoną półkopułą z okrągłym plafonem, na którym umieszczona jest płasko rzeźbiona półpostać anioła. Nawa przekryta jest spłaszczoną kopułą, a w niej iluzjonistycznie namalowane rozety z centralnie umieszczonym plafonem przedstawiającym Eklezję. Fasada jest dwukondygnacyjna, podzielona pilastrami podtrzymującymi tympanon.
Lacroix - Tulczyn Pałac S.Sz. Potockiego (koniec XVIII w., przebud. XIX w.) — jedna z największych klasycyst. rezydencji magnackich w Polsce, wyposażona w bogatą kolekcję artystyczną.
Dominik Merlini - (1730-1797) - architekt pochodzenia włoskiego, od 1750 r. roku na stałe mieszkający w Polsce, od 1773 r. architekt Rzeczypospolitej. Budowle sprzed 1780 w stylu lekkiego klasycyzmu francuskiego, późniejsze bardziej związane z formą antyku. Bryła jego budynków jest urozmaicona, lekka. Upodobanie do porządku korynckiego. Według jego planów zbudowano lub przebudowano w Warszawie i w kraju wiele pięknych budynków użyteczności publicznej i prywatnych. Często współpracował z Janem Chrystianem Kamsetzerem. Przebudował Zamek Ujazdowski 1766-71, przekształcił wnętrza Zamku Królewskiego 1776-86 oraz przebudował bibliotekę. Od 1774 prowadził budowę zespołu pałacowego w Łazienkach (m.in. rozbudował pałac Na Wyspie, Biały Dom, pałac Myślewicki, Wodozbiór i Stara Pomarańczarnia wraz z teatrem), projektował pałac w Opolu Lubelskim 1766-72, pałac w Jabłonnie 1775-79, jak również pałac w Królikarni 1782-86. Wzorowany n centralnej willi Capra Rotonda. Główna elewacja to wklęsły silnie światłocieniowy portyk. Proporcje porządku jońskiego, kopuła nad głównym hallem. Ogród z pawilonami i grotami. Prowadził restaurację gmachów państwowych. 1781-87 przebudował Trybunał w Lublinie, 1783 odbudował po pożarze Pałac Krasińskich, w Warszawie, budynek cerkwi greckokatolickiej. W twórczości przeszedł ewolucję od form późnego baroku do klasycyzmu. Tworzył dzieła wyróżniające się indywidualnym charakterem na tle ówczesnej architektury klasycystycznej i przyczynił się do skrystalizowania typu wnętrza reprezentacyjnego, zwłaszcza wnętrzem w stylu Stanisława Augusta. Zachował niektóre cechy barokowe, jak zamiłowanie do wyrazistych form, kolorów i złoceń. Czasem sięgał do koncepcji stworzonych przez A. Palladia, czego dowodem jest pałac w Królikarni.
Jan Chrystian Kamsetzer - polski architekt i dekorator wnętrz, czołowy przedstawiciel klasycyzmu w Polsce. Studiował w drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1773 w Warszawie, przebywał na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego i pracował m.in. przy przebudowie Zamku Królewskiego wraz z Dominikiem Merlinim w latach 1779-1785 i pałacu w Łazienkach w latach 1793-1795. Zbudował pałac Mielżyńskich w Pawłowicach 1728-89, pałac Raczyńskich w Siernikach 1786. Raczyńskich w Warszawie. Jednopiętrowy pałac-willa, na rzucie prostokąta. Fasada frontowa ozdobiona jońskim portykiem z tympanonem, wspartym na czterech kolumnach. Dach czterospadowy. Trójboczny ryzalit wielkiej sali rotundowej o wysokości dwóch kondygnacji w fasadzie ogrodowej. Pałac Tyszkiewiczów 1786-92 w Warszawie i kościół w Petrykozach. Wielki porządek dorycki w postaci 4 płaskich pilastrów podtrzymujących belkowanie i trójkątny tympanom. W 1790 został nobilitowany. W powstaniu kościuszkowskim dowodził kompanią w randze kapitana. Pałac Krzyckich wzniesiony około 1770 -75 roku, przebudowany w latach 1788 - 90 według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera. Barokowo - klasycystyczny, piętrowy, założony na planie prostokąta, z dwoma ryzalitami bocznymi i portykiem przyściennym od frontu.
Ferdynand Nax - Jako architekt i budowniczy królewski (po 1774) pracował przy budowie lub przebudowie wielu pałaców i dworów w okolicach Lublina (Nałęczów 1771-1773) i na Kielecczyźnie (Kurozwęki, Szczekociny, Śladków, Rusinów), reprezentujących styl wczesnoklasycystyczny. Za najważniejszą realizację Naxa uchodzi pałac w Szczekocinach, składający się z korpusu głównego, symetrycznych galerii i dwóch pawilonów bocznych. W jego architekturze Nax wprowadził elementy narodowe, umieszczając w kapitelu kolumny motyw polskiego orła. Pałac Zbaraskich - Wodzickich Kraków, wzniesiony w XIV wieku, przebudowany w stylu klasycystycznym w drugiej poł. XVIII wieku, sklepiona sień i dziedziniec arkadowy. Pałac Przebendowskich-Wodzickich Kraków 1787.
