ALFABET ARABSKI

اَلأَبْجَدِيَّةُ الْعَرَبِيَّةُ

Postaram się w tym miejscu rozwiać stereotyp, że pismo arabskie jest straszliwie trudne i wręcz nie do odczytania. W rzeczywistości alfabet arabski jest dosyć prosty. Składa się on z 28 liter podstawowych, które z wyjątkiem pierwszej, służą do zapisu spółgłosek. Oprócz liter alfabetu, istnieją również znaki dodatkowe, nie zawsze stosowane w piśmie, a służące do doprecyzowania zapisu. W piśmie arabskim nie ma rozróżnienia na litery duże i małe. Litery arabskie są zapisywane od strony prawej ku lewej. W zależności od pozycji w wyrazie wiele liter zmienia swój kształt. Większość łączy się z literą następną, ale nie wszystkie.

Lekcje arabskiego, które tutaj przedstawiam poprowadzę w sposób możliwie najbardziej popularny, zrozumiały dla szerokiego grona amatorów, dlatego studentów arabistyki uprzedzam, że wprawdzie mogą z nich korzystać w celu swojego rozwoju duchowego i intelektualnego, ale na egzaminach winni jednak okazywać bardziej naukowe podejście do problemu niż niżej przedstawione.

Wspomniane litery alfabetu arabskiego to:

litera	czytana jak	uwagi
ا	-	najczęściej odpowiada długiemu [a:], ale nie zawsze
ب	b	jak w wyrazie: "bardzo"
ت	t	jak w wyrazie: "tata"
ث	th	jak w angielskim wyrazie: "thanks". Wymowa międzyzębowa bezdźwięczna
ج	dż	jak w wyrazie: "dżem"
ح	h	jak w wyrazie: "chata". Ta litera jest czytana bardzo gardłowo i "gładko" bez żadnego śladu chrapliwości
خ	ch	jak w wyrazie: "chata" ale w odróżnieniu od poprzedniej ta litera jest czytana "chrapliwie"
د	d	"d" jak w wyrazie: "dawać"
ذ	dh	jak w angielskim wyrazie: "there". Wymowa międzyzębowa dźwięczna
ر	r	jak w wyrazie: "rada"
ز	z	jak w wyrazie: "zadać"
س	s	jak w wyrazie: "sapać"
ش	sz	jak w wyrazie: "szafa"
ص	s	jak w wyrazie: "skąd". Czytana mocniej niż س
ض	d	jak w wyrazie: "dom". Czytana mocniej niż د
ط	t	jak w wyrazie: "tom". Czytana mocniej niż ت
ظ	z	jak w wyrazie: "ząb". Czytana mocniej niż ز
ع	`	nadaje sąsiedniej samogłosce bardzo gardłowe brzmienie
غ	gh	przypomina francuskie [r]
ف	f	jak w wyrazie: "film".
ق	q	jak w wyrazie: "koło". Czytana jednak bardziej gardłowo niż następna
ك	k	jak w wyrazie: "kasa"
ل	l	jak w wyrazie: "las"
م	m	jak w wyrazie: "mama"
ن	n	jak w wyrazie: "nos"
ه	h	jak w wyrazie: "herbata"
و	w	czasami jak [ł] w "łamać" a czasami jak długie [u:]
ي	j	czasami jak [j] w "jama" a czasami jak długie [i:]

NAZWY LITER ALFABETU

أَسْمَاءُ الحُرُوفِ الْعَرَبِيَّةِ

litera	Nazwa litery
ا	alif
ب	ba
ت	ta
ث	tha
ج	dżim
ح	ha
خ	cha
د	dal
ذ	dhal
ر	ra
ز	zay lub za
س	sin
ش	szin
ص	sad
ض	dad
ط	ta
ظ	za
ع	`ajn
غ	ghajn
ف	fa
ق	qaf
ك	kaf
ل	lam
م	mim
ن	nun
ه	ha
و	waw (czytaj: "łał"))
ي	ja

Wiele liter arabskich ma ozdobne ogony, które tracą, gdy przyjdzie im się połączyć z literą z lewej strony. Np.

litera	postać bez ogona
ب	بـ
ت	تـ
ث	ثـ
ج	جـ
ح	حـ
خ	خـ
س	سـ
ش	شـ
ص	صـ
ض	ضـ
ع	عـ
غ	غـ
ف	فـ
ق	قـ
ل	لـ
م	مـ
ن	نـ
ي	يـ

Ogon dla litery jest ozdobą, niby świąteczne ubranie dla człowieka - gdy nie pracuje, może paradować, bo ładnie wygląda. Do pracy jednak lepiej go zdjąć. Po odrzuceniu ogona możliwe jest już łączenie się litery z kolejną z lewej strony, np. Np.

