HODOWLA I CHÓW DROBIU

KIERUNKI UZYTKOWANIA DROBIU

1. NIESNE (kura, przepiórka japonska)

Cel:jaja spożywcze

Brak kogutów.

2. REPRODUKCYJNE (kura, indyk, perlica, ges, kaczka, strus, przepiórka japonska)

Cel:odnowienie opulacji.

Obecność kogutów

3. MIESNE (kura, indyk, perlica, ges, kaczka, strus, przepiórka japonska)

Cel:piskleta odchowywane na mięso (tuszka).

Obecność kogutów.

4.Pióra gęsie i pierze kacze. Opad (zdjęcie pierza po uboju) kaczy (z jednego kg żywca uzyskuje się45g opadu).

UZYTKOWANIE MIESNE DROBIU(BROJLERY, INDYKI)

Spożycie mięsa w Polsce -20kg na osobe.

Produkt-tuszka

Stado towarowe: koguty i kury (White Leghorn, White Rock).

Stado rodzicielskie: ciężkie ptaki, ok.5kg kogut, 3,5kg kura, rozrośnięte mięśnie piersiowe.

Ptaki muszą być białe bo kolor ubarwienia wpływa na zabarwienie tuszki po oskubaniu (ciemna barwa zostawia plamy).

Wymagania stawiane brojlerom:

• szybkie tempo wzrostu (maleje wraz z wiekiem)

• dobre wykorzystanie paszy (niskie zuzycie paszy na kg przyrostu-1,8-2,2 kg paszy na 1kg przyrostu u brojlerów kurzych, u indyków 2,4 kg)

• szybkie opierzanie (zapobiega kanibalizmowi, niższe zuzycie paszy, łatwiejsza obróbka w rzezni), powinny być całkowicie opierzone w wieku 42 dni

• białe opierzenie (względy estetyczne)

• jasna skóra (względy estetyczne)

• prawidłowa budowa ciała (szeroka kl. Piersiowa, dobrze wypełnine podudzia i uda)

• wysoka wydajność rzeżna :70-75%(masa tuszki/masa przy uboju)

Brojlery indycze:

-przeznacza się 3/4 liniowe mieszance

- dojrzałość ubojowa 12 tygodni (indyczki waża wtedy-3,5-6,3 kg, indory 4,0-8,5 zależnie od typu uzytkowego)

- zuzycie paszy na 1kg przyrostu-ok. 2,6kg

Jeśli zachodzi koniecznosc wyhodowania ciezszych ptaków, to indyczki trzyma się do wieku 16 tygodni, indory do 24 tygodni.

Brojlery kurze:

Typ 1: standard

• masa przed ubojem 2-2,3 kg

• ubój- 6-7 tygodni

• chów intensywny

Typ 2: (tzw. tv brojler)

• masa ubojowa 1,1-1,2 kg

• ubój-5 tygodni

Typ 3:

• masa ubojowa 3 kg

• ubój 12-15 tygodni

Cechy mięsa drobiowego:

• niska zawartość tłuszczu

• dużo białka (ale 6% kolagenu)

• duzo kw. tłuszczowych nienasyconych

• stosunkowo mało cholesterolu

• delikatna struktura wł mięsniowych-łatwiejsze trawienie

ZASADY CHOWU DROBIU WODNEGO

Wybiegi są utwardzone.

Drobiu wodnego nie wykorzystuje się nieśnie bo częsta jest u nich salmonella.

Gęsi chętnie utrzymywane sa w chowie przyzagrodowym gdyż:

• mają szybkie przyrosty i niskie wymagania pokarmowe

• dobrze wykorzystuja zielonki i pastwisko

• odporne na choroby

• nadaja się do utrzymania w małych grupach

Nieśność sezonowa (od stycznia do lipca wynosi 12-70 jaj).

Gęś chińska (biała/brunatna, dorosłe ptaki waża 4-5kg)

Gęs gęgawa (szara, dorosłe ważą 4 kg)

Gęś kanadyjska (brunatnoczarna, niewielka)

Dwa typy:

Gęsi późno dojrzewające (w wieku ok. 6 miesiąca)-gęś pomorska, suwalska. $-6 kg, 40 jaj, zapłodnienie 60%.

Gęsi wczesnie dojrzewające (w wieku 5,5 miesiąca) -gęż podkarpacka, zatorska, biała włoska. 3,5-7 kg, 40 jaj, zapłodnienie 75%.

Kaczki, użytkuje się kaczkę domową i piżmową.

Typ nieśny:

• Biegusy indyjskie, 2 kg kaczor, 1,7 kg kaczka, niesnośc -200 jaj, dojrzałość płciowa-20 tyg

• Khaki Cambell, kaczor waży 3 kg, kaczka 2,5 kg. Nieśność 180-200 jaj, dojrzałość płciowa -20 tyg.

Typ ogólnoużytkowy:

- pekin, kaczor 3-4 kg, kaczka 2,5-3 kg. Nieśność 140-200 jaj

• piżmowa, milcząca, kaczor 5 kg, kaczka 2,5 kg

• mulardy (mieszance piżmowych z pekin), są bezpłodne

Typ mięsny:

• Rouen, ciężkie, poźno dojrzewające płciowo, niska nieśn ość. Masa 4-5 kg, 60-100 jaj

• Aylesbury, kaczory 3,5-4kg, kaczki 3-3,5kg, 80-120 jaj.

ORGANIZACJA HODOWLI I CHOWU DROBIU

Ma postać piramidy: ferma zarodowa, f.prarodzicielskie, f.rodzicielskie, f.towarowe.

Fermy zarodowe: doskonalenia cech(nie wytwarza się mieszańców). Ptaki znaczone sa indywidualnie, znane jest ich pochodzenie. Są stada selekcyjne i kontrolne. Kojarzenie naturalne/inseminacja.

Fermy prarodzicielsie: nie prowadzi się selekcji ale namnaża materiał. Wytwarza mieszance miedzyliniowe lub miedzyrodowe służace

Fermy towarowe: produkcja jaj/mięsa.

SYSTEMY I STANDARDY CHOWU DROBIU

1.System ekstensywny (najstarszy).

• stada drobiu sa male (zwykle do 50 kur typu nieśnego/ogólnoużytkowego [30 indyków/gęsi]), nie chowa się kur użytkowanych mięśnie

• ptaki korzystaja z wybiegów, żywione sa paszami gospodarskimi

• zwykle chów na potrzeby gospodarskie

• najlepszą ściólką jest torf bo dobrze chłonie wodę i nie brudzi jaj

• zwykle nie buduje się specjalnych pomieszczeń(zimą powinny być doświetlane jeżeli mają się nieść)

• mała produkcja

2.System półintensywny.

• budynki przystosowane, nie duże, około 500 niosek

• ptaki korzystaja z ogrodzonych wybiegów

3. System intensywny.

• budynki bezokienne

• regulacja światła (przez pierwsze dni życia 22-24h/dobe światła-oswojenie si ez kurnikiem; od 3 dnia do 4 tygodnia kraca się długośc dnia do ok. 6-8h/dobę; na 2 tygodnie przed okresem nieśności (16-18 tydzien życia) rozpoczyna się wydłużanie dnia o 0,5-1 h światła więcej tygodnowo; w okresie nieśności stosuje się 14-16 godzinny dzień)

• mieszanki przemysłowe

• doskonała wentylacja

• chów na ściołce (7 niosek na 1m2)/klatkowy(8pietrowe dozwolone do 2012r.) Wyposażenie zmodyfikowanych klatek: gniazda, wieksza powierzchnia, część powierzchni pokryta ściółką, maty do ścierania pazurów, grzęda.

CZYNNIKI WPLYWAJACE NA NIEŚNOŚĆ I MASĘ JAJ I ICH JAKOŚĆ

Czynniki genetyczne warunkujące niesność w pierwszym roku produkcji.

• szybkość dojrzewania płciowego (wiek zlożenia pierwszego jaja) kury wczesnie dojrzewające znoszą wiecej jaj od kur pożno dojrzewających, ale kury bardzo wczesnie dojrzewające na poczatku znosza bardzo male jaja

• intensywność niesności (rytm znoszenia jaj), im więcej kura znosi jaj w serii, a przerwy miedzy seriami sa krutsze tym jest lepsza nioska

• wytrwałość nieśności(związana z terminem naturalnego pierzenia pod koniec pierwszego roku nieśności. W czasie pierzenia kury przerywaja niesność. Za wytrwałe uważa się kury rozpoczynające wymiane pór nie wczesniej niż po upływie 315 dni od zniesienia pierwszego jaja. Obecnie masowe pierzenie niosek wystepuje rzadko.

• pauza zimowa (trwajaca dłużej niż 7 dni przerwa w nieśności wystepująca w okresie zimowym, obecnie zostala wyeliminowana)

• kwoczenie (chęć wysiadywania jaj, powoduje przerwę w nieśności, obecnie cecha wyeliminowana)

Inne czynniki wpływające na nieśność:

• złe wyrównanie masy powoduje niższa nieśność, nierównomierne wchodzenie w nieśność stada (więc żywienie)

• temperatura, wilgotność

• obsada na m2

• światło (programy świetlne mają na celu rozpoczęcie nieśności w wyznaczonym dla stada wieku, szybkie uzyskanie dojrzalości płciowej przez wszystkie kury w krótkim czasie,uzyskanie max produkcji w krótkim czasie)

Ocenę jakości jaj przeprowadza się na jajach swiezych, następnego dnia po zniesieniu.

Ocena masy jaja: B.duże73 g i więcej, Duże 73-63 g, Średnie 63-53g, Małe 53 do 48g.

Jaja b.małe- początek nieśności i zbyt wczesna dojrzalośc plciowa; naturalne czyszcenie jajowodu(pozbawione żółtka)

Jaja b.duże- jaja dwużołtkowe(jednoczesna owulacja dwóch pecherzyków jajowych; zbyt wolne przesuwanie się żołtka co prowadzi do nadmiernego odkładania się białka; cofanie się uformowanego jaja na skutek ruchów antyperystaltycznych i ponowne otaczanie biąłkiem, błonami i skorupą.

Kształt skorupy:

Indeks jaj (stosunek długiej osi do krótkiej) - 1,19-1,36.

Przyczyny nietypowych kształtów: wraz z wiekiem nioski wydłuża się kształt składanych jaj, boczne spłaszczenie jaja przez zaburzenia owulacji.

Ocena jakosci białka:

Im wieksza wysokość, mniejsza powierzchnia rozlewu i wieksza sprężystośc tym dłużej utrzymuje żołtko w centralnym położeniu.

Ocena jakości żółtka:

Udzial żóltka w masie jaja, indeks (0,4-0,45, barwa (skala 15 punktowa Rochea- opt.7-11)

Przyczyny nietypowego wyglądu zółtka: zielonkawa barwa (rosliny krzyżowe), brązoworóżowa (śruta z bawełny/stosowanie leku odrobaczającego-piperazyny), szara (po leczeniu chlorotetracykliną), różowa (nadmiar czerwonego barwnika w paszy i niedobor żóltego), marmurkowatość żołtka-jaśniejsze i ciemniejsze plamy na powierzchni żołtka (sa to miejsca nasilonej wymiany składników pomiędzy żołtkiem a białkiem)

Jakość skorupy:

Zewnętrzna ocena skorupy (barwa-charakterystyczna dla danego rodu, czystość-% zniesionych jaj w skorupach zabrudzonych krwia, wygląd)

Przyczyny słabych skorup: tłuczki świetlne (urazy jaj w gruczole skorupkowym-płoszenie, brak gniazd), źle zbilansowane mieszanki.

Ciała obce w treści jaj: plamy krwiste(pekanie naczyn wlosowatych w pęcherzyku Graafa, wystepuja na zołtku), plamy mięsne (wystepują na bialku, zwyle sa to resztki złuszczającego się nabłonka jajowodu).

Zmieniona budowa wewnętrzna: zerwanie chalaz, ruchoma/położona w złym miejscu komora powietrzna.

Nietypowy zapach: rybi smak(trójmetyloaminy w paszy).

Cech jaj klasy A (skorupa o normalnym kształcie, czysta, nie uszkodzona, nie myta; komora powietrzna o wysokości do 6mm [ekstra do 4mm], nieruchoma; białko gęste, bez cial obcych, żółtko słabo widoczne, kuliste, slabo ruchliwe, bez ciał obcych; tarczka zarodkowa niewidoczna.

NAJCZĘŚCIEJ WYSTEPUJĄCE WADY U DROBIU RZEŹNEGO

Odgnioty (pęcherze) piersiowe-odgniot ma kształt owalny 8cm na 3 cm, wypełniony jest płynem surowiczym. U brojlerów bardziej opierzonych wystepuja rzadziej, wada jest częstsza u samców. Tuszki z rozległymi pęcherzami sa dyskwalifikowane.

Schorzenia nóg- głównie brojlery trzymane w bateriach mające mało ruchu. Wystepuja w stadach źle karmionych (niedobory cynku, manganu, choliny, biotyny). Ptaki nie mogą sie poruszać, pieraja się mostkiem o podłoże co jest także czynnikiem usposabiającym do powstawania pęcherzy.

Złamania kończyn- brutalne obchodzenie się z ptakami w czasie chwytania załadowywania i rozładowywania.

Stluczenia męsni- ptaki udeżaja o metalowe karmidła/poidła, nieostrożny transport. Brojlery z wylewami krwi na skórze i mięśniach sa dyskwaliikowane.

Braki upierzenia-brojlery, które mająniedojrzale pióra nie mogą być zaliczone do klasy jakościowej A.

REPRODUKCJA DROBIU

I.Krycie naturalne:

• wolne (samce i samice utrzymywane razem, stosowany na fermach reprodukcyjnyc, nie ma możliwości ustalenia pochodzenia potomstwa)

• haremowe (1 samiec i samice, stosowany w stadach selekcyjnych ferm zarodowych)

• z ręki (1 samica i 1 samiec)

Stosunek samców do samic przy kryciu naturalnym:

U kur niesnych 1:12-15

U kur mięsnyc 1:8-10

U indyków 1 ;8-10

U kacze piżmowych 1:3-6

U kaczek i gęsi 1:3-6

II.Sztuczne unasienianie:

Korzyści- uniezaleznienie wyników od popędu płciowego, eliminacja złych reproduktorów, zmniejszenie liczby samców (oszczędność), dłuższe użytkowanie samca, lepsze wyniki zapłodnienia przy duzym dymorfizmie płciowym, wymiana genów itp.

Stosunek l.samców do samic:

U kur nieśnych i mięsnych 1:100

U indyków 1:40

U kaczek piżmowych 1:30

Kaczek i gęsi 1:20

Pobranie nasienia:

Metoda Burrowsa i Qunna;masaż okolic kloaki i podbrzusza co powoduje wzwód pracia i wytrysk nasienia. Samce należy przyzwyczaic. Nasienie pobiera się 2-3 razy w tygodniu.

Rzadsze metody: elekroejakulacja, stymulacja przez samicę.

Ocena nasienia:

Plemnik:główka (akrosom i jądro) i witka. Jakośc nasienia zależy od gatunku, wieku, zdrowia, cech osobniczych i pobrania nasienia.

Dojrzałośc płciowa samców:koguty-4-5m., indyki 6-6m., kaczory 6-7m., gąsiory 7-8m.

Objętość nasienia:koguty 0,2-1,2 ml., indory 0,2-0,8ml., kaczory 0,2-1,2ml., gasiory 0,1-1,5ml.

Ocena mikroskopowa obejmuje:

Koncentracje pleminikó:koguty 5-8mln/mm3

Ruchliwość

Plemniki nienormalne/martwe

Unasienianie:

Wprowadzenie nasienia do pochwy. Zwykle w godzinach po poludnowych, gdy wiekszośc kur zniosla już jaja. Kury unasiennia się co 7 dni, indyczki co 7-14, gęsi i kaczki co 5. Dawka nasienia: kury-80-100 mln, indyczki 100-150mln, kaczek 50-60mln, gęsi 12-20mln.

Najlepsze wyniki daje bezpośrednia inseminacja po pobraniu nasienia.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZDOLNOŚĆ WYLĘGOWĄ JAJ

Czynniki hodowlane (związane ze stadem rodzicielskim)

Wartośc genetyczna: warunkuje wytwarzaniezdolnych do zapłodnienia k.jajowych i plemników.

Wiek:zapłodnienie jest najwyższe w szczycie nieśności, u ptakow starszych niż jednoroczne uzyskuje się gorsze wyniki zapodnienia.

Warunki utrzymania: program świetlny, warunki zoohigieniczne.

Żywienie (niedobór skł. odżywczych prowadzi do zaburzeń w rozwoju zarodka, zamierania zaroków, klucia się słabych i zdeformowanych piskląt) np.niedobór wit. E powoduje zamieranie w 5-6 dobie inkubacji, niedobór jodu - przedłużony czas wylęgu, obnizony % wylęgu.

Stan zdrowia wystepowanie chorób np.pulorozy (jednej z salmonelloz) „białej biegunki”-nioski nie choruja ale przekazują bakterie przez krwiobieg do kul żółtkowych (śmiertelność 40-60%).

Jakośc jaja: masa (54-63g, dopuszczalne 52-75g), kształt (1,19-1,36 indeks), stan skorupy(gładka, bez peknięc), czystość(brak sladów krwi i kału, które utrudniaja wymiane gazową), komora powietrzna nieruchoma (do 5mm głębokości), prawidłowa budowa i nienaruszona struktura wewnetrzna.