Szymon Bogumił Zug - architekt i projektant ogrodów pochodzenia saskiego działający w Polsce. Projektant wielu barokowych, klasycystycznych i neogotyckich budowli w Polsce, tworzył w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII w. Prekursor surowego klasycyzmu w najczystszej formie. W krajobrazowych założeniach ogrodowych reprezentował nurt preromantyczny. Jego bardziej znane realizacje to: klasycystyczny kościół Ewangelicko-Augsburski w Warszawie 1777-82 na planie koła, przykryty wielką dwuwarstwową kopułą z prostymi portykami doryckimi. Pałac w Natolinie (Bażantarni) 1780-82, dom handlowy Rezlera i Hurtiga 1785, przebudowa pałacu w Młocinach, obecnie w granicach Warszawy 1786, pałac Szaniawskiego (później Blanka, 1762-64), pałac Poniatowskiego 1772 i pałac K. De Nassau 1777-80. Kamienica Roesslera. Sprawował opiekę architektoniczną nad Arsenałem warszawskim, projektował wolnostojące budowle w parku w Arkadii od 1779. Jego dziełem jest Sala Kolumnowa w pałacu w Łańcucie oraz pawilon ogrodowy w stylu chińskiej pagody w dolnym parku w Puławach, zwany Altaną Chińską i pałac w Międzyrzecu Koreckim na Wołyniu ok. 1789. Jego założenia ogrodowe to obok Arkadii Młociny (od ok. 1760), Solec 1772, Powązki ok. 1772, Mokotów ok. 1775, na Książęcem ok. 1776 i na Górze ok. 1779. W tych ogrodach wzniósł wiele różnorodnych pawilonów w stylach historycznych i egzotycznych. Kościołem w Kocku Zug zapoczątkował w polskiej praktyce architektonicznej typ budowli opartej na planie prostokąta i mającej portyk kolumnowy w elewacji.
Stanisław Zawadzki - jest pierwszym architektem szkoły warszawskiej, który przed 1800 zastosował klasycyzm w czystej, bardzo monumentalnej formie. Przebudował pałac Ogińskich w latach 1779-1781 na zlecenie Aleksandry Ogińskiej. Dzięki tej przebudowie pałac otrzymał klasycystyczną bryłę i wystrój. Dobudowana w centralnej części zostaje górna kondygnacja, wraz z nową elewacją frontową. Po bokach dobudowane są dwa skrzydła poprzeczne. Pałac Lubostroń wykonał projekt, wzorując się na pałacu Merliniego w Królikarni i na wzorach centralnych willi Palladia, pałacu na rzucie kwadratu z trzykondygnacyjną rotundą pośrodku, przykrytą kopułą na wysokim tamburze. Pałac Gorzeńskich klasycystyczny. Mieści się w malowniczym parku krajobrazowym utrzymanym w stylu angielskim. Wybudowany w latach 1798-1799 dla generała Augustyna Gorzeńskiego. Z uwagi na związki Gorzeńskiego z masonerią symbolika architektoniczna pałacu i parku nawiązuje do tradycji wolnomularskich. Projektował obiekty dla wojska w Warszawie.
Wawrzyniec Gucewicz - architekt polski, najsłynniejszy przedstawiciel dojrzałego klasycyzmu na Litwie. Zaprojektował Ratusz Wileński, Katedrę Wileńską, niektóre budynki zespołu pałacowego w Werkach (rozpoczęte przez M. Knakfusa - centralny pałac, pawilon i karczmę), a także ratusz w Widzach (obecnie Białoruś) i inne. Jego architekturę charakteryzuje monumentalność oraz majestatyczność form, optymalna więź budynku z otoczeniem. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na twórczość większości architektów okresu klasycyzmu na Litwie.
Jakub Hempel - Pałac Lubomirskich Warszawa, zwany Pod Blachą. W 1790 nieruchomość nabył Aleksander Lubomirski, który zdecydował o renowacji rezydencji. Pałac otrzymał wówczas dziesięciokolumnowy portyk w porządku jońskim. Elewacja nawiązuje do dwukondygnacyjnych pałaców palladiańskich. Rustykowany parter potraktowany jako cokół.
