Treści kształcenia	Klasa	Sytuacja dydaktyczna	Odbiór różnych tekstów kultury	Pojęcia
Doskonalenie techniki głośnego czytania	I	Przeczytaj głośno i wyraźnie wiersz Wiesławy Szymborskiej „Koniec i początek” uwzględniając akcent oraz znaki interpunkcyjne.	Uczeń czyta płynnie, głośno, wyraźnie teksty o różnym zabarwieniu emocjonalnym, poprawnie akcentuje wyrazy, dobiera odpowiednie środki ekspresji.	Przecinek, kropka, wykrzyknik, znak zapytania, myślnik, nawias, dwukropek, akapit, akcent.
		II	Przeczytaj głośno i poprawnie fragment wiersza Bolesława Leśmiana pt. „Urszula Kochanowska” biorąc pod uwagę pauzy oraz tempo, nie zapominaj o odpowiednim modelowaniu głosu.	Uczeń rozwija umiejętności zdobyte w klasie pierwszej, czyta różnorodne teksty kultury płynnie i poprawnie pod względem dykcji.	________
		III	Zinterpretuj wiersz Mikołaja Reja pt. „Żywot człowieka poczciwego” poprzez głośne odczytanie, uwzględniając odpowiednią intonację. Pamiętaj o akcencie, znakach interpunkcyjnych i pauzach.	Doskonali technikę głośnego czytania, poszerzając umiejętności nabyte w klasie drugiej. Interpretuje tekst poprzez głośne odczytanie z odpowiednią intonacją. Dostrzega zależności między interpretacją głosową tekstu a jego odbiorem.	________

Cząstkowa analiza programu nauczania „Świat w słowach i obrazach” dla klas I - III gimnazjum

Czytanie różnych tekstów ukierunkowane na wybór określonych informacji	I	Jakich informacji dostarcza prolog w „Antygonie” Sofoklesa? Określ funkcję, jaką spełnia.	Uczeń poprawnie korzysta z różnych części książki (wstępu, przedmowy, posłowia, indeksu, biografii). Wybiera informacje, które będą mu potrzebne do samodzielnej pracy. Umie czytać tekst pobieżnie.	Tytuł, podtytuł, znak graficzny, posłowie, epilog, prolog.
		II	Z pierwszego rozdziału „Kamieni na szaniec” A. Kamieńskiego wymień najważniejsze informacje dotyczące Alka, Rudego i Zośki. Czemu służą przypisy?	Uczeń korzysta z różnych części książki dodatkowo uwzględniając tabele, przypisy, komentarze, teksty pomocnicze, aneksy. Potrafi czytać szybko i sprawnie Notując i hierarchizując przy tym informacje.	Przypis, aneks.
		III	________	________	________
Czytanie utworów epickich, włącznie z literaturą dawniejszą	I	Jakie można wyróżnić wątki w „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza? Udowodnij, że jest to powieść historyczna wykorzystując konkretne cytaty.	Uczeń po cichym przeczytaniu tekstu odpowiada na pytania dotyczące treści równocześnie przygotowując samodzielną wypowiedź. Odróżnia powieść historyczną od dokumentu, fikcję od prawdy historycznej. wskazuje elementy świata przedstawionego w utworze fabularnym (noweli, powieści, dramacie). Rozróżnia fazy przebiegu akcji w utworze (zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji). Rozpoznaje w utworach różne postawy bohaterów oraz zmiany zachodzące w ich zachowaniu. Wymienia charakterystyczne cechy języka postaci literackich. Określa problematykę utworu. Podaje odpowiednie cytaty.	Powieść historyczna, nowela, stylizacja, realizm, akcja, fabuła, wątek.