بت	b+t
تث	t+th
ثج	th+dż
جح	dż+h
حخ	h+ch
خد	ch+s
سش	s+sz
شص	sz+s
صض	s+d
ضع	d+`
عغ	`+gh
غف	gh+f
فق	f+q
قل	q+l
لم	l+m
من	m+n
يي	j+j

Sześć liter alfabetu arabskiego nigdy nie łączy się z literą następną. Są to litery:

ا	alif
د	dal
ذ	dhal
ر	ra
ز	zay
و	waw

W zależności od pozycji w wyrazie litery arabskie mogą nieco inaczej wyglądać. Poniższa tabelka przedstawia jak wyglądają arabskie litery w zależności od tego, czy się łączą z inną literą.

postać samodzielna litery

postać litery na końcu wyrazu

postać litery w środku wyrazu

postać litery na początku wyrazu

Oddzielna kreska z lewej strony sześciu liter wskazuje na to, że między daną literą a sąsiednią musi nastąpić przerwa od strony wskazanej przez kreskę.

1	2	3	4
ا	ـا	ـاـ	اـ
ب	ـب	ـبـ	بـ
ت	ـت	ـتـ	تـ
ث	ـث	ـثـ	ثـ
ج	ـج	ـجـ	جـ
ح	ـح	ـحـ	حـ
خ	ـخ	ـخـ	خـ
د	ـد	ـدـ	دـ
ذ	ـذ	ـذـ	ذـ
ر	ـر	ـرـ	رـ
ز	ـز	ـزـ	زـ
س	ـس	ـسـ	سـ
ش	ـش	ـشـ	شـ
ص	ـص	ـصـ	صـ
ض	ـض	ـضـ	ضـ
ط	ـط	ـطـ	طـ
ظ	ـظ	ـظـ	ظـ
ع	ـع	ـعـ	عـ
غ	ـغ	ـغـ	غـ
ف	ـف	ـفـ	فـ
ق	ـق	ـقـ	قـ
ك	ـك	ـكـ	كـ
ل	ـل	ـلـ	لـ
م	ـم	ـمـ	مـ
ن	ـن	ـنـ	نـ
ه	ـه	ـهـ	هـ
و	ـو	ـوـ	وـ
ي	ـي	ـيـ	يـ

Uwaga:

Postać końcowa litery "ja" bywa też bardzo często zapisywana bez kropek.

Znaki samogłoskowe

O znakach samogłoskowych będzie mowa w drugiej lekcji. Na razie powiemy sobie tyle, że zwykle się ich nie zapisuje i Arabowie czytają tekst w tzw. niewokalizowanej formie, tzn. bez znaków samogłoskowych. Znaki te pojawiają się zwykle w Koranie, w tekstach szkolnych, słownikach i tam, gdzie uważa się, że ich obecność jest niezbędna do prawidłowego zrozumienia tekstu.

Znak samogłoskowy	nazwa znaku	przybliżona wymowa polska	pozycja zapisu
َ	fatha	[a]	nad literą
ُ	damma	[u]	nad literą
ِ	kasra	[i]	pod literą

Istnieje również znak nie wymawiany, informujący jedynie o tym, że w miejscu jego wystąpienia nie powinno się odczytywać żadnej samogłoski. Znak ten nazywa się "suku:n", czyli cisza i wygląda jak małe kółko nad literą. (W starszych tekstach kółko to bywało nie domknięte).

Przykłady wyrazów arabskich

Wyraz	brzmienie	znaczenie
كَتَبْتُ	[katabtu]	napisałem
فَهِمْتُ	[fahimtu]	zrozumiałem
دَخَلَ	[dachala]	wszedł
ذَهَبَتْ	[dhahabat]	poszła
خَرَجْنَا	[charadżna:]	wyszliśmy
يَدْرُسُونَ	[jadrusu:na]	studiują
هُمْ	[hum]	oni
بُولَنْدَا	[bu:landa:]	Polska
مِصْرُ	[misru]	Egipt

---