Jakub Kubicki (1758-1833) - architekt okresu klasycyzmu, uczeń Domenico Merliniego. Stypendysta fundacji Stanisława Augusta. Studiował we Włoszech. Współpracował z Szymonem Bogumiłem Zugiem. Od 1781 pracował dla Stanisława Augusta. Był autorem licznych pałaców. Jako architekt warszawski jest pośrednikiem między czystym klasycyzmem XVII wieku i empirem. Dzieła Kubickiego są łatwo rozpoznawalne ze względu na charakterystyczne dla jego architektury elementy: portyk kolumnowy i ryzalit ogrodowy. Reprezentował dojrzałą fazę klasycyzmu z wpływami palladianizmu. Kubicki jest autorem typowego polskiego dworu-pałacu. Jego pałace projektów nieskomplikowanym rzucie, opartym na wydłużonym prostokącie. Prosta bryła zwieńczona 4 spadowym dachem. Surowa forma wzbogacona osiowo usytuowanym kolumnowym portykiem. Znakomite realizacje projektów znajdują się nie tylko w Warszawie a także w: Bejce pałac Badenich 1802, Białaczów pałac Małachowskich k.1800, Helenów, Igołomia, Młochów, Nadzów, Pławowice, Radziejowice, Sowiniec, Sterdynia pałac Ossolińskich (XVIII/XIX) i Witkowice. Należy wymienić równierz kościoły w: Mąkobodach kościół św. Jadwigi, Nadarzynie i Radziejowicach, a także ratusz w Łęczycy oraz fabrykę broni w Kozienicach. Warszawa Rogatka mokotowska 1816-18, Warszawa Belweder 1818-1822 nadał mu cechy klasycystycznej rezydencji. Główny korpus budynku przykryty 4 spadowym dachem otrzymał dwukondygnacyjny portyk joński, dobudowane w podkowę długie skrzydła boczne tworzą dziedziniec.
Chrystian Piotr Aigner - 1756-1841, polski architekt i teoretyk architektury. Wykształcił się we Włoszech, przez długi czas związany z Warszawą, przyczynił się do powstania w stolicy wielu klasycystycznych budowli. Członek Akademi Św. Łukasza w Rzymie a od 1817 prof. Uniwersytetu Warszawskiego działał w Warszawie do 1825 i Krakowie, 1827 wyjechał na stałe do Włoch. Twórczość Aignera reprezentuje dojrzały klasycyzm, inspirowany bezpośrednio przez wpływy włoskie wzbogacony później formami empiru, obok którego przebijał nurt romantyczny, będący wyrazem budzących się zainteresowań przeszłością narodu, a wyrażony głownie w formach neogotyckich lub wzbogaconych układach przestrzennych. Pałac w Igołomii, pałac Morskich w Zarzeczu, przebudowa zamku w Łańcucie kościół w Międzyrzeczu Podlaskim, pałac w Olesinie, świątynia Sybilii wybudowana w latach 1798-1801 na wzór antycznej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem. Ma kształt rotundy otoczonej korynckimi kolumnami. Wieńczy ją kopuła z okrągłym świetlikiem na szczycie, zdobiona od wewnątrz kasetonami. Domek Gotycki wybudowany w latach 1800-09, park i kościół w Puławach na wzór rzymskiego Panteonu - pałacyk Marynki Kościół św. Aleksandra w Suwałkach; w Warszawie: kościół św. Aleksandra został zbudowany w latach 1818-1825 w stylu klasycystycznym, kościół św. Anny (fasada - współpraca ze Stanisławem Potockim), fasada kościoła św. Andrzeja, Pałacyk letni w Morysinie k. Wilanowa - współpraca ze Stanisławem Potockim., Mennica, Obserwatorium Astronomiczne, rozbudowa pałacu Krasińskich, przebudowa pałacu Namiestnikowskiego.
Antoni Corazzi - Włoch, jego prace wyróżniały się lekkością i fantazja w zestawieniu poszczególnych brył budynku. Wzorował się na antyku rzymskim; zamiłowanie do monumentalnej formy. Pałac Mostowskich charakteryzujący się przede wszystkim monumentalną, surową bryła, symetrią kompozycji, ale również licznymi elementami dekoracyjnymi, ornamentyką o motywach greckich i rzymskich. Zaprojektował Teatr Wielki z Bohdanem Pniewskim, Pałac Królewskiego Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (Pałac Staszica) 1820-23 nawiązuje do pałaców włoskich. 3 kondygnacyjna elewacja - ciężko rustykowany parter z arkadami stanowi cokół dla wielkiego porządku korynckiego. Zryzalitowana część środkowa zwieńczona attyką i kopułą. Dokonał przebudowy siedzib władz rządowych Królestwa oraz zespołu budynków przy pl. Bankowym. Pałac KRPiS wzniesiony w 1825 r. płaskorzeźbiony fryz rozczłonkowujący poziomo elewacje korpusu głównego i skrzydeł, złożony z amorków z girlandami. Pałac Ministrów Skarbu 1825 - 1828 powstał w wyniku gruntownej przebudowy barokowego pałacu Ogińskich, odznacza się doskonałymi proporcjami i umiejętnym zestawieniem brył. Bank Polski 1825-28, wielka hala operacyjna przykryta kopułą na bębnie. Surowa, klasyczna architektura.