Czytanie dramatów, włącznie z literaturą dawniejszą	I	Wypisz z „Żony modnej” Ignacego Krasickiego przykłady komizmu sytuacyjnego oraz słownego.	Uczeń dostrzega cechy dramatu, rozróżnia tragedię i komedię. Rozpoznaje komizm słowny, sytuacyjny, komizm postaci. Potrafi podać przykłady sytuacji i postaci komicznych. Odróżnia tekst główny dramatu od tekstu pobocznego. Określa rolę autora dramatu, reżysera, scenografa i aktora jako twórców sztuki teatralnej.	Tragedia, komedia, komizm słowny, komizm sytuacyjny, komizm postaci, didaskalia, dialog, monolog.
Czytanie utworów lirycznych, włącznie z poezją dawnych czasów	I	Kto jest osobą mówiącą w hymnie „Święta miłości kochanej ojczyzny” Ignacego Krasickiego? Co o tym świadczy? Wypisz środki stylistyczne z utworu.	Wskazuje środki stylistyczne typu: przenośnia, powtórzenie, apostrofa, pytanie retoryczne. Określa, jaką funkcję pełnią w tekście. Rozpoznaje osobę mówiącą w utworze literackim. Przy utworach typu: bajka, ballada, satyra, przypowieść, hymn, piosenka uczeń potrafi wymienić cechy poszczególnych gatunków. Odczytuje alegorię i morał w bajkach oraz prawdy ogólne w przypowieściach. Rozróżnia fraszkę, hymn, piosenkę	Przenośnia, powtórzenie, apostrofa, antyteza, pytanie retoryczne, alegoria, symbol, ironia, kontrast osoba mówiąca, wiersz wolny, wiersz sylabiczny, średniówka. Bajka, ballada, satyra, przypowieść, fraszka, hymn, piosenka.
Czytanie literatury pięknej popularnonaukowej, publicystycznej, literatury faktu, korespondencji literackiej	II	Odszukaj w utworze Mirona Białoszewskiego pt. „Pamiętnik z powstania warszawskiego” fragmentów dotyczących wyglądu stolicy w czasie powstania warszawskiego? Określ stosunek narratora do opisywanych wydarzeń.	Uczeń odróżnia informację od opinii. Rozpoznaje gatunki liryczne poznane w klasach wcześniejszych oraz: pieśń, elegię, sonet. Dostrzega zróżnicowanie stylistyczne tekstów. Rozróżnia rodzaje literackie: liryka, epika, dramat. Odróżnia fakty od fikcji literackiej. Określa ideę utworu, odkrywa w literaturze refleksje, uczucia, postawy, dążenia wpisane w dzieła z różnych okresów i kręgów kulturowych, porównuje je ze współczesnością. Dostrzega związki utworu z kontekstem biograficznym i historycznym. Odczytuje symbolikę i metaforykę utworu literackiego.	Fakt, opinia, komentarz, literatura faktu, dziennik, pamiętnik, pieśń, elegia, sonet, epika, liryka, dramat, groteska, biografia.
Czytanie różnorodnych tekstów literatury pięknej (tren, oda, przypowieść); publicystycznej, popularnonaukowej i fragmentów literatury naukowej (np. teksty źródłowe) Rozpoznawanie archaizmów, składni języka staropolskiego, gwary Kreacyjny (oparty na wytworach wyobraźni) i odtwórczy charakter świata literatury	III	Porównaj wybraną przez siebie odę Horacego z trenem Kochanowskiego. Czym różnią się te dwa gatunki? (uwzględnij tematykę, budowę, kreację bohaterów utworu).	Uczeń czyta ze zrozumieniem rozmaite teksty literatury pięknej, publicystycznej, popularnonaukowej i fragmenty literatury naukowej oraz potrafi podać ich ogólny sens. Umie korzystać z indeksów i bibliografii. Rozpoznaje cechy trenu i ody oraz pozostałych, poznanych wcześniej gatunków literackich.	Tren, oda, tekst źródłowy, reportaż, indeks, bibliografia.
		III	Wypisz wszystkie archaizmy z „Pieśni świętojańskiej o Sobótce” Jana Kochanowskiego.	Uczeń rozpoznaje archaizmy, składnię języka staropolskiego, gwarę. Określa specyficzne cechy stylu różnych tekstów.	Gwara, archaizm, dialektyzm.
		III	Na czym polegał konflikt tragiczny w „Antygonie” Sofoklesa? Którą wartość wybrała główna bohaterka i jakie to miało konsekwencje? Ustosunkuj się do jej decyzji.	Rozróżnia kreacyjny i odtwórczy charakter literatury. Odkrywa w literaturze społeczne, patriotyczne i religijne postawy bohaterów i konfrontuje je z zachowaniami osób rzeczywistych. Rozumie znaczenia pojęć i terminów z zakresu literatury i kultury oraz posługuje się nimi w sposób naturalny i funkcjonalny. Odkrywa w literaturze wartości uniwersalne i przenosi je do własnego świata wartości. Czytając różne teksty, rozwiązuje dylematy moralne, potrafi dokonać wyboru. Ma świadomość wieloznaczności wypowiedzi literackiej.	________
	Odczytywanie innych tekstów kultury: - teatr, film - teatr, film, fotografia	I	Porównaj i oceń tekst „W pustyni i w puszczy” z jej adaptacją filmową. Jakie dostrzegasz różnice? Jak wpływają na Ciebie dialogi wypowiedziane przez aktorów, a jak przeczytane w książce?	Uczeń dostrzega podstawowe wyróżniki sztuki teatralnej (żywe słowo, aktor, charakteryzacja, scenografia, dźwięk, światło) i filmowej (obraz, dźwięk, czyli słowo, muzyka). Dostrzega różnice między adaptacją a pierwowzorem literackim. Ocenia adaptację filmową i teatralną.	Spektakl, widowisko, przedstawienie, film animowany, oklaski, adaptacje.
		II	Na podstawie obejrzanego filmu lub przedstawienia teatralnego przedstaw kreację bohaterów oraz oceń grę aktorów.	Świadomie wybiera ciekawe i wartościowe filmy oraz przedstawienia teatralne odpowiednie do wieku, zwracając przy tym uwagę na kreacje bohaterów. Ocenia grę aktorów. Dostrzega elementy języka filmu: montaż, plany filmowe, ruch i punkt widzenia kamery. Klasyfikuje podstawowe gatunki filmowe.	Montaż, plany filmowe, dramat, melodramat, komedia, kryminał, science fiction, horror, thriller, film biograficzny, fotografia artystyczna, fotografia dokumentalna.
	- teatr, film - radio, telewizja - sztuki plastyczne - muzyka - czasopisma - katalogi - wydawnictwa informacyjne - instrukcje - reklama			Odróżnia fotografię dokumentalną od artystycznej. Ogląda różnorodne albumy fotografii oraz potrafi wybrać z nich te fotografie, które będą związane z przedstawianymi przez siebie zagadnieniami.
		III	Czym różni się film od teatru telewizji? Jakie odniosłeś wrażenia po obejrzeniu przedstawienia w zwykłym odbiorniku telewizyjnym?	Uczeń dostrzega różnice między tworzywem teatru i filmu. Dostrzega tworzywo teatru telewizji jako połączenie tworzyw teatru i filmu.	Teatr telewizji.
		I	________	________	________
		II	Wypisz po dwie wiadomości zasłyszane w radiu i telewizji. Zestaw je z wiadomościami prasowymi. Co cechuje te informacje?	Uczeń dostrzega odrębność przekazu radiowego, telewizyjnego i prasowego. Jest świadomy współistnienia różnych dziedzin sztuki w przekazie radiowym i telewizyjnym. Dobrowolnie korzysta z radia, telewizji i prasy.	________
		III	Na podstawie obejrzanych komunikatów telewizyjnych napisz własny, który będzie traktował o wpływie mediów na ludzi.	Uczeń świadomie korzysta ze środków masowego przekazu, dostrzega możliwości ich destrukcyjnego oddziaływania. Analizuje komunikaty medialne oraz odczytuje znaki i kody dosłownie i w sposób przenośny. Wykorzystuje media jako źródła informacji i opinii w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy.	Media, komunikat (przekaz) medialny.
