Wykład prof. Zw. Dr hab. Karola SŁAWIKA

Konsultacje pok. Nr 308-309

Do indeksu: prof. Dr hab. Karol Sławik

Dr Krystyna Bronowska

Dr Krzysztof Gorazdowski

Literatura:

1. B. Hołys

2. M. Kulicki

3. Z. Czeczot - T. Tomaszewski 1997r.

4. M. Widawki (praca pod jego redakcją)

5. M. Kulicki (praca pod redakcją) - zalecana ze względu na temat „psychologia zeznań i wyjaśnień”

6. T. Hanausek - „Kryminalistyka - zarys wykładu”

7. Brzęk, Młodziejowski, Kasprzak - „Kryminalistyka 2006r.”

8. Sławik „Kryminalistyka w związku z kryminologią, wiktymologią”

9. P. Horyszowski

10. Thorwald - „godzina detektywów, wiek detektywów”.

Przedmiot, zakres i zadania kryminalistyki.

Kryminologia i kryminalistyka są dyscyplinami naukowymi, wolnymi dotyczącymi zwalczania przestępstw. Różnią się zakresem.

Kryminologia zajmuje się zjawiskiem przestępstwa masowego. Czyli takim bez którego społeczeństwo nie może istnieć. Kryminolog bada sprawcę, zjawiska przestępstwa jak działają organy w takich przypadkach. Jest to zbliżony zakres do socjologii.

Kryminolog ma kontakt z przestępstwem (po rozprawie).

Kryminalistyka - celem jej jest ujawnienie przestępstwa, wykrycia (zidentyfikowania sprawcy, zebrania dowodów winy na użytek organów wymiaru sprawiedliwości. Kryminalistyk interesuje się też wiktymologią (ofiarą przestępstwa, powiązania ofiary ze sprawcą itd.). Kryminalistyk ma kontakt ze zdarzeniem (nie koniecznie z przestępstwem). Nie ma jednak prawa sprawcy nazywać przestępcą tylko sprawcą zdarzenia.

Kryminalistyka to dyscyplina naukowa bardzo stara.

Wyróżnia się prekryminalistykę (okres starożytności). W IX w powstała Księga Elbląska w której określano metody dochodzenia do prawdy, obowiązek ścigania sprawcy zabójstwa, a także wprowadzono instytucję prowokacji i wymuszenia zeznań. Początek kryminalistyki nowoczesnej wiążą się z rokiem 1893 i nazwiskiem Hansa Gross'a. Stworzył on podręcznik dla sędziów śledczych, urzędników policyjnych i żandarmerii. Gross był austriackim sędzią śledczym, profesorem uniwersytetu. Zintegrował on informacje z różnych dziedzin naukowych: psychologii, antropometrii, daktyloskopii.

Gatton był odkrywcą linii papilarnych.

Bartilloy - wprowadził portret pamięciowy.

Medycy sądowi zabezpieczali ślady stóp, dokonywali oględzin.

Pierwsza katedra kryminalistyki powstała w roku 1795 w Paryżu. W Krakowie natomiast w 1804.

Vidog był przestępcą zorganizowanym w Paryżu. Następnie jako więzień zaczął współpracować z organami policji. Była to nowa (pierwsza) taktyka rozbijania grup przestępczych od wewnątrz.

Gisquet (czyt. Żisket) działał podobnie jak Vidog. Twórcą Scotlandyardu był Peel.

Pierwsze wykłady kryminalistyki w Polsce prowadził dr Sobolewski(ośrodek poznański).

Współczesna kryminalistyka to:

• nauka kompleksowa, która korzysta z osiągnięć innych nauk ( z ich naukowych osiągnięć) O'hara stwierdził jako pierwszy, że kryminalistyka to dyscyplina pasożytnicza;

• kryminalistyka stosowana - stosuje się ją w praktyce;

• kryminalistyka empiryczna - prowadzi własne badania oparte o doświadczenia dla własnych potrzeb (fonoskopie, daktyloskopia).

Celem kryminalistyki jest - operatywne stosowanie skutecznych metod ujawniania przestępstw, identyfikacji ich sprawców, a także zebranie dowodów winy.

Źródła kryminalistyki:

• analiza praktyki śledczej;

• śledzenie osiągnięć innych nauk;

• własne doświadczenia (eksperymenty).

Podział kryminalistyki.

Kryminalistykę dzieli się na działy:

1. ogólna teoria o śledztwie

2. taktyka kryminalistyczna

3. technika kryminalistyczna

4. profilaktyka kryminalistyczna (prewencja)

5. strategia zwalczania przestępczości (sporna kryminolog-kryminalistyk)

środki i metody stosowane przez przestępców, co można przeciwstawić i jakimi instrumentami - dotyczy taktyki i techniki.

Najważniejsze znaczenie ma identyfikacja osób i rzeczy.

W jakich innych dziedzinach kryminalistyka ma zastosowanie:

1. postępowanie cywilne (np. badanie testamentu, czy sfałszowany, badanie umowy - technika kryminalistyczna),

2. praca wywiadu i kontrwywiadu(taktyka kryminalistyczna -np. wykorzystywanie osób nie będących funkcjonariuszami ABW i Policji),

3. muzealnictwo (badanie autentyczności dzieł sztuki),

4. historia (odczytywanie tekstów, które uległy zamazaniu, identyfikacja autentyczności listów),

5. archeologia

Główny cel - WALKA Z PRZESTĘPCZOŚCIĄ

KRYMINALISTYKA:

• Def. Pawła Horyszowskiego- nauka ta bada sposoby i środki dokonywania przestępstw oraz opracowuje metody służące wykryciu przestępstwa tudzież do ustalenia i ujęcia sprawcy czynu przestępnego;

Wada definicji: wykrycie - sprawca; ujawnienie - przestępstwo;

• Def. Brunona Hołysta- jest nauką o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełniania, wykrywania sprawców i zapobiegania przestępstwom.

Kryminalistyka więc to:

• samodzielna dyscyplina naukowa,

• cel: ujawnienie przestępstwa (faktu),

• wykrycie sprawcy,

• znalezienie dowodów (związku między zdarzeniem, a sprawcą),

• zainteresowana innymi niż przestępstwa zjawiskami ujemnymi, negatywnymi, zjawiskami patologii społecznej,

• profilaktyka.

Kryminalistyka powiązana jest z innymi dyscyplinami:

• prawem karnym materialnym i procesowym (zbieranie dowodów - funkcja usługowa w stosunku do procesu),

• kryminologią,

• wiktymologią,

• medycyną sądową,

• toksykologią,

• statystyką,

• wiedzą z dziedziny akustyki i biologii,

• psychologią sądową i psychiatrią (np. przy uzyskaniu zeznań świadka).

Organizacje zajmujące się zwalczaniem przestępczości o zasięgu międzynarodowym:

RSG (ONZ) Komitet zapobiegania przestępczości ONZ

Interpol

Europol

PODSTAWOWE POJĘCIA

Kryminalistyk nie mówi o przestępstwie, ale o ZDARZENIU, może mieć ono charakter nieobojętny z pkt. widzenia prawa karnego, ale nie zawierać elementów przestępstwa np. samobójstwo.

Kryminalistyk nie mówi o przestępcy, tylko o SPRAWCY ZDARZENIA, a po postawieniu zarzutów o OSOBIE PODEJRZANEJ.

Informacja - wszelkie dane o świecie zewnętrznym, uzyskane przez poznanie zmysłowe, albo podane przez inną osobę opis stanu, rzeczy, lub zjawiska.

Ślad - wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie albo jest tym z zdarzeniem ściśle powiązany.

Modus operandi - szczególy, charakterystyczny, z reguły powtarzalny, taki sposób zachowania się sprawcy w którym odbijają się jego cechy indywidualne ale i możliwości i właściwości osoby, która go stosuje.

Identyfikacja, jest to wydany na podstawie badań porównawczych sąd w którym stwierdzamy, że określony przedmiot (rzecz, osoba, zwłoki) albo posiada takie same cechy jak przedmioty należące do określonej grupy albo posiada te same cechy, które ma ten jedyny przedmiot(rzecz, osoba, zwłoki) i dlatego może być uznany za ten przedmiot, względnie jego część, lub następstwo działania tego przedmiotu.

Identyfikacja grupowa („takie same”)

Identyfikacja indywidualna („te same”)

Materiał dowodowy - wszystko to, co zostało znalezione na miejscu zdarzenia w wyniku oględzin.

Materiał porównawczy pobiera się od podejrzanego itd.

Wersja kryminalistyczna / śledcza to rezultat procesów myślowych w postaci przypuszczenia, które jest alternatywną próbą wyjaśnienia jakiegokolwiek zdarzenia, jego przyczyny, okoliczności i przebiegu.

Ekspertyza to zespół czynności badawczych, wymagających specjalistycznej wiedzy (wiadomości specjalnych) i dlatego wykonywana przez biegłego na zlecenie organu procesowego oraz zakończonych opinią mogącą mieć charakter samoistnego dowodu.

Alibi - „gdzie indziej” - każdy środek dowodowy świadczący o tym, że osoba nie mogła dopuścić się zarzucanego czynu nie tylko, że w chwili zaistnienia tego czynu przebywała w innym miejscu, ale że nie miała ona obiektywnych możliwości popełnienia tego czynu w tym miejscu i w tym czasie.

Strategia to dział obejmujący wiedzę typu prognostycznego przewidujący kierunki, metody działania przestępcy w przyszłości, a także przygotowujący takie metody, przedsięwzięcia by były skuteczne w zwalczaniu przestępczości.

Metoda- świadomy i konsekwentny sposób postępowania w celu osiągnięcia określonego celu.

Metodyka - zbiór zasad i sposobów dotyczących wykonania jakiejś pracy do osiągnięcia określonych celów. Metodyka adoptuje dla zwalczania określonych przestępstw taktykę i technikę.

Funkcje kryminalistyki:

1. rozpoznawcza (zjawiska, zdarzenie, fakt),

2. wykrywcza,

3. dowodowa.

FUNKCJA WYKRYWCZA: płaszczyzny wyjściowe do poszukiwania informacji o zdarzeniu; obszary do realizacji funkcji wykrywczej :

1. miejsce zdarzenia (w szerokim ujęciu - oględziny przed zdarzeniem cały teren);

2. ofiara i środowisko ofiary (konflikty, przyjaźnie itd.);

3. trzy kręgi społeczne:

• krąg osób najbliższych

• znajomych

• ogólnospołeczny;

środowisko skonfliktowane z ofiarą;

środowisko kryminogenne;

analiza posiadanych materiałów (kartotek, ewidencji)

czynności operacyjno-rozpoznawcze (oklauzulowane, agentura)

REGUŁA 7 ZŁOTYCH PYTAŃ:

Pytania wykrywacze to pytania to jak dochodzi się do odpowiedzi na pytania „złote”.

1. co się zdarzyło (kształt zdarzenia, skutki),

2. miejsce zdarzenia (gdzie nastąpiło działanie, lub skutki),

3. kiedy (możliwy do ustalenia czas zdarzenia),

4. w jaki sposób (mechanizm działania sprawcy, narzędzia, którymi się posługiwał),

5. dlaczego(motyw, proces motywacyjny, związek między ofiarą a przestępcą),

6. przy pomocy kogo, albo innych środków dokonano przestępstwa,

7. kto jest sprawcą?

PYTANIA WYKRYWCZE:

1. Kto widział lub mógł widzieć ???

2. Kto chciał lub mógł chcieć ???

3. Kto uzyskał lub mógł uzyskać ze zdarzenia korzyść ???

4. Kto obiektywnie w danym miejscu i czasie mógł popełnić czyn ???

5. Jaką osobowość mógł mieć sprawca ???

FUNKCJA DOWODOWA: polega na zebraniu materiału mającego walory dowodowe. Materiał ma:

• świadczyć o fakcie,

• wyjaśnić sposób działania sprawcy,

• być dostarczycielem wiedzy na temat cech sprawcy.

Materiał dowodowy trzeba powiązać z określoną osobą, a ją ze zdarzeniem.

FUNKCJE ŚLADÓW KRYMINALISTYCZNYCH:

KIERUNKI WYKORZYSTANIA ŚLADÓW	FUNKCJE ŚLADÓW
Organizacja pierwszych czynności wykrywczych	Organizacyjne
Rekonstrukcja zdarzenia	Rekonstrukcyjne (wersyjne)
Budowa wersji zdarzenia	Wersyjna
Typowane sprawcy	Typująca
Weryfikacja źródła informacji	Weryfikacyjna
Identyfikacja rzezy i osób	Identyfikacyjna
Dowodzenie	Dowodowa
Wprowadzenie do kartotek, registratur i zbiorów	Rejestracyjna
Kojarzenie i podejmowanie spraw nie wykrytych	Kojarząco - reaktywująca
Kształtowanie działalności zapobiegawczej	Profilaktyczna

DROGA DO UZYSKANIA INFORMACJI OD DOWODU:

Źródła informacyjne

Źródła osobowe Źródła rzeczowe

Czynności właściwego organu

(percepcja środków dowodowych)

Przesłuchanie Czynności operacyjno-rozpoznawcze oględziny

i jego szczególne formy: (proste i złożone formy, nie stanowią dowodu wprost , (miejsca, osób, rzeczy, zwłok)

okazanie, konfrontacja muszą być przetworzone, zgodnie z kpk, np. wywiad,

obserwacja, podsłuch, inwigilacja sprawców)

Relacje osób Ustalenia OR Istnienie rzeczy

(treść zeznań i (przetworzenie (ich właściwości i cechy

Wyjaśnień) zgodne z wymogami szczególne)

Kpk)

ŚRODKI DOWODOWE

(wiedza organu procesowego dotycząca faktów dowodowych

służąca dowodzeniu)

PROCES DOWODZENIA

OSIĄGNIĘCIE DOWODU

(wynik prawidłowego wnioskowania o fakcie przestępstwa i jego sprawcy)

Grupy czynności:

1. procesowe niekryminalistyczne (wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania, wydanie postanowienia o aresztowaniu tymczasowym, czy o postawieniu zarzutów),

2. procesowo - kryminalistyczne (przesłuchanie świadka, oględziny, zatrzymanie, sekcja zwłok, eksperyment kryminalistyczny, przeszukanie),

3. kryminalistyczne ( badania, ekspertyzy, registratury, konsultacje)

4. operacyjno - kryminalistyczne (penetracja, wywiad, zasadzka, pułapka, pościg, legitymowanie, ustalenie tożsamości, identyfikacja osób i zwłok),

5. operacyjno-rozpoznawcze (łączone z czynnościami administracyjno - prawnymi - kontroli granicznej, rozpoznania środowisk kryminalnych osób itd.)

Zasady kryminalistyki wg Hanauska:

Wynikające z doświadczenia kryminalistyki:

• Wojskowości

• Prakseologii (sprawnego myslenia)

• Psychologii

• Psychopatologii

1. Zgodne z etyką zawodową:

• bezstronności

• uczciwości

• lojalności wobec przeciwnika

• nie przyjmowania korzyści ubocznych

• dążenia do prawdy

• nie wyrządzania dolegliwości ponad potrzeby

• poszanowania godności człowieka

• zachowania kompetencji,

2. humanitaryzmu,

3. praworządności,

4. szybkiego działania - czas, który ucieka - to prawda, która sie zaciera,

5. dokładności badania i poszukiwania,

6. celowości działania,

7. tajności,

8. dokumentacji czynności.

Wykład II.

Biegły.

Biegły to osoba przybrana przez organ procesowy do pomocy. Jego opinia nie jest rozstrzygająca w sprawie. Wiedza specjalna określona w przepisach prawa to wiedza rozumiana jak ponadprzeciętna.

Biegły jest to osoba fizyczna, ale można biegłego rozumieć jako instytucję, z której powołuje się fachowców w danej dziedzinie wiedzy.

Wyróżnia się biegłych:

• sądowych, którzy wpisani są na listę biegłych przez prezesa sądu okręgowego

• ad hoc

• konsultanci

• specjaliści

tylko dwaj pierwsi wydają opinię w sprawie. Biegłym może zostać osoba o obywatelstwie Polskim, która ukończyła 25 lat i nie była karana sądownie.

Specjalistą jest osoba, która uczestnicząca w czynnościach technicznych związanych z :

1. wykonywaniem pomiarów

2. zabezpieczaniem śladów

3. wykonywaniem zdjęć

Biegłych powołuje się na 5 letnie kadencje. Nie weryfikuje się ich wiedzy. Biegli ad hoc przy każdym powołaniu do sprawy winni złożyć przysięgę. Konsultant jest to także biegły nazywany także pomocnikiem organu procesowego. Bierze udział w czynnościach procesowych w celu ułatwienia ich przeprowadzenia i interpretacji uzyskanych wyników. Nie wydaje opinii ale jest źródłem dowodowym.

Środkiem dowodowym jest wynik przeprowadzonego przez organ procesowy czynności . Występowanie osoby w charakterze konsultanta wiąże się z możliwością wydania przez niego opinii w ramach ekspertyzy kompleksowej.

Warunki powołania biegłego:

powołuje się go w formie pisemnego postanowienia, doręczanego stronom (odstępstwo od tej zasady występuje w sytuacji nie cierpiącej zwłoki, można w takim przypadku powołać go telefonicznie, ale potem należy i tak wydać postanowienie.

Instytucje zajmujące się techniką kryminalistyki, wykonujące ekspertyzy:

CLK KG Policji

Biuro Ekspertyz

Katedry Medycyny Sądowej

Biegli z tych instytucji nie wydają opinii prywatnych.

Od biegłego wymaga się :

1. informacji

2. walorów etyczno-moralnych

3. nieskazitelnego charakteru

4. uczciwości

5. sumienności

Przesłanki negatywne wyłączające możliwość powołania osoby jako biegłego oraz opinii jako dowodu:

przekroczenie wieku

pokrewieństwa między biegłymi występującymi w jednej sprawie

biegły nie może sugerować winy w swojej opinii

powiązanie z organami ścigania w danej sprawie

opinia nie może dotyczyć faktów ujawnionych w czasie spowiedzi

biegłym nie może być osoba bliska (związek nieformalny) w stosunku do strony

biegłym nie może być osoba pozostająca w szczególnie bliskim stosunku ze stroną

biegłym nie może być osoba w swojej sprawie.

Obowiązki biegłego:

przyjęcie i pełnienie funkcji biegłego

złożenie opinii we właściwej formie (przeważnie pisemnej, ale istnieje możliwość

składania opinii ustnej)

stawienia się na wezwanie organu procesowego i udziału w czynności procesowej

zachowania tajemnicy informacji uzyskanych w czasie ekspertyzy

znajomości przepisów prawnych

podnoszenia kwalifikacji

ujawniania nowych okoliczności wyłączających go jako biegłego

doniesienia o przestępstwie

Prawa biegłego:

do wydania opinii

do odmowy pełnienia funkcji biegłego

do zaznajomienia się z materiałami sprawy

do przeprowadzenia badań i dysponowaniem materiałem badawczym

do udziału w rozprawie

do udziału w czynnościach procesowych

do aktywności

do wynagrodzenia i zwrotu kosztów

do wzmożonej ochrony prawnej

Ekspertyza

Przedmiotem ekspertyzy jest obiekt poddany badaniom w ramach ekspertyzy. Zakres to pytania zawarte w postanowieniu i granice materiału badawczego.

Pytania winny być sformułowane jasno i przejrzyście w sposób uporządkowany. Najpierw stosuje się pytania zasadnicze, a następnie pytania szczegółowe bez zwrotów wieloznacznych i niezrozumiałych. W obowiązującym prawie obowiązuje ustawowy zakaz stosowania pytań spoza zakresu wiedzy biegłego.

Opinia zawiera:

1. imię

2. nazwisko

3. tytuł naukowy

4. specjalność

5. stanowisko zawodowe biegłego

6. imiona i nazwiska oraz pozostałe dane osób które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy

7. wszystkie czynności wykonujących

8. ( opinia wydana w ramach instytucji) dokładna nazwa instytucji , siedziba instytucji

9. czas przeprowadzenia badań

10. datę wydania opinii

11. sprawozdanie z przeprowadzenia czynności

12. spostrzeżenia, które zaobserwowano w toku ekspertyzy oraz oparte na nich wnioski

13. podpis biegłego lub biegłych

Kryminalistyka

10

Reguła co najmniej 7 złotych pytań

Gdzie???

(miejsce zdarzenia)

Kiedy???

(możliwy do ustalenia czas)

W jaki sposób??? (jaki był mechanizm działania) narzędziami się posłużył przestępca)

Dlaczego???

(motyw sprawcy, proces motywacyjny)

Przy pomocy jakich innych środowisk, za czyją pomocą???

Kto???

Kim jest sprawca, kim jest pokrzywdzony?)

Co???

(Jaki kształt, rozmiary, jakie skutki?)

---