ANTROPOLOGIA KULTYUROWA - SKRYPT :)
Antropologia kulturowa 5.10.2011
kierunek ewolucjonistyczny - XIX wiek
duży wpływ kierunków przyrodniczych ( wzór nauk )
Tylor, Morgan
kierunek dyfuzjonistyczny - początek XX wiek,
krytykował metody porównawcze, jakimi posługiwał ewolucjonizm, nie kwestionowali ogólnych założeń.
Wiliam Perry
funkcjonalizm - XX wiek.
Nowa wizja antropologii,
pojęcie funkcji,
badanie jak funkcjonuje kultura i poszczególne jej elementy.
Kultura jako system. Każdy element jest ważny. Są skorelowane ze sobą.
Bronisław Malinowski, wprowadził do antropologii badania terenowe, obserwacje uczestniczące, antropologia powinna się opierąc na badaniach wywołanych przez badacza. „chcesz poznać dzikiego? Zachowuj się jak on”
Alfred Brown
antropologia amerykańska
inne pojmowanie antropologii kulturowej niż w Europie
ogólna nauka o człowieku, ujmowana szerzej
F. Boas - fizyk niemiecki, wyznaczył nowe zarysy i kierunki badań antropologii. Boas i jego uczniowie - Nurt kultura i osobowość. Chęć wprowadzenia psychoanalityki. Zafascynowanie Freudem.
Ruth Benedict, Abram Cardniner, Ralph Linton ( nie był uczniem Boasa)
neoewolucjonizm - ewolucjonizm XX wieczny, posługuje się paradygmatem ewolucji, kożysta z badań terenowych
Wild - kultura jako system dynamiczny, potrzebujący energii
Stuart - twórca ekologii kulturowej
strukturalizm - kierunek europejski. Lata 60, 70 XX wieku
postmodernizm
antropologia współczesna - antropologia komunikacji, media studies, perspektywa feministyczna w antropologii
***
Antropologia kulturowa 12.10
Model etapów procesu badawczego:
etnografia - jest używana na oznaczenie zbierania danych terenowych
etnologia - Europa, kraje Beneluksu
antropol. Kulturowa - używany w stanach.
Claude Lévi-Strauss - nie ma sensu wydzielanie granic między powyższymi naukami.
Proces badawczy: ( model uporządkowania procesów badawczych)
Etnografia - zbieranie materiałów do kultury w danym miejscu i danym czasie.
Etnologia i badacz zaczyna porównywać swoje dane z danymi zbieranymi przez innych ludzi. Porównuje swoją kulturę z materiałami innych.
W końcu 3 etap to antropologia kulturowa. Badacz ma zebrany materiał, dokonał porównać. I teraz zaczyna uogólniać. Zaczyna na podstawie badań teoretyzować swoje wnioski i odnosić je do całej ludzkości.
Badacz nigdy nie jest tylko etnografem. Nie opiera się tylko i wyłącznie na swoich obserwacjach.
Zawsze ma podstawową wiedzę o danym materiale badanym.
KULTURA
Termin, który jest bardzo często definiowany, zarazem termin trudno definiowalny. Od colere - uprawa. Kultura agrarna.
Cyceron - kultura w odniesieniu do umysłu. Filozofia jest kulturą umysłu. Człowiek filozofując uprawia i rozwija swój mózg.
Kultura - coś przeciwstawiane naturze.
Kultura - wąskie i szerokie rozumienie kultury. Szerokie rozumienie - rozumienie antropologiczne. Wąskie - kultura jako ogłada lub kultura jako sztuka.
Szerokie rozumienie kultury - antropologia podkreśla ze człowiek jest zanurzony w kulturze. Kultura jest powietrzem, którym oddychamy. Nie zauważamy ze korzystamy z kultury, ze jej zaczerpujemy.
Kultura, to wszystko to, co nas otacza ale nie jest środowiskiem naturalnym
całokształt wytworów człowieka
kultura: materialna, społeczna ( obrzędowość), duchowa (wierzenia, religie, ideologie, magia,
po II WS zmieniło się postrzeganie kultury. Kultura pewnego rodzaju wiedzą, która człowieczek posiada w głowie. Kultura jest zjawiskiem mentalnym, skoro jest zjawiskiem mentalnym to nie można mówić o kulturze materialnym.
Lata 50-60 Alfred Creber policzył definicje kultury. Wyszło około 150.
Edward Tylor - Pierwsza definicja. Kultura wyliczająca. Kulturą nazywamy: ( i wyliczenie zbioru zjawisk)
Cechy kultury:
jest związana z człowiekiem - tylko człowiek jako gatunek posiada kulturę, ma zdolność do wytwarzania, powielania kultury.
Kiedy zaczyna się kultura?
Punkty graniczne:
Kiedy pojawiły się narzędzia (Engels)
Pojawienie się języka ( język artykułowany - mowa)
jest zjawiskiem ponadjednostkowym
jest powtarzalna
jest wyuczona
ma wymiar czasowy
ma wymiar przestrzenny - kultura nie tyle jest, ile się dzieje. Ewoluuje. Zmiany kulturowe następują szybko. Kultura ma swój początek i swój koniec. Kultura jest ograniczona do terytorium. Ma centrum i peryferie.
jest systemem - nie jest zbiorem elementów. Każdy element ma swoje miejsce i może być badany tylko w nawiązaniu do innych elementów.
jest prawidłowa - Obowiązują w niej pewne prawa.
jest aparatem adaptacyjnym, który przystosowuje człowieka do środowiska naturalnego
J. Godwell - obserwatorka szympansów. Zaobserwowała, ze szympansy potrafią wykorzystywać narzędzia. Wypracowany szereg narzędzi, pomagające „dobrać się” do termitiery. Szympansy potrafią się posługiwać gałęziami nadają jej znaczenie „pałki”. Do rozbijania owoców lub głów. Szympansy zjadają siebie nawzajem.
Czy to znaczy, że szympansy mają kulturę?
Szympansy mimo wszystko porzucały te narzędzia. Wykorzystywały je jednorazowo. Człowiek natomiast ma zdolność zapobiegawczego myślenia. Człowiek zachowuje narzędzia w razie przyszłych potrzeb. Wielokrotne używanie narzędzi.
W latach 80 prowadzono badania nad szympansami w otoczeniu sztucznym. Podawano im narzędzie - haczyk na patyku pozwalające sięgnąć do bananów. Te małpy nie porzucały tego przedmiotów. Wynika z tego, że małpy także mogą zapamiętać. Nie ma pewności jednak czy reakcje te nie zostały przypadkiem wyćwiczone.
Pierwsze narzędzia - narzędzia przemysłu olduwajskiego. Nazwa od wąwozu Olduwaj. Marry i Lois Leakey. Znaleźli narzędzia które miały 2,5 mln lat.
Pierwsza koncepcja - wynalazcą był australopitek. Następna koncepcja ze to był homo habilis. Australopitek był ofiarą swojego bardziej rozwiniętego kuzyna.
Randal White -
celowe pochówki zmarłych
nagła ekspresja artystów
przyśpieszenie wynalazczość w zakresie narzędzi
początki zróżnicowania
Zjawisko dzikich dzieci. Dzieci należące do rasy ludzkiej, nie wychowywały się w społeczeństwie ludzkim, ale wśród zwierząt. Bliższe jest im zachowanie zwierzęce niż ludzkie. Brak umiejętności poprawnej mowy.
***
Antropologia kulturowa 19.10
Cywilizacja
Bardziej popularna niż kultura.
Utożsamiana z kulturą.
Rozróżnienie w 18 wieku. Cywilizacja wtedy zmieniła swoje rozumienie. Zaczęła być utożsamiana z etapem rozwoju.
H.Morgan- pierwsza definicja cywilizacji. Pewny etap rozwoju ludzkości. Era ludzkości zaczyna się gdy człowiek wynalazł pismo.
Cywilizacja - pierwsze rozumienie - synonim kultury. Dla większości Kultura = idea a cywilizacja= technologie, środki wytwórcze.
Cywilizacja - drugie rozumienie. Jest tożsama z kulturą (sztuką, kulturą wyższą, religią). Kultura zatem to kwestie materialistyczne.
KULTURA JEST ZWIĄZANA Z CYWILIZACJĄ.
Cechy cywilizacji:
znaczna liczebność - o kulturze można mówić jako o cywilizacji, jeśli istnieje duża populacja, która jest nosicielem kultury.
złożona struktura hierarchiczna - podstawowy podział zróżnicowania społecznego. Robotnicy, kapłani, żołnierze.
specjalności ról i funkcji -
wysokie natężenie stosunków międzyludzkich
organizacja państwa - musi powstać miasto.
Miasto: można wyróżnić wyspecjalizowane budowle: pałac, świątynie, istnienie działalności ludzkich poza rolnictwem: wymiana, handel. Liczba ludności nie ma znaczenia.
Trzy rewolucje:
pierwsza - rewolucja neolityczna - zachodziła w trzech centrach. Środkowo azjatyckie. Przejście z wędrownego na osiadły tryb życia. Dwa mniejsze centra to Daleka Azja i Mezoameryka- Ameryka środkowa.
druga - wyłonienie się cywilizacji
trzecia - rewolucja przemysłowa - 18-19 wiek
Teoria podboju - doszło do wytworzenia społeczeństwa, po tym jak najeźdźcy opanowali i podbili robotników. Gumplowicz uznał, że to są źródła cywilizacji.
Koncepcja irygacyjna - odwołuje się, że kolebką cywilizacji jest Azja i Sumer. Wynalezienie systemu nawodnień. Współpraca całego społeczeństwa zrodziła cywilizacje. Pojawienie się społeczeństwa warstwowego. Każdy miał swoją rolę do wykonania.
KAŻDA CYWILIZAJA JEST KULTURĄ, NIE KAŻDA KULTURA JEST CYWILIZACJĄ.
Istnieją kultury, które nie wytworzyły organizacji państwowych. Kultury preriowe.
Decydującym elementem cywilizacji jest religia. Decyduje ona o większości czynników. Kultura i cywilizacja zachodu ma istotny element, jakim jