8.10.2010

Reforma służby zdrowia- zmiany w akcie prawnym regulującym funkcjonowanie opieki zdrowotnej w Polsce jest ustawa z 30 sierpnia 1991. Ustawa dokonała podziału zakładów opieki zdrowotnej na zakłady publiczne i niepubliczne. Publiczne są finansowane przez NFZ, organ centralny to wojewoda samorząd terytorialny. Niepubliczne prywatne jednostki i szpitalne przychodnie, osoby prywatne krajowe lub zagraniczne. Publiczne od niepublicznych różni sposób finansowania i organ założycielski.

22.10.2010

Ochrona zdrowia w Polsce. Rodzaje placówek leczniczych

Ochrona zdrowia- cały system opieki zdrowotnej państw. Celem jest realizowanie usług profilaktycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych i usług mających na celu poprawę zdrowia i zabezpieczenie jednostki i zbiorowości.

Zadania szczegółowe systemu opieki zdrowotnej:

*Dostarczanie świadczeń medycznych

*Dostarczanie świadczeń z przyjętymi zasadami

*Zapewnienie kompleksowej opieki medycznej

*Zapewnienie opieki w możliwie najlepszy sposób by było efektywne, racjonalne i skuteczne

*Zapewnienie opieki tak aby była ona satysfakcjonująca dla użytkownika systemu ale i dawców systemu- personelu

Do realizacji swoich celów system zobowiązany jest do rozwiązywania problemów zdrowotnych społeczeństwa:

*Niepełnosprawność

*Chorobowość

*Uzależnienie

*Przedwczesna śmiertelność

Realizacja problemów systemu opieki zdrowotnej ukierunkowana jest na odkrywanie potrzeb zdrowotnych:

*Poprawę stanu zdrowia populacji

*Ewaluacje- ocenie swoich działań w ramach systemu

System zdrowia- to całokształt działań podejmowanych na rzecz ochrony zdrowia populacji na wielu płaszczyznach: politycznej, prawnej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej.

Opieka zdrowotna- zespół działań realizowanych przez zakłady opieki zdrowotnej oraz różnego rodzaju instytucje medyczne.

3rodzaje opieki zdrowotnej:

*Podstawowa (lekarz rodzinny, pierwszego kontaktu, oddział chorób wewnętrznych, oddział pediatryczny, chirurgia- podstawowe zabiegi)

*Specjalistyczna (przychodnie, poradnie)

*Doraźna(gdy musimy natychmiast skorzystać w nagłych wypadkach (pogotowie ratunkowe, wypadkowe, reanimacyjne, oddziały ratunkowe)

Izba przyjęć- gdy mamy ustalony termin przyjścia

Opieka otwarta- działania o charakterze profilaktyczno- leczniczym, rehabilitacyjnym. Przychodnie, gabinety rehabilitacyjne.

Opieka zamknięta (stacjonarna)- szpitale, sanatoria, domy opieki nad przewlekle chorymi, zakłady odwykowe.

Szpitale- 3 stopnie referencyjności:

* Ogólne (interna- oddział chorób wewnętrznych, chirurgia, pediatria, położnictwo)

*Specjalistyczne (np.: okulistyczny, ortopedyczny, ukierunkowany na jeden element części człowieka)

*Kliniczne (wykonują zabiegi wysoko specjalistyczne, to ośrodki badawcze i kształcące)

Opieka ambulatoryjna- może być zróżnicowana od opieki ogólnej do specjalistycznej

Uzdrowiska i sanatoria- miejscowość o walorach klimatycznych połączona z obecnością wód leczniczych

Sanatorium- zakłady lecznicze, budynek w którym dokonuje się działań leczniczych. Znajduje się w miejscowości uzdrowiskowej. Skierowań do sanatorium dokonuje lekarz specjalista

Zakłady opiekuńczo-lecznicze- o charakterze zamkniętym długoterminowym. Zapewniają wyżywienie i opiekę

Zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze- zapewniają opiekę, rehabilitacje, fizjoterapie, poradę psychologiczną, księdza

Zakres usług w tych zakładach to:

*Zwalczanie bólu

*Leczenie objawowe

*Łagodzenie cierpień psychicznych i duchowych

*Wsparcie rodziny w okresie choroby i osierocenia

Opieka hospicyjna:

*Stacjonarna (w ramach zakładu, oddziału)

*Domowa opieka hospicyjna

Kryteria oceny stanu zdrowia:

*Obiektywna jakość struktur i funkcji organizmu

*Odczucia subiektywne

*Dostępność oraz skuteczność działań służby zdrowia w zakresie profilaktyki, leczenia oraz promocji zdrowia

Zdrowie uzależnione jest od czynników:

*Środowiskowych (20%)

*Genetycznych (20%)

*Stylu życia i zachowań zdrowotnych (55-60%)

*Służba zdrowia (10%)

5.11.2010

Mierniki stanu zdrowia.

Kryteria oceny stanu zdrowia ludności:

*Obiektywna jakość struktur funkcji organizmu

*Odczucia subiektywne

*Dostępność i skuteczność działania służby zdrowia w zakresie profilaktyki, leczenia i promocji zdrowia

Stan zdrowia może być również mierzony:

*Średnim przeciętnym trwaniem życia

*Wskaźnikami jakości życia (subiektywne)

*Wskaźnikami badań laboratoryjnych

*Potrzebami medycznymi

Wyróżniamy 2 grupy szczegółowych mierników zdrowia:

*Pozytywne mierniki zdrowia

*Negatywne mierniki zdrowia

Pozytywne mierniki zdrowia:

*Przeciętna długość życia kobiet i mężczyzn

*Płodność kobiet

*Przyrost naturalny

Przeciętna długość życia statystycznej osoby w danej populacji jest zróżnicowana i zmienna, zależy od kraju, jego zamożności, opieki zdrowotnej.

Negatywne mierniki zdrowia:

*Zachorowalność

*Chorobowość

*Umieralność

*Śmiertelność

*Absencje chorobowe w pracy

Zapadalność (zachorowalność)- liczba nowych przypadków choroby zaistniałych w analizowanym czasie. Wyraża się liczbowo za pomocą współczynnika zapadalności czyli liczby nowych zachorowań w stosunku do ogółu populacji narażonej na zachorowanie (w danym roku), a mianowicie zachorowalność jest odzwierciedleniem rozpowszechniania chorób o krótkim przebiegu, który cechuje choroby zakaźne.

Chorobowość- liczba osób chorych w okresie badanym. Oprócz osób które zachorowały w analizowanym okresie należy uwzględnić tu także osoby które zachorowały wcześniej, ale koniec choroby przypadł na okres badany oraz osoby które pomimo że zachorowały dawniej, chorują nadal. Chorobowość jest miarą rozpowszechniania w populacji chorób przewlekłych.

Umieralność- to liczba zgonów zaistniałych w danej populacji w danym czasie.

Współczynnik umieralności niemowląt- ma istotne znaczenie dla oceny stanu populacji. Jest czuły na zmiany warunków ekonomicznych, socjalnych i środowiskowych dlatego jest przydatny do oceny działań profilaktycznych.

Śmiertelność w odróżnieniu od umieralności- jest to odsetek zgonów z powodu ściśle określonej choroby z pośród ogólnej liczby chorób na tę chorobę.

Śmiertelność jest miarą ciężkości przebiegu choroby. W związku z tym obniżenie współczynnika śmiertelności może świadczyć o większej skuteczności leczenia, uodpornianiu się populacji na dana chorobę bądź skuteczności profilaktyki.

Do grup negatywnych mierników zalicza się również:

*Współczynnik urodzeń martwych

*Inwalidztwa

*Absencja w pracy

*Hospitalizacja

*Kwarantanny

Absencja chorobowa- to zachorowalność połączona z czasowa niezdolnością do pracy zawodowej, usprawiedliwiona na podstawie orzeczenia lekarskiego. Na większość absencji chorobowej wpływają czynniki ogólnokrajowe: region, klimat, rasa, sytuacja epidemiologiczna kraju, czynniki organizacyjne zakładu pracy, warunki pracy (zmianowość) oraz czynniki osobnicze (wiek, płeć, zawód, liczba godzin pracy, osobowość, stan zdrowia, zadowolenie z pracy)

Negatywne mierniki zdrowia dają dobry wgląd w sytuację zdrowotną populacji na określonym terenie i w określonym czasie.

Cechy jednostki a zdrowie.

W pomiarach jakości zdrowia jednostki i badanej populacji bierzemy pod uwagę:

*Wiek- zazwyczaj wyodrębnia się grupy wiekowe uwzględniające naturalne okresy życia biologicznego lub społecznego każdej osoby. Analizując zależność choroby od wieku należy uwzględnić kilka działających mechanizmów. Wiele zjawisk demograficznych oraz zdrowotnych wiąże się bardzo wyraźnie wiekiem. Wady wrodzone mogą rozwinąć się w czasie życia płodowego, natomiast złamania kości występują najczęściej u osób starszych

*Płeć- wiele chorób wykazuje wyraźny związek z płcią. Kobiety częściej chorują na zapalenie pęcherzyka żółciowego, mężczyźni za zawał mięśnia sercowego. Zwraca uwagę również większa umieralność mężczyzn we wszystkich grupach wieku oraz dłuższe przeciętne życie kobiet.

*Zawód- bardzo często jest on przyczyną szczególnego narażenia na choroby, określone (tzw: zawodowe) oraz czynniki selekcji osób ze względu na stan zdrowia (przydatność do zawodu). Przyjmuje się że znaczenie ma zawód wykonywany a nie wyuczony.

*Stan cywilny- wiele osób wykazuje związek ze stanem cywilnym. Znajduje to odbicie w odmiennym sposobie życia, odżywiania się, różnych przyzwyczajeniach.

*Grupa etniczna- podgrupy większych populacji, które są genetycznie (wspólne pochodzenie) lub środowiskowe (ze względów tradycyjnych) mniej zróżnicowane niż pozostałe grupy ludności. Kryterium podziału na grupy etniczne może być rasa, religia, miejsce zamieszkania oraz kombinacja tych cech.

Mierniki stanu zdrowia według WHO:

*Demograficzne- dane o zgonach, urodzeniach, chorobach)

*Warunków zdrowotno-środowiskowych- stopień zanieczyszczenia środowiska np.: zapylenie

*Metodyczno-organizacyjne- np.: działalność służby zdrowia, liczba personelu, liczba łóżek szpitalnych na pewną ilość mieszkańców

Współczynnik umieralności= liczba zgonów (na 1000 ludności w ciągu dnia)

<10%- niski współczynnik

10-12%- średni

>12%- bardzo wysoki

Współczynnik śmiertelności= liczba zgonów (na 100 chorych w danej chorobie w ciągu roku)

Wskaźnik umieralności niemowląt= liczba zgonów niemowląt (na 100 żywych urodzeń w ciągu roku)

Wskaźniki świadczą o poziomie opieki medycznej i standardzie życia społecznego.

Źródła i informacje o stanie zdrowia ludności.

Źródła bezpośrednie (badania specjalne):

*Dane z badań stanu zdrowia wybranych grup ludności

*Dane z badań przesiewowych

*Dane z badań stanu zdrowia przeprowadzonych metoda reprezentacyjną

Źródła pośrednie:

*Główne dane demograficzne (spis ludności, dane o ruchu naturalnym- urodzenia, zgony, przyrost naturalny)

*Uboczne informacje o chorobach (dokumentacja zakładów otwartej i zamkniętej opieki zdrowotnej, obowiązkowa zgłaszalność niektórych chorób, dane z absencji chorobowej, dane z badan profilaktycznych, dane dotyczące inwalidztwa)

Źródła pierwotne- to dane prowadzone z przeznaczeniem do analizy sytuacji zdrowotnej.

Źródła wtórne- są wykorzystywane nie tylko do wykonywania analizy stanu zdrowia społecznego, ale także do planowania i zarządzania ochroną zdrowia.

19.11.2010

Pedagogika zdrowia.

Nurt wychowania myśli o zdrowiu związany jest z okresem oświecenia. Wychowanie zdrowotne ukształtowało w połączeniu medycyny i pedagogiki, z integracji tej powstała koncepcja wychowania zdrowotnego (w teorii pedagogika zdrowia).

G.Piramowicz w 1787 ogłosił powinności nauczyciela w których uwzględnia kwestie zdrowia i edukacji fizycznej, wskazując na role nauczyciela w szerzeniu kultury zdrowotnej oraz po raz pierwszy podkreślił problem zdrowia nauczyciela.

Badania naukowe- prowadzone przez wielkich lekarzy pedagogów skupiały się na wielu problemach takich jak formy i metody oświaty zdrowotnej, diagnozowaniu potrzeb zdrowotnych i poziomie kultury zdrowia w różnych środowiskach.

Koncepcja opieki medycznej- nad uczniami i wychowankami instytucji oświatowo-wychowawczych od 1945 do 1992 miała jednostkowa podstawę teoretyczną, której celem było osiągniecie poprawy zdrowia dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Starano się połączyć profilaktykę z działaniami leczniczymi. Postacie pierwszo planowe to lekarze a później pielęgniarki.

Pedagogiką zdrowia zajmowało sie wielu specjalistów. Propozycje uporządkowania tematyki zdrowotnej na gruncie pedagogiki podjął M.Demel podkreślając pierwotny układ treści wychowania zdrowotnego:

*Pierwszy to ochrona zdrowia i zapobieganie jego uszkodzenia

*Drugi to kwestia ratownictwa czyli pomoc i profilaktyka w nagłych wypadkach, leczeniu i rehabilitacji

Wychowanie zdrowotne jest integralną częścią składnika kształcenia osobowości a polega na:

*Wytwarzaniu nawyków bezpośrednio lub pośrednio związanych z ochroną i dostosowaniem zdrowia fizycznego i psychicznego

*Wyrabianiu odpowiednich sprawności

*Nastawienie woli i kształtowanie postaw umożliwiających zastosowanie zasad higieny, skuteczna pielęgnację, zapobieganie chorobom i leczenie

*Pobudzanie pozytywnych zainteresowań sprawami zdrowia przez epizodyczne i systematyczne wzbogacanie wiedzy o sobie jak również prawach rządzących zdrowiem publicznym

Oświata zdrowotna- to ekstensywny charakter pracy masowej dlatego nie należy go zastępować pojęciem wychowanie zdrowotne- należy odnieść wyłącznie do procesu wychowania a wiec systemu działań w rodzinie i instytucjach wychowawczych. Oświata zdrowotna i wychowanie zdrowotne wiążę się z pojęciem kultury zdrowotnej stanowiącej „system wartości przywiązanych do zdrowia fizycznego i psychicznego, obiektywnego lub subiektywnego, jednostkowego i publicznego.

Zdrowie w socjologii.

Historyczna ewaluacje socjologii choroby człowieka chorego do socjologii zdrowia.

Klasyczna polska socjologia medycyny przez kilkadziesiąt lat koncentrowała się na zagadnieniach choroby, kalectwa, niepełnosprawności, umierania, opisywała instytucje zawodu lekarza i funkcjonowanie sformalizowanego systemu ochrony zdrowia. To podejście związane było z tym że pierwszym pokoleniem tworzącym podstawy socjologii medycyny byli lekarze M.Sokołowska i J.Bejnarowicz oraz socjologowie pracujący w rozmaitych instytucjach medycznych. W latach 70 ubiegłego wieku zaczęto kierować swoje badania i zainteresowania ku zdrowiu.

Stan zdrowia społecznego czyli zdrowie jako identyfikator funkcjonowania społecznego.

Rozważania dotyczące zachowania i postaw wobec zdrowia.

Zdrowie jako wartość pozytywna ale subiektywna i względna. Posiadająca rozmaite znaczenie dla konkretnej jednostki. Badania przeprowadzone nad zachowaniami otaczającymi zdrowie pozwoliły wprowadzić kategorie „stylu życia” jako sposobu realizacji potrzeb zdrowotnych. Pojęcie to stało się w przyszłości istotnym elementem taksonomii socjologii zdrowia przyjmując postać „prozdrowotne style życia”.

Definiowanie potrzeb zdrowotnych:

*Obiektywnych- lekarze

*Subiektywnych- pac jęci

3.12.2010

Podkreślano że zdrowie bywa też ujmowane jak stan pełnej równowagi i dobrostanu w jego wymiarach fizycznych, psychicznych i społecznych, pozwalającym na realizację osobie zdrowej szeroko nakreślonych planów życiowych i aspiracji.

Społeczne wymiary i uwarunkowane pojęcia zdrowia ukazują szeroki kontekst tego pojęcia, obejmujący na przykład:

*Zdolność do wykonywania ról i zadań społecznych

*Wysoki stopień aktywności w stosunkach z innymi ludźmi

*Szerokie aspiracje indywidualne

*Zdolność adaptacji do sytuacji zmiany społeczeństwa

Parsons pisał „dla socjologa zdrowie jest stanem optymalnej zdolności do efektywnego wykonywania cenionych zadań”

Obecnie socjologiczne podejście do zdrowia to holizm- czyli całościowe podejście, człowiek jako istota która żyje w określonych warunkach środowiskowych oraz kulturze, jako kontekst w jakim przebiegają zjawiska zdrowia i choroby.

Problem ten obrazuje Mandela Zdrowia. Współtworzy ona szereg kręgów otaczających centralne usytuowanie człowieka.

Zdrowie w ujęciu holistycznym jest zjawiskiem dynamicznej równowagi obejmującej wiele komplementarnych wymiarów i aspektów. Zdrowie nie daje się odgraniczyć ostro od choroby. Okresy niezdrowienia są naturalnymi u zmiennymi w czasie etapami w relacjach jednostka środowisko.

Psychologia zdrowia.

Dział psychologii badający zdrowie psychiczne to psychologia kliniczna.

Psychologia zdrowia jest działem psychologii zajmującym się zdrowiem fizycznym a zdrowiem psychicznym. Zajmuje się tylko tyle o ile ma wpływ na zdrowy stan ciała pacjenta.

