System prawa w RP Mgr. Monika Langer

Prawo - zbiór, system norm postępowania, pochodzący od państwa, zabezpieczonych możliwością legalnego użycia przez państwo przymusu, których celem jest porządkowanie życia społecznego, politycznego i gospodarczego w państwie.

Cele/Zadania prawa:

1. wyznaczyć ramy działania różnorodnych podmiotów społecznych

2. wyznacza struktury i kompetencje organów publicznych i procedury ich działania

Prawo zbudowane jest z norm a nie z przepisów

Norma prawna - dyrektywa postępowania o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, pochodząca od państwa, zabezpieczona możliwością użycia przymusu przez państwo.

Instrumentalne i nieinstrumentalne ujęcia państwa:

• w ujęciu nieinstrumentalnym prawo jest bytem istniejącym realnie, niezajmującym się działaniem

• w ujęciu instrumentalnym zajmujemy się jak tworzyć prawo by osiągnąć cele społeczne. Prawo jest instrumentem w dochodzeniu do pewnych spraw

Nadmierna instrumentalizacja jest wkroczeniem w zbyt głębokie dziedziny życia np. przymus wyborów.

Podziały nauk:

• formalne /matematyka, logika formalna/

• realne /wszystkie inne badające rzeczywistość realną tj. przyrodnicze, humanistyczne/

• nauki dedukcyjne /nauki formalne/

uzasadnianie twierdzeń polega na ich wywnioskowaniu z pewnych dannych /dedukcji/

• Nauki empiryczne /nauki realne/

Sposoby /3/ uzyskiwania twierdzeń

1. Indukcja /indukcjonizm/ - dochodzenie do sądów ogólnych na podstawie jednostkowych spostrzeżeń /wywodzi się od Arystotelesa/

2. Hipotetyzm - hipotezę wyprowadza się w konsekwencji logicznych, teoretycznych, poddanych testowi empirycznemu sprawdzenie. Hipoteza przekształca się w twierdzenie naukowe

3. Konwencjonalizm - twierdzenia wszelkich nauk są umowne, przyjmujemy te za którymi przemawiają zasady ekonomiki myślenia

Podziały nauk prawnych:

1. Nauki historyczno-prawne /prawo rzymskie, kodeks Hammurabiego/

a. Zajmuje się przemianami prawa i ustrojów w historii.

b. Historia doktryn - historia filozofii prawa

c. Nauka prawa rzymskiego - zajmuje się prawem obowiązującym w starożytnym Rzymie, które dało podwaliny pod nowoczesny kodeks cywilny, spółek handlowych, prawo rzeczowe itp. Zasady prawa rzymskiego dalej obowiązują.

Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz

lege Nullum ciimen sime - nie ma przestępstwa bez prawa

Nullum poene sime lege - nie ma kary bez prawa

2. Nauki dogmatyczno-prawne

Nauka prawa cywilnego, karnego, finansowego, administracyjnego

Są to szczegółowe nauki o prawie.

Podmiotem tych badań jest prawo aktualne, obowiązujące w państwie /wewnętrzne/ jak i międzynarodowe /zewnętrzne/

3. Nauki ogólnoteoretyczne /ogólne o prawie/

1. Filozofia prawa - wywodzi się ze starożytności, do XIX w była częścią filozofii ogólnej.

Zajmuje się podejmowaniem pytań o istotę prawa, idee wyrażane przez prawo, wartości jakie prawo powinno wyrażać.

Obejmuje problematykę z zakresu:

• Wiedzy o bycie /ontologii i metafizyki/

• Wiedzy o wartościach /aksjologia/

• Wiedzy o poznawaniu /epistemologia/

1. Jurystudencja - przełom XIX/XX w.

Nie zajmowała się wartościami.

Sucha językowa analiza tekstu prawnego, oparta na pozytywizmie prawniczym

2. Teoria prawa - powstała na początku XX w.

Część zagadnień wzięła z filozofii prawa a część z jurystudencji tzn. zainteresowania prawem obowiązującym

Dyscypliny pomocnicze nauk prawa:

• Kryminologia - bada źródła, strukturę przestępstwa, sposoby zapobiegania

• Kryminalistyka - naukowa analiza śladów przestępstwa, wykrywania sprawców. Np. balistyka

• Wiktymologia - nauka o ofiarze, pokrzywdzonym

• Penologia - nauka o karze, jej celach i funkcjach

• Nauki penitencjarne - nauka o racjonalnym wykonywaniu kary pozbawienia wolności

• Medycyna sądowa

• Psychiatria sądowa

Refleksje/rozważanie nad prawem

1. de lege lata - rozważania nad prawem obowiązującym, orzecznictwo

2. de lege ferend - rozważania nad prawem na przyszłość, projektowanie prawa

PRAWO WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Podstawowe /2/ Formy tworzenia prawa:

1. na drodze stanowienia

2. praktyka prawnicza / system. prawa common law- precedensowe i prawo zwyczajowe/

Stanowienie prawa - jednostronny akt decyzyjny, podjęty przez organ państwa albo z upoważnienia organu państwowego np. przez organ samorządowy, w wyniku, którego powstaje akt prawny

Podstawową formą tworzenia prawa w naszym systemie to civil law

Hierarcha aktów prawnych w Polsce:

1. Konstytucja

2. Ustawa

3. Ratyfikowana umowa międzynarodowa

4. Akty podstawowe /Rozporządzenia, Zarządzenia, Okólniki, Decyzje/

Jest obowiązek aktualizowania ustaw w stosunku do zawieranych umów międzynarodowych

Stanowienie prawa jako jednolity akt decyzyjny jest charakterystyczny dla tzw. władczego systemu prawa

To jest taki system prawny, gdzie mamy wyraźne podporządkowanie adresata normy, które ten organ tworzy.

Prawo też może powstać na drodze tzw. „ umów prawotwórczych”. Mają wielkie znaczenie na gruncie prawa międzynarodowego publicznego.

Prawo precedensowe - regułą jest prawodawcza działalność Sądu. Narodziło się w państwach anglosaskich jak Wielka Brytania, USA /bez Luizjany i Puerto Rico/ Kanada /bez Quebeku/, krajach wspólnoty brytyjskiej.

Precedens prawotwórczy /konkretny/ polega na tym, iż Sąd podejmuje decyzje w konkretnej sprawie, choć w obowiązujących przepisach na ma podstaw do jej wydania.

Budowa precedensu:

1. Ratio decidenti - zasada rozstrzygnięcia /to co ważne/

2. Obiter dicite - okoliczności poboczne /to co nieważne/

Cecha charakterystyczna tego systemu jest zasada stałości decyzji. Upływ czasu zwiększa autorytet precedensu /im starszy tym lepszy/

Etapy stosowania precedensu:

1. ustalenie czy dla danej sprawy istnieje precedens, jeśli nie to tworzy go Sad

2. wykładnia precedensu ustalonego - wyszukanie zasady rozstrzygnięcia i okoliczności

3. powiązanie stanu faktycznego naszej sprawy z zasadą rozstrzygnięcia precedensu

4. podjęcie decyzji, wydanie wyroku

W systemach prawa common law zaczyna powstawać prawo stanowione, Następuje ekspansja ustaw.

Precedens może uchylić Sąd, który go wydał lub Sąd instancji wyższej lub Ustawa.

Ustawa może uchylic każdy precedens

Sąd jest związany precedensem Sądu wyższej instancji a Sąd apelacyjny jest związany swoimi własnymi decyzjami.

Prawo zwyczajowe - przez wieki podstawowe, jedyna forma tworzenia prawa. Straciła na znaczeniu wraz z wykształceniem się nowoczesnego państwa. Zastępowane jest przez prawo stanowione.

Zwyczaj - ustalony, jednolity sposób postępowania, uznany za wiążący przez daną społeczność.

Prawo zwyczajowe odgrywa jeszcze znaczenie w :

• Prawie morskim

• prawie międzynarodowym publicznym

Duże znaczenie prawa zwyczajowego jest jeszcze w Izraelu, Gracji, Szwajcarii

W Polsce Sądy nie mogą stosować tego prawa, choć jedynie może ono uzupełniać niejasne przepisy prawa stanowionego o ile samo prawo na to zezwala.

Prawo międzynarodowe publiczne kształtuje stosunki pomiędzy państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i ma formę umów.

Umowa międzynarodowa - zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo. Stronami mogą być państwo lub inne podmioty /organizację międzynarodowe, strona wojująca a także Stolica Apostolska/

Nazwy umów międzynarodowych:

• traktat konwencja pakt konkordat

Z reguły ma postać jednego dokumentu, dopuszczalna jest tzw. „wymiana not”.

Wielkie znaczenie jest zasady „ Umów należy dotrzymywać” - pacta sunt servanola

Ogłaszana w dzienniku ustaw, wchodzi do systemu prawnego.

W Polsce mamy ustawę o umowach międzynarodowych, która normuje zasady, tryb zawierania, ratyfikacji tych umów.

Prawo wspólnot europejskich, Unii Europejskiej

Źródła prawa UE

1. pierwotne /traktaty założycielskie powołujące UE do życia np. traktat paryski, rzymskie, Jednolity Akt Europejski, Układ z Mastricht i Szengen/

2. wtórne /przepisy wydawane przez organy wspólnoty UE/

Rodzaje aktów prawnych UE:

1. Rozporządzenie - ma charakter stosowania bezpośredniego w każdym kraju członkowskim, dotyczy wszystkich. Wchodzi w życie po opublikowaniu w dzienniku Urzędowym UE, nie ogłasza się w dziennikach wewnętrznych.

2. Dyrektywa - może wiązać dane państwo, grupę państw będących jej adresatami w zakresie rezultatów lub celów do których te państwa mają dążyć.

3. Decyzja - ma charakter indywidualny i konkretny i wiąże w całości

4. Zalecenia i Opinie - nie są wiążące, jednak autorytet organu wydającego jest tak duży, że państwa stosują się do nich - Soft law - miękkie prawo

1991 - Polska podpisała Traktat Europejski

1994 - Polska złożyła wniosek o członkostwo

1998 - trwanie oficjalnych negocjacji

2004 - przyjęcie w maju Polski do UE

Prawo muzułmańskie i państw dalekiego wschodu

Prawo wyznaniowe - decyzję polityczne i prawodawcze podejmują ośrodki łączące władzę świecką i religijną. Różnicę między tymi normami się zacierają.

Źródłem prawa jest:

• Koran /1610-1632 n.e/ - daje podstawę całej cywilizacji muzułmańskiej, zakłada jedność państwa i religii

• Sunna - arabskie prawo zwyczajowe

Koran i Sunna dają Szariat.

W wielu państwach arabskich konstytucja jest uznawana jako Szariat, który jest źródłem ustawodawstwa np. Syria, Pakistan, Afganistan

Nauka o prawie islamu `FAKH” ma wielkie znaczenie dla islamu

Źródłem prawa całego jest Bóg, a człowiek może uzupełnić luki w prawie Boga

Chiny - Wielki wpływ konfucjanizmu na prawo ora prawo zwyczajowe. Od XIX w jest prawo stanowione

Indie -System parlamentarno-gabinetowy ale znaczenie ma również prawo zwyczajowe i religijne

Japonia - Prawo stanowione, gdzie podstawą konstytucja stworzona przez sztab gen. Mac Artura po II wojnie światowej.

HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH

KONSTYTUCJA - zbiór podstawowych norm, zasad które stanowią fundament państwa

- uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe dn. 02.04.1997 r.

- obowiązuje we wszystkich rodzajach stosunków prawnych

- można stosować bezpośrednio (obywatele mogą bezpośrednio powoływać się na prawa zagwarantowane w konstytucji)

- działa w systemie prawa wprost

- sądy i inne organy mogą na podstawie konstytucji działać i wpływać, orzekać ale dotyczy to tylko i wyłącznie norm samowykonalnych tzn. tak jednoznacznie i precyzyjnie określonych, że można je bezpośrednio zastosować bez konieczności uszczegółowienia w ustawach

- Konstytucja jest nadrzędna w systemie prawa pod względem materialnym (regulowana treść) jak i pod względem formalnym (akt prawny o najwyższej mocy prawnej)

- Przy zmianie konstytucji trzeba wydać - Ustawę o zmianie Konstytucji.

USTAWA

• Stoi stopień niżej niż konstytucja

• Uchwalana przez Sejm za zgodą Senatu

• Wszelkie akty podstawowe muszą być zgodne z ustawą. O zgodności orzeka Trybunał Konstytucyjny

Materia ustawowa - zakres spraw, które mogą być regulowane tylko i wyłącznie w formie ustawy

Zakres materii ustawowej:

• Nakładanie obowiązków na jednostki, zbiorowości, przyznawanie im praw a także ograniczanie wolności i praw

• Właściwości i zasady działania państwa i samorządu terytorialnego /podstawy ustroju/

• Podstawy systemu gospodarczego, politycznego i finansowego państwa

• Status funkcjonariuszu państwowych

Konstytucja i ustawy dają fundament państwa

Wszystkie ustawy muszą być zgodne z konstytucją

Zmiana ustawy może być dokonana tylko przez inną ustawę

Kodeks - jest to zwykła ustawa /nazwa techniczna/, która ma w sposób całościowy uregulować jakąś gałąź życia społecznego, ma szeroką treść.

Nowelizacja - zmiana ustawy:

1. szeroka - w dużej części zmienia ustawę

2. wąska - zmienia ustawę tylko w kilku przepisach, wymuszone przez inną ustawę

Tekst jednolity - stanowi zebranie w jedną całość wszelkich dokonań nowelizacji i tego co zostało z tego tekstu pierwotnego ustawy

Tekst autentyczny - tekst aktu prawnego ogłoszonego w dzienniku ustaw.

ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY

Wg. konstytucji z 1997r wydaje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów gdy Sejm nie może obradować ze wzg na stan wojenny. Rozporządzenie to podlega zatwierdzeniu przez Sejm na pierwszym posiedzeniu

ROZPORZĄDZENIE

• Jedyne wg Konstytucji źródło prawa powszechnie obowiązującego, pochodzącego od władzy wykonawczej /administracji/

• Akty prawa wydawane na podstawie ustaw i w celu jej wykonania

• Ściśle związane z ustawą - szczegółowe upoważnienie ustawowe

Prawo do wydawania rozporządzeń mają:

• Prezydent RP

• Rada Ministrów

• Prezes Rady Ministrów

• Minister kierujący działem administracji rządowej

• Przewodniczącym Komitetów określonych w ustawie i powołanego w skład Rady Ministrów

Konstytucyjność i legalność wydawanych rozporządzeń bada Trybunał Konstytucyjny.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Akty prawne o ograniczonej terytorialnie mocy, przyjmuje się że obowiązują na terenach tam gdzie organy je uchwaliły.

Akty prawa miejscowego wydają:

1. lokalna administracja rządowa /wojewoda/

2. Samorząd terytorialny

Legalność akt. Pr.miejsc. bada:

1. Prezes RM jeżeli chodzi o akty prawne wojewody

2. NSA jeśli chodzi o samorząd terytorialny

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

• Organ który domyka system źródła prawa

• Pozwala korygować błędy w stanowieniu prawa

• Działa na podstawie Konstytucji i ustawy z 1997 o Trybunale Konstytucyjnym

• Organ władzy sądowniczej, nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości, tzw Sad Konstytucyjny, stoi na straży nadrzędności Konstytucji w systemie prawa

Kompetencje: orzeka o zgodności

• Ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

• Ustaw z umowami międzynarodowymi

• Przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucja i Ustawami

• Przedmiocie skarg konstytucyjnych

• Celów i działalności partii politycznych z konstytucja

Konstytucja nie wyznacza granic czasowych dla orzekania o zgodności/nie zgodności z konstytucją jakiegoś aktu prawnego

Kontrola ma charakter następczy po wydaniu aktu prawnego

SKARGA KONSTYTUCYJNA

Wprowadzona w 1997r, prawo wniesienia tzw. Skargi Konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego przez:

• Każda osoba fizyczna i prawna, której to dobro zagwarantowane w konstytucji zostało naruszone

Skarga przysługuje na tzw decyzje ostateczne po wyczerpaniu toku instancyjnego, oraz musi być „interes prawny” by można było ją wnieść.

Orzeczenie TK są ostateczne i skuteczne:

Ex punc - wyrok od orzeczenia na przyszłość

Ex punc - wyroki cofają się w prawie do momentu jakiegoś zdarzenia

OBOWIĄZYWANIE PRAWA W CZASIE I PRZESTRZENII 30-10-2005

Akt prawny obowiązuje gdy: - formalne kryteria obowiązywania

1. został ustanowiony w odpowiedniej formie i treści

2. przez kompetentny organ

3. nie został uchylony

4. urzędowo ogłoszony

Cywilne nieposłuszeństwo - świadome i publiczne łamanie prawa przez jednostkę tylko w celu publicznym a nie prywatnym

To że akt prawny jest uchwalony bądź opublikowany nie znaczy że automatycznie wchodzi w życie - okres vacatio legis jest to okres pomiędzy opublikowaniem aktu prawnego a jego wejściem w życie

Okres ten służy w celu informacyjnym dla społeczeństwa ale i dostosowaniu się całego systemu.

Akt prawny sam określa kiedy wchodzi w życie, zazwyczaj:

Co do ustaw 1-3 miesiące

Co do rozporządzeń 14 dni

Co do Akt niższego rzędu to od momentu opublikowania

Przestaje obowiązywać

• z momentem uchylenia

• z momentem wskazanym w akcie prawnym

OBOWIĄZYWANIE PRAWA W PRZESTRZENII

Terytorium państwa określa ustawa z 1990 o ochronie granicy państwowej.

Test to wydzielony obszar, podlegający zwierzchnictwu państwa, przedmiot władzy państwowej, dzielimy na

• lądowe - grunt stały, wody śródlądowe, oprócz powierzchni ziemi obejmuje stożkowo zmniejszającej się powierzchni aż do środka ziemi

• powietrzne - słup powietrza nad terytorium lądowym, morskim, sięga 90 km nad ziemie

• morskie - wody wewnętrzne, morze terytorialnie do 12 mil morskich

Strefa nadgraniczna jest to teraz ziemi 15 km od granicy

Pas graniczny jest to teren 15m od samej granicy

Zwierzchnictwo terytorialne państwa polega na wyłącznym wykonywaniu przez nią władzy w stosunku do wszystkich osób fizycznych na tym terytorium - zwierzchnictwo personalne

Terytorium państwa rozciąga się na polskie statki wodne, powietrzne /przynależności decyduje miejsce zarejestrowania/ na terytorium polskich placówek dyplomatycznych - zasada exterytorialności.

Pewna specyfika wyróżnia prawo karne

O odpowiedzialności karnej decyduje miejsce popełnienia przestępstwa

Polskie prawo karne stosuje się do wszystkich osób przebywających na terenie Polski cudzoziemców tym cudzoziemców.

Immunitet - wyłączają w pewnym zakresie odpowiedzialność karną

Immunitety zewnętrzne:

• dyplomatyczny - wyłącza zupełna odpowiedzialność karną

• konsularny - jest węższy od i.dyplomatycznego

Immunitety wewnętrzne:

• poselski

• sędziowski

• prokuratorski

• pracowników NIK /prezes/

• adwokacki, radców prawnych przy wykonywaniu obowiązków służbowych

Obywatel polski będzie odpowiadał przed prawem polskim za przestępstwo popełnione za granicą o ile w Polsce danym czynem jest przestępstwo.
Nie ma extradycji obywateli polskich

Bez względu na obywatelstwo sprawcy i miejsce popełnienia przestępstw, polską ustawę karną stosuje się:

• w razie popełnienia przestępstwa przeciwko zew i wew polskim interesom

• przeciwko polskim urzędom, fu-szowi, plac. Dyplomatyczne

PRAWO MORSKIE

Morza otwarte nie podlegają zwierzchnictwu żadnego państwa. Obowiązuje zasada wolności mórz - konwencja genewska

OBYWATELSTWO

Więź prawna łącząca osobę fizyczną z państwem. Ustawa o obywatelstwie polskim z 1962

Polska nie uznaje podwójnego obywatelstwa., Uznaję taka osobę jako tylko swojego obywatela

Obywatelstwo polskie przysługuje:

• art. 2 obywatelem poskim nie może być obywatelem innego państwa

Nabycie obywatelstwa:

1. w sposób pierwotny:

1. prawo krwi - us sanguinis - dziecko bez względu na miejsce urodzenia nabywa obywatelstwo rodziców

2. prawo ziemi - us soli - dziecko nabędzie obywatelstwo tego kraju gdzie się urodzi

• W Izraelu obywatelstwo dziecka prawa krwii idzie po matce - wywodzi się to z Rzymu.

• W Polsce stosuje się prawo krwii. Jeśli jeden rodzic jest obywatelem polski a drugi APOTRYTĄ /bezpaństwowcem/ to dziecko będzie miało obywatelstwo polskie

• Jeden rodzic Polakiem a drugi cudzoziemcem to rodzice mają 3 miesiące na złożenie oświadczenia że wybierają dla dziecka inne obywatelstwo a jak nie to dostaję obywatelstwo polskie.

• Dziecko które nabyło takie obywatelstwo po ukończeniu 16lat ale przed upływem 3 miesięcy przed pełnoletnością może złożyć oświadczenie że wybiera obywatelstwo polskie.

• W Polsce stosuje się czasami prawo ziemi np. znalezienie dziecka i nie można ustalic rodziców, oraz jak oboje rodziców są Apatrydami to dziecko urodzone na terenie RP dostaje obywatelsto polskie

2. Nabycie obywatelstwa w sposób pochodny

• W Polsce nabywa się poprzez przysposobienie dziecka przez obywateli polskich

• Nadanie obywatelstwa przez Prezydenta RP

• Nadanie cudzoziemcowi po 5 latach zamieszkania na podstawia zezwolenia na osiedlenie się. Nadanie obywatelstw rodzicom rozciąga się an ich dzieci od 16 roku życia za ich zgodą

• Jeśli cudzoziemiec jest w związku małżeńskiem 3 lata to dostaje obywatelstwo polskie na podstawie zezwolenia na osiedlenie się

• Uznania za obywatela dotyczy bezpaństwowców po 5 latach zamieszkiwania - nadaje wojewoda

• Przywrócenie obywatelstwa, ostatnio 50 lat temu Polska nie przewiduje takiej sankcji

• Repatriacja, całe grupy społeczne otrzymują obywatelstwo polskie w związku z zawirowaniami historii

CUDZOZIEMCY

Ustawa o cudzoziemcach z 2003r. Niestosujemy jej do:

1. dyplomatów konsularnych

2. obywateli Unii Europejskiej /zasada swobody przepływu osób/

Normuje zasady i warunki wjazdu cudzoziemców, przebywania na terytorium RP

Tendencje do wyrównywania praw obywateli i cudzoziemców, ale nie mają pełni praw.

• Nie mogą być członkami partii

• Nie może brać udziałów w wyborach

• Nie ma dostępu do służby publicznej, być fu-szem

• Ograniczenia zatrudnienia, nie dot. Uchodźców lub mających karę stałego pobytu.

• Nabywanie nieruchomości jest obostrzone

Prawo Azylu

Decyzja Minstra MSWiA w porozumieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych Zagranicznych nadaniu azylu.

Kontrola legalności pobytu :

• Prezes urzędu repatriacji i cudzoziemców

• Wojewoda

• Policja

• Straż celna

Decyzja wydalenia z terenu RP pochodzi od Wojewody

ODPOWIEDZIALNOŚĆ W PRAWIE 12-112005

Prawo konstytucyjne dotyczy ustroju państwa, reguluje formy sprawowania władzy, zajmuje się trybem działania i ustrojem aparatu państwa.

Odpowiedzialność konstytucyjna, organem orzekającym jest Trybunał Stanu, jest to odpowiedzialność za naruszenie konstytucji bądź ustaw i w związku z pełnieniem określonej funkcji o ile to naruszenie nie jest przestępstwem.

Podlega odpowiedzialności przed TS:

• Prezydent RP

• Prezes RM i członkowie rządu

• Posłowie i senatorowie

• Prezes NBP i NIK

• Członkowie KRRiT

• Naczelny d-ca sił zbrojnych

Trybunał Stanu:

• Odrębny organ sądowy

• Członków wybiera Sejm

• Przewodniczącym jest zawsze I prezes Sądu Najwyższego

Kart TS:

• Utrata prawa wyborczego /czynnego i biernego/

• Zakaz zajmowania określonych stanowisk i funkcji

• Utrata posiadanych orderów i odznaczeń

PRAWO KARNE

Podstawowe źródła to:

• Kodeks Karny z 1997r

• Kodeks Postępowania Karnego z 1997r

• Kodeks Karny Wykonawczy z 1997r

Kodeks Karny składa się z 3 części:

1. część ogołna gdzie są uregulowane podstawowe zagadnienia jak:

1. zasady odpowiedzialności karnej

2. formy popełnienia przestępstwa

3. okoliczności wyłączające odp. Karną

4. rodzaje kar

5. zatarcie skazania

6. przedawnienie

2. część szczególna - zbiór przepisów z których każdy odnosi się do konkretnego przestępstwa

3. część wojskowa - odnosi się do żołnierzy

1. W Polsce obowiązuje zasada myślących karabinów tj, iż żołnierz nie popełnia przestępstwa gdy wypełnia rozkaz chyba że jego wykonanie stanowi przestępstwo umyślne

Przestępstwo może mieć postać:

1. Zbrodni - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata

2. Występek - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 1 miesiąc

Zbrodnie można popełnić TYLKO umyślnie natomiast występek także nieumyślnie

Granica odpowiedzialności karnej ze względu na wiek.

