KONSPEKT WYKŁADU NA TEMAT:

- KOSZTY STAŁE, KOSZTY ZMIENNE
- RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH (RKP)
- RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH (RKZ)

Koszty zmienne to te, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji lub aktywności przedsiębiorstwa. Należą do nich:

• koszty bezpośrednie (materiały, wynagrodzenia)

• część kosztów pośrednich (np. wynagrodzenie szefa produkcji, część kosztów akwizycji)

Mogą w różnym stopniu od tej produkcji zależeć, dlatego dzielimy je na:

• proporcjonalne

• progresywne -

• degresywne

Koszty zmienne proporcjonalne

- całkowite - wzrastają w tym samym tempie co produkcja

- jednostkowe - utrzymują się na tym samym poziomie

Koszty zmienne progresywne:

- całkowite - rosną szybciej niż produkcja

- jednostkowe - rosną szybciej niż produkcja, ale z mniejszą dynamiką niż całkowite

Koszty zmienne degresywne:

- całkowite - rosną wolniej niż produkcja

- jednostkowe - maleją wraz ze wzrostem produkcji

Koszty stałe to te, które nie zależą od wielkości produkcji np. czynsz dzierżawny, amortyzacja, wynagrodzenia pracowników zarządu

Kształtują się w zależności od upływu czasu dlatego nazywane są kosztami okresu lub kosztami gotowości

• koszty stałe użyteczne

• koszty stałe nieużyteczne (puste)

Koszty stałe jednostkowe - maleją ze wzrostem liczby wytworzonych produktów.

Najniższe są wtedy, gdy firma w pełni wykorzystuje swoje zdolności produkcyjne. Wtedy mówimy o kosztach stałych użytecznych. Nie w pełni wykorzystane moce produkcyjne powodują powstanie kosztów stałych nieużytecznych.

Koszty stałe kształtują się na określonym poziomie tylko dla pewnego zakresu produkcji odpowiadającego zdolnościom produkcyjnym np. dla produkcji 1-300 szt. Zwiększenie produkcji > 300 szt. może wymagać poniesienia nakładów inwestycyjnych, zatrudnienia nowych pracowników, co prowadzi do zmiany dotychczasowego poziomu kosztów.

Przedział produkcji, w którym koszty stałe są na tym samym poziomie nazywa się przedziałem istotności. Poza nim koszty rosną w sposób skokowy. Mogą także rosnąć w ramach danego obszaru istotności (zdolności produkc.).

Ulegają zmianie po dojściu do określonej wielkości produkcji np. w sytuacji zdolności prod, 5000 szt. na każde 1000 szt. potrzebny jest 1 pracownik kontroli. Więc każde przekroczenie produkcji powyżej możliwości kontrolnych wymaga zatrudnienia nowego pracownika.

Koszty stałe nie zależą od rozmiarów produkcji, ale zależą od zdolności produkcyjnych.

Koszty stałe użyteczne - ta część kosztów stałych, która jest zależna od stopnia wykorzystania posiadanych zdolności produkcyjnych. W przypadku gdy firma w pełni wykorzystuje zdolności produkcyjne wszystkie koszty stałe śa kosztami użytecznymi.

Koszty stałe nieużyteczne - część kosztów stałych wynikająca z tytułu nie wykorzystanych zdolności produkcyjnych.

Koszty mieszane obejmują obydwa elementy kosztów, stałe i zmienne

np. koszty konserwacji maszyn i urządzeń:

• koszty stałe - wynagrodzenia pracowników konserwujących maszyny

• koszty zmienne - zużyte smary i materiały czyszczące

opłaty za użytkowane telefony:

• koszty stałe - opłata stała (abonament)

• koszty zmienne - opłata zmienna zależna od liczby impulsów telefonicznych

Rachunek kosztów pełnych dzieli koszty na :

