Wykład 2 - 26.03.2011 r.

WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA

Struktura treści:

1. Definicja polityki handlowej

2. Zadania polityki handlowej

3. Narzędzia polityki handlowej

4. Skutki polityki handlowej- rodzaje argumentów za protekcjonizmem

5. Wolny handel a protekcjonizm

6. Zadania wspólnej polityki handlowej UE

7. Narzędzia WPH

8. Stosunki handlowe UE z grupami krajów-piramida preferencji

DEFINICJE I CELE POLITYKI HANDLOWEJ

Polityka handlowa-kształtuje całość stosunków handlowych kraju z zagranicą

• CELE:

1. Oddziaływanie na rozmiary, kierunki i strukturę obrotów

2. Zawieranie umów handlowych

3. Ochrona uczciwego handlu

4. Kształtowanie dostępu do rynku

5. Ochrona krajowego rynku-protekcjonizm

6. Polityka wspierania eksportu

• CELE szczególne Unijnej polityki handlowej:

1. Tworzenie relacji z krajami partnerskimi

2. Udział w wielostronnej regulacji handlu

3. Ochrona krajowego rynku przed zniszczeniem

4. Ochrona uczciwego handlu

5. Dostosowywanie gospodarki do wymogów konkurencji międzynarodowej

6. Promocja eksportu

NARZĘDZIA POLITYKI HANDLOWEJ

• Narzędzia taryfowe

• Cła importowe

• Cła eksportowe

• Cła od ilości/specyficzne

• Cła ad valorem

• Cła fiskalne

• Cła zaporowe/prohibicyjne

• Taryfa celna

• Preferencje celne

• Narzędzia pozataryfowe:

• Narzędzia bezpośrednie:

• ilościowe (ograniczenie ilościowe, kwoty, kontyngenty, licencje importowe, dobrowolne ograniczenia eksportu, porozumienia o uporządkowanym marketingu, opłaty wyrównawcze, minimalne ceny importowe, specyficzne opłaty od importu)

• fiskalne (subwencje eksportowe, subsydiowane kredyty eksportowe, subsydiowane ubezpieczenia handlowe, promocja eksportu, dyskryminacyjne zamówienia rządowe, handel państwowy, podatki graniczne)

• administracyjne (procedury celne, embargo, kontrola cen importowych i eksportowych, reguły pochodzenia towarów, procedury antydumpingowe, procedury antysubwencyjne)

• Narzędzia pośrednie

• subwencje regionalne i subwencje produkcyjne

• subsydiowanie przedsiębiorstw państwowych

• wsparcie rządowe rolnictwa

• techniczne standardy, normy jakościowe, wymogi sanitarne i fitosanitarne, wymogi w zakresie opakowania lub oznakowania produktu

• standardy pracy

• reguły ochrony praw handlowych i przemysłowych

• ograniczenia dewizowe

ZASADA WOLNEGO HANDLU A PROTEKCJONIZM

• Istotne argumenty na rzecz protekcjonizmu:

• Ochrona procesu rozwoju-argument infant industry

• Cło optymalne-poprawa terms of trade

• Groźba zniszczenia rynku krajowego

• Ochrona gałęzi i przedsiębiorstw przechodzących restrukturyzację

• Ochrona uczciwego handlu

• Wyrównywanie pola gry

• Polityka strategiczna

• Nieistotne argumenty na rzecz protekcjonizmu:

• Ochrona krajowego zatrudnienia

• Ochrona bilansu płatniczego

• Oddziaływanie na podział dochodów

• Korygowanie zakłóceń na krajowych rynkach czynników produkcji

• Ochrona nowo tworzonego rządu-infant govermment

• Reakcja na lobbing i tzw. Szukanie rent politycznych

WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA-cele

• Cele ogólne:

• Polityczne - udział w polityce kształtowania stosunków z krajami trzecimi, nowego członkowstwa, stowarzyszenia, współpracy gospodarczej, pomocy finansowej, wspierania rozwoju

• Ekonomiczne - zabezpieczanie otwartej gospodarki, uczciwego handlu, ochrona przed nadmiernym importem, promocja eksportu, strategia dostępu do rynków