Na zasadach określonych w KK odpowiedzialność sprawcy zaczyna się po ukończeniu 17 lat życia

Wyjątki:

• Ukończone 15 lat, popełnione czyny najbardziej brutalne w KK np. zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, ciężkie kalectwo, spowodowanie katastrofy, - stopień rozwoju musi pozwalać na skazanie

• W stosunku do sprawcy między 17-18 rokiem życia, popełnił występek a nie zbrodnie, Sąd zamiast kary będzie stosował środki lecznicze, wychowawcze, poprawcze dla nieletnich.

Formy popełnienia przestępstwa

Można odpowiadać jako:

• Sprawca

• Współsprawca

• Podżeganie

• Pomocnictwo

• Usiłowanie

• Usiłowanie nieudalne

Wyłączenie odpowiedzialności karnej /kontratypy/

1. Obrona konieczna - odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. W razie przekroczenia OK., Sąd może złagodzić a nawet odstąpić od jej wymierzenia

2. Stan wyższej konieczności - poświęcenie dobra o mniejszej wartości by ratować dobro o większej wartości

3. Eksperyment medyczny, techniczny

4. choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe tzw. Zakłócenie czynności psychicznych

Kary:

• grzywna - w stawkach dziennych

• ograniczenie wolności - 1-12 miesięcy, skazany nie może zmieniac miejsca pobytu, zobowiązany do pracy społecznej, oddany pod nadzór kuratora

• pozbawienie wolności - od 1 mieś do 15 lat, bezwzględne lub na okres próby w zawieszeniu

• 25 lat pozbawienia wolności

• dożywotnie pozbawienie wolności

Środki karne - od 1 do 10 lat

• pozbawienie praw publicznych

• utrata prawa wyborczego

• prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości

• zakaz pełnienia określonych funkcji

• utrata stopnia wojskowego

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu czy też prowadzenie określonej działalności gospodarczej

• zakaz prowadzenia pojazdów

• przepadek przedmiotów

• obowiązek naprawienia szkody /na wniosek pokrzywdzonego/

• nawiązka /na pokrzywdzonego lub organizacje społeczną/

• podanie wyroku do publicznej wiadomości

Przedawnienie

1. karalność przestępstwa ustaje gdy od jego popełnienia upłynęło:

1. 30 lat za zabójstwo

2. 20 laqt za zbrodnie

3. 10 lat za występek zagr karą pozb woln 3 lata

2. nie można wykonać kary kiedy od wyroku upłynęło:

1. 30 lat w razie skazanie na 5 lat lub więcej

2. więcej15 ------- do 5 lat

3. 10 lat ---------- inną karę

Nie przedawnia się:

• zbrodnia przeciwko ludzkości

• zbrodnie przeciwko pokojowe

• zbrodnie wojenne

• przestępstwa umyślne zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, pozbawienie wolności związane ze szczególnym okrucieństwem popełnione przez fu-sza publ., w związku z pełnienie obowiązków służbowych

Zatarcie skazania

Z tą chwilą uznaje się skazanie za niebyłe, usuwa się wpis z CRS

10 lat od wykonana kary, darowania lub przedawnienia

5 lat w razie skazania na grzywnę lub ogr. Wolności

PROKURATURA:

• stoi na straży praworządności

• czuwa nad ściganiem przestępców

Prok. Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości i kieruje nią Prokurator Generalny

Prokuraturą apelacyjną kieruje prokurator apelacyjny

Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy

Prokuraturą rejonową kieruje prokurator rejonowy

Prokurator:

• wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze lub nadzoruje je

• pełni funkcję oskarżyciela publicznego publicznego Sądzie

• jest apolityczny

• posiada immunitet

• obowiązuje go tajemnica służbowa także po ustaniu pełnienia funkcji

Sądy:

Wymiar sprawiedliwości sprawują:

1. Sąd Najwyższy

2. Sądy powszechne

3. Sądy administracyjne

4. sądy wojskowe

Sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego, ubezpieczeń społecznych.

Sąd rejonowy jest I instancją

Sąd okręgowy rozpatruje apelację do wyroków Sądów rejonowych i orzekaja jako I instancja w ważnych sprawach

Sądy apelacyjne rozpartruja jako II instancja apelacje z Sądów okręgowych

Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację od wyroków II instancji.

10

---