Warunki przechowywania i transportu: Okres przechowywania (do 7 dni od zniesienia). Przechowywanie tempym końcem do góry, w temperaturze 13-15oC, dezynfekcja, unikanie wstrząsów podczas transportu.

Warunki inkubacji:

parametry	Komora lęgowa	Klujnik
		Dni inkubacji
		1-18	19-21
temperatura	37,6-38	37-37,5
wilgotność	50-65	50-60 po przeniesieniu 75-80 w czasie klucia
skład powietrza Tlen Co2	21 0,2-0,3	21 0,2-0,3
wentylacja	10m3/godz/1000jaj	30m3/godz/1000jaj
obracanie ja	Co godzine o 90o	-

ZAPOTRZEBOWANIE NA SKŁADNIKI ODŻYWCZE DROBIU MŁODEGO I DOROSŁEGO

W takcie odchowu zachodzą procesy wzrostu, kostnienia, zmiany upierzenia.

Zasady ogólne

W pierwszym okresie chowu kurczęta potrzebują najwięcej bialka gdyz intensywnie rosną. Przed rozpoczęciem produkcju zmniejsza się ilośc białka by nie spowodować zbyt wczesnej nieśności przed osiągnięciem dojrzalości fizycznej.

Nadmiar energii prowadzi do zatuczenia i opóźnienia nieśności, a niedobór do zahamowania wzrostu.

Włókno zapewnia perystaltykę jelit (3-4%).

Skł.mineralne(głównie Ca i P satnowią material budolcowy kości. Z wiekiem rośnie zapotrzebowanie na te składniki bo ptak rośnie).

Kurczeta brojlery:

Białko (starter-22-24%, grower 20-22%, finisher 19-20%)

Energia (starter 13-13,4MJ, grower i finisher 13,8 MJ)

Ca/P=2/1

Kury typu nieśnego:

Zwykle dwufazowe żywienie:

• od rozpoczęcia produkcji jaj do konca intensywnej produkcji (17% bialka, 11,7 MJ na 1kg paszy)

• po max produkcji do końca nieśności (14% bialka, 11,3 MJ) mniejsza ilośc białka wynika z mniejszej produkcji

Ca/P-5/1

W obydwu okresach należy zapewnić ok. 3,5g wapnia i 0,5% fosforu. Przyswajalność wapnia wraz z wiekiem maleje wiec należy podawać coraz większe ilości.

CHARAKTERYSTYKA PASZ

Woda.

1.Pasze węglowodanowe(źródło energii) ok. 70% dawki.

Kukurydza (14,5MJ), najmniej włókna, 10% białka, źródło wit.A i E, znaczne ilości karotenu.

Pszenica (12,3MJ), 12% białka, otręby pszenne (dużo włokna-9%, 14-15% białka. Jęczmień (dużo włókna) Pszenżyto, żyto (niska strawność). Owies (10% włókna-dośc niska energetyczność, 11% białka.

2. Pasze białkowe roślinne ok.10-30% dawki.

Śruty poekstrakcyjne: sojowa (42-48%białka, 3.5-7% włokna; rzepakowa (z rzepaku odmian 00, 35-38% białka.

3. Pasze białkowe zwierzęce.Mączki rybne, z krwi, z piór, mięsni kostne, mleko odtłuszczone. Obecnie udzial 0%.

4. Okopowe (głównie w żywieniu drobiu wodnego oraz w chowie drobnotowarowym)

Marchew czerwona, ziemniaki parowane.

5. Zielonki (głównie dla gęsi i kaczek). Lucerna, koniczyna, pokrzywa.

6. Pasze witaminowe 2-5 % (susz z lucerny, drozdże pqstewne)

7. Dodatki mineralno-witaminowe (1-4 %). Kreda pastewna, fosforany, AA syntetyczne, sól kuchenna.

8. Dodatki paszowe: Kokcydiostatyki, probiotyki (stabilizacja mikroflory bakteryjnej), enzymy (poprawiają strawność, np.ksylanazy), przeciwutleniacze (ochrona zwiazków ulegjących utlenianiu np. wit A i D), środki zapachowe i barwiące (poprawa smakowitości karmy, np. zioła).

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JAKOŚĆ MIĘSA

• Materiał genetyczny-mieszańce międzyrodowe, charakteryzuje się określonymi cechami (szybkie tempo wzrostu, dobre wykorzystanie paszy, prawidłowa budowa ciała, wysoka wydajność rzeźna)

• Żywienie- mieszanki pełnoporcjowe

• Utrzymanie-chów intensywny na ściółce

• Masa ciała

• umięśnienie

8

---