Projekt systemowy pn. „Kształcenie zawodowe pielęgniarek i położnych w ramach studiów pomostowych” współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytetu II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących Działania 2.3 Wzmocnienie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawa jakości funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, Poddziałania 2.3.2 Doskonalenie zawodowe kadr medycznych.

Materiały z pielęgnowania niepełnosprawnych

Opracowanie: mgr Teresa Radzik na podstawie podanej literatury

Program przedmiotu: Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych

Osoby koordynujące zajęcia: dr med. Joanna Zyznawska, mgr Teresa Radzik

Cele przedmiotu:

• Student: określi funkcje pełnione przez pielęgniarkę w opiece nad osobami niepełnosprawnymi, scharakteryzuje niepełnosprawność i jej wpływ na psychikę oraz skutki w życiu zawodowym i społecznym jednostki. Zaplanuje sposoby przezwyciężania niepełnosprawności w oparciu o kompleksowe działania rehabilitacyjne, omówi system wsparcia dla osób niepełnosprawnych w Polsce

Umiejętności wynikowe:

• W wyniku procesu kształcenia student:

• Posłuży się terminologią stosowaną w rehabilitacji

• Udzieli podstawowych porad dotyczących uprawnień, instytucji i systemów wsparcia świadczących pomoc osobie niepełnosprawnej

• Zna cele, zasady oraz etapy rehabilitacji kompleksowej w odniesieniu do różnych grup osób niepełnosprawnych

• Rozpozna postawę i reakcje osoby niepełnosprawnej na swoją sytuację oraz reakcje rodziny na fakt niepełnosprawności jej członka

• Planuje i dobiera metody postępowania w zależności od wieku i stanu osoby niepełnosprawnej

• Wykona działania w zakresie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania skutkom unieruchomienia chorego

• Włączy się w proces usprawniania ruchowego w zakresie siadania, pionizacji, nauki chodzenia, nauki samoobsługi osoby niepełnosprawnej

• Oceni przygotowanie osoby niepełnosprawnej i rodziny w zakresie samoopieki i opieki nieprofesjonalnej

• Współpracuje z zespołem rehabilitacyjnym w zakresie usprawniania osoby niepełnosprawnej

• Udzieli wsparcia emocjonalnego i duchowego niepełnosprawnemu i jego bliskim w przezwyciężaniu trudności w procesie rehabilitacji

Formy zaliczenia:

• Zaliczenie pisemne -test 10 pytań

w dniu 26 maja 2012

• Ćwiczenia/zajęcia praktyczne: ocenianie wg kryteriów - planowanie i realizacja opieki nad pacjentem, dokumentowanie podejmowanych działań.

Literatura podstawowa:

• Kubacki J.: Alloplastyka stawów w aspekcie zagadnień ortopedycznych i rehabilitacyjnych. Wydawnictwo AWF, Katowice 2004.

• Kurpas D., Kassolik K.: Rehabilitacja w pielęgniarstwie. Wyd. Continuo, Wrocław 2010.

• Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna tom I i II.
  Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2004

• Kiwerski J.: Rehabilitacja medyczna
  Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.

• Opara J.: Podręcznik rehabilitacji medycznej. Wyd I.
  Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.

• Przeździak B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Wydawnictwo Medyczne Via Medica, Gdańsk 2003.

• Rutkowska E. (red.): Rehabilitacja i Pielęgnowanie osób niepełnosprawnych. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2002.

• Spodaryk K.: Patologia narządu ruchu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

• Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G.: Fizjoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.

• Szczygłowski J. : Zwyrodnienia narządu ruchu - objawy, przyczyny, leczenie, unikanie powikłań. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.

• Widuchowski J.: Kolano - endoprotezoplastyka - całkowita wymiana stawu. Wydawnictwo: Sport & Med., Katowice 2001.

• Zimmermann-Górska I.: Choroby reumatyczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.

Temat:
Rola i zadania pielęgniarki w zespole rehabilitacyjnym

NPZ 2000-2005 cel operacyjny 16

Stworzenie warunków umożliwiających osobom niepełnosprawnym włączenie się lub całkowity powrót do czynnego życia.

• modernizacja kształcenia personelu placówek rehabilitacyjnych w kierunku modelu integracyjnego

NPZ 2006 - Cel operacyjny nr 15.

Tworzenie warunków dla aktywnego życia osobom niepełnosprawnym

• Zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 2002 r. odsetek osób niepełnosprawnych stanowi 14,3% ludności Polski, oznacza to, że co siódmy mieszkaniec naszego kraju jest osobą niepełnosprawną.

Zadania pielęgniarki w zespole rehabilitacyjnym wynikają z pełnienia funkcji rehabilitacyjnej. Są one zapisane w Rozporządzeniu MZ z dnia 7 listopada 2007 w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, leczniczych i rehabilitacyjnych , wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie bez zlecenia lekarskiego.

W tej grupie zadań można wymienić udział pielęgniarki w usprawnianiu pacjenta w zakresie:

• układu oddechowego, w tym stosowanie gimnastyki oddechowej, drenażu ułożeniowego, wykonywanie toalety drzewa oskrzelowego, postępowanie z pacjentem z założoną rurką tracheotomijną

• układu pokarmowego, w tym podawanie pokarmów przez zgłębnik i przez przetokę, postępowanie z pacjentem ze stomią jelitową

• układu moczowego, w tym postępowanie z pacjentem z założonym cewnikiem do układu moczowego, ze stomią moczową

• układu kostno-stawowo-mięśniowego, skóry i tkanki podskórnej, w tym stosowanie zabiegów z zakresu kinezyterapii (np.: nacieranie, oklepywanie, masaż skóry, ćwiczenia czynne i bierne), fizjoterapii (np.: kąpiele, okłady) i fizykoterapii (np.: stosowanie termoforów, poduszek elektrycznych, lampy sollux)

• Do szczególnych zadań pielęgniarki w procesie rehabilitacji pacjenta należy nauka samoobsługi w zakresie czynności codziennych takich jak: ubieranie i rozbieranie się, odżywianie, wypróżnianie, uruchamianie urządzeń stanowiących wyposażenie mieszkania

W procesie rehabilitacji ważny jest również udział pielęgniarki w psychoterapii, szczególnie w zakresie psychoterapii elementarnej. Obejmuje ona m.in. tworzenie atmosfery zachęcającej pacjenta do pokonywania trudności i przeszkód, wzbudzanie otuchy, łagodzenie napięć, lęku, wzbudzanie motywacji do działań usprawniających usamodzielniania się.

• Zakres kompetencji pielęgniarki:

Artykuł 4 Ustawy o zawodzie pielęgniarki i położnej określa, że wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a w szczególności pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia.

• Do samodzielnego wykonywania określonych zadań i czynności dotyczących rehabilitacji przygotowane są pielęgniarki w wyniku ukończenia kształcenia podstawowego i uzyskania prawa wykonywania zawodu. Wśród takich zadań można wymienić m. in.:

• prowadzenie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z unieruchomienia

• Usprawnianie ruchowe, w tym siadanie, pionizacja, nauka chodzenia, nauka samoobsługi.

• Do samodzielnego wykonywania innych świadczeń rehabilitacyjnych pielęgniarki powinny uzyskać specjalne przygotowanie w czasie odbywania kursu specjalistycznego. Zakres tych świadczeń określa Rozporządzenie MZ. Należy do nich:

• prowadzenie instruktażu w zakresie treningu pęcherza moczowego u chorych z problemem nietrzymania moczu

• prowadzenie instruktażu w zakresie hartowania i kształtowania kikuta amputowanej kończyny

• rehabilitacja podopiecznych z zaburzeniami psychicznymi

• aktywizowanie podopiecznych z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej.

• Wnioskowanie o objęcie opieką społeczną

Temat:
Opieka nad pacjentem po alloplastyce stawu biodrowego

Wskazania do wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego

Endoprotezy najczęściej wszczepia się w :

• chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego,

• chorobach układowych tkanki łącznej (RZS, ZZSK, toczeń rumieniowaty układowy)

• oraz po urazach i złamaniach w obrębie nasady bliższej kości udowej.

Wszczepienie endoprotezy

Zabieg operacyjny jest tylko jednym z etapów leczenia. Bardzo ważne jest leczenie usprawniające - kompleksowa fizjoterapia zarówno przed jak i po zabiegu operacyjnym. Fizjoterapia ma bez wątpienia zasadniczy wpływ na końcowy wynik leczenia i powrót do optymalnej sprawności fizycznej.

