ZAGADNIENIA DO ZALICZENIA Z FIZJOLOGII CZLOWIEKA, uczelnia - Licencjat, sem 2, fizjologia


ZAGADNIENIA DO ZALICZENIA Z FIZJOLOGII CZŁOWIEKA

Sem. II

  1. Wymień funkcje krwi

Krew pełni następujące funkcje:

  1. Osocze - główne składniki i ich fizjologiczne znaczenie

Osocze krwi - zasadniczy, płynny składnik krwi, w którym są zawieszone składniki morfotyczne (komórkowe). Stanowi ok. 55% objętości krwi. Uzyskuje się je przez wirowanie próbki krwi. W uproszczeniu można przyjąć że osocze krwi pozbawione fibrynogenu i czynników krzepnięcia jest surowicą krwi.

Osocze krwi jest płynem słomkowej barwy, składający się przede wszystkim z wody, transportujący cząsteczki niezbędne komórkom (elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale również produkty ich przemiany materii. Mając zdolność krzepnięcia odgrywa podstawową rolę w hemostazie. Białka osocza pełnią różne funkcje: odpowiadają za równowagę kwasowo-zasadową, ciśnienie onkotyczne, lepkość osocza, obronę organizmu, a w przypadku głodu są źródłem aminokwasów dla komórek.

Skład

  1. Scharakteryzuj :

Erytrocyt (gr. erythros czerwony, kytos komórka), krwinka czerwona, czerwone ciałko krwi - jeden z podstawowych morfotycznych składników krwi. Głównym zadaniem erytrocytów jest przenoszenie tlenu i dwutlenku węgla, co jest możliwe dzięki obecności w nim czerwonego barwnika hemoglobiny, który ma zdolność do nietrwałego wiązania tlenu i przechodzenia w oksyhemoglobinę. U niektórych płazów ogoniastych oraz u wszystkich ssaków, w przeciwieństwie do pozostałych kręgowców dojrzałe erytrocyty są komórkami bezjądrzastymi - wśród ssaków istnieją jednak wyjątki, np. daniel, wielbłądy i lamy. U ssaków w końcowym okresie różnicowania się erytrocytów zanikają w nich również inne organelle, tj. mitochondria, aparat Golgiego, centriole.

Zdrowy, młody mężczyzna ma około 5,4 mln/mm3 erytrocytów w krwi obwodowej, kobieta około 4,5 mln/mm3, natomiast noworodek około 7 mln/mm3. Ilość erytrocytów w organizmie człowieka może się zmieniać - zależy to m.in. od miejsca, w którym człowiek się znajduje i ciśnienia jakie tam panuje.

Prawidłowy erytrocyt ssaczy jest okrągłą, dwuwklęsłą w środku komórką o średnicy 6-9 μm - wyjątkiem są owalne erytrocyty daniela, wielbłądów i lam (j.w.).

Krwinki czerwone nie dzielą się. Nie mogą pełnić normalnych funkcji komórkowych, nie mają też mechanizmu, który mógłby naprawiać powstające w nich z czasem uszkodzenia i po kilku miesiącach użytecznego życia (ok. 120 dni) ulegają zniszczeniu w śledzionie. Organizm musi zatem nieustannie produkować nowe erytrocyty, które stopniowo zastępują te, które uległy rozpadowi. Wszystkie komórki krwi są wytwarzane w szpiku kostnym, gąbczastej tkance znajdującej się wewnątrz kości w procesie erytropoezy z komórek macierzystych erytrocytów, tzw. erytroblastów z prędkością 120 000 000[1] na minutę.

Limfocyty T, inaczej limfocyty grasicozależne (T od łac. thymus - grasica) - rodzaj limfocytów, odpowiedzialnych za odpowiedź odpornościową komórkową, tzn. niszczą komórki obce dla organizmu. Powstają w czerwonym szpiku kostnym, po czym wędrują do grasicy, gdzie ulegają namnożeniu. Z grasicy przemieszczają się one do narządów limfatycznych oraz do krwi obwodowej. Odgrywają trzy zasadnicze funkcje:

Powyższe subpopulacje wyodrębnia się na podstawie funkcji, a nie na podstawie cząsteczek CD4 i CD8, co jest częstym błędem. Rzeczywiście, ponad 90% limfocytów Th posiada CD4 na swojej powierzchni i wiąże się z MHC klasy II, zaś ponad 90% limfocytów Tc posiada CD8 i rozpoznaje MHC klasy I, nie mniej jednak istnieją także limfocyty Tc CD4+ i limfocyty Th CD8+.