• Cel wewnętrzny WPH:

• Zabezpieczanie rynku wewnętrznego

• Zapewnienie niezbędnej ochrony producentom Unii przy zachowaniu zasady otwartości gospodarek z wolną konkurencją

• Ochrona interesu Wspólnoty

• Wyrównywanie pola gry

• Jednolite reguły, jednolity obszar

• Wzmacnianie konkurencyjności przemysłu Wspólnoty

• Zabezpieczanie realizacji Wspólnej Polityki Rolnej

• Zabezpieczanie realizacji polityki konkurencji

• Cel zewnętrzny WPH:

• Wielostronna liberalizacja handlu

• Rozwój kontaktów handlowych z partnerami zewnętrznymi w formie umów o strefy wolnego handlu, unii celnych lub stowarzyszenie/partnerstwa

• Wspomaganie rozwoju krajów słabiej rozwiniętych przez system preferencji szczególnych i zgeneralizowanych GSP

• Wspomaganie celów polityki zagranicznej, w tym przez działania pozytywne oraz obronne takie jak: embargo, bojkot, kontrola, dyskryminacja

• Działanie na rzecz wielostronnej liberalizacji handlu dobrami i usługami

WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA- narzędzia:

• Cła w ramach wspólnej taryfy celnej

• Środki ochronne - wspólne reguły dotyczące importu (kontyngenty, system nadzoru, autoryzacja procedur importowych)

• Środki ochronne - wspólne reguły dotyczące eksportu (ograniczenia eksportu)

• Handlowe instrumenty ochronne - ochrona przed barierami handlowymi krajów trzecich (zawieszenie lub wycofanie koncesji handlowych, podniesienie stawek celnych, wprowadzenie opłat za import, ograniczenia ilościowe)

POSTĘPOWANIA ANTYDUMPINGOWE

• Zasady:

• Definicja szkody materialnej wyrządzonej przemysłowi

• Określanie marginesu dumpingu

• Decyzje w postaci:

• dostosowania cenowego

• Cła tymczasowe (6 m-cy)

• Cła definitywnego (5 lat)

• Procedury

• Przypadki szczególne (Chiny, Indie, Wietnam, Rosja, USA)

• Zagrożenia

PREFERENCJE CELNE

• Koncesje przyznawane jednostronnie w ramach GSP, AKP

• Koncesje wynikające ze specyficznych porozumień

• Preferencje na zasadzie wzajemności

• Reguła pochodzenia- kraj pochodzenia to taki, w którym dokonał się ostateczny, zasadniczy i ekonomicznie uzasadniony proces przetwórczy, a jego skutkiem jest wytworzenie nowego produktu lub wykonanie ważnego etapu przetwórstwa

STRUKTURA STOSUNKÓW ZEWNĘTRZNYCH - PIRAMIDA PREFERENCJI (malejąco)

• Europejski obszar gospodarczy (27+3)

• Unia celna z Turcją, San Marino i Andorą

• Porozumienia ze Szwajcarią

• Układy europejskie

• Partnerstwo europejskie i partnerstwo akcesyjne (kraje przyszłej akcesji)

• Umowy handlowe z Izraelem

• Preferencje dla krajów AKP (Afryki Karaibów i Pacyfiku)

• Preferencje jednostronne w ramach Ogólnego Systemu Preferencji (GSP)

• Umowy bilateralne o wolnym handlu m.in. z Koreą Płd.

• Umowy o współpracy m.in. z MERCOSUR

• Zasady WTO m.in. USA, Japonia, Chiny, Australia, Nowa Zelandia

RYNEK WEWNĘTRZNY

Struktura treści:

1. Definicja jednolitego rynku JRE

2. Ewolucja programu budowy JRE

3. Rozmiar rynku i efekty skali-liberalizacja czterech stref przepływów, de fragmentaryzacja rynku, restrukturyzacja przemysłowa

4. Konkurencja niedoskonała

5. Polityka konkurencji UE

6. Jednolity rynek dóbr i usług

7. Migracja i swoboda przepływu osób

8. Rynek kapitałowy UE

DEFINICJE Z ZAKRESU RYNKU WEWNĘTRZNEGO

• Wspólny rynek- definicja Balassy (TWE)

• Rynek wewnętrzny - definicja z jednolitego aktu europejskiego 1986 r.