Endoprotezy całkowite dzieli się na:

• cementowe - osadzane za pomocą cementu chirurgicznego,

• bezcementowe - mocowane bezpośrednio w tkance kostnej bez użycia cementu

• hybrydowe - gdzie jeden element endoprotezy osadzony jest na cemencie a drugi techniką bezcementową.

• Endoprotezy cementowe zalecane są u chorych między 55-65 rokiem życia z RZS i koksartrozą idiomatyczną oraz u osób po 65 roku życia.

• Endoprotezy bezcementowe wskazane są u chorych w wieku 35-55 lat, niezależnie od etiologii oraz u osób pomiędzy 55-65 rokiem życia przy wtórnych zmianach zwyrodnieniowych stawu biodrowego.

Obecnie nie ma ogólnych standardów postępowania fizjoterapeutycznego po wszczepieniu stawu biodrowego. Poszczególne ośrodki szpitalne wypracowały na podstawie swoich doświadczeń odrębne programy rehabilitacji. Postępowanie fizjoterapeutyczne rozpoczyna się już przed zabiegiem operacyjnym, a potem jest dalej kontynuowane.

Postępowanie przed zabiegiem

• Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest zabiegiem rozległym, wymagającym wnikliwej diagnozy lekarskiej i odpowiedniego przygotowania fizjoterapeutycznego.

• Średni okres pobytu przed operacją w oddziale wykonującym zabieg wynosi 1-3 dni.

• Przygotowanie przed zabiegiem powinno odbywać się w oddziale rehabilitacji i trwać około 2 tygodnie.

Celem opieki w tym okresie jest:

• nawiązanie więzi między zespołem terapeutycznym i pacjentem,

• edukacja przedoperacyjna,

• zmniejszenie uczucia lęku i niepokoju,

• rozluźnienie napiętych mięśni stabilizujących miednicę,

• zmniejszenie bólu, zwiększenie zakresu ruchów w stawie biodrowym,

Postępowanie przed zabiegiem

• zwiększenie siły mięśni (czworogłowych uda, pośladkowych, kończyn górnych),

• nauka ćwiczeń wykonywanych w okresie pooperacyjnym.

Postępowanie powinno obejmować leczenie farmakologiczne, kinezyterapię, pielęgnację, fizykoterapię i psychoterapię.

Przed planowanym zabiegiem wykonuje się:

• pomiary zakresów ruchów,

• badanie napięcia i siły mięśni obręczy biodrowej i uda.

We wszystkich przypadkach stwierdza się znaczne zmniejszenie siły mięśni chorej kończyny - średnio o 30-40% w porównaniu z przeciwną.

Kinezyterapia powinna uwzględniać:

• ćwiczenia czynne w odciążeniu,

• ćwiczenia czynne w odciążeniu z oporem,

• ćwiczenia w wodzie,

• ćwiczenia na ergometrze rowerowym,

• ćwiczenia izometryczne (szczególnie mięśni pośladków i ud),

• ćwiczenia oddechowe,

• ćwiczenia ogólnokondycyjne,

• różne techniki wyciągów i redresji,

• naukę chodzenia z odciążeniem operowanej kończyny przy pomocy balkonika i kul.

Z fizykoterapii wskazane są:

• zabiegi cieplne (parafina, woreczki żelowe),

• zabiegi w środowisku wodnym (kąpiele wirowe),

• światłolecznictwo (promieniowanie podczerwone),

• elektroterapia z użyciem prądu stałego i zmiennego (jontoforeza leków przeciwbólowych, prądy interferencyjne, prąd Traberta, prądy typu TENS i inne),

• terapia ultra-dźwiękowa,

• pole magnetyczne niskiej częstotliwości,

• pole magnetyczne wielkiej częstotliwości.

• Bardzo ważne jest aby w zespole rehabilitacyjnym brał czynny udział psycholog, prowadząc psychoterapię zmniejszającą napięcie nerwowe, uczucie lęku i niepokoju przed operacją .

Postępowanie po zabiegu

Etapy postępowania po zabiegu:

• Pierwszy etap - szpitalny okres fizjoterapii (to czas hospitalizacji po operacji w oddziale ortopedycznym - około 2 tygodnie).

• Drugi etap - pozaszpitalny okres fizjoterapii (pacjenci kierowani są do oddziału rehabilitacji, natomiast sprawniejsze osoby wypisywane są do domu lub kierowane do sanatorium - około 2-6 tygodni ).

Czynniki warunkujące fizjoterapię pooperacyjną:

• przyczyna wszczepienia endoprotezy,

• technika zabiegu,

• rodzaj wszczepionej endoprotezy,

• wiek i stan ogólny pacjenta.

Powoduje to, że postępowanie może ulegać indywidualnym zmianom, w szczególności odnosi się to do zabiegów związanych z wymianą endoprotezy.

Celem szpitalnego okresu fizjoterapii jest:

• ochrona endoprotezy przed zwichnięciem i obluzowaniem,

• terapia przeciwzakrzepowa,

• instruktaż ćwiczeń i intensywna kinezyterapia z możliwie szybką pionizacją.

W tym okresie w zakres fizjoterapii wchodzi:

• terapia ułożeniowa,

• profilaktyka przeciwzakrzepowa,

• ćwiczenia oddechowe,

• ćwiczenia izometryczne (mięśni pośladków, brzucha, grzbietu),

• ćwiczenia kontralateralne,

• ćwiczenia czynne wolne,

• czynne z oporem (kończyn górnych i nieoperowanej kończyny dolnej),

• ćwiczenia wspomagane,

• ćwiczenia w odciążeniu (operowanej kończyny),

• pionizacja i ćwiczenia przygotowujące do chodzenia (chodzenie z balkonikiem i dwoma kulami),

• ćwiczenia ogólnokondycyjne i rozluźniające.

Podstawową formą usprawnia po endoprotezoplastyce stawu biodrowego jest kinezyterapia, która powinna być systematyczna z zasadą odroczenia ruchów (ćwiczeń) prowokujących ból.

Dokładne opisy i metodyka ćwiczeń znajdują się w podręcznikach do kinezyterapii.

W okresie pooperacyjnym ważne są ćwiczenia oddechowe. Celem ćwiczeń oddechowych jest:

• zapobieganie powikłaniom zatorowo- zakrzepowym,

• poprawa sprawności i wydolności układu oddechowego

• zapobieganie zaleganiu wydzieliny w drzewie oskrzelowym.

Ćwiczenia oddechowe powinny być:

• wykonywane często (serie 10 oddechów co l godzinę) w okresie pooperacyjnym, w którym chory znajduje się w pozycji leżącej.

• dynamiczne tzn. oddychanie połączone jest z ruchami tułowia lub kończyn górnych

• powinny odbywać się według ogólnie przyjętych zasad (wywietrzone pomieszczenie; wyraźnie zaznaczona faza wdechu, krótkiej przerwy i wydechu; wdech-nosem, wydech ustami).

W drugim okresie postępowania celem usprawniania jest :

• kontynuacja profilaktyki przeciwzakrzepowej,

• zwiększenie siły mięśni,

• zwiększenie zakresu w operowanym stawie,

• poprawa stabilności endoprotezy,

• uzyskanie pewności w chodzeniu i wykonywaniu czynności dnia codziennego.

W tym okresie kontynuowane są ćwiczenia ze szpitalnego etapu rehabilitacji ze zwiększoną intensywnością, ponadto doskonali się chodzenie ze stopniowym obciążaniem operowanej kończyny, wprowadza się instruktaż dotyczący trybu życia.

• Operowany staw biodrowy nie może być od razu w pełni obciążany. Chodzenie odbywa się początkowo za pomocą balkonika, a następnie z dwoma i jedną kulą łokciową. Czas obciążania operowanej kończyny powinien być ustalany indywidualnie przez lekarza operującego w zależności od rodzaju zastosowanej endoprotezy.

Nacisk na podłoże operowanej kończyny może być wyćwiczony stosując do tego celu wagę podłogową. Przy chodzeniu o 2 kulach nacisk operowanej kończyny na podłoże powinien wynosić od 12 kg do 20-25 kg. Po upływie 6 tygodni od operacji zwiększa się nacisk do 40 kg.

Postępowanie usprawniające po zastosowaniu całkowitych bezcementowych i hybrydowych endoprotez jest podobne.

Chory może chodzić bez kuli wówczas, gdy nie występuje ból przy obciążaniu operowanej kończyny, siła mięśni jest dobra (nie ma objawu Trendelenburga) oraz posiada prawidłowy stereotyp ruchu.

Objaw Trendelenburga

obniżenie niepodpartej połowy miednicy podczas każdorazowego obciążenia nogi niesprawnej; dodatni w zaburzeniach stabilizacji miednicy, pochodzenia:
l) stawowego, np. dysplazja biodra;
2) mięśniowego, np. porażenie, zbliżenie przyczepów, bolesność podczas napinania mięśnia pośladkowego średniego; utykanie nie związane ze skróceniem nogi, zwykle równoczesny -> objaw Duchenne'a.

(wg. Encyklopedii dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa, 1982)

Objaw Duchenne'a

przechylenie tułowia w płaszczyźnie czołowej ku stronie nogi niesprawnej podczas każdorazowego obciążenia tej nogi; dodatni:
l) w zaburzeniach stabilizacji miednicy wskutek niedomogi mięśnia pośladkowego średniego: pierwotnej, np. porażenie, wtórnej, np. podwichnięcie, zwichnięcie biodra;
2) w zaburzeniach stabilizacji kolana, stopy; powoduje chód kolebiący (kaczkowaty), nie związany z ewentualnym skróceniem nogi, zwykle równoczesny objaw Trendelenburga

(wg. Encyklopedii dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa, 1982)

Chodzenie po schodach

Rozpoczyna się gdy wzmocniony jest m. czworogłowy uda, a czynne zgięcie biodra wynosi co najmniej 90 stopni . Pacjent uczy się wchodzenia i schodzenia z dwiema, a następnie z jedną kulą.

Dwie kule:

• wchodzenie - na stopniu wyżej postawić kończynę nieoperowaną i prostując ją w kolanie dostawić kończynę operowaną wraz z kulami;

• schodzenie - na stopniu niżej postawić kończynę operowaną wraz z kulami, dostawić kończynę nieoperowaną.

Chodzenie po schodach

Jedna kula (trzymana po stronie operowanej kończyny, po stronie nieoperowanej pacjent trzyma się poręczy):

• wchodzenie - kończynę nieoperowaną postawić na stopniu wyżej, prostując kolano dostawić wraz z kulą kończynę operowaną;

• schodzenie - na stopniu niżej postawić kończynę operowaną wraz z kulą, dostawić kończynę nieoperowaną.

Po odstawieniu kuli zalecane jest stałe korzystanie z poręczy podczas chodzenia po schodach.

Terapia ułożeniowa

Rola - ochrona endoprotezy przed zwichnięciem i obluzowaniem. Polega na czynnej i biernej kontroli właściwego ułożenia operowanej kończyny.

W operowanym stawie należy unikać:

• przywiedzenia,

• nadmiernego zgięcia

• nadmiernych ruchów rotacyjnych .

Położenia te zagrażają obluzowaniem i zwichnięciem endoprotezy.

Po zabiegu pacjent powinien leżeć na plecach - kończyna operowana w odwiedzeniu i pozycji pośredniej (bez rotacji), lub z rotacją wewnętrzną - po zabiegach z dojścia przedniego i bocznego, natomiast w odwiedzeniu z rotacją zewnętrzną - po zabiegach z dojścia tylnego. Stabilizację bierną uzyskuje się przez zastosowanie gąbkowych wałków, klinów, koca, poduszki itp.

Największe ryzyko zwichnięcia istnieje przez okres do 12 tygodni od zabiegu.

• Zwichnięcia przednie (po zabiegach z dostępów przednich i bocznych) występują najczęściej przy ruchu przywiedzenia, rotacji zewnętrznej i wyprostu.

• Zwichnięcia tylne (po zabiegach z dostępów tylnych) występują przy ruchu zgięcia, przywiedzenia i rotacji wewnętrznej.

Zwichnięcia mogą nastąpić przy gwałtownym wykonywaniu ruchów (zwichnięcia czynne), a także przy prostych czynnościach pielęgnacyjnych jak np. przenoszenie chorego przy zmianie pościeli, przenoszenie na wózek, podkładanie choremu basenu oraz przy niekontrolowanej zmianie pozycji podczas snu. Istotnym elementem opieki jest więc instruktaż wykonywania prostych czynności dnia codziennego z unikaniem przywiedzeniowego ułożenia operowanej kończyny dolnej.

Terapia przeciwzakrzepowa

Zagrożenie chorobą zakrzepową występuje u każdego chorego poddanego zabiegowi operacyjnemu. Chorzy po zabiegach ortopedycznych są w grupie najwyższego ryzyka. Unieruchomienie pooperacyjne sprzyja zastojowi żylnemu krwi. Najczęstszym źródłem zakrzepów i zatorów jest zatoka żylna mięśnia brzuchatego i mięśnia płaszczkowatego łydki, żyły głębokie podudzia, żyły udowe i biodrowe.

Zapalenie żył głębokich występuje u 10-15% operowanych (mimo stosowania profilaktyki zakrzepowej). Według różnych źródeł powikłania zakrzepowe-zatorowe stanowią od 30% do 80% wszystkich powikłań po wszczepieniach endoprotez stawów biodrowych. Powikłania zatorowo-zakrzepowe występują najczęściej pomiędzy 3 i 10 dniem po zabiegu, a ryzyko ich wystąpienia utrzymuje się jeszcze przez kilka kolejnych miesięcy. Postępowanie przeciwzakrzepowe prowadzone jest od dnia operacji i polega na mechanicznym ucisku kończyn dolnych, farmakoterapii i kinezyterapii.

• Terapia uciskowa kończyn dolnych polega na stosowaniu powtarzającego się sekwencyjnie ucisku pneumatycznego, stosowaniu elastycznych pończoch o stopniowanym ucisku oraz bandażowaniu kończyn dolnych. Postępowanie takie ułatwia odpływ żylny i zapobiega zastojowi krwi w układzie żylnym. Farmakoterapia polega na stosowaniu leków zmniejszających krzepliwość w postaci iniekcji i leków doustnych - od dnia zabiegu nawet do kilku miesięcy (heparyna niskocząsteczkowa, doustne antykoagulanty, kwas acetylosalicylowy, ticlopidyna).

Terapia przeciwbólowa, usprawnianie

Zazwyczaj podaje się NLPZ, która ułatwiają choremu natychmiastowe ćwiczenia i pionizację już w l lub 2 dobie po zabiegu.

W dniu przeprowadzenia zabiegu wprowadza się ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia czynne kończyn górnych, ćwiczenia izometryczne mięśni: pośladkowego wielkiego, czworogłowego, zginaczy i prostowników stopy. W następnych dniach zwiększa się intensywność ćwiczeń ruchowych z możliwie szybką pionizacją i nauką chodzenia.

Fizykoterapia

Wszczepiona endoproteza stanowi przeciwwskazanie do miejscowego stosowania wielu zabiegów fizykoterapeutycznych.

W okolicy operowanego stawu nie stosuje się:

• elektroterapii,

• pola magnetycznego wielkiej częstotliwości,

• terapii ultradźwiękowej.

Wskazane są natomiast:

• zabiegi z użyciem impulsowego pola magnetycznego niskiej częstotliwości,

• laseroterapia,

• hydroterapia

• delikatny masaż leczniczy.

• Pole magnetyczne niskiej częstotliwości można stosować od 7-8 doby (częstotliwość: 25-30 Hz, indukcja: 7-10 mT, kształt impulsu: prostokątny bipolarny, czas zabiegu: 10-30 min).

Instruktaż związany trybem życia i czynnościami codziennego życia.

Należy pacjentowi zwrócić uwagę na:

• unikanie ciężkiej pracy fizycznej

• unikanie dźwigania ciężkich przedmiotów,

• zapobieganie nadwadze,

• systematyczne zgłaszanie się do kontroli lekarskich.

• Bezwzględnie przeciwwskazane są wszelkie pozycje z przywiedzeniowym ułożeniem operowanej kończyny.

Instruktaż związany trybem życia i czynnościami codziennego życia.

• Siedzenie powinno być na wysokim twardym krześle najlepiej z podporem nóg tak, aby tułów z udami tworzyły kąt prosty. Niewskazane są: miękkie i zapadające się fotele, siadanie z nogą założoną na nogę, siadanie na brzegu krzesła.

• Stanie po okresie odciążenia powinno być symetryczne z równomiernym obciążeniem obu kończyn.

• Pacjent podczas chodzenia powinien korzystać z wygodnego obuwia, z niewysoką podeszwą amortyzującą wstrząsy.

• Schylanie z niewielkim skłonem, na ugiętej w kolanie nieoperowanej kończynie, z jednoczesnym odchyleniem operowanej kończyny ku tyłowi.

Instruktaż związany trybem życia i czynnościami codziennego życia.

• Podczas odpoczynku (leżenia, spania) należy zachować odwiedzeniową pozycję nóg. Zalecane jest spanie na twardym, równym łóżku.

• Przeciwwskazane są gwałtowne ruchy przywodzenia i rotacji operowanej kończyny oraz skręty tułowia.

• Nie należy dopuszczać do rozwoju różnych zakażeń (zębów, układu oddechowego, skóry, układu moczowego, dróg rodnych i innych) gdyż skracają one czas bezbolesnego funkcjonowania protezy.

Uprawianie sportu

Po wszczepieniu endoprotezy przeciwwskazany jest zarówno bezruch jaki nadmierne obciążanie stawu. Z tego powodu w miarę odzyskiwania sprawności i siły mięśniowej wskazane jest uprawianie sportu. W wyborze sportu należy zawsze zachować rozwagę i umiar.

• Wskazana jest:

• jazda na rowerze,

• gimnastyka, pływanie,

• turystyka piesza,

• golf.

• Jazda na rowerze poprzedzona powinna być ćwiczeniami na ergometrze rowerowym. Początkowo jazda winna być z niewielkimi oporami (jazda po płaskim terenie, niewielkie opory pedałów).

• Pływanie wskazane jest już od 2-3 miesiąca od zabiegu. Nie należy wykonywać gwałtownych ruchów szczególnie wyprostu podczas pływania żabką.

• Zrezygnować należy ze sportów zagrażających upadkami i urazami oraz nadmiernie obciążających staw biodrowy (narciarstwo biegowe i zjazdowe, snowboard, skoki, piłka nożna, piłka siatkowa, piłka koszykowa, sporty walki itp.

Aspekt społeczno ekonomiczny

Założenie endoprotezy stawu biodrowego poprawa komfort życia pacjentów, samoobsługę, normalne funkcjonowanie w społeczeństwie a niekiedy kontynuowanie pracy zawodowej.

Czynniki warunkujące powrót do pracy:

• wiek,

• choroba podstawowa,

• przyczyna wszczepienia endoprotezy,

• ogólny stan zdrowia,

• zdolność do poruszania się przed zabiegiem,

• dolegliwości bólowe

• rodzaj ubezpieczenia społecznego.

Czynnikami pozamedycznymi są:

• status społeczny,

• poziom wykształcenia,

• podłoże kulturowe.
  Najwięcej powracających do pracy jest wśród pacjentów, którym wykonano alloplastykę z powodu złamania szyjki kości udowej, natomiast najmniej po RZS i ZZSK. Im lżejsza jest praca tym więcej pacjentów do niej powraca. W środowisku miejskim odsetek powracających do pracy jest większy. Najczęściej z pracy rezygnują rolnicy, którzy mają możliwość uzyskania świadczeń rentowych.

.

Temat: Usprawnianie pacjentów po urazach rdzenia kręgowego

Następstwa uszkodzenia rdzenia kręgowego

Bezpośrednio po urazie stan szoku rdzenia:

• Uszkodzenie dróg ruchowych:

• Całkowite —> porażenie (- plegia)

• Częściowe —> niedowład (- pareza)

• Uszkodzenie dróg czuciowych:

• Zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego
  (bólu, temperatury, dotyku)

Potencjalne powikłania:

• Zapalenie płuc

• Odleżyny

• Zakażenia dróg moczowych

• Zaniki mięśniowe

• Przykurcze w stawach

• Zaparcia

• Spastyczność

Zaburzenia oddawania moczu
pęcherz neurogenny

W okresie szoku rdzenia -

• Atonia pęcherza

Postępowanie - cewnik na stałe, stopniowo zaciskanie cewnika na 2 - 3 godziny.

• Następnie powraca czynność autonomiczna - bezwiedne oddawanie moczu, ale niecałkowite jego opróżnianie

Postępowanie - okresowe cewnikowanie, trening pęcherza moczowego, zabieg Credego, rozciąganie odbytnicy.

Trening pęcherza:

• Oklepywanie nadłonowe:

Wykonuje pielęgniarka →pacjent

Rytmiczne uderzanie okolicy nadłonowej dłonią co 5 - 10 sekund w czasie około 10 min. co 2 godziny + oddanie moczu.

• Uzyskamy -> Automatyzm pęcherza - pojawia się on po około 3 tygodniach do 3 miesięcy.

• Wtedy ->kontrolne cewnikowanie 1 raz w tygodniu (przy zaleganiu moczu 100ml powrót do cewnikowania okresowego.

Czynniki warunkujące postęp w usprawnianiu ruchowym:

Prawidłowe postępowanie po wypadku:

• Nieprzerwane leczenie w jednym ośrodku

• Ustalenie prawidłowego rozpoznania

• Dobór metod leczenia

• Prawidłowa pielęgnacja

• Zapobieganie powikłaniom

• Utrzymanie wyuczonego reżimu postępowania

• Dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby

• Ustalenie planu życiowego

• Współpraca rodziny

Czynniki decydujące o wyniku usprawniania:

• Wysokość i rozległość uszkodzenia rdzenia

• Wyrównanie (lub brak wyrównania) metabolizmu tkankowego

• Możliwości biologiczne organizmu pozwalające na uruchomienie właściwych mechanizmów kompensacji i adaptacji

• Występowanie, rozległość i ciężkość powikłań

• Okres biernego leżenia i zespół zmian wynikających z unieruchomienia

• Czas rozpoczęcia i trwania usprawniania

Plan pielęgnowania i usprawniania.

• Problemy:

• Możliwość wystąpienia zapalenia płuc

• Cel: niedopuszczenie do zapalenia płuc

• Działania:

• gimnastyka oddechowa,

• efektywne odkrztuszanie,

• oklepywanie klatki piersiowej,

• drenaż ułożeniowy.

• Możliwość powstania odleżyn

• Cel: niedopuszczenie do powstania odleżyn

• Działania:

• zmiana pozycji co 2 godziny,

• nacieranie i natłuszczanie miejsc narażonych 2 razy dziennie,

• oglądanie i ocena stanu skóry,

• materac przeciwodleżynowy,

• poduszka przeciwodleżynowa do wózka, unoszenie się w wózku co pół godziny, gdy odleżyna → leczenie

• Możliwość zakażenia dróg moczowych

• Cel: niedopuszczenie do zakażenia

• Działania:

• higiena okolicy krocza,

• całkowite opróżnianie pęcherza moczowego,

• podaż płynów (ok. 2,5 dobę),

• kontrolne badanie moczu,

• dieta zakwaszająca

Plan pielęgnowania i usprawniania.

• Możliwość zaników mięśni i przykurczów w stawach

• Cel: niedopuszczenie do tych powikłań

• Działania:

• ćwiczenia bierne kończyn porażonych,

• ćwiczenia czynne, ćwiczenia izometryczne, ułożenie kończyn

• udogodnienia

• Zmniejszona sprawność samoobsługowa i ruchowa

• Cel: zwiększenie sprawności

• Działania:

• przejęcie czynności za pacjenta (odżywianie, higiena, wydalanie),

• wzmacnianie siły mięśni,

Plan pielęgnowania i usprawniania.

• stopniowe włączanie do samoopieki,

• stopniowa pionizacja,

• korzystanie z pomocy wózka inwalidzkiego.

• Lęk, niepokój i obawy chorego

• Cel: niwelowanie lęku i obaw

• Działania:

• psychoterapia elementarna,

• wyjaśnianie obaw,

• pozyskiwanie do współpracy rodziny,

• możliwości przystosowania mieszkania,

• terapia zajęciowa.

Zakres działań edukacyjnych:

• Zapobieganie powikłaniom do końca życia

• Zapobieganie odleżynom

• Zapobieganie zakażeniom dróg moczowych

• Nauka cewnikowania (pacjent i rodzina)

• Trening pęcherza moczowego

• Odżywianie

• Program ćwiczeń rehabilitacyjnych

• Możliwości przystosowania mieszkania - wskazanie środków, zakres zmian

• Możliwości podjęcia pracy - w domu, poza domem

• Problemy życia rodzinnego, seksualnego

Zakres działań edukacyjnych:

Ośrodki rehabilitacji:

• Stołeczny Ośrodek Rehabilitacji w Konstancinie

• Centrum Rehabilitacji Społeczno - Zawodowej w Reptach Śląskich

• Fundacja Aktywnej Rehabilitacji

• Ośrodek Rehabilitacji w Bydgoszczy

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

12

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

---