1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Alkohol izoamylowy [3-metylo-1-butanol, alkohol izopentylowy]

Wzór konstytucyjny: (CH₃)₂CHCH₂CH₂OH

Wzór sumaryczny: C₅H₁₂O

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
alkohol izoamylowy	100	123-51-3	204-633-5	Xn	10-20

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Zagrożenie pożarowe: Alkohol izoamylowy jest substancją łatwo palną, tworzącą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Pary są cięższe od powietrza.

Zagrożenie toksykologiczne: Alkohol izoamylowy działa drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Szkodliwy wskutek spożycia, wdychania par i przedostania się przez skórę. Bakteriobójczy.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Alkohol izoamylowy działa szkodliwie w środowisku naturalnym. Jest produktem naturalnej fermentacji. Większe ilości zrzucone do wód mogą spowodować odtlenienie środowiska.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego alkoholem izoamylowym środowiska.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji leżącej.
2.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie i zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Przepłukać usta. Podać 1-2 szklanki wody do wypicia. U osoby przytomnej wywołać wymioty lub wykonać płukanie żołądka.
2.	Zapewnić spokój, leżenie i ciepło. W razie potrzeby zapewnić pomoc lekarską.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach (usunąć przedtem szkła kontaktowe).
2.	W przypadku konieczności zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	Zasięgnąć porady dermatologa, gdy wystąpi podrażnienie skóry.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Ciecz łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Zbiorniki i inne opakowania narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować. Opary alkoholu strącać rozproszonymi strumieniami wody.
Środki gaśnicze:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka.
Zalecenia szczegółowe:	Mały pożar gasić gaśnicą śniegową (CO2) lub proszkową (ABC albo BC), duży pożar gasić pianą lub w ostateczności rozproszonymi prądami wody. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącego się alkoholu izoamylowego. Powoduje to rozrzucanie palącej się substancji, a tym samym rozprzestrzenianie ognisk pożaru. Zbiorniki narażone na działania wysokiej temperatury chłodzić wodą. W miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru.
Sprzęt ochronny strażaków:	Ubrania odporne na działanie wysokich temperatur. Niezależne aparaty izolujące drogi oddechowe. Stosować eksplozymetr.
Produkty spalania:	Produktami spalania jest ditlenek węgla i woda.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się alkoholu izoamylowego do środowiska, osoby postronne przebywające na zagrożonym awarią obszarze należy natychmiast ewakuować. Awaria musi być jak najszybciej zlokalizowana i zlikwidowana. Obszar dotknięty awarią musi być kontrolowany eksplozymetrem lub za pomocą rurek wskaźnikowych. Do likwidowania skażenia mogą przystąpić przeszkolone w ratownictwie chemicznym osoby. W przypadku wydostania się alkoholu izoamylowego do kanalizacji istnieje niebezpieczeństwo wytworzenia się mieszanin wybuchowych z powietrzem oraz wybuchu.
Środki ochrony osobistej:	Odzież ochronna, ochrony dróg oddechowych z filtrem par oznaczonym kolorem brązowym i literą A oraz filtrem cząsteczkowym P2, szczelne okulary ochronne, rękawice ochronne.
Zalecenia szczegółowe:	W przypadku niemożności zlikwidowania następstw awarii własnymi siłami i środkami, przeprowadzenie akcji należy powierzyć zewnętrznym, wyspecjalizowanym służbom ratowniczym. Chronić kanalizację. W przypadku wydostania się alkoholu izoamylowego do wód powierzchniowych, ostrzec użytkowników. Rozlany alkohol zbiera się mechanicznie oraz za pomocą substancji sorbujących (słoma, siano, trociny, wysuszony torf i in.).
Zabezpieczenie środowiska:	Jak najszybciej zebrać rozlaną substancję. Starać się nie dopuścić do skażenia gleby i wody. Powiadomić odpowiednie władze sanitarne i ochrony środowiska.
Metody utylizacji:	Niszczyć na drodze spalania - zgodnie z wymogami przepisów prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania alkoholu izoamylowego nie jeść, nie pić, nie zażywać leków, unikać kontaktów z alkoholem, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej odpowiedni do pracy z alkoholem izoamylowym, pracować w wentylowanych pomieszczeniach. Przechowywać w zamknięciu, poza zasięgiem dzieci.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Stosować szczególne zasady ochrony przeciwpożarowej. Chronić zbiorniki przed ciepłem i nagrzaniem.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych zbiornikach, pojemnikach i opakowaniach jednostkowych, w magazynie cieczy łatwo palnych wyposażonym w instalację wentylacyjną i elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym, na twardym podłożu. Unikać kontaktów z palnymi i utleniającymi substancjami. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać alkohol izoamylowy, który w żadnej postaci nie nadaje się do technicznego zagospodarowania. Substancja łatwo palna. Likwidacja na drodze spalania, w wyznaczonych miejscach lub instalacjach.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