„obszar bez granic wewnętrznych, na którym zagwarantowana jest swoboda przepływu dóbr, osób, usług, kapitału” - tzw. Cztery wolności

• Nazwy używane w praktyce: rynek wewnętrzny, jednolity rynek europejski, wspólny rynek- ta nazwa została wyeliminowana w Traktacie z Lizbony

PROBLEMY EKONOMICZNE ZWIĄZANE Z RYNKIEM WEWNĘTRZNYM

• Jak zagwarantować pełną integrację rynkową na obszarze od 6 do 27+ krajów- dylemat Adama Smitha

• Jaki jest charakter konkurencji na tak dużym i zróżnicowanym rynku

• Jakie są bariery rynkowe i jak można je usunąć

• Jakie są nieefektywności rynku (market failrules) wewnętrznego i jak można je usunąć.

RYNEK WEWNĘTRZNY A INTEGRACJA RYNKOWA

• Klasyczna definicja Balassy dotyczy integracji rynków dóbr, usług i czynników produkcji

• Definicja rynku wewnętrznego idzie dalej, gdyż oznacza:

• Usunięcie granic wewnętrznych

• Rozszerzenie swobody przepływu na 4 wolności obejmujące nie tylko dobra, usługi, czynnik pracy, kapitału, technologii, lecz także szeroko rozumiane przemieszczanie się

• Osób w celach zarobkowych i pozazarobkowych (studenci, uczniowie, turyści itd.-patrz program Schengen).

ETAPY TWORZENIE RYNKU WEWNĘTRZNEGO

1. Od Traktatu o EWG do Jednolitego Aktu Europejskiego przez Białą Księgę Komisji Europejskiej z 1985 roku (definicja rynku, termin zakończenia budowy jednolitego rynku).

2. Nowe zadania wspólnotowe określone w JAE jako polityki korygujące nieefektywności rynku wewnętrznego:

- polityka spójności społeczno-ekonomicznej, polityka ochrony konsumenta, polityka ochrony środowiska, polityka naukowo-badawcza i technologiczna

3. Zmiany instytucjonalne w JAE- rozszerzenie zasady głosowania większościowego w Radzie Ministrów

PODSTAWOWE ZASADY PROGRAMU RYNKU WEWNĘTRZNEGO

1. Liberalizacja gospodarek europejskich przez usuwanie barier rynkowych

2. Otwieranie nowych rynków i sektorów na konkurencję transeuropejską

3. Zbliżanie krajowych przepisów prawnych, wykonawczych i administracyjnych dotyczących obszaru JRE przez:

• koordynację narodowych systemów prawnych;

• przyjmowanie wspólnotowych rozwiązań wprowadzanych następnie do ustawodawstwa krajowego - dyrektywy

• Wzajemne uznawanie regulacji krajowych (Cassis de Dijon)

• definiowanie wymogów minimalnych (nowe podejście)

4. Realizacja polityk europejskich jako wspierających program

SPECYFICZNE BARIERY RYNKU WEWNĘTRZNEGO

• Bariery fizyczne - kontrola osób i dóbr na granicach

• Bariery techniczne:

• zróżnicowane narodowe standardy techniczne i normy jakościowe

• zróżnicowane narodowe systemy dopuszczania produktów do obrotu

• zróżnicowane systemy nadzoru nad rynkiem

• dyskryminacja w dostępie firm zagranicznych do zamówień publicznych

• przeszkody w podejmowaniu działalności na własny rachunek

• Bariery fiskalne - zróżnicowane systemy podatków pośrednich, brak współpracy administracji fiskalnej

METODY OCENY FUNKCJONOWANIA RYNKU ORAZ OCENY EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU

Metody ewaluacji funkcjonowania rynku różne klasyfikacje:

• Ocena efektów mikroekonomicznych i makroekonomicznych

• Ocena bezpośrednich i pośrednich efektów rynkowych:

• bezpośrednie: konwergencja czy dyspersja cen produktów i usług o charakterze europejskim: zbliżanie poziomu płac, zbliżanie poziomu stóp procentowych; wielkość handlu wewnętrznego, dynamika ZIB, wielkość migracji itd.