Niezależnie od różnych właściwości każdej z tych subpopulacji (opisanych w osobnych artykułach), wspólną ich cechą jest posiadanie receptora TCR, cząsteczek powierzchniowych CD2, CD3 oraz CD4 lub CD8. Cząsteczka CD2 umożliwia identyfikację limfocytów T w tzw. teście rozetkowym, natomiast TCR i CD3 tworzą kompleks, przekazujący sygnał aktywujący komórkę.

Ze względu na budowę TCR można uzupełnić przedstawiony powyżej podział limfocytów T na komórki T αβ i komórki T γδ. Pierwsze mogą być komórkami posiadającymi cząsteczki CD4 lub CD8, te drugie natomiast nie posiadają zwykle ani CD4, ani CD8, a jeśli już, to zwykle jest to CD8.

Większość limfocytów T rozwija się w grasicy (łac. thymus - grasica), stąd też pochodzi ich nazwa. Grasica jest narządem, w którym dojrzewające limfocyty T (tymocyty) przechodzą selekcję grasiczą, mającą wyeliminować autoreaktywne limfocyty, mogące uszkodzić własne tkanki. Prawdą jest to dla większości limfocytów, ale występujące w organizmie niewielkie ilości limfocytów T γδ przechodzą słabo zbadane procesy selekcji pozagrasiczej, umiejscowione w skórze oraz błonach śluzowych jelit i jamy otrzewnej.

Limfocyty B, inaczej limfocyty szpikozależne (B od łac. Bursa Fabricii - kaletka Fabrycjusza) - rodzaj limfocytów, odpowiedzialnych za odpowiedź odpornościową humoralną, tzn. produkują przeciwciała niszczące antygeny. Powstają w czerwonym szpiku kostnym i w odróżnieniu od limfocytów T nigdy nie przechodzą przez grasicę.

Limfocyty B można scharakteryzować za pomocą cząsteczek powierzchniowych występujących na powierzchni błony komórkowej. Najważniejsze z nich to: BCR, cząsteczki MHC klasy I i II, CD19, CD20, CD21, CD22, CD32, CD35, CD40, CD72, CD80 i CD86. Istotną jest też obecność cząsteczki CD5, która pozwala na dalszy podział limfocytów B na subpopulacje B1 i B2:

Zasadniczą cechą limfocytów B jest możliwość produkcji przeciwciał. Podczas odpowiedzi odpornościowej limfocyty B wiążą antygeny za pomocą BCR, czyli receptora, w którego skład wchodzi swoiste, charakterystyczne dla danej komórki przeciwciało. Po związaniu antygenu najbardziej typową sytuacją jest jego przetworzenie i wystawienie na powierzchni komórki w postaci kompleksu z białkami MHC. Kompleks ten jest rozpoznawany przez swoisty względem danego antygenu limfocyt T pomocniczy. Dopiero po takim rozpoznaniu dochodzi do transformacji blastycznej i powstaniu komórki plazmatycznej produkującej przeciwciała. Antygeny, które powodują taki typ reakcji nazywamy antygenami grasiczozależnymi. W odróżnieniu od nich, antygeny grasiczoniezależne nie wymagają obecności limfocytów T pomocniczych i mogą bezpośrednio aktywować limfocyty B.

Przedstawiony powyżej schemat odpowiedzi z udziałem limfocytów B (odpowiedzi humoralnej) jest charakterystyczny dla komórek dziewiczych, tj. takich, które nie miały wcześniej do czynienia z danym antygenem. Powtórne pobudzenie (podczas odpowiedzi wtórnej) danego limfocytu, funkcjonującego teraz jako limfocyt pamięci nie wymaga już obecności limfocytów pomocniczych. Nie oznacza to jednak, że antygen jest już grasiczoniezależny. Związane jest to z faktem, że antygeny grasiczozależne indukują proces przełączania klas, co doprowadza do tego, że komórka wydziela przeciwciała klas innych niż IgM i IgD. Antygeny grasiczoniezależne nie powodują przełączania klas i w związku z tym nie dają w rezultacie komórek B pamięci. Ponadto w limfocytach stymulowanych antygenami grasiczoniezależnymi nie dochodzi do dojrzewania powinowactwa.

Anatomicznie miejscem syntezy przeciwciał jest śledziona i szpik kostny, w których komórki plazmatyczne lokują się po pobudzeniu.

Limfocyty B są stymulowane za pomocą licznych cytokin, przy czym największą rolę odgrywają cytokiny pochodzące od limfocytów Th2. Mimo istotnej roli w odpowiedzi odpornościowej przeciwko mikroorganizmom żyjącym pozakomórkowo, limfocyty B mogą też być przyczyną chorób autoimmunizacyjnych i innych stanów patologicznych (np. związanego z zapaleniem wątroby, kłębuszkowym zapaleniem nerek).

Trombocyty Płytki krwi - podłużna komórka pozbawiona jądra odgrywająca u większości kręgowców istotną rolę w procesach krzepnięcia krwi. U człowieka podobną funkcję pełnią płytki krwi, które jednak nie zawierają jądra komórkowego. Czasem w odniesieniu do ludzi używa się też nazwy płytka Bizzozera.

Są to dyskowate struktury, mniejsze od pozostałych komórkowych składników krwi człowieka, otoczone błoną komórkową fragmenty cytoplazmy megakariocytów. Zawierają szereg ziarnistości odpowiedzialnych za proces inicjacji krzepnięcia, fibrynolizy i skurczu naczyń krwionośnych. W razie uszkodzenia tkanki, w osoczu rozpoczyna się seria reakcji chemicznych, w wyniku których fibrynogen zostaje przekształcony w cząsteczki fibryny, te zaś zlepiają się, tworząc siateczkę zasklepiającą ranę. W siatce tej więzną następnie erytrocyty i trombocyty - w wyniku czego powstaje skrzep. Płytki krwi nie przypominają ani białych krwinek (leukocytów), ani czerwonych krwinek (erytrocytów).

Norma płytek krwi u (dorosłego) człowieka wynosi 150-450 tys./mm³ krwi.

Niedobór płytek krwi to trombocytopenia, ich nadmiar to trombocytoza.

Monocyty - grupa leukocytów (5-8% wszystkich krwinek białych). Dojrzałe monocyty nazywa się makrofagami.

Monocyty mają zdolność wydostawania się poza światło naczyń układu krążenia oraz szybkiego ruchu pełzakowatego. Są to komórki żerne, które oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek oraz bakterii (żyją około 4 dni). Produkują interferon, który hamuje namnażanie się wirusów.

Powstają przeważnie w szpiku kostnym, czasem w układzie siateczkowo-śródbłonkowym[1]. Są największe wśród białych krwinek - około 20 μm.

Dojrzewanie monocytów komórka macierzysta multipotencjalna (szpikowa) →komórka macierzysta jednoczynnościowa (CFU-GM) → monoblast → promonocyt →Monocyt → makrofag

  1. Omów proces krzepnięcia krwi

Krzepnięcie krwi - naturalny, fizjologiczny proces zapobiegający utracie krwi w wyniku uszkodzeń naczyń krwionośnych. Istotą krzepnięcia krwi jest przejście rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu w sieć przestrzenną skrzepu (fibryny) pod wpływem trombiny. Krzepnięcie krwi jest jednym z mechanizmów obronnych organizmu w wypadku przerwania ciągłości tkanek.

Przebieg procesu krzepnięcia:

Dla prawidłowego zachodzenia procesu krzepnięcia krwi niezbędna jest witamina K, która umożliwia syntezę protrombiny.

  1. Hemoglobina i jej funkcje

Hemoglobina, oznaczana też skrótami Hb lub HGB to czerwony barwnik krwi, białko zawarte w erytrocytach, którego zasadniczą funkcją jest przenoszenie tlenu - przyłączanie go w płucach i uwalnianie w tkankach. Mutacje genu hemoglobiny prowadzą do chorób dziedzicznych: anemii sierpowatej, talasemii lub rzadkich chorób zwanych hemoglobinopatiami.

W organizmach zwierzęcych i ludzkich hemoglobina spełnia - podstawową dla życia - rolę przenośnika tlenu. W płucach tlen wiąże się słabo z żelazem hemoglobiny tworząc tzw. oksyhemoglobinę i poprzez obieg krwionośny zostaje dostarczony do wszystkich tkanek organizmu. W komórkach tlen zostaje oddany i bierze udział w spalaniu substancji organicznych, przy czym znowu odtwarza się hemoglobina. Jest więc funkcją hemoglobiny przenoszenie tlenu z płuc do tkanek dzięki zdolności do nietrwałego łączenia się z tlenem. Hemoglobina ma również zdolność nietrwałego przyłączania CO2 i dzięki temu zabiera z tkanek dwutlenek węgla i przenosi go do płuc, skąd zostaje wydalony.

  1. OB i morfologia (wartości fizjologiczne)

Morfologia krwi - podstawowe badanie diagnostyczne, polegające na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych krwi. Do standardowego badania składu krwi należą: RBC, MCV, MCH, MCHC, WBC, PLT, HGB, HCT. Badanie ilościowe poszczególnych elementów układu białokrwinkowego (granulocyty, limfocyty, monocyty) wykonywane jest zazwyczaj ręcznie pod mikroskopem (tzw. "rozmaz") lub za pomocą automatu. Wartość MID, pojawiająca się często na wydrukach badań morfologii krwi, oznacza ilość komórek, których automat nie potrafił prawidłowo zidentyfikować. Niektóre specjalistyczne kliniki (np. kliniki hematologiczne) posiadają automaty umożliwiające prawidłowe oznaczenie większości hemocytów. Badanie ilościowe limfocytów CD4+, CD8+, NK jest badaniem specjalistycznym, wykonywanym np. u chorych na AIDS.
!Do morfologii krwi nie zalicza się badania poziomu hemoglobiny, jednak ze względu na automatyzację procesu, parametr ten jest oznaczany równolegle!

Prawidłowe wskaźniki przedstawia poniższa tabela.
Normy badań laboratoryjnych zależą od wielu czynników i nie powinny być rozpatrywane w oderwaniu od innych elementów procesu diagnostycznego; ocenę może najlepiej przeprowadzić lekarz prowadzący.

Nazwa

Norma u kobiet

mężczyzn

4,2 - 5,4 mln/mmł

4,7 - 6,1 mln/mmł

20 - 130 x 109/l

MCV

81-99 fl

80-94 fl

MCH

27 - 31 pg

33 - 37 g/dl

Hemoglobina (Hb)(HGB)

12-16 g/100 ml

14-18 g/100 ml

0,40 - 0,51

0,40 - 0,54

4 500 do 10 000/mm³

1,8 - 8,9 x 109/l

Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) (NEUT)

1,5 - 7,4 x 109/l

Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) (EOS)

0,02 - 0,67 x 109/l

Granulocyty zasadochłonne (bazofile) (BASO)

0 - 0,13 x 109/l

Limfocyty (LYMPH)

1,1 - 3,5 x 109/l

0,06 - 0,66 x 109/l

0,77 - 2,68 x 109/l

Limfocyty T CD4+

0,53 - 1,76 x 109/l

Limfocyty T CD8+

0,30 - 1,03 x 109/l

0,20 - 0,40 x 109/l

Monocyty (MONO)

0,21 - 0,92 x 109/l

140 000 - 450 000/mm³

Interpretacja

Typ komórek

Wzrost

Spadek

erytrocyty (RBC)

leukocyty (WBC):

-- --neutrofile

-- --eozynofile

Wszystkie linie komórkowe

---

Potocznie słowo morfologia używane jest w znaczeniu: skład (budowa) krwi.

Odczyn Biernackiego, OB, ESR (z ang. erythrocyte sedimentation rate - poziom sedymentacji erytrocytów) - miara szybkości opadania krwinek w osoczu w jednostce czasu. Zwykle jest określany po jednej, a czasem dwóch godzinach. Test ten i jego zastosowanie w diagnostyce medycznej zostały po raz pierwszy opracowane w 1897 przez polskiego lekarza Edmunda Biernackiego. W warunkach fizjologicznych jest wartością stałą, zależną od ciężaru właściwego krwinek i osocza oraz od wielkości opadających cząstek. olega na pobraniu krwi, najczęściej z żyły odłokciowej do strzykawki zawierającej cytrynian sodu i następnie umieszczenie tej krwi w specjalnie kalibrowanej (co 1 milimetr) rurce.

Wartości prawidłowe

Dzieci noworodki - 0 - 2 mm/godz.; niemowlęta (do 6 miesięcy) - 12 - 17 mm/godz.

Kobiety do 60 lat - poniżej 12 mm/godz.; powyżej 60 lat - poniżej 20 mm/godz.

Mężczyźni do 60 lat - poniżej 8 mm/godz.; powyżej 60 lat - poniżej 15 mm/godz.

  1. Główny podział leukocytów

Leukocyty dzielą się na: