EPF - Europejska Federacja Opakowań

ISO - Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna

TCC - Komisja Transportu i Komunikacji przy ONZ

UIC - Międzynarodowa Unia Kolejowa

IATA - Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego

IMCO - Międzynarodowa Konsultatywna Organizacja Morska

UNIDO - Międzynarodowa Organizacja przy ONZ d.s. Rozwoju Przemysłu.

WPO - Międzynarodowa Organizacja Opakowań

COBRO - Centralny Ośrodek Badawczo - Rozwojowy Opakowań

FAO - Międzynarodowa Organizacja Do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa

WHO - Światowa Organizacja Zdrowia

Materiał Opakowaniowy - surowce, półwyroby i wyroby gotowe przeznaczone do produkcji opakowań lub pakowania żywności.

Opakowanie - gotowy wyrób przeznaczony do umieszczenia w nim produktów w celu zabezpieczenia przed uszkodzeniem, uniemożliwienia manipulacji, ułatwienie sprzedaży i użytkowanie produktu.

Pakowanie - czynność umieszczania produktu w opakowaniu.

KRYTERIA PODZIAŁU OPAKOWAŃ:

I - kryterium zasadniczej funkcji:

a) jednostkowe- zawierają dozę produktu sprzedawaną w handlu detalicznym

b) transportowe - zapewniają ochronę produktu przed narażeniem w czasie transportu i składowania.

II - kryterium materiału, z którego są wykonane.:

- papierowe

- drewniane

- metalowe

- szklane

- polimery syntetyczne

- ceramiczne

- włókiennicze

- z materiałów łączonych

III - kryterium kształtu:

Balony, bańki, beczki, bębny, butelki, butle, flaszki, fiolki, kanistry, klatki, kosze, pudełka, puszki, skrzynki, słoje, torby, tuby, worki, kontenery elastyczne, łubianki, owinięcia, siatki, tacki, wytłaczanki, kubki, gąsiory, inne..

IV - podział ze względu na cenę

1. opakowanie, których cena jest wkalkulowana w cenę towaru

2. opakowania wypożyczane - podlegają zwrotowi, sprzedawcy w terminie ustalonym umową pod rygorem kar umownych (lub bez terminu)

3. opakowanie sprzedawane, którego cena nie została wliczona w cenę towaru i jest widoczne na fakturze w osobnej pozycji.

FUNKCJE OPAKOWAŃ

1. zabezpieczenie jakości przed zmianami od wyprodukowania do czasu użytkowania (przed zmianami ilości i jakości)

2. eksponowanie towaru, zachęcenie do kupna, opakowanie powinno umożliwiać obserwację towaru, eksponować jego walory użytkowe.

3. ułatwienie sprzedaży, dystrybucji. Opakowanie powinno zawierać ilość towaru typową dla sprzedaży detalicznej lub hurtowej, powinno umożliwiać sprzedaż detaliczną lub hurtową.

4. ułatwienie przygotowania produktu do spożycia oraz kulturalną jego konsumpcję (powinno być funkcjonalne)

5. powinno umożliwiać dojrzewanie produktu lub eliminować skutki zmian przechowalniczych w produkcie a ponadto poprawiać właściwości sensoryczne produktu.

6. powinno zawierać informacje o składzie chemicznym produktu, jego właściwościach odżywczych, dietetycznych, trwałości, warunkach przechowywania oraz prawidłowym użytkowaniu towaru.

7. powinno być chemicznie obojętne, nie powinno wchodzić w reakcje z produktem.

8. powinno być tanie, nie powinno w sposób decydujący wpływać na cenę towaru.

9. powinno być wytrzymałe na odkształcenia mechaniczne. Powinno umożliwiać obróbkę cieplną produktu, spiętrzanie opakowań w kilku warstwach, operacje przeładunkowe i transport.

10. powinno być wodo-, paro- i gazoszczelne.

11. powinno być lekkie, nie powinno w zdecydowany sposób zmieniać masy zapakowanego produktu.

12. powinno być niepalne.

13. powinno umożliwiać stosowanie różnych technik pakowania, np. próżniowego, aseptycznego, itp.

14. powinno być podatne na formowanie, hermetyczne pakowanie i dobrze przylegać do produktu.

15. powinno umożliwiać utrzymanie czystości.

16. powinno umożliwiać wielokrotne użytkowanie.

17. powinno być ekologiczne, mało energio- i surowcochłonne, biodegradalne, podatne na różne metody utylizacji.

18. powinno posiadać nowoczesny, estetyczny kształt dopasowany do pakowanego produktu umożliwiający maksymalne wykorzystanie kubatury opakowania. Powinno umożliwiać transport pojedynczego opakowania lub kilku sztuk na raz.

19. powinno być znormalizowane, powinno maksymalnie wykorzystać powierzchnię jednostek transportowych, magazynów.

20. powinno umożliwiać mechanizację czynności przeładunkowych

21. powinno umożliwiać umieszczanie na jego powierzchni informacji

22. nie powinno elektryzować się.

23. powinno umożliwiać wyjaławianie powierzchni.

24. nie powinno w szerokim zakresie temperatur (+/-) zmieniać swoich właściwości

25. powinno być niezawodne.

26. powinno być funkcjonalne. Pojemność, kształt i konstrukcja powinny być dostosowane do wymagań wynikających z założonego programu jego użytkowania.

27. funkcje nowokreowane:

1. ekologiczna

2. ergonomiczna - powinno być dostosowane do cech antropometrycznych

3. edukacyjna d) promocyjna e) logistyczna

NA KOSZT OPAKOWANIA SKŁADAJĄ SIĘ:

- koszty materiałów opakowaniowych, opakowań i materiałów pomocniczych

- koszty magazynowania materiałów i opakowań

- koszty amortyzacji i eksploatacji maszyn pakujących

- koszty amortyzacji i eksploatacji pomieszczeń i magazynów

- koszty robocizny

- koszty utylizacji

NORMALIZACJA OPAKOWAŃ OBEJMUJE:

- maszyny formujące i pakujące

- materiały opakowaniowe

- maszyny do produkcji opakowań

- opakowania jednostkowe i zbiorcze

- opakowania transportowe

- pomocniczy sprzęt transportowy (palety, wózki, kontenery)

- powierzchnie i urządzenia magazynowe (rampy, drogi dojazdowe, regały i półki w sklepach)

- środki transportowe (powierzchnie ładowne samochodów, luków statków i samolotów).

GDY BRAK NORMALIZACJI:

- utrudnienie możliwości zautomatyzowania i zmechanizowania produkcji, wysokie koszty opakowań.

- konieczność magazynowania opakowań u producenta

- zwiększony i utrudniony koszt zwrotu opakowań

- niedostateczne wykorzystanie powierzchni transportowej i magazynów

- dodatkowe koszty podczas obrotu towarem

- większe zużycie materiałów opakowaniowych

NORMALIZACJA OBEJMUJE:

- wymiary i kształt

- sposób oznakowania

- stosowanie znaków umownych

- NIE!!! Obejmuje wysokości!!!!!!!

ZASADA KOORDYNACJI WYMIAROWEJ OPAKOWAŃ:

800x1200 - maksymalny wymiar zewnętrzny opakowań transportowych (wymiary palet euro)

760x1140 - suma wymiarów wewnętrznych opakowań transportowych lub suma wymiarów zewnętrznych opakowań jednostkowych. (20 i 30 - suma grubości ścianek)

840x1240 - wymiary palety skrzyniowej do opakowań bez regularnych kształtów (worki). Wymiar dopuszczalnego opakowania ustalony przez przepis.

900x1300 - wartość niezbędna, aby dokonać manipulacji paletami. Jest to wymiar podstawowy do projektowania powierzchni magazynowej (chodzi o odległości między paletami a nie o wymiary palet)

ZNAKOWANIE OPAKOWAŃ MA NA CELU:

- umożliwienie rozpoznania i identyfikacji towaru

- znaki powinny informować o sposobie dokonywania manipulacji towarem w czasie transportu, składowania oraz w czasie użytkowania towarem.

- informować o cechach zapakowanego towaru

Właściwe, zrozumiałe dla wszystkich znakowanie zapewnia bezpieczeństwo ludzi i właściwą ochronę towaru.

Jednolite znakowanie ma szczególne znaczenie w obrocie międzynarodowym.

Sposób znakowania opakowań:

Litery, cyfry, symbole umowne, rysunki, napisy, barwy, zestawy

PODZIAŁ ZNAKÓW STOSOWANYCH NA OPAKOWANIACH:

- znaki zasadnicze - umożliwiają rozpoznanie produktu lub producenta

- znaki pomocnicze- umożliwiają bliższe rozpoznanie produktu, jego właściwości, ilości, wartości, trwałości.

- znaki niebezpieczeństwa - wskazują na niebezpieczne dla ludzi i otoczenia cechy pakowanego produktu wymagające zastosowania specjalnych środków ostrożności.

- znaki manipulacyjne - wskazują na konieczność określonego sposobu obchodzenia się z opakowanym produktem i opakowaniem w czasie manipulacji związanych z przechowywaniem i transportem dla zabezpieczeniem przed obniżeniem jakości.

- znaki reklamowe - zachęcają do kupna towaru.

- znaki transakcji - określają umowę kupna-sprzedaży

NA ETYKIECIE LUB PRODUKCIE PRZEZNACZONYM DO SPRZEDAŻY POWINNO ZNALEŹĆ SIĘ:

- nazwa

- wykaz składników

- zawartość netto

- data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia

- warunki przechowywania lub stosowania produktu

- nazwisko lub firma producenta, pakującego lub sprzedającego

- miejsce pochodzenia (o ile brak tej informacji może wprowadzić w błąd odbiorcę)

- instrukcja użytkowania (o ile brak uniemożliwi właściwe postępowanie z produktem)

- wszelkie inne niezbędne informacje według specyfiki produktu, np. moc napojów alkoholowych.

Nazwa produktu.

Nazwie produktu powinno towarzyszyć wiele szczegółów dotyczących cech fizycznych żywności lub postępowania, jeśli ich pominięcie mogłoby być powodem pomyłki konsumenta. Należy umieścić w nim dokładną informację.

Wykaz składników.

Na wszystkich produktach żywnościowych, z nielicznymi wyjątkami, musi być podany pełny wykaz składników. Określa się każdą substancję łącznie z dodatkami użytą do przygotowania produktu i która jest nadal obecna w końcowym wyrobie. Dodatki powinny być wyszczególnione według ich nazwy chemicznej lub seryjnym numerem UE. Wszystkie składniki umieszcza się w malejącej kolejności. Nie trzeba w przypadku:

- owoców i warzyw Świerzych, nie poddanych procesowi obierania, krojenia

- wód gazowanych, o ile w nazwie opisowej stwierdza się, że woda jest gazowana

- octu fermentacyjnego

- serów, masła, fermentowanych napojów mlecznych

- produktów jednoskładnikowych

Termin przydatności do spożycia.

Dla produktów nietrwałych (mikrobiologicznie) stosuje się napis: „Należy spożyć przed…” i podaje się datę określającą DD.MM.RRRR. to brzmienie jest określone przez dyrektywy EWG. Przy znakowaniu terminem przydatności do spożycia muszą być podane warunki przechowywania, najlepiej z zakresem temperatur. Sprzedaż po upływie terminu jest naruszeniem prawa. Dla produktów, których trwałość nie przekracza:

3 miesięcy - wystarczy DD.MM

3-18 miesięcy - MM.RRRR

Powyżej 18 miesięcy - RRRR

Data musi być umieszczona w widocznym miejscu, o ile po określeniu słownym nie można umieścić daty, należy napisać, gdzie ta data jest umieszczona. Jeśli utrzymanie jakości zależy od warunków przechowywania, to trzeba tą informację umieścić.

Nie trzeba datować:

-świeże owoce i warzywa

- likiery, wina, wina musujące

- napoje alkoholowe powyżej 10%

- pieczywo i wyroby cukiernicze, gdzie wiadomo, że trwałość nie przekracza 24h

- ocet

- sól

- cukier

- słodycze z cukru (baranki wielkanocne)

- gumy do żucia

- indywidualne porcje lodów (jak sprzedajemy lody na gałki)

- napoje bezalkoholowe (soft drinks), soki owocowe, nektary i napoje alkoholowe w opakowaniach powyżej 5 litrów, przeznaczone dla zakładów zbiorowego żywienia.

Informacje o wartości odżywczej.

Białko, cukry, kalorie, błonnik, witaminy (gdy produkt zawiera przynajmniej 15% dziennego zapotrzebowania), sole mineralne

Kody kreskoweSymbolikę kodów kreskowych, czyli opis ich budowy oraz zasady stosowania tych kodów określają:

1.dla amerykańskiego systemu UPC (Uniwersal Product Code ) - organizacja UPC

, 2.dla europejskiego systemu EAN (European Article Numbering) - międzynarodowa organizacja IANA (International Article Numbering Association) z siedzibą w Brukseli,

3.organizację IANA reprezentuje w Polsce Centrum Kodów Kreskowych (CKK), zlokalizowanych w Instytucie Logistyki i Magazynowania w Poznaniu, pełniącą funkcje organizacji narodowej ds. znakowania towarów kodem EAN.

Kody należy umieszczać w optymalnym miejscu, wygodnym do odczytania.

Zalety stosowania kodów kreskowych:

- błyskawiczna możliwość remanentu kasowego

- możliwość utrzymania ciągłości sprzedaży towaru

- niedopuszczenie do przeterminowania produktu

- detekcja i sortowanie produktu

- ułatwienie inwentaryzacji

Błędy w zakresie numeru EAN:

1) błędy prefiks

- używanie prefiksu kontrahenta zagranicznego bez uzgodnienia prefiksu koncernu zagranicznego, którego dany producent jest filią

- używanie na zasadzie plagiatu numeru należącego do zagranicznej jednostki kodującej

- używanie prefiksu UKK(590) nie będąc do tego uprawnionym

- używanie prefiksu celu specjalnego - tzw. Kodu wewnętrznego „In store” zastrzeżonego do użytku wewnętrznego.

2) błędny numer jednostki kodującej:

- używanie celowo obcego numeru jednostki kodującej na zasadzie plagiatu

- używanie bezprawnie obcego numeru jednostki kodującej przy prawidłowym prefiksie

3) błędny numer indywidualny towaru

- używanie tego samego numeru na różnych towarach, wg rodzaju wyrobu

- używanie tego samego numeru na rodzajowo tych samych towarach, ale o różnej ilości (gramaturze) w opakowaniu

4) źle odczytana cyfra kontrolna lub jej brak

5) inny numer EAN i inny symbol kodu kreskowego, nie odzwierciedlający tego numeru

6) zupełny brak numeru EAN

KONTENERY ELASTYCZNE (BIG-BAG) (DPPL - Duży Pojemnik do Przewozu Luzem)

Mają zbudowany korpus mocnej i wodoodpornej tkaniny

Zalety kontenerów elastycznych czteropunktowych:

- krótkie uchwyty

- kształt zbliżony do prostopadłościanu

- łatwość całkowitej zabudowy górnej części kontenera elastycznego

- łatwe napełnianie

- możliwość stosowania rur napełniających o bardzo dużych średnicach

Zalety kontenerów elastycznych jedno- i dwupunktowych:

- możliwość stosowania tkaniny o mniejszej gramaturze, nawet o 40%

- tania produkcja (prosta konstrukcja)

- silna konstrukcja kontenera (dzięki przeprowadzeniu wszystkich pionowych włókien tkaniny przez punkty zawieszenia)

- sztywne („stojące”) zawieszenie

- duża stabilność napełnionych kontenerów

- szybkie napełnianie

Podział kontenerów elastycznych

- kontenery elastyczne wielokrotnego użytku (do 200 razy)

• przekrój kołowy

• przekrój kwadratowy

- kontenery elastyczne jedno- i kilkukrotnego użytku

• czteropunktowe z przyszywanymi zaczepami

• jedno- lub dwupunktowe ze zintegrowanymi uchwytami

Zastosowanie:

-transport substancji sypkich (mąka w średniej wielkości piekarniach), zboża, cukier, mleko w proszku, kamienie łupane

Jeżeli dostawy są permanentne to stosuje się K.E. wielokrotnego użytku. Jak do stawy jednorazowe, to wtedy K.E. jednorazowe (tanie)

OPAKOWANIA PAPIEROWE

Wyroby papiernicze - pilśń ukształtowana w postaci arkuszy lub wstęg z włókien roślinnych z rozdrobnionych i zawieszonych w wodzie, a następnie osiadłych na sicie maszyny papierniczej i sprasowanych.

Gramatura wyrobów papierniczych:

Podstawowym składnikiem jest masa celulozowa otrzymana z drewna drzew iglastych i liściastych po usunięciu substancji towarzyszących celulozie (ligniny, hemicelulozy). Substancje te usuwa się metodami chemicznymi

- ścier drzewny - otrzymany przez mechaniczne rozdrobnienie drewna w strumieniu wody (do produkcji gorszych klas)

- masa makulaturowa (najgorsze klasy). Jeżeli przeznaczona jest do celów spożywczych, musi być wiadomego pochodzenia

- masa słomiana - ze słomy rzepakowej

- masa szmaciana - do najwyższej klasy papieru

Substancje pomocnicze:

- wypełniacze (Karolin, talk, kreda, gips, biel tytanowa) zadaniem jest wypełnienie por między lukami, nadanie gładkości, walorów estetycznych, ułatwienie podatności na drukowanie

- kleje - do lepszego zespolenia włókien ze sobą

- kazeina, skrobia, szkło wodne, silikony, woski, żywice syntetyczne

- substancje ograniczające palność papieru (środki ognioodporne) - skracają czas żarzenia się papieru, powodują samoistne gaśnięcie lub powodują powstawanie gazów, które odcinają dostęp tlenu w okolice żarzenia się (CO2) - fosforan amonowy dwuzasadowy (NH₄)₂HPO₄

- laminaty papieru z aluminium, polietylenu

Formy konstrukcyjne opakowań z wytworów papierowych

- papier zastosowany w formie owinięcia

- torby (płaskie, fałdowane, trójkątne, klockowe, trójkątne)

- worki (zwykłe Z, lekko marszczone LM, wodoodporne W, wentylowane klejone, wentylowane szyte, otwarte szyte)

- pudełka kartonowe i otwarte, klapkowe, szufladkowe, wieczkowe, składane

- bębny

- kubki kartonowe

- opakowania z masy celulozowej (wytłaczanki do jaj)

- pudełka składane (kombinowane)

Aby obniżyć cenę opakowania stosuje się różne warstwy papieru:

- duplex - warstwa zewnętrzna celulozowa, warstwa wewnętrzna makulaturowa

- triplet - warstwy zewnętrzne celulozowe, warstwa wewnętrzna ze ścieru drzewnego

- duplex z jednokrotnie powlekanym wierzchem - powłoka pigmentowa, powłoka celulozowa bielona, powłoka ze ścieru drzewnego

- duplex dwustronnie powlekany - dwie powłoki pigmentowe, warstwa celulozy bielonej, warstwa ścieru, jednokrotna pigmentowa powłoka spodnia

- triplex z dwukrotnie powlekanym wierzchem - dwie warstwy pigmentowe, warstwa z celulozy bielonej, warstwa ścieru, warstwa z celulozy bielonej

koszt opakowania można obniżyć też przez to że pewne detale są wspólne.

Wykrawanie kartonu

1- narządowa płyta oporowa, 2 - obciąg, 3 - tektura, 4- nóż nagniatający (bigujący), 5- nóż wykrawający, B - szerokość nagniecenia, H - grubość noża nagniatającego, D- grubość tektury, d- grubość obciągu.

Celem bigu jest spowodowanie zmiażdżenia kartonu w miejcu, gdzie powinien być zgięty. Big musi być niższy niż nóż, przy nim nie ma gąbek. Big perforujący - jest tak wysoki jak nóż ale posiada przerwy - przecina karton na wylot, ale w miejscach gdzie jest on tak wysoki jak nóż (muszą tu być gąbki)

Skład laminatu opakowania Tetra-pack:

Opakowanie to przeznaczone jest do umieszczania żywności w warunkach aseptycznych, produkt przed umieszczeniem jest wyjaławiany, opakowanie też jest wyjaławiane przy pomocy gorącej pary. Skład (od zewnątrz):

- polietylen (nie przemaka)

-karton

- surlyn ??

- folia aluminiowa - bariera dla mikroorganizmów

- surlyn ??

- polietylen

Torebki:

- klockowe - dno jest kwadratowe (dobrze wypełnia opakowania zbiorcze)

- krzyżowa - podstawą jest sześciobok

- fałdowa - mało stabilna

- trójkątna - do małej ilości, np. cukierków

- płaska

Worki:

- z różnej liczby warstw, jedna warstwa może być impregnowana. Do pakowania artykułów przeznaczonych do mrożenia. Worki mogą mieć wentyle do odpowietrzania w czasie pakowania. Mogą być szyte lub klejone.

Pudełka:

-zszywane

- sklejane lub spawane

- sczepiane

- wytłaczane

- zwijane

- otwarte

- szufladkowe

- wieczkowe - do mrożenia drobiu, mięsa, mogą mieć zarówno w wieczku i ścianie bocznej otwory wentylacyjne

- klapkowe

- przeciągane

- składane

- pudełka z pobocznicą zwijana z etykietą naklejoną równolegle do osi opakowania (są alternatywą dla opakowań metalowych)

Typ opakowań zwijanych:

- pudełko

- kubek

- bęben

- wiadro

Sposób łączenia elementów papieru:

-klejenie

- szycie

- zszywki metalowe - przy łączeniu elementów z tektury falistej

- spinacz

- nitka

- blaszana listewka z miękkiego tworzywa, z miedzianymi drucikami w środku

- plastic clip

- zip fastener

- twist tie

- kleje “na zimno”

Etykiety samoprzylepne - służą do łatwego umieszczania informacji na opakowaniach, których nie wolno drukować. Etykieta składa się z:

- warstwy papieru - na której umieszcza się informacje

- warstwy kleju

- warstwy silikonowej

Do wykrawania etykiet stosuje się wykrojniki podobne jak do wykrawania kartonów.

Zalety:

- lekkie

- tanie

- ekologiczne

- łatwo można konstruować

- duża wytrzymałość mechaniczna

- na ich powierzchni można umieszczać nadruki

- ulegają spaleniu lub destrukcji w naturalnych warunkach

Wady:

- nasiąkliwe

- wymagają wzmocnień konstrukcji

- palne

- wrażliwe na tłuszcz, wilgoć (wady te można wyeliminować przez stosowanie laminatów)

OPAKOWANIA DREWNIANE

- rzadko stosowane

- drogie

- opakowania transportowe

Do produkcji tych opakowań stosuje się tarcicę. Tarcicę ze względu na stopień gładkości dzieli się na 3 grupy:

- drzaz szorstki - uzyskuje się w wyniku przetarcia drewna przez maszynę.

- drzaz gładki - odpowiedni szorstkiej tekturze

- drzaz o gładkości uzyskanej w wyniku strugania powierzchni

Formy konstrukcyjne:

- skrzynie

wszystkie elementy przybite do czoła

czoła dodatkowo wzmocnione

od środka są listwy narożne (trójkątne i inne)

jeśli do żywności, to świerk, jodła. Nie można sosny. Transport skrzynek w elementach: c - czoło, w- wieka, d - dna, p - przegrody, pk- przekładki, lwd - listwy wiek i den, ln- listwy narożne, lu- listwy uchwytowe.

- palety

skrzyniowa

skrzyniowa ażurowa

płaska jednopłytowa

słupkowa

płaska dwupłytowa

- beczki

Mogą być wykonane z drewna świerkowego (kapusta) lub dębowe (wino)

Napisy na beczkach wypalamy, żeby nie wprowadzić obcych aromatów.

Najczęściej stosuje się beczki dębowe do wina. Typowe pojemności: 50, 80, 100, 150, 185, 200 l.

Łubianki - wykonane ze struganej listwy drewnianej, cienkiej. Mogą być z pałąkiem bez wieka, z pałąkiem z wiekiem, bez pałąka z wiekiem (z wiekiem i uchwytami). Dobra amortyzacja, listwy narożne z surowca o dobrej jakości.

OPAKOWANIA SZKLANE

Zalety:

Obojętne chemicznie (oprócz kwasu chlorowodorowego), higieniczne, tanie, łatwe w myciu, nie przejmują zapachów, łatwo pozyskać, można oglądać zapakowany produkt, plastyczne - łatwo formować kształty, można w nich przeprowadzać obróbkę cieplną.

Wady:

Ciężkie, tłukliwe, przeźroczyste (zmiany oksydacyjne), wymagają innego tworzywa do zamknięcia.

Szkło - bezpostaciowa, niekrystaliczna masa o konsystencji stałej, otrzymana w wyniku przechłodzenia stopionych składników. Właściwości uzależnione są od składu chemicznego i od sposobu przetwarzania. Składniki dzielą się na podstawowe (tlenki kwaśne i zasadowe metali) i pomocnicze (klarujące, męcące, zestalające). Podstawowym produktem jest krzemionka (71-75%); K₂O, Na₂O (13-15%); CaO (8-12%); MgO (1-4%).

Funkcje technologiczne dodatków w zestawie szkła.

Barwa:

Wytop szkła w piecu wannowym. Ważne jest rozdrobnienie. Ogrzewanie gazem ziemnym. Piec pracuje 10 lat. Masa z pieca spływa rynnami do formowania.

Wady przy produkcji szkła:

- wady zestawu

- wady klarowania

- niewłaściwa masa kęsa

- niewłaściwe wychłodzenie szkła (za wysoka temp, to następuje zwichrowanie szkła)

- zużyta forma

- wada odprężania (złe wychłodzenie)

Kierunki technologiczne:

- obniżenie masy szkła przy zachowaniu jego wytrzymałości mechanicznej (przez napylanie związków tytanu lub cyny. Związki te powodują również zwiększenie odporności na zarysowania i zwiększenie odporności mechanicznej.

Podział ze względu na zamykanie:

- hermetyczne elastycznie - weka, twist-off (jeśli wieczka nie dokręcimy do końca, bo wtedy możliwa jest ewakuacja powietrza)

- hermetyczne nieelastyczne - słoje typu feniks

- niehermetyczne

Najbardziej na masę wpływa masa kołnierza. Aby zmniejszyć jego masę opracowano gwint szczątkowy. Wieczko - blaszane z wyrębami 4 lub 6.

Zamknięcia:

- stykowe z korka lub tworzywa

- koronowe (odkręcane) - kapsle

- dźwigniowe - piwo kiedyś tak było zamykane

- z lakieru termoutwardzalnego

- piffer-froof - zamknięcie z koronką (jak przy wódkach)

Opakowania muszą być wytrzymałe na ciśnienie, na zmiany temperatur, obróbkę termiczną, szoki temperaturowe.

Napełnianie słoi:

- podgrzewane słoja

- wlewanie gorącej zalewy

- wstrzykiwanie pary (uelastycznienie uszczelki, wyjałowienie nakrętki)

- obróbka cieplna (pasteryzacja, sterylizacja)

- wychładzanie (0,5 stC/min, spadek ciśnienia 0,2 atm/min aż do temp 25 stC

Aby zaoszczędzić dodaje się stłuczkę. Bardzo ważna jest barwa stłuczki, nie wolno mieszać kolorów.

OPAKOWANIA METALOWE

- puszki

- zamknięcia

- cienkościenne opakowania metalowe (foremki z aluminium)

- kanistry

- konwie do mleka

- tuby

- opakowania aerozolowe

- opakowania transportowe (bębny, kontenery)

- laminaty (tetra-pack - dodatek metalu)

Najczęściej produkowane są z blachy czarnej. Właściwości zależą od składu chemicznego. Stal powinna być odtleniona, odgazowana, pozbawiona zanieczyszczeń mechanicznych. Może być walcowana na zimno lub na gorąco. Walcowana na zimno odznacza się większą tłocznością i odpornością na korozję.

Dodatki:

Blacha biała - ocynowana. Ocynowanie może być

- ogniowe (droższe, zużywa się więcej cyny; bardzo dobre połączenie cyny z blacha) [stal, stop stal-cyna, cyna, tlenek cyny]

- elektrolityczne (znacznie cieńsze powłoki cyny, dlatego tańsze, można cynować jedna stronę)

Blachy lakierowane - lakier musi być wytrzymały mechanicznie, nie ulegać deformacji, nie może zmieniać właściwości organoleptycznych, nietoksyczny

Puszki - 2-częściowe (tłoczone - płytkotłoczone lub głębokotłoczone). Blacha połączona na podwójną zakładkę. Podwójna zakładka może być oblutowana.

Puszki łatwo przewodzą ciepło. Są wytrzymałe mechanicznie. Wręby na wieczku i denku stosuje się a by zapobiec zniekształceniom. Nie można dopuścić do wypuklenia, bo może zajć podejrzenie bombażu.

Kształty puszek:

- mandolinowa (szynka)

- eliptyczna (ryby)

- stożkowa

- walcowa

Bębny- zbiorcze opakowania ze stali. Posiadają obręcze toczne (ułatwiają toczenie).

Pudełka - częścią metalową jest wieczko i denko (pobocznice z papieru albo tworzywa sztucznego)

Puszki metalowe z blachy głębokotłoczonej. Denko jest grubsze i uwypuklone do środka. Zapobiega to uwypukleniom i zwiększa odporność mechaniczną. Wieczko płaskie, ale z grubszej blachy. (napoje w puszkach)

Pick-paki - zgrzewana folia aluminiowa z tworzywem sztucznym. Miękka. Do pasztetów.

Zastosowanie - Najczęściej do produktów przeznaczonych do obróbki cieplnej (duża przewodność cieplna, wytrzymałość mechaniczna). Wadą jest to, że trzeba ocynować i lakierować. Są to najdroższe opakowania!!

OPAKOWANIA Z POLIMERÓW SYNTETYCZNYCH

Tworzywa sztuczne - materiały wytworzone na bazie wielkocząsteczkowych związków czyli polimerów o masie cząsteczkowej powyżej 10000 z udziałem substancji modyfikujących ich właściwości użytkowe. Są to opakowania o różnych właściwościach, zależnych od tworzywa. Wzorcowym jest teflon i jego cenę przyjmuje się jako 100, a cenę innych jako ułamek.

Wady:

Czasami wchodzą w reakcję z produktem, nie można w nich utrwalać produktów, szczególnie metodami niekonwencjonalnymi, trudno ulegają rozkładowi (nieekologiczne).

Podział ze względu na wytwarzanie:

- półsyntetyczne - otrzymywane przez modyfikację związków naturalnych, przy czym modyfikacja może polegać na estryfikacji, wulkanizacji, utrwalaniu, a utwardzane formaldehydem daje galalit.

- pełnosyntetyczne - otrzymywane z małych cząsteczek monomerów przez polimeryzację, polikondensację, poliaddycję (polireakcje). Do zainicjowania oraz zapewnienia ich przebiegu potrzebny jest dodatek różnych substancji: inicjatory, katalizatory, emulgatory. Cząsteczki muszą być nienasycone, posiadać nietrwałą budowę pierścieniową lub zawierać co najmniej dwie grupy funkcjonalne.

Polimeryzacja - szybkie tworzenie makrocząsteczki z wielu jednakowych cząsteczek monomerów w wyniku rozerwania podwójnych wiązań. Reakcja zachodzi bez powstania produktów ubocznych. Produkty polimeryzacji to: PP, PS, PCV, PCVd.

- blokowa - Reakcja może również zachodzić w masie nierozcieńczonego monomeru

- polimeryzacja w roztworze - w rozpuszczalniku organicznym

- perełkowa - monomer z inicjatorem są rozpuszczone w wodzie w postaci drobniutkich kropelek, zachodzi w kropelce, taki produkt ma dużą czystość

- emulsyjna - monomer jest rozproszony w wodzie dzięki emulgatorom, inicjator jest rozproszony, produkt finalny jest zanieczyszczony substancjami pomocniczymi

- koopolimeryzacja polega na łączeniu się różnych monomerów i dzięki temu można modyfikować właściwości polimerów.

Polikondensacja - powolne, stopniowe łączenie się dwóch monomerów mających przynajmniej 2 grupy funkcyjne. Powstają tu polimery i dodatkowo woda, HCl. Może być kwasowa lub alkaliczna.

Poliaddycja - polega na stopniowym łączeniu się monomerów, bez produktów ubocznych, ale z przegrupowaniem atomów w cząsteczce.

Elastomery - w 20 stC mogą ulegać odkształceniom elastycznym przekraczającym 100% pierwotnej długości

Plastomery - w 20 stC mają wydłużalność do 100%

- termoplastyczne - podczas ogrzewania miękną, a po ostygnięciu twardnieją. Ogrzewanie można powtarzać wielokrotnie, gdyż ogrzewanie nie zmienia usieciowania (polimery, kondensaty)

- termoutwardzalne - duroplasty, otrzymują postać plastyczną podczas ogrzewania i wtedy są formowane. Po ostygnięciu twardnieją, na skutek nieodwracalnego usieciowania (aminoplasty, fenoloplasty)

- chemoutwardzalne - ulegają nieodwracalnemu utwardzeniu po dodaniu związków chemicznych reagujących z grupami makrocząsteczki. Powstaje nieodwracalne usieciowanie (poliestry, żywice epoksydowe)

Podczas przetwarzania tworzyw sztucznych stosuje się dodatki:

- plastyfikatory (zmiękczacze) do 50-60%

- stabilizatory do 5% - powodują uodpornienie na utlenianie i depolimeryzację przy przerobie i użytkowaniu

- pianofory

- barwniki

Obróbka plastyczna - formowanie tworzyw do odpowiedniego kształtu:

- odlewanie - napełnianie formy płynnym tworzywem bez nacisku. Otrzymuje się tak tworzywa o budowie komórkowej.

- prasowanie tłoczne - zalanie i nacisk z jednej strony za pomocą stempla (duroplasty)

- wtryskiwanie - w przetwórstwie termoplastów. Tworzywo jest wstrzykiwane pod ciśnieniem do zamkniętej formy.

- wytłaczanie - polega na wyciskaniu przez dyszę szczelinową lub ustnikową uplastycznionego tworzywa a następnie ochłodzenie

- kalandrowanie - przeciskanie uplastycznionego tworzywa pomiędzy rozgrzanymi walcami (folia)

Rozwiązania konstrukcyjne:

- folia (laminaty)

- butelki PET

- tuby - zachowują kształt i łatwo je opróżniać (pasty do zębów)

- butelki

- kubki (jogurty)

- kanistry

- wiadra

- beczki

- pudełka

- transportery do innych opakowań

- pneumopack (folia pęcherzowa)

- folie termoutwardzalne - stabilizowanie produktów na palecie lub pakowanie indywidualnych produktów (tuszki drobiowe). Produkt powinien mieć kształt zbliżony do eliptycznego)

- tworzywa biodegradowalne - między monoczasteczki dodaję się np. skrobię, która przyspiesza biodegradowalność.

systemy pakowania:

- skin-pack - produkt pokrywa się cienką warstwą tworzywa, które dokładnie przylega do produktu.

- blister-pack- pęcherzowe, tworzy się kopułka (narzędzia są tak pakowane), tworzy się mała przestrzeń, która zabezpiecza delikatny produkt

- trans-wrap -

- flow-pack -

Utylizacja opakowań:

- składowanie na wysypiskach

- kompostowanie (tylko niektóre tworzywa)

- recykling - tylko takie opakowania, które są wytworzone z jednego tworzywa

- spalanie - określone warunki muszą być spełnione: czas - 2 sec, temp 850 stC, tlen 5%.

---