• pośrednie: wzrost konkurencji, wzrost przedsiębiorczości

• Ocena efektywności alokacyjnej, lokalizacyjnej i akumulacyjnej- Baldwin

• Ocena wrażliwości sektorów na bariery rynkowe

• Ocena korzyści rynku na podstawie metodologii kosztów braku Europy (cost of non-europe)- modele Cecchini-Emerson:

• ocena efektów mikroekonomicznych

• ocena efektów makroekonomicznych (modele Interlink, Quest I i II)

METODY EWALUACJI

Indeksy rynku wewnętrznego uwzględniające takie elementy jak:

• Ceny elektryczności i gazu

• Ceny usług telekomunikacyjnych

• Ceny usług pocztowych

• Dyspersja cenowa produktów

• Wartość otwartych zamówień publicznych jako procent PKB

• Pomoc państwowa jako procent PKB

• Wartość wewnętrznych ZIB

• Wartość handlu wewnętrznego

• Wielkość populacji pochodzącej z innego kraju członkowskiego

• Aktywa funduszy emerytalnych jako procent PKB

• Stopy procentowe kredytów

POLITYKI WSPIERAJĄCE RYNEK WEWNĘTRZNY

• Polityka normalizacji i certyfikacji - rola prawa europejskiego na podstawie nowego podejścia „New approach” oraz rola instytucji normalizacyjnych

• Europejski Komitet Normalizacyjny - CEN

• Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechnicznej - CENELEC

• Europejski Komitet Standaryzacji Telekomunikacyjnej - ETSI

• Polityka naukowo-badawcza i technologiczna

• Polityka przedsiębiorczości

• Polityka transportowa

• Polityka handlowa i przemysłowa

RYNEK WEWNĘTRZNY DÓBR

1. Handel wewnętrzny i zewnętrzny(udział handlu wewnętrznego ok. 66%)

2. Bariery pełnej konwergencji cen

3. Sfery harmonizacji: normy i standardy techniczne, jakość produktów, podatki pośrednie

4. Determinanty specjalizacji produkcji i handlu:

• Korzyści komparatywne

• Specjalizacja wewnątrzgałęziowa

• Rola badań i rozwoju

KORZYŚCI KOMPARATYWNE

Źródła specjalizacji i handlu:

• Korzyści z handlu międzynarodowego

• Przewaga absolutna i względna

• Koszt komparatywny jako koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w jednostkach innego dobra

• Możliwości produkcyjne

• Relatywne wyposażenie w zasoby czynników produkcji

• Proporcje i koszty nakładów

• Model Heckschera-Ohlina:

• Specjalizacja międzygałęziowa

• Dobra jednorodne

• Decydujące znaczenie kosztów pracy

• Udział w handlu typu H-O w całej wymianie wewnętrznej

HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY INTRA-INDUSTRY TRADE IIT

• Założenia:

• Korzyści skali-rosnące a nie malejące przychody czynników produkcji

• Zróżnicowanie dóbr poziome i pionowe- bliskie substytuty

• Konkurencja niedoskonała- monopolistyczna

• Warunki występowania IIT- bliskość geograficzna, kulturowa, podobieństwo poziomu rozwoju, wielkość rynków, integracja regionalna

ROLA SEKTORA BADAŃ I ROZWOJU

• Definicja sektorów B+R

• Korzyści ze specjalizacji w sektorach B+R

• Konkurencja technologiczna

• Innowacyjność

• Konkurencyjność międzynarodowa

INTEGRACJA RYNKU DÓBR - WNIOSKI DLA UE

1. Dominuje specjalizacja wewnątrzgałęziowa

• Duży rynek daje korzyści skali, jest popyt na różnorodność, dominuje konkurencja monopolistyczna.

2. Wysoki udział handlu wewnętrznego.

3. Korzyści komparatywne typu Heckschera-Ohlina są ograniczone do kilku dziedzin.

4. Występuje przewaga absolutna związana z postępem technologicznym.

5. Bariery handlowe są usuwane w wyniku harmonizacji.

6. Szczególna rola polityki normalizacji i certyfikacji-jakość i bezpieczeństwo.

7. Szczególna rola organizacji normalizacyjnych, jako stowarzyszeń narodowych organów normalizacyjnych a nie jako instytucji wchodzących do jednolitych ram instytucjonalnych Unii.

8. Prawnie regulowane dyrektywami są tylko minimalne wymogi w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia, konsumenta i środowiska.

9. Na podstawie tych wymagań opracowywane są techniczne specyfikacje produktów.

10. Techniczne specyfikacje są informacją przekazywaną organizacjom normalizacyjnym CEN, CENELEC i ETSI, na podstawie których opracowują one normy europejskie.

11. Normy europejskie są dobrowolne, ale producenci muszą przejść procedurę zgodności określoną w dyrektywach.

12. Produkty spełniające wymogi europejskie mogą otrzymać znak zgodności europejskiej.

13. Została zharmonizowana procedura certyfikacji, czyli oceny zgodności.

14. Zharmonizowane zostały zasady podatków pośrednich VAT i akcyzy.

JEDNOLITY RYNEK USŁUG

Definicje umiędzynarodowienia usług wg GATS - układu ogólnego w sprawie handlu usługami (WTO)

Obecność dostawcy	Inne kryteria	Sposób realizacji
Dostawca usługi nieobecny na terytorium kraju odbiorcy (usługi tymczasowe, trans graniczne)	Podgrupa 1 Usługi dostarczane na obszarze kraju, Odbiorcy z terytorium innego kraju Podgrupa 2 Usługa dostarczana poza obszarem danego kraju na terytorium innego kraju, ale dla konsumenta kraju odbiorcy	Dostawa transgraniczna cross-border między niemobilnymi konsumentami i niemobilnymi dostawcami usług (np. niektóre usługi telekomunikacyjne, transmisja danych) Konsumpcja za granicą kraju odbiorcy usługi konsument przekracza granicę w celu konsumpcji(usługi turystyczne, zdrowotne, naprawa statków)
Dostawca usługi obecny na rynku kraju odbiorcy (usługi permanentne)	Podgrupa 1 Usługa dostarczana na terytorium kraju odbiorcy w wyniku handlowej obecności dostawcy Podgrupa 2 Usługa dostarczana na terytorium kraju odbiorcy w wyniku obecności dostawcy jako osoby fizycznej	Obecność handlowa (firma komercyjna, usługi handlowe, finansowe, biznesowe) Obecność osoby fizycznej (prawnika, księgowego, architekta, lekarza, usługi biznesowe, profesjonalne)

PODSTAWA PRAWNA RYNKU USŁUG

• Swoboda zakładania przedsiębiorstw i prowadzenia działalności usługowej na całym obszarze UE

• Swoboda świadczenia usług transgranicznie

• Swoboda przemieszczania się osób w celu świadczenia usług

ZASADY TWORZENIA EUROPEJSKIEGO RYNKU USŁUG

1. Podstawowe sektory są regulowane przez rynek, a nie przez przepisy rządowe czy unijne, podstawą jest liberalizacja, harmonizacja jest działaniem wtórnym, na rynku usług działa mechanizm konkurencji kontrolowany przez europejską politykę konkurencji.

2. Liberalizacja transeuropejska została oparta na zasadzie „stand still”, czyli zobowiązania krajów do niewprowadzania nowych regulacji i barier.

3. W sektorach silnie regulowanych przez państwa narodowe przyjęto zasadę harmonizacji minimalnych wymagań lub zasadę wzajemnego uznawania (usługi finansowe).

4. Wobec krajów trzecich obowiązują zasady WTO.

5. Polityka europejska objęła usługi sieciowe tj. telekomunikację, transport, usługi audiowizualne, pocztowe, energetyczne, gazownicze.

6. Liberalizacja jest stopniowa.

8

---