Formalna definicja psychologii zdrowia brzmi następująco „psychologia zdrowia to dziedzina psychologii zajmująca się dynamicznymi zależnościami między stylem życia a stanami psychicznymi a zdrowiem fizycznym”

Psychologia zdrowia rozpatruje ludzkie zachowanie i stany psychiczne w kontekście zdrowia fizycznego.

Ogólna dziedzina psychologii zdrowia obejmuje kilka szerszych aspektów:

*Promowanie zdrowego stylu życia- bada w jaki sposób zachowanie człowieka czyli takie nawyki jak palenie, picie, dieta itp… wpływają na jego zdrowie fizyczne

*Zajmuje się metodami leczenia chorób i zapobieganiem im- aktywnie działają w zakresie promowania zdrowych nawyków w celu zapobiegania rozwojowi choroby. Pracują z pacjentem szpital pomagają aktywnie uczestniczyć w procesie rekonwalescencji, pomagają Radzic sobie z chorobą i żyć możliwie normalnie w obliczu nieuleczalnych chorób i defektów

*Badania czynników zwiększających ryzyko rozwoju chorób- wpływ stresu psychicznego i społecznego na rozwój chorób stwierdzono już dawno, jednak dopiero ostatnio zdołano przeprowadzić należną przekonująca analizę wielorakich powiązań między stresem a chorobą

Psychologia zdrowia zajmuje się szeroko pojętym systemem opieki zdrowotnej i formułowania systemu polityki zdrowotnej państwa.

Psychologia zdrowia zajmuje się relacjami między pacjentem opieki zdrowotnej a pracownikiem opieki. Interesuje psychologów jaki wpływ mają stosunki miedzy służbą zdrowia a pacjentem.

Psycholodzy czynnie włączyli się do konstruowania programów promocji zdrowia, proces leczenia u chorych konsultantów, gdzie psychika ma duży wpływ na zdrowie człowieka.

• aspekty zainteresowań psychologii zdrowia:

*Integracja ciała i umysłu

*Adaptacja i radzenie sobie z problemami

*Ocena wpływu relacji interpersonalnych na zdrowie i opiekę zdrowotną

Instytucje: rodzina, szkoła, służba zdrowia

Edukacja zdrowotna w rodzinie- to proces który trwa przez całe życie i jest ściśle związany z całym kontekstem życia człowieka.

Elementem socjalizacji pierwotnej jest dzieciństwo i młodość. Rodzina to miejsce socjalizacji wtórnej ludzi dorosłych.

Proces socjalizacji według Szczepańskiego- proces przekształcania się istoty biologicznej w społeczną. Dokonuje się w wyniku oddziaływania na osobowość człowieka, życia społecznego i kultury. Obejmuje procesy nabywania wartości które wynikają z norm kulturowych.

17.12.2010

Socjalizacja dokonuje się w wyniku oddziaływania na osobowość człowieka, życia społecznego i kultury.

Edukacja zdrowotna odbywa się w społeczności naturalnej i formalnej, we wszystkich miejscach gdzie ludzie żyją, uczą się, pracują, wypoczywają, bawią się a także gdzie leczą się lub korzystają z innych świadczeń medycznych. W promocji zdrowia te miejsca zostały określone jako siedliska.

Edukacja zdrowotna w rodzinie jako siedliska:

*Edukacja jako całościowy proces dotyczy wszystkich członków rodziny, wynika to z rozwojowej koncepcji , człowiek w cyklu życia przechodzi przez kolejne fazy. Pojawiają się w nich nowe role, zadania, sytuacje a także problemy zdrowotne do rozwiązania których powinni przygotować się członkowie rodziny

*Edukacja zdrowotna związana jest ze wszystkimi funkcjami rodziny , istnieją powiązania miedzy przekonaniami, postawami wobec zdrowia i zachowaniami zdrowotnymi rożnych członków rodziny

*Na proces edukacji zdrowotnej i efekt znaczący maja wpływ czynniki społeczno-ekonomiczne i kulturalne a także oddziaływania na jej członków w innych siedliskach np.: szkole, pracy

Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży:

Rodzice są pierwsi i najważniejsi, są to nauczyciele zdrowia dzieci i młodzieży. W domu rodzinnym dokonuje się głównie część procesu socjalizacji zdrowia, polegającego na kształtowaniu w interakcji z rodzinami i innymi członkami rodziny, umiejętności i zachowań sprzyjających dobremu samopoczuciu oraz ochronie przed zagrożeniem dla zdrowia w dzieciństwie i w dalszym życiu.

Elementy socjologii zdrowotnej:

Dzieci uczą się i praktykują rożne zachowania związane ze zdrowiem w kontekście codziennego życia w czasie codziennych posiłków, zabiegów higienicznych, zabawy, snu, pomocy w gospodarstwie. To dzieci są aktywnymi uczestnikami własnej socjalizacji tzn. nie tylko naśladują i odtwarzają zachowania dorosłych lecz zgodnie ze swoimi możliwościami poznawczymi adaptują i rekonstruują znaczenie rożnych zdarzeń i zachowań w codziennym życiu. Istnieją dwie strony interakcji miedzy głównymi aktorami procesu socjalizacji. Dzieci nie tylko otrzymują wskaźniki, informacje, formy opieki w chorobie ale także podejmują różne działania na rzecz innych, są tez inicjatorami działań w rodzinie.

W domu rodzinnym młody człowiek powinien:

*Uzyskać podstawowe informacje i umiejętności dotycząc troski o ciało

*Umiejętności psychiczno-społeczne (życiowe) i mięć możliwość wykorzystania ich w życiu

*Mieć możliwość kształtowania i praktykowania zachowań prozdrowotnych

*Uczestniczyć i zdobywać doświadczenie w podejmowaniu decyzji, dokonywania wyborów związanych ze zdrowiem

*Uzyskać podstawową wiedzę dotyczącą rożnych sprawności związanych ze zdrowiem, a także seksualnością

*Mieć możliwość wyrażania swojej opinii i rozmawiania o sprawach które są dla niego ważne

*Uzyskać wsparcie w swoim działaniu bezpośrednio lub pośrednio związanych ze zdrowiem

Etapy edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży według Demela biorąc pod uwagę aktywność dziecka i jego świadome zaangażowanie w sprawy zdrowia, wyróżnił 4 etapy:

*Hetero edukacji- okres od urodzenia do 2-3 roku życia. Dziecko jest odbiorcą zabiegów pielęgnacji i opieki, wykonuje proste polecenia, naśladuje zachowania dorosłych, uczy się swojego ciała-jego zainteresowanie wyraża się pytaniami

*Etap pośredni to okres przedszkolny i młodszy szkolny. Zwiększa się udział dziecka w dbaniu o swoje zdrowie, świadome naśladowanie dorosłych, opanowuje umiejętności związane z higieną osobistą, bezpieczeństwem. Uczestniczy w pracach porządkowych. Zadaniem rodziców jest tworzenie pozytywnych wzorców, stwarzanie warunków do uczenia się. Partnerem rodziców jest przedszkole i szkoła.

*Autoedukacja (samowychowanie)- dziecka staje się świadomym w różnym stopniu współtwórcą swego zdrowia. To etap charakterystyczny dla okresu dojrzewania. Charakteryzuje się niezależnością i intymnością, próbą zmiany siebie. Młodzi ludzie mają krytyczny stosunek do dorosłych, do rodziców, lekceważą ich przestrogi, zakazy (częste źródła konfliktów). Eksperymentują z substancjami psychoaktywnymi, dziecko jest pod silnym wpływem rówieśników, reklam, Internetu. Zadaniem rodziców jest rozsądne, cierpliwe towarzyszenie nastolatkom, rodzice powinni zgłębiać wiedzę na temat okresu dorastania, dojrzewania.

*Hetero edukacja odwrócona (inwersje) odwrócenie ról- młody człowiek staje się świadomym wychowawcą dorosłych. Dziecko przynosi do domu to czego nauczyło się w szkole, co zaobserwowało gdzieś a co jest w sprzeczności z tym co jest w domu. Jest to znaczący proces socjalizacji zdrowotnej, dziecko nie jest tylko odbiorcą ale i inicjatorem.

Czynniki warunkujące edukację zdrowotną dzieci i młodzieży w rodzinie:

*Tworzenie przez rodziców pozytywnych wzorców (modeli) zachowań związanych ze zdrowiem

*Kompetencje rodziców do wychowania dziecka w zdrowiu i do zdrowia

*Czynniki ekonomiczno-społeczne, a wśród nich głównie wykształcenie rodziców (im wyższy poziom wykształcenia rodziców tym większa szansa na wypełnianie przez rodziców swej roli w edukacji zdrowotnej i lepsze jej efekty)

Potrzeby edukacji zdrowotnej wobec starszych członków rodziny:

*Rodzina chroni przed osamotnieniem, samotnością

*Aby osoby starsze utrzymywały swoje zdrowie w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej aby radzić sobie z chorobami, cierpieniem, perspektywa śmierci.

O jakości życia w jesieni życia decyduje wiele czynników ale najważniejszym jest zdrowie. Dlatego też w 1985 roku w strategii WHO „zdrowie dla wszystkich” dopisano dodać lat do życia (tzn. żyć dłużej) oraz dodać życia do lat (tzn. cieszyć się dłuższym życiem w zdrowiu). Zdrowie człowieka w starości zależy od tego ile „zainwestował” w sposoby dla zdrowia (prozdrowotny styl życia, dbałość o zdrowie)

7.01.2011

Profilaktyka (prewencja, zapobieganie) są to wszystkie działania podejmowane w celu zapobiegania pojawieniu się rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów lub zjawisk
w danej populacji. Istotą tych działań jest przeciwdziałanie zagrożeniom (w tym także chorobom), których wystąpienie lub nasilenie się jest w przyszłości prawdopodobne. Działania profilaktyczne mają zmniejszyć prawdopodobieństwo tych zagrożeń i służą utrzymaniu stanu dotych­czasowego {status quo)

Wyróżnia się trzy fazy działań profilaktycznych:

1.Profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa, pierwotna) - dotyczy całej populacji
(lub co najmniej znacznej jej części), obejmuje działania najwcześniejsze, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju. Obejmuje działania:

*swoiste - zapobieganie konkretnej chorobie, np. szczepienia ochronne, podawanie: witaminy D niemowlętom i małym dzieciom w celu zapobiegania krzywicy, kwasu foliowego kobietom w wieku rozrod­czym (15-49 lat) w profilaktyce wad wrodzonych cewy nerwowej u ich przyszłych dziecⁱ; preparatów wapnia i witaminy D kobietom w okresie przekwitania w celu zapobiegania osteoporozie;

*nieswoiste - zapobieganie wielu chorobom, np. karmienie piersią, racjonalne żywienie, aktywność fizyczna, hartowanie.

2.Profilaktyka II fazy (drugorzędowa, wtórna) - jest ukierunkowana na określoną grupę populacji, ze zwiększonym zagrożeniem wystąpienia jakiejś choroby, czyli osoby
o podwyższonym lub wysokim ryzyku. Celem jej jest wczesne wykrycie objawów choroby
i wczesne wdrożenie leczenia. Polega na wy­konywaniu badań profilaktycznych, można wyróżnić trzy grupy:

*Testy przesiewowe i profilaktyczne badania lekarskie dzieci (w tym nowo­rodków)
i młodzieży

*Profilaktyczne badania lekarskie (laboratoryjne i rtg) różnych grup zawodowych, wykonywane przez lekarzy medycyny pracy - ich koszty pokrywają pracodawcy;

*Inne badania profilaktyczne u dorosłych, w tym: pomiar ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu we krwi, okresowe badanie stomatologiczne, u kobiet badania cytologiczne, mammografia i USG piersi, u mężczyzn (powyżej 50 roku życia) badanie poziomu PSA (stężenia we krwi białka wytwarzanego przez komórki prostaty) w celu wczesnego wykrycia raka tego gruczołu.

3.Profilaktyka III fazy (trzeciorzędowa, działania rehabilitacyjne) - ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne. Celem jej jest zapobieganie dalszym chorobom lub niepełno­sprawnościom, w tym:

*Przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie (np. proteza) uszkodzonych funkcji;

*Pomoc w radzeniu sobie z chorobą i w zaakceptowaniu swego stanu;

*Przeciwdziałanie izolacji społecznej

*Pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej

Koncepcja promocji zdrowia zaczęła rozwijać się w latach 70. XX w. Było
to uwarunkowane wieloma przyczynami:

*akceptacją holistycznego podejścia do zdrowia, wzrostem zainteresowania zdrowiem i poprawą, jakości życia;

*Gotowością ludzi do kierowania swoim życiem,

*Małą skutecznością tradycyjnej oświaty zdrowotnej;

*Uznaniem, że większość chorób ma związek ze stylem życia jednostek;

*Poprawa opieki zdrowotnej (przy wysokich jej kosztach) w niewielkim stopniu wpływa na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa;

*Rozwojem społeczności lokalnych (społeczne ruchy prozdrowotne)

*Wzrostem zainteresowania zdrowiem wśród przedstawicieli nauk społecznych

Kamieniami milowymi w rozwoju promocji zdrowia były:

*Raport „Nowe perspektywy dla zdrowia Kanadyjczyków" ministra zdrowia Kanady
M. Lalonde. Narodowa strategia polityki zdro­wotnej

*Strategia WHO „Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku"

*Karta Ottawska Promocji Zdrowia, przyjęta na Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia w Ottawie w Kanadzie

Promocja zdrowia to:

*Proces umożliwiający ludziom kontrolę nad własnym zdrowiem i jego poprawę (Karta Ottawska, 1986)

*Proces obejmujący prewencję oraz działania na rzecz zdrowia pozytywnego (fizycznego
i psychospołecznego dobrostanu); dzięki wszystkim tym działaniom zdrowe wybory winny być łatwiejsze (Catford, Nutbeam, 1990)

*Połączenie działań edukacyjnych oraz różnego rodzaju wsparcia - środowiskowego, społecznego, politycznego, ekonomicznego, prawnego i taktycznego - sprzyjających zdrowiu (Green, Kreuter, 1991)

*Połączenie edukacji zdrowotnej i prozdrowotnej polityki publicznej (Tones, Green, 2004)

Promocja zdrowia dotyczy głównie systemów społecznych i jest:

*Procesem zmian społecznych służących rozwojowi ludzi, w którym uczestniczy wiele dyscyplin, wykorzystywana jest wiedza międzydyscyplinarna w sposób profe­sjonalny, metodologiczny i twórczy

*Sztuką interwencji w systemy społeczne i zachęcanie ich, aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk

Praktyczne aspekty promocji zdrowia:

*Koncentruje się na zdrowiu (nie chorobie) i zwiększeniu jego potencjału

*Nadrzędnym celem jest kształtowanie sprzyjającego zdrowiu stylu życia i środowiska (społecznego i fizycznego)

*Uświadomienie ludziom że oni sami podejmują decyzje i wybory w sprawach swego zdrowia i ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi w swoim otoczeniu

*Uświadomienie politykom i zarządzającym na różnych poziomach że ich obowiązkiem jest tworzenie warunków w których „zdrowe wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami”

Różnice między działaniami w profilaktyce chorób i w promocji zdrowia

Cecha	Działania w
		Profilaktyce chorób	Promocji zdrowia
Punkt wyjścia	choroba	Zdrowie
Cel	Uniknięcie choroby- utrzymanie obecnego stanu- status quo	Zwiększenie potencjału zdrowia
Adresaci	Akcent na wybrane grupy populacji, zwłaszcza o większym ryzyku chorób	Cała populacja, w kontekście codziennego życia
wykonawcy	Głównie resort zdrowia (działania medyczne)	Uczestnictwo społeczeństwa, działania wielosektorowe

Edukacja zdrowotna- wychowanie, pielęgnowanie. Obejmuje ogół wielowymiarowych działań i procesów służących wychowaniu i kształceniu osób lub grup społecznych i może być traktowana jako proces permanentnego uczenia człowieka przez całe życie.

Definicja edukacji zdrowotnej-

*„proces w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczeństwa w którym żyją”

*każde planowane działanie ukierunkowane na uczenie się o zdrowiu i chorobie

Cele edukacji zdrowotnej:

*nowe możliwości poznawcze- zdobywanie nowej wiedzy, zrozumienie spraw związanych ze zdrowiem, poznanie siebie, identyfikowanie własnych problemów

*pożądane przekonanie wobec różnych spraw związanych ze zdrowiem i chorobą, właściwe postawy wobec zdrowia

*poczucie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych

*klasyfikacja istniejącego systemu wartości, dostrzeżenie nowych wartości

*umiejętności związane ze zdrowiem fizycznym (dbanie o ciało) oraz umiejętności życiowe

*zmiana zachowań zdrowotnych ukierunkowana na prozdrowotny styl życia

Programy edukacji zdrowotnej powinny uwzględniać wiele różnorodnych celów zależnych od potrzeb danej grupy i obszaru tematycznego. Do osiągnięcia tych celów należy wykorzystać różne metody, techniki.

Metodyka edukacji zdrowotnej- dobrze przygotowany plan stwarza szansę na większą skuteczność naszych działań i satysfakcje z ich wykonywania. Dotyczy to także edukacji zdrowotnej i planowanie i jej długotrwałych, szeroko zakrojonych programów, a także poszczególnych zajęć indywidualnych lub grupowych.

Etapy planowania programu edukacji zdrowotnej.

pytania	Kolejne kroki planowania
Co chcemy osiągnąć?	Ustalenie potrzeb- wybór priorytetów, określenie specyficznych celów i zadań
Co zamierzamy zrobić?	Wybór lepszego sposobu (zadań) osiągniecie celów (spośród dostępnych sposobów) identyfikacja zasobów- ustalenie kto jak i kiedy będzie realizować program
W jaki sposób sprawdzimy czy osiągnęliśmy sukces?	Zaplanowanie ewaluacji procesów i wyników
Etapy planowania edukacji zdrowotnej: *diagnoza potrzeb (obserwacja, ankieta, analiza dokumentów) *ustalenie celów i zadań *dobór metod i technik *identyfikacja zasobów *planowanie ewaluacji *opracowanie planu realizacji programu *realizacja programu, ewaluacja procesu

---