• koszty produkcyjne

- materiały bezpośrednie

- płace bezpośrednie

- koszty wydziałowe

• koszty nieprodukcyjne tzw. koszty okresu

- koszty sprzedaży

- koszty zarządu

Służy celom rachunkowości finansowej

Rachunek kosztów pełnych chronologicznie wykształcił się jako pierwszy i miał za zadanie:

• ująć wszystkie koszty związane z wytworzeniem wyrobu, tzw. koszty własne wyrobu,

• ustalić pełny techniczny koszt wytworzenia wyrobu,

• wycenić zapasy według pełnego technicznego kosztu wytworzenia,

• doprowadzić do ustalenia okresowego wyniku finansowego przedsiębiorstwa, ujętego w sprawozdaniu finansowym.

Rys. Koszty w modelu rachunku kosztów pełnych

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Sojak S.: Rachunek kosztów…, s.122, Rachunkowość zarządcza, red.nauk. Świderska G.K., Poltext, Warszawa 1997, s.75

Rachunek kosztów zmiennych dzieli koszty na:

• koszty zmienne

- materiały bezpośrednie

- płace bezpośrednie

- koszty wydziałowe zmienne

- koszty sprzedaży i zarządu zmienne

• koszty stałe

- koszty wydziałowe stałe

- koszty sprzedaży i zarządu stałe

Służy celom rachunkowości zarządczej

Rys.Koszty w modelu rachunku kosztów zmiennych

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Sojak S.: Rachunek kosztów.., s.123, Rachunkowość zarządcza, red.nauk. Świderska G.K., Poltext, Warszawa 1997, s.81

RACHUNEK WYNIKÓW PRZY ZASTOSOWANIU RKP

Przychody ze sprzedaży

• Koszty produkcyjne wyrobów sprzedanych

= Wynik brutto na sprzedaży

• Koszty sprzedaży i ogólnego zarządu

= Wynik operacyjny ( Wynik na sprzedaży )

RACHUNEK WYNIKÓW PRZY ZASTOSOWANIU RKZ

Przychody ze sprzedaży

• Koszty zmienne wyrobów sprzedanych

- Koszty zmienne sprzedaży i ogólnego zarządu

= Marża na pokrycie kosztów stałych (marża brutto)

• Koszty stałe produkcyjne

• Koszty stałe sprzedaży i ogólnego zarządu

= Wynik operacyjny (na sprzedaży)

RELACJE MIĘDZY PRODUKCJĄ A SPRZEDAŻĄ	WYNIK OPERACYJNY	WARTOŚĆ ZAPASÓW
P=S	RKP=RKZ	RKP=RKZ Stan zapasów bez zmian
P>S	RKP>RKZ	RKP>RKZ Przyrost stanu zapasów
P<S	RKP<RKZ	RKP<RKZ Ubytek stanu zapasów

Porównanie systemu rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych

	ZALETY	WADY
RKP	1. dostosowanie do wymogów zewnętrznej sprawozdawczości finansowej 2. realność odzwierciedlenia wyniku finansowego w długich okresach 3. przydatność w podejmowaniu decyzji długookresowych, gdyż w długich okresach przychody ze sprzedaży powinny pokrywać wszystkie koszty 4. eliminacja wpływu sezonowości na wynik finansowy 5. nastawienie na kontrolę procesów produkcji	1. deformacje kosztowe - założenie o proporcjonalności kosztów wszystkich kosztów wytworzenia w stosunku do wielkości produkcji zniekształca dane o kosztach jednostkowych 2. arbitralne rozliczanie kosztów pośrednich na nośniki kosztów 3. nieuwzględnianie stopnia wykorzystania zasobów produkcyjnych 4. luka informacyjna o kosztach w przekroju ośrodków odpowiedzialności, wg stopnia ich zmienności i zakresu kontrolowalności 5. orientacja decydentów pro podażowa nie pro popytowa 6. utrata elastyczności polityki cenowej 7. mała przydatność w podejmowaniu decyzji krótkookresowych 8. tendencja do globalizacji zarządzania, czyli wszystkim co możliwe
RKZ	1. dostarczanie informacji użytecznych dla decydentów w krótkim okresie min. na temat: -kosztów w przekroju ośrodków odpowiedzialności, wg stopnia ich zmienności i zakresu kontrolowalności -kosztów bezczynności (pustych) tzn. kosztów utrzymania niewykorzystanych zdolności produkcyjnych -dolnych granic cen dla ofert dodatkowych -progu rentowności przedsiębiorstwa -kosztów utraconych korzyści -strefy bezpieczeństwa 2. eliminacja wpływu poziomu zapasów na wynik finansowy 3. odzwierciedlenie wpływu zmian stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych na poziom kosztów 4. eliminacja aktywowania kosztów stałych w zapasach niesprzedanej produkcji	1. niezgodność z zasadą współmierności kosztów i przychodów oraz z wymogami zewnętrznej sprawozdawczości finansowej 2. praktyczne problemy z obiektywnym podziałem kosztów całkowitych na stałe i zmienne 3. ograniczone możliwości zastosowania w procesie podejmowania decyzji długookresowych 4. nacisk na marżę pokrycia, co może spowodować mniejsze zainteresowanie kosztami stałymi, których udział w kosztach całkowitych wykazuje tendencję wzrostową

WIELOSTOPNIOWY RACHUNEK WYNIKÓW

Wielostopniowy rachunek kosztów powstał w wyniku rozwoju rachunku kosztów zmiennych.

Nazywany jest też wieloblokowym, wielopoziomowym, wielowymiarowym, wielopodmiotowym lub wielobranżowym, ze względu na swoją rozbudowaną formę i możliwość monitorowania wielu obiektów kosztowych

Te części przedsiębiorstwa, dla których można skalkulować wynik operacyjny, rachunkowość zarządcza nazywa segmentami.Mogą nimi być:

• rejony sprzedaży

• rodzaje działalności

• poszczególne zakłady p-stwa

• wydziały produkcyjne

• linie produkcyjne

• ośrodki odpowiedzialności

Do każdego segmentu można przypisać:

• przychody ze sprzedaży

• koszty zmienne

• koszty stałe

- segmentowe

- związane z funkcją całego p-stwa

Każdy segment wypracowuje marżę na pokrycie wspólnych kosztów stałych.

MARŻA SEGMENTOWA - wkład danego segmentu na pokrycie kosztów stałych wspólnych segmentu wyższego rzędu

Wielkość produkcji

Koszty całkowite

Wielkość produkcji

Koszty jednostkowe

Koszty całkowite

Wielkość produkcji

Wielkość produkcji

Koszty jednostkowe

Wielkość produkcji

Koszty całkowite

Wielkość produkcji

Koszty jednostkowe

Wielkość produkcji

Koszty całkowite

Wielkość produkcji

Koszty jednostkowe

Przedział istotności

Wielkość produkcji

Koszty stałe

Przedział istotności

Wielkość produkcji

Koszty stałe

Koszty

Wielkość produkcji

KOSZTY NIEPRODUKCYJNE

Koszty bezpośrednie

Koszty pośrednie

Materiały

Płace

Inne koszty

Koszty wydziałowe

Koszty pośrednie

Koszty

zarządu

Koszty sprzedaży

Produkcja

w toku

Produkty gotowe

Rachunek wyników

Bilans

sprzedane

niesprzedane (zapasy)

KOSZTY PRODUKCYJNE

KOSZTY

niesprzedane (zapasy)

sprzedane

stałe

zmienne

stałe

zmienne

Bilans

Rachunek wyników

Produkty gotowe

Produkcja

w toku

Koszty

sprzedaży

Koszty

zarządu

Koszty pośrednie

Koszty wydziałowe

Inne koszty

Płace

Materiały

Koszty

pośrednie

Koszty bezpośrednie

KOSZTY NIEPRODUKCYJNE

KOSZTY PRODUKCYJNE

KOSZTY

---