Temat pracy
(nie mam zapisanego dokładnego)
PLAN:
WSTĘP
POJĘCIA NIEŚMIAŁOŚCI
OBJAWY I PRZYCZYNY
METODY PRACY Z DZIECKIEM
WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI I RODZICÓW
STUDIUM INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU
PODSUMOWANIE
WNIOSKI
1. WSTĘP
W niniejszej pracy podjęłyśmy się próby scharakteryzowania pracy z dzieckiem nieśmiałym. Na samym początku wyjaśniłyśmy samo pojęcie nieśmiałości powołując się na różnych autorów. Następnie skupiłyśmy się na przyczynach i objawach owego stanu - a wiec dlaczego dzieci bywają nieśmiałe, jakie może być tego prawdziwe podłoże, w jaki sposób rozpoznać u dziecka nieśmiałość, czym się ona charakteryzuje.
W dalszej części naszej pracy postarałyśmy się ukazać różne metody pracy z dzieckiem nieśmiałym, a wiec to w jaki sposób do takiego dziecka dotrzeć, jak umiejętnie prowadzić je w toku edukacji i wychowania. To niezwykle cenne uwagi warte zastosowania, gdyż tylko mając odpowiednią wiedzę nie zaszkodzimy dziecku, a wręcz przeciwnie - będziemy w stanie pomóc mu w przezwyciężaniu nieśmiałości.
Na koniec zamieściłyśmy studium indywidualnego przypadku dotyczące chłopca charakteryzującego się dużą nieśmiałością i trudnościami w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami.
Problem nieśmiałości dotyczy wielu ludzi, a zwłaszcza dzieci. Utrudnia ona wielokrotnie życie, gdyż ma znaczący wpływ na kontakty interpersonalne, zmaganie się z przeciwnościami, asertywne postępowanie w życiu. Dlatego tak istotny wydaję się nam poruszony przez nas w tej pracy problem - a wiec to, jak pracować z dzieckiem nieśmiałym, w jaki sposób nauczyć je pokonywać własne zahamowania i nauczyć je odważnego poznawania świata. Stosując odpowiednie metody jesteśmy wstanie zapewnić mu równomierny rozwój zarówno edukacyjny jak i społeczny.2. POJĘCIA NIEŚMIAŁOŚCI
Nieśmiałość - brak śmiałości, pewności siebie, wstydliwość, zażenowanie.
Nieśmiały - nie mający pewności siebie, łatwo doznający uczucia zażenowania w obcowaniu z ludźmi; wstydliwy.
„Być nieśmiałym” to znaczy być „trudnym w kontakcie z powodu bojaźliwości, ostrożności lub nieufności”. Osoba nieśmiała jest „ostrożna i niechętna w kontaktach z pewnymi osobami i przedmiotami”. Ostrożna w kontaktach i działaniu, wzdragająca się przed okazywaniem pewności siebie, przewrażliwienia i bojaźliwości.
Nieśmiałość jest bardziej powszechna wśród dzieci w wieku szkolnym niż wśród dorosłych, gdyż wielu dorosłych potrafiło przezwyciężyć swoją dziecięcą nieśmiałość.
Nieśmiałość - stan psychiczny, w którym obecne są pewne charakterystyczne elementy na płaszczyźnie emocjonalnej, motywacyjnej, poznawczej lub behawioralnej, pojawiający się w sytuacji, gdy jednostka jest lub wyobraża sobie bycie ocenianą przez inne osoby. Na nieśmiałość składają się przede wszystkim:
W sferze emocjonalnej- uczucia zażenowania, skrępowania, zakłopotania, często też lęku.
Nie w pełni kontrolowane zachowania mające na celu doraźne ograniczenie lub uniknięcie tych przykrych emocji.
Koncentracja na przeżywanych emocjonalnych symptomów nieśmiałości, jej zewnętrznych objawów i procesy oceny.
OBJAWY I PRZYCZYNY NIEŚMIAŁOŚCI
Przyczyny:
- dziedziczność (genetyczne);
- behawioryści sadzą, że osoby nieśmiałe po prostu nie przyswoiły sobie umiejętności społecznych, niezbędnych w kontaktach z innymi;
- psychoanalitycy twierdzą, że jest to zaledwie symptom, uświadomiony przejaw nieuświadomionych konfliktów;
- psycholodzy społeczni sugerują, że początkiem nieśmiałości jest tylko i wyłącznie skromna etykietka „nieśmiały” (Zimbardo - „Jestem nieśmiały, bo tak o sobie mówię lub inni ludzie tak mnie nazywają”)
- osobowość (wrażliwe emocjonalnie, lękowo reagujące na nowe bodźce i sytuacje maluchy częściej wyrastają na dzieci nieśmiałe);
- społeczne uczenie się - dzieci uczą się obserwując i naśladując ważne dla siebie osoby (modele społecznych zachowań) - rodziców. Nieśmiali rodzice „uczą” swoje dzieci nieśmiałości poprzez przykład;
- relacje rodzinne - dzieci, które nie czują bliskiego związku emocjonalnego z rodzicami oraz dzieci doświadczyły niekonsekwencji w wychowaniu mogą być pełne niepokoju oraz skłonne do nieśmiałości. Nadopiekuńczy rodzice mogą wpływać na zahamowanie i lęk u dzieci, szczególnie w nowych dla niech sytuacjach;
- brak relacji, doświadczeń społecznych - dzieci, które były izolowane od innych, szczególnie w pierwszych latach życia mogą nie mieć umiejętności społecznych, które umożliwiałyby im łatwe nawiązywanie relacji z nieznanymi osobami;
- ostry (surowy) krytycyzm - dzieci, które doświadczają znęcania się nad nimi, dręczenia przez znaczące dla nich osoby (rodziców, rodzeństwo, osoby z bliskiej rodziny lub przyjaciół) mogą mieć tendencję do nieśmiałości;
- nadmierne wymagania wobec dziecka i wynikający z nich lęk przed porażką - silnie karzące postępowanie rodziców przy stawianych jednocześnie dziecku wygórowanych wymaganiach; dzieci wyśmiewane za błędy lub będące świadkami wyśmiewania innych mogą doświadczać leku przed porażką przejawiającego się jako nieśmiałość (wycofanie);
- zbyt niskie wymagania stawiane dziecku - dziecko nie ma okazji zorientować się jakie są jego możliwości, czego potrafi dokonać;
- ważna jest nie tylko wielkość, ale i rodzaj wymagań - kształtowaniu nieśmiałości sprzyja stawianie wymagań niewzmagających aktywności dziecka; znaczenie ma mała ilość doświadczeń, ograniczanie aktywności dziecka;
- częstsze stosowanie przez rodziców kar i nagród rzeczowych niż psychologicznych;
- elektroniczna rewolucja, charakter obecnych czasów. Ludzie coraz więcej pracują, coraz mniej mają czasu na kontakty społeczne, spotkania z sąsiadami i rodziną. Wiele rodzin ciągle zmienia miejsce zamieszkania. Zrywanie przyjaźni jest bolesne, więc dzieci w ogóle przestają zawierać nowe znajomości. Brak doświadczeń tego typu przyczynia się do samotności.
Objawy:
Postawa |
Stan emocjonalny |
Zachowanie |
Objawy fizjologiczne |
Negatywne myślenie o sobie lub o sytuacji i o innych |
Zażenowanie i bolesna samoświadomość |
Zahamowanie i bierność |
Znacznie przyspieszone bicie serca |
Strach przed negatywną oceną i wyjściem na głupka wobec innych |
Wstydliwość |
Lęk przed spojrzeniami innych |
Suchość w ustach |
Obwinianie samego siebie, szczególnie w kontaktach z innymi |
Smutek i poczucie odrzucenia |
Niższy niż normalnie timbre głosu |
Pocenie się |
Poczucie słabości własnej i potęgi innych (często podświadomie) |
Poczucie samotności |
Drobne, niekontrolowane ruchy ciała, nadmierne potakiwanie lub śmiech |
Uczucie bliskiego omdlenia, ściskanie w żołądku |
Negatywne uprzedzenia w ocenie samego siebie, np. "Jestem niedopasowany, niekochany, nieatrakcyjny" |
Depresja |
Jąkanie się lub inne kłopoty z mową |
Mdłości, ścisk żołądka, możliwe nerwice narządowe |
Nieumiejętność właściwego oceniania sytuacji |
Odczucie przykrości |
Nerwowe zachowania, takie jak: dotykanie włosów, twarzy, kręcenie guzików |
Pocenie się, drżenie rąk |
Zamartwianie się i rozmyślanie nad sytuacjami, perfekcjonizm |
Niska samoocena |
Unikanie stresujących sytuacji |
Drżenie lub trzęsienie się |
METODY PRACY Z DZIECKIEM
Za główny cel wszelkich oddziaływań został przyjęty następujący cel wychowawczy: nabycie przez dziecko umiejętności nazywania przeżywanych stanów emocjonalnych (w tym przypadku wstydu, lęku itp.) oraz radzenia sobie z nimi.
Przed podjęciem jakichkolwiek oddziaływań wychowawczych pamiętać powinniśmy o tym, iż w działaniu stosować należy technikę „małych kroków”. Dorosły powinien towarzyszyć dziecku w trudnych sytuacjach, osłaniać je przed zbyt dużym stresem Powinien również poświęcić dziecku dużo czasu, zaś jego kontakty z dzieckiem muszą być wyważone, delikatne - pozwalające dziecku na oswojenie się z nową sytuacją.
Istotne jest również to, iż punktem wyjścia oddziaływań jest prawidłowa postawa nauczyciela zapewniająca dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Jak zauważa Maria Tyszkowa, warunkiem koniecznym do pomyślnego przebiegu tego rodzaju oddziaływań (...) jest zaufanie i psychiczna więź między wychowankiem, a wychowawcą. Można pomóc “nieśmiałemu z natury” dziecku tylko w przypadku autentycznego zainteresowania wychowawcy sprawami podopiecznego, polegającego na trosce o prawidłowy rozwój dziecka, czuwaniu nad jego działalnością i kontaktami społecznymi, organizowaniu mu warunków do wykazania się nieskrępowaną aktywnością.
Propozycje rozwiązań podzielone zostały na 5 obszarów oddziaływań:
budowanie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania;
pomoc w znalezieniu swojego miejsca w grupie;
budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby (pozytywna samoocena);
praca nad umiejętnością komunikowania się oraz
aktywna współpraca z rodzicami;
przy czym zauważyć należy, iż oddziaływania z jednego z obszarów płynnie wnikać mogą również w inne obszary oddziaływań.
BUDOWANIE ATMOSFERY BEZPIECZEŃSTWA I ZAUFANIA
Stwarzanie dziecku bezpiecznego środowiska szkolnego, budowanie klimatu zaufania przez:
serdeczne pełne uśmiechu i zrozumienia zachowanie nauczyciela wobec dziecka. Nieśmiałe dziecko potrzebuje dużo wsparcia, akceptacji oraz wczucia się w jego lęk;
próby podejmowania rozmów nauczyciela z dzieckiem;
zachowanie pewnej przewidywalności, stałości dnia. Pomocne może okazać się tutaj stworzenie razem z dzieckiem plakatu (wykorzystujemy tutaj chęć włączania się dziecka do zajęć plastycznych) ukazującego kolejno przebieg dnia. Dziecko dzięki niemu będzie mogło odnaleźć się w pełnym zajęć szkolnym. Podczas wykonywania pracy pamiętać należy o chwaleniu dziecka za zaangażowanie w jej wykonanie.
zachowanie względem dziecka konsekwencji w działaniu. Konsekwencja w postępowaniu dorosłych pomaga dzieciom w budowaniu poczucia bezpieczeństwa. Pamiętać więc należy o tym, iż gdy coś dziecku obiecamy, o czymś mu powiemy to nie wolno nam o naszych obietnicach zapominać w późniejszym czasie;
nagradzanie, chwalenie dziecka za każde śmiałe zachowanie. Dostrzegać należy zarówno większe osiągnięcia dziecka, jak i mniejsze sukcesy.
czytanie bajek, opowiadań, w których bohaterowie przezwyciężają nieśmiałość, lęki.
podejmowanie rozmów z dzieckiem uświadamiających mu, iż nie tylko jemu na początku jest trudno w przedszkolu. Nauczyciel może przytoczyć swoje doświadczenia (jeśli były podobne) z pobytu w przedszkolu lub doświadczenia innych dzieci.
POMOC W ZNALEZIENIU SWOJEGO MIEJSCA W GRUPIE
Pomoc w znalezieniu dziecku swojego miejsca w grupię przez:
wykorzystanie sytuacji wychowawczych oraz zabaw integrujących grupę. Wzajemne poznawanie ma ogromne znaczenie dla rozwoju grupy oraz jej poszczególnych jednostek. Przyśpiesza i ułatwia nawiązywanie bliższych kontaktów, ułatwia wypracowanie wspólnych celów, sprzyja integracji i zwiększa satysfakcję bycia razem. Odpowiednio dobrane ćwiczenia dostarczają radości we wspólnym odkrywaniu siebie, przeżywaniu pewnych treści, w tworzeniu pogodnej atmosfery;
zachęcanie dziecka do pełnienia odpowiedzialnych funkcji w klasie szkolnej: bycia dyżurnym, rozdawania pomocy do zajęć, uzupełniania brakującej kredy przy tablicy, itp.;
stopniowe włączanie dziecka do czynnego udziału w zajęciach grupy. Wykorzystanie chęci dziecka do uczestniczenia w zajęciach plastycznych. Tworzenie prac w większych grupach - we dwoje, troje, a nawet czworo dzieci. Prezentowanie prac dziecka (wraz z pracami innych dzieci) na forum grupy (chwalenie dziecka za staranne wykonanie, za piękno pracy, za estetykę wykonania). Próby angażowania dziecka w innego rodzaju zajęcia - zajęcia ruchowe, zabawy dydaktyczne. Pamiętać należy o tym, iż stwarzanie dziecku okazji do częstego występowania wobec innych dzieci lub dorosłych pozwala na stopniowe przyzwyczajanie ich do takich sytuacji.
wykorzystanie przyjaznego nastawienia grupy do dziecka. Zachęcanie dziecka i jego kolegów z klasy do wspólnego uczestniczenia w zabawach.
BUDOWANIE POZYTYWNEGO OBRAZU WŁASNEJ OSOBY
Podwyższenie samooceny dziecka, budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby przez:
aranżowanie sytuacji społecznych pozwalających dziecku na gromadzenie dobrych doświadczeń i realne przeżycie sukcesu. Pomoże to w wypieraniu poczucia małej wartości i niemożności sprostania wymaganiom;
stosowanie zachęty i pochwał (nawet za drobne osiągnięcia) skłaniających do aktywności i korzystnie wpływających na samoocenę dziecka. Wykorzystanie chęci podejmowania przez dziecko prac plastycznych - chwalenie za rezultaty osiągane w pracy, za umiejętność współpracy z innymi dziećmi podczas pracy. Istotne jest również chwalenie za wszelkie przejawy śmiałego zachowania dziecka;
powieżanie dziecku odpowiedzialnych funkcji w klasie szkolnej: bycia dyżurnym, rozdawania pomocy do zajęć, uzupełniania brakującej kredy przy tablicy, itp. Podkreślanie istotności, rangi wykonywanych zadań. Chwalenie za dobrze wykonane zadanie;
korygowanie myśli samokrytycznych i samokarzących poprzez indywidualne rozmowy z dzieckiem.
PRACA NAD UMIEJĘTNOŚCIĄ KOMUNIKOWANIA SIĘ
Wspieranie dziecka w działaniach rozwijających umiejętność komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi przez:
podejmowanie indywidualnych rozmów z dzieckiem
zachęcanie dziecka (a nawet ćwiczenie z nim) do podejmowania dialogu i kontaktów twarzą w twarz. Zwracanie przy tym uwagi na znaczenie uśmiechu i podtrzymywania kontaktu wzrokowego z rozmówcą. Wskazywanie na fakt, że uśmiech prowokuje ludzi do odwzajemniania go, ułatwia tym samym wchodzenie w relacje z drugą osobą;
gry i zabawy dydaktyczne
zapoznanie dziecka z ćwiczeniami oddechowymi pozwalającymi w razie zdenerwowania na opanowanie lęku: głęboki wdech nosem, wydech ustami (ćw. w poz. stoj.), głęboki wdech z wypukleniem klatki piersiowej i długi wydech zakończony rozluźnieniem całego ciała (ćw. w poz. leż.), dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami: wdech z uniesieniem ramion, wydech z opuszczeniem ramion (ćw. w poz. siedz. i klęczącej).
AKTYWNA WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI - WSPÓLNY FRONT WYCHOWANIA
Aktywna i ciągła współpraca z rodzicami polegająca na:
przedstawieniu planu indywidualnych oddziaływań na dziecko w trakcie pobytu w szkole;
informowaniu rodziców dziecka o postępach dziecka - jej skucesach oraz niepowodzeniach (ze szczególnym naciskiem na informowaie o pozytywnych zachowaniach dziecka);
opracowanie wraz z rodzicami „DOBRYCH RAD”, które kierować będą postępowaniem rodziców wobec dziecka w domu.
STUDIUM INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU
Przypadek ucznia charakteryzującego się dużą nieśmiałością i trudnościami w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami
Autor: Joanna Rożek
Etap nauczania: Gimnazjum
OPIS I ANALIZA PRZYPADKU WYCHOWAWCZEGO
Przypadek ucznia charakteryzującego się dużą nieśmiałością i trudnościami
w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami.
1. Identyfikacja problemu.
Niemal w każdej klasie można znaleźć kogoś nieśmiałego, kto z trudem zdobywa się na zabranie głosu i dla którego udział w rozmowie w większym gronie rówieśników jest dużym przeżyciem.
Nieśmiałość to cecha uniwersalna, towarzysząca ludziom żyjącym w różnych kulturach na całym świecie. Przejawem nieśmiałości jest uczucie dyskomfortu oraz częściowe zahamowanie zwykłych form zachowania, gdy dana osoba znajduje się w obecności innych
i kiedy jest obiektem ich uwagi. Obecność innych ludzi wyzwala u osób nieśmiałych negatywne emocje - lęk, wstyd, zakłopotanie. Są one źródłem małej wiary w siebie, przewidywaniem z góry własnego niepowodzenia i kompromitacji. Nieśmiałość może być stanem przejściowym lub trwałym i przybierać różne formy. Stan przejściowy pojawia się zwłaszcza u dzieci i młodzieży, jako normalny etap kształtowania się osobowości i zwykły etap rozwoju. W takim przypadku osoba nieśmiała boi się negatywnych opinii ze strony innych, co wpływa hamująco na jej aktywność. Trwała forma nieśmiałości cechuje jedynie niektórych ludzi o specyficznych cechach osobowości. Napięcie i lęk osób nieśmiałych są szczególnie mocne wtedy, gdy osoby te mają wejść w kontakt społeczny z innymi ludźmi. Ogromne piętno odciskają na nich sytuacje społecznej ekspozycji, kiedy dana osoba jest obiektem uwagi i jest wystawiona na widok publiczny, a także sytuac!
je społecznej oceny (zabieranie głosu na forum klasy, odpytywanie przez nauczyciela itp.). Z takim problemem spotkała się autorka diagnozy u jednego z jej uczniów, rozpoczynając naukę w jednej z pierwszych klas.
2. Geneza i dynamika problemu.
Chłopiec dał się poznać jako typ samotnika, nie zabierający głosu podczas lekcji i nie uczestniczący w rozmowach z innymi uczniami podczas przerw. Niepokojące było również zachowanie ucznia w czasie odpowiedzi ustnej. Nie utrzymywał z nikim kontaktu wzrokowego. Przez cały czas miał wzrok utkwiony w ławkę i nie odzywał się. Pozostali uczniowie czekali z niecierpliwością, czasem niemiło komentowali tę sytuację, co dodatkowo czyniło atmosferę jeszcze bardziej nieprzyjemną.
Był uczniem bardzo spokojnym i poważnym. Zaledwie kilka razy udało mi się odnaleźć uśmiech na jego twarzy. Zawsze przygotowany do lekcji, z estetycznie prowadzonym zeszytem, uzupełnionymi ćwiczeniami i podręcznikiem, zawsze też smutny i jakby nieobecny.
Przeprowadzono rozmowę z mamą ucznia podczas „Dni Otwartych”. Mama ucznia stwierdziła że syn zawsze taki był - cichy i spokojny. Nigdy nie sprawiał problemów. Był bardzo nieśmiały i nie potrafił nawiązać kontaktu z rówieśnikami, a wolny czas spędzał głównie w swoim pokoju. Z rozmowy z mamą nie wynikało, aby w rodzinie były jakieś problemy. Rodzina chłopca jest uznawana za tą, której „się powodzi” (ojciec pracuje, matka zajmuje się domem, ale także korzysta z możliwości dodatkowego zarobku. Utrzymują poprawne relacje z dalszą rodziną i nie dotyczą ich problemy patologiczne.). Nauczycielce udało się także dowiedzieć, czym interesuje się jej syn i co chciałby robić w przyszłości.
Wszystkie cechy wskazywały na występowanie nieśmiałości jako lęku przed odrzuceniem przez rówieśników, negatywną oceną środowiska i strach przed ewentualnym niepowodzeniem, co wynikało z niskiej samooceny oraz braku wiary we własne siły.
3. Znaczenie problemu.
Na powstanie i utrwalanie nieśmiałości u ucznia niewątpliwie wpłynęły oddziaływania środowiska. Lęk przed krytyką ze strony innych, nie tylko rówieśników, wymagania stawiane przez rodziców, nieumiejętność nawiązania kontaktu z rówieśnikami oraz specyficzny etap rozwoju, na którym się znalazł, spowodowało nasilenie nieśmiałości.
W jego przypadku nieśmiałość utrudniała prawidłowe wykonywanie niektórych ćwiczeń na zajęciach (np. praca w parach lub ćwiczenie konwersacji), czasem uniemożliwiała przeprowadzenie pewnych elementów lekcji (np. rywalizacja między uczniami).
Uczeń jest chłopcem o szczególnych potrzebach. Wymaga dużo uwagi i zrozumienia. Potrzebuje wsparcia zarówno ze strony rodziców i wychowawcy, jak i kolegów z klasy. Po rozmowie z mamą chłopca postanowiłam podjąć próbę zminimalizowania istniejącego problemu.
4. Prognoza.
Negatywna:
Nie podejmując żadnych działań nastąpi u chłopca pogłębienie i tak już skomplikowanego stanu emocjonalnego. Skutkiem tego może być całkowite zamknięcie się w sobie, pogłębienie się poczucia niskiej wartości oraz utwierdzenie się w przekonaniu, że niczego nie potrafi zrobić prawidłowo. Ciągła obawa przed ewentualną negatywną oceną otoczenia doprowadzi do całkowitego zablokowania się w sytuacjach społecznej ekspozycji.
Pozytywna:
Podjęte działania spowodują przezwyciężenie nieśmiałości lub przynajmniej jej złagodzenie.
Uczeń zacznie wierzyć we własne siły i możliwości oraz pozbędzie się ciągłego poczucia lęku i zakłopotania podczas zabierania głosu na zajęciach. Zminimalizowanie nieśmiałości przyczyni się do osiągania lepszych wyników w nauce.
5. Propozycje rozwiązania problemu.
Dzieci nieśmiałe często doświadczają uczucia zażenowania i wymagają dużo uwagi. Zadaniem nauczycielki było zatem zaplanowanie i podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia nieśmiałości ucznia i złagodzenie jej skutków. Postawione cele postanowiłam osiągnąć poprzez:
• dawanie pozytywnych wzmocnień
• uczenie przyjmowania komplementów oraz krytycznych uwag
• zachętę i pobudzanie do działania
• stwarzanie okazji do zabierania głosu w obecności innych
• wspieranie w trudnych sytuacjach
• przydzielanie zadań na miarę jego możliwości, które przyczynią się do poszerzenia jego kompetencji
6. Wdrażanie rozwiązań.
Pracę nad nieśmiałością ucznia rozpoczęto od nawiązania ścisłej współpracy z jego rodzicami. Uświadomiono im m.in. potrzebę podjęcia działań, które pomogą ich dziecku przezwyciężyć lub zminimalizować uczucie nieśmiałości. Rozmowy indywidualne z mamą chłopca pozwoliły na wytłumaczenie, jak wielkie znaczenie dla powodzenia zaplanowanych działań ma również atmosfera panująca w rodzinnym domu.
Po pierwszym semestrze klasy I zaproponowano uczniowi udział w pracach zespołu zajmującego się przygotowaniem folderu turystycznego Berlina. Do mojego pomysłu podszedł z dużym dystansem, jednak postanowił spróbować. Atmosfera pracy w tak nielicznej grupie jest szczególna i kameralna. Po niedługim czasie okazało się, że uczeń ma ciekawe pomysły i zdolności związane z planowaniem pracy. Chętnie wspierał kolegów interesującymi materiałami. Powoli budowała się atmosfera zaufania, co pozwalało wzmocnienie poczucia własnej wartości i samodoskonalenie. Uczeń został zauważony przez kolegów i koleżanki z klasy, jego aktywność rosła, a ja miałam okazję do częstszego wyrażania zadowolenia z postępów i pozytywne wzmocnienia.
8. Efekty działań.
Podjęte działania powoli przynoszą oczekiwane efekty. Program był realizowany również przez drugi rok. Aranżowane sytuacje dydaktyczno - wychowawcze sprzyjają samorealizacji i sprawiają, że wychowanek sukcesywnie wyzbywa się kompleksów i coraz bardziej wierzy we własne siły. Śmielej udziela się na zajęciach, próbuje być zrelaksowany, ale niekiedy widać, jak trudno jest mu walczyć ze strachem, stresem i tremą. Za swoiste osiągnięcia można uznać fakt, że uczeń ten coraz częściej inicjuje rozmowy z rówieśnikami, a nawet z nauczycielem w czasie przerw. Staje się osobą coraz bardziej otwartą i ufną w stosunku do rówieśników. Swoim zachowaniem daje najlepszy dowód ciężkiej pracy nad sobą.
Rozmowy z mamą chłopca potwierdziły, że zachodzi w nim duża zmiana, także jeśli chodzi o jego czas wolny i zajęcia - próbuje spędzać więcej czasu z rówieśnikami, wychodzi z domu, udaje mu się również porozmawiać z rodzicami.
Kontynuowanie podjętych działań do końca klasy III przyniesie coraz lepsze efekty, a przejawy nieśmiałości zostaną przezwyciężone lub zminimalizowane, na tyle, że chłopiec będzie mógł bez problemów funkcjonować nie tylko w środowisku innej szkoły, ale przede wszystkim w środowisku społecznym.
9. Refleksje i wnioski.
Nauczyciele mogą przyczynić się do nasilenia nieśmiałości u swoich uczniów lub pomóc im ją przezwyciężyć. Świadomość istnienia problemów, których źródłem jest nieśmiałość, stanowi podstawę do podjęcia działań mających na celu pomoc dzieciom nieśmiałym przez udzielenie wsparcia, a także stawianie adekwatnych do możliwości wymagań.
Należy unikać wartościowania czy też przylepiania etykietki „nieśmiały”, „leniwy”, „nadpobudliwy”. Zdiagnozowanie problemu dziecka jest konieczne ze względu na możliwość ustalenia jego specyficznych potrzeb, a następnie podjęcia odpowiedniej interwencji.
Podczas prowadzenia działań zmierzających do przezwyciężenia nieśmiałości opisywanego ucznia wysunięto następujące wnioski:
• nauczyciel może zminimalizować bierność ucznia nieśmiałego stosując pozytywne wzmocnienia, zachętę i pobudzenie do działania oraz stwarzając sytuacje, w których będzie mogło osiągnąć sukces
• nie należy zrażać się ewentualnymi niepowodzeniami lub zbyt małymi sukcesami, ale wytrwale dążyć do postawionego celu
• ważna jest świadomość rodziców dotycząca danego problemu, aby potrafili właściwie interpretować postępowanie wychowawcze wobec swoich dzieci
• aby osiągnąć zamierzone cele, wszystkie poczynania dorosłych - nauczycieli, wychowanków, rodziców, a także i samych dzieci powinny współgrać i uzupełniać się wzajemnie.
WNIOSKI
Z powyższych rozważań wynika, że nieśmiałość dziecka to przypadłość, która pociąga za sobą całą gamę smutków. Jest ona przyczyną problemów w sferze społecznej- utrudnia
kontakty z ludźmi, hamuje ekspresję, powoduje bierność, wycofanie się oraz izolowanie.
Przyczynia się także do zakłóceń w sferze poznawczej- zaburza percepcję, utrudnia
koncentrację i myślenie, uniemożliwiając wykorzystanie możliwości intelektualnych.
W sferze emocji i uczuć nieśmiałość wyzwala objawy lękliwości ( głównie lęku przed
negatywną oceną ze strony innych ludzi) i poczucia zagrożenia. Dziecko nieśmiałe posiada
zniekształcony obraz świata i samego siebie. Z reguły wykazuje obniżoną samoocenę i niski
poziom samoakceptacji. Nieśmiałości dziecka towarzyszą zazwyczaj objawy fizjologiczne:
napięcie mięśniowe (trudności mowy i oddychania, niezręczność ruchów, zmęczenie),
zakłócenia naczyniowe ( bladnięcie, czerwienienie się ) oraz wydzielnicze ( pocenie się ,
suchość w ustach ).
Dziecko nieśmiałe potrzebuje specjalnego i indywidualnego podejścia nauczyciela które zapewni mu prawidłowy rozwój psychiczny i emocjonalny oraz odpowiednio przygotuje je do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.
M. Szymczak., Słownik Języka Polskiego t. II, PWN, 1979, s. 364
M. Szymczak., Słownik Języka Polskiego t. II, PWN, 1979, s. 364
P. Zimbardo., Nieśmiałość, PWN, 2000, s. 21
P. Zimbardo., Nieśmiałość, PWN, 2000, s.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Nieśmiałość
Krauze - Sikorska H:. Dziecko nieśmiałe. [w:] Edukacja i Dialog Nr 6. Czerwiec 2006.