		I	Z podręcznika do sztuki wybierz i opisz jeden obraz. Określ jego tematykę oraz podaj przykłady innych dzieł malarskich autora wybranego obrazu.	Uczeń rozróżnia różne wytwory sztuki plastycznej (np. obraz, rzeźba, płaskorzeźba, grafika) oraz określa ich tematykę. Potrafi wskazać dzieła wybitnych twórców polskich. Dba o estetykę własnego wyglądu i otoczenia.	Sztuka realistyczna, grafika, malarstwo, rzeźba, płaskorzeźba.
		II	Odszukaj w podręczniku obraz Caspr'a Davida „Kobieta nad brzegiem morza”. Określ jego kompozycję, perspektywę, nastrój. Jakie wrażenia wywołuje w Tobie kolorystyka obrazu?	Uczeń ogląda rozmaite albumy sztuk plastycznych i wyraża własne opinie. Określa kompozycję obrazu, perspektywę, dobór barw i ich funkcję w budowaniu nastroju.	Kolaż, perspektywa, kompozycja obrazu.
		III	Przyjrzyj się zamieszczonemu w podręczniku obrazowi pt. „Dziwny ogród” Józefa Mehoffera. Dokonaj analizy formalnej i treściowej sztuki malarskiej. Jakie inne dzieła literackie podejmują temat ogrodu?	Uczeń dostrzega związek dzieła plastycznego z literackim, wyraża opinię. Rozpoznaje metaforyczne znaczenie dzieł plastycznych.	Sztuka abstrakcyjna.
		I	Po odsłuchaniu utworu Mozarta pt. „Czarodziejski flet” określ jego tempo oraz nastrój. Wymień przykłady innych utworów tego artysty. Jakich znasz polskich kompozytorów?	Uczeń określa tempo oraz nastrój utworu muzycznego. Dostrzega ilustracyjny charakter muzyki. Podaje dzieła wybitnych polskich twórców muzyki.	Tempo, nastrój.
		II	Co jest głównym wyznacznikiem wiersza sylabotonicznego? Czy taki utwór można zaśpiewać? Podaj nazwiska osób, które śpiewają poezję.	Uczeń dostrzega muzyczność poezji. Rozpoznaje wybitne dzieła muzyczne.	Rytm w poezji (wiersz sylabotoniczny), rytm w muzyce.
		III	Czym się różnią utwory Czajkowskiego od piosenek Golców? Jakie cechy można przypisać muzyce popularnej i ludowej?	Uczeń rozróżnia muzykę ludową, klasyczną i popularną. Świadomie i krytycznie odbiera różne rodzaje utworów muzycznych - ojczystych (także muzyki regionalnej) i muzyki innych narodów.	Muzyka: ludowa, klasyczna, popularna.
		I	Wypisz 10 tytułów różnych czasopism. Odszukaj informacje prasowe dotyczące różnych form wypoczynku.	Uczeń korzysta z różnych czasopism. Pisze poprawnie tytuły czasopism. Gromadzi materiały prasowe potrzebne do samodzielnej pracy.	________
		II	Na podstawie wybranego artykułu publicystycznego i tekstu literackiego (np. „Stary człowiek i morze”) porównaj język tych gatunków.	Uczeń dostrzega różnicę między językiem publicystyki a językiem literackim.	Publicystyka.
		III	Wybierz po jednym artykule z trzech różnych czasopism. Oceń ich wiarygodność i użyteczność.	Uczeń świadomie dobiera czasopisma, ocenia ich wiarygodność oraz poprawność językową. Poprawnie pisze tytuły czasopism.	________
		I	Z katalogu alfabetycznego wyszukaj następujące książki: „Niemcy” Leon Kruczkowski, „Emancypantki” Bolesław Prus, „Trans - Atlantyk” Witold Gombrowicz, „Skąpiec” Molier, „Bez dogmatu” Henryk Sienkiewicz, „Prawiek” Olga Tokarczuk.	Uczeń korzysta z katalogu alfabetycznego i rzeczowego w celu wyszukania materiałów na zadany temat za pomocą zbiorów i warsztatu informacyjnego biblioteki (w tym także automatycznych systemów wyszukiwania danych).	Katalog alfabetyczny, rzeczowy.
		II	________	________	________
		III	________	________	________
		I	Na podstawie słownika frazeologicznego wypisz kilka związków dotyczących zwierząt oraz trzy z nich zinterpretuj.	Uczeń pod kierunkiem nauczyciela (lub samodzielnie) korzysta ze słownika poprawnej polszczyzny, słownika frazeologicznego i interpunkcyjnego w celu bogacenia słownika i korekty własnych prac.	Artykuł hasłowy.
		II	Wyszukaj z encyklopedii oraz innych źródeł informacje na temat jednego z polskich literackich noblistów.	Uczeń pod kierunkiem nauczyciela korzysta z różnych publikacji informacyjnych. Niektórzy potrafią samodzielnie korzystać z wydawnictw encyklopedycznych, antologii, dzieł zebranych, serii wydawniczych, wykorzystuje zbiory muzealne jako źródło informacji.	________
		III	Sprawdź, co mówi słownik etymologiczny o pochodzeniu następujących wyrazów: pedagogika, pedagog, czerwiec, grudzień. Jak oceniasz przydatność takiego słownika? Znajdź jak najwięcej synonimów do rzeczownika: wędrowiec. Jakie funkcje pełnią synonimy w tekście?	Uczeń posługuje się poznanymi słownikami i encyklopediami oraz korzysta z wydawnictw informacyjnych. Używa słownika etymologicznego oraz mitów i tradycji kultury. Zdobywa informacje przy wykorzystaniu różnych źródeł.	Etymologia.
		I	Przeczytaj kilka instrukcji (np. programów edukacyjnych albo gier komputerowych) i porównaj ich język. Jakimi wyrazami najczęściej operują?	Uczeń czyta proste instrukcje (np. gier komputerowych, programów edukacyjnych) i wykonuje samodzielnie czynności zgodne z ich zapisem.	________
		II			Uczeń poprawnie odczytuje różne kody ikoniczne i symboliczne.	Kody ikoniczne i symboliczne.
		III			Uczeń rozumie treść różnorodnych instrukcji. Potrafi stworzyć różne instrukcje i wykorzystać je w samodzielnej pracy.	________
		I	Wybierz kilka reklam i na ich podstawie przedstaw środki, jakich używa się do manipulowania odbiorcami.	Uczeń zna i rozpoznaje językowe środki perswazji. Dostrzega możliwości manipulowania odbiorcami.	Perswazja, manipulacja.
		II	Wybierz najciekawszą wg Ciebie reklamę oraz dokonaj analizy jej poprawności językowej. Jak oceniasz zawartość estetyczną takiej reklamy?	Uczeń dostrzega charakterystyczne cechy reklamy. Dokonuje analizy poprawności językowej tekstów reklam. Świadomie i krytycznie odbiera różne reklamy. Ocenia ich wartość estetyczną.	________
		III	Wypisz z reklam kilka sloganów, określ ich funkcję oraz przydatność. Czy w którymś dostrzegasz elementy tradycji literackiej bądź kulturowej?	Uczeń ocenia treść i formę reklam. W sloganach reklamowych dostrzega elementy tradycji literackiej i kulturowej, ocenia ich przydatność i sposób wykorzystania. Potrafi wykorzystać odpowiednie środki przekazu oraz obronić się przed ich manipulacyjnym działaniem.	Slogan.

---