NDS - 2000mg/m³,

NDSCh - 400 mg/m³.

Rozwiązania techniczne: Wentylacja na stanowiskach pracy i w magazynach. Urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym.

Ochrony osobiste

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrem gazowym B i filtrem cząsteczkowym P2, aparaty oddechowe.
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa nitrylowego.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zbitej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z alkoholem izoamylowym. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Nie wdychać par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Natychmiast usuwać rozlewy alkoholu izoamylowego.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy

Metody oceny narażenia opierają się na oznaczaniu zawartości alkoholu izoamylowego w atmosferze miejsca, na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości alkoholu izoamylowego na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej. Dla oznaczania stężenia par zastępczo można posługiwać się odpowiednimi rurkami wskaźnikowymi.

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 88,15 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Alkohol izoamylowy jest alkoholem alifatycznym. W warunkach normalnych jest cieczą bezbarwną, przezroczystą, o silnym, duszącym zapachu.
9.3	Gęstość: 0,810 g/cm^3 (20)
9.4	Temperatura topnienia: -117^oC
9.5	Temperatura wrzenia: 131^oC
9.6	Temperatura zapłonu: 42^oC
9.7	Temperatura samozapalenia: 340^oC
9.8	Gęstość par względem powietrza: 3,04
9.9	Zakres tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem: 1,2-8% obj.
9.10	Prężność par: 3 hPa w 20^oC
9.11	Koncentracja par w stanie nasycenia/20^oC: 11 g/m^3
9.12	Mieszalność z wodą i innymi substancjami: Alkohol izoamylowy stosunkowo nieźle miesza się z wodą (25 g/l w 20^oC), dobrze z alkoholem i eterem.
9.13	Wartość pH (25 g/l/H2O/20^oC): 7
9.14	Moment dipolowy/20^oC: 1,7 Debye
9.15	Stała dielektryczna/20^oC: 1,47
9.16	Inne: Alkohol izoamylowy otrzymywany jest przede wszystkim na drodze frakcjonowanej destylacji olejów fuzlowych (ubocznego produktu fermentacji alkoholowej). Ponadto alkohol izoamylowy uzyskiwany jest przez chlorowanie frakcji pentanowej ropy naftowej, a następnie traktowanie otrzymanego produktu zasadą. Oczyszczenie następuje na drodze destylacji. Alkohol izoamylowy stosowany jest w syntezach organicznych, np. środków zapachowych, jako rozpuszczalnik lakierów, nitrocelulozy, mas plastycznych, gum.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Substancja chemicznie stabilna w długim okresie czasu. Pary alkoholu izoamylowego z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Alkohol gwałtownie reaguje z silnymi środkami utleniającymi, np. tritlenkiem chromu, kwasem nadchlorowym, chloroformem w obecności silnych zasad.
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia:	Oczy	Tak
	Skóra	Tak
		Spożycie	Tak
		Wdychanie	Tak

Informacje ogólne: Alkohol izoamylowy jest substancją szkodliwą. Znacząco toksyczny w dużych stężeniach. Alkohol izoamylowy wykazuje obok działania narkotycznego również znaczną ogólną toksyczność i silne własności drażniące. Działa drażniąco na błony śluzowe.

Dane toksykologiczne:

LD_{50 (doustnie, szczur)} > 5000 mg/kg,

LC_50(Daphnia)=260 mg/l/48 godz.

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie: Objawami zatrucia wskutek wdychania par są: podrażnienie oczu, dróg oddechowych, uderzenia krwi do głowy, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, płytki oddech, głuchota, utrata pamięci, majaczenia, niewydolność krążenia. Następstwem silnego zatrucia jest śmierć wśród ciężkich objawów neurologicznych.

Kontakt ze skórą: Kontakt alkoholu izoamylowego ze skórą może powodować stany zapalne, suchość, pękanie, co sprzyja powstawaniu wtórnych infekcji.

Kontakt z oczami: Wystąpi silne podrażnienie z zaczerwienieniem. Zaistnieje poparzenie.

Spożycie: Wskutek spożycia alkoholu izoamylowego mogą powstać zaburzenia psychiczne, zataczający się chód, bełkotliwa mowa. W groźniejszych przypadkach następuje utrata przytomności i rzadziej drgawki. Może wystąpić śpiączka.

Skutki zdrowotne narażenia ostrego:

Alkohol izoamylowy powoduje u człowieka zatrucie ostre (aż do śmiertelnych), podostre, lekkie i przewlekłe. Wchłaniany jest głównie drogą pokarmową, a także przez płuca i błony śluzowe dróg oddechowych. Pary w stężeniach poniżej 5% w powietrzu wchłaniają się przez płuca szybko. Alkohol zwiększa i ujawnia działanie większości trucizn. Środki nasenne potęgują działanie alkoholu.

Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego:

Osoby, które chronicznie narażone są na oddychanie powietrzem z zawartością alkoholu izoamylowego, mogą uskarżać się na podrażnienia błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, bóle i zawroty głowy, podniecenie lub ospałość, problemy z układem pokarmowym, wątrobą i nerkami.

Powikłania:

Podrażnienia błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, bóle i zawroty głowy, podniecenie lub ospałość, problemy z układem pokarmowym, wątrobą i nerkami.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Alkohol izoamylowy środowisku ulega całkowitej biodegradacji. Unikać przedostawania się produktu do środowiska. Przed odprowadzeniem do kanalizacji wielokrotnie rozcieńczyć wodą.

Wskaźnik oceny ostrej toksyczności:

wobec ssaków: 3,0

wobec ryb: 3,3

wobec bakterii: 3,7

Stopień zagrożenia wód: mały

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 07 01 04 - inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory z przemywania i ciecze macierzyste.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:		1105
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:		3
14.3	Grupa pakowania:		III
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:		30
14.5	Numer indeksowy (EC):		603-002-00-5
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):		10-20
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):		2-24/25
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 3:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz.84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 1 lipca 2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi alkoholu izoamylowego, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony wytwórcy i dystrybutora alkoholu izoamylowego. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniu jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja szkodliwa.”
Symbole zagrożenia
R 10	Substancja łatwo palna.
R 20	Działa szkodliwie przez drogi oddechowe.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 24/25	Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Alkohol izoamylowy lub 3-metylo-1-butanol
16.2 Znaczenie symboli:
Symbole ostrzegawcze na opakowaniach
Nalepka Nr 3	Materiał łatwo palny. (dla opakowań i instalacji)
Xn	Substancja szkodliwa. (dla opakowań jednostkowych)
Znaczenie oznaczeń transportowych
Numer ONZ: 1105		Pentanole, Alkohole amylowe.
Klasa ADR/RID: 3-III		Materiał ciekły zapalny o małym stopniu zagrożenia wg RID/ADR dla środków transportu
Numer rozpoznawczy zagrożenia
30		Materiał ciekły zapalny.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 25.12.2002 Strona/stron 8/8
Nazwa:	ALKOHOL IZOAMYLOWY

Alkohol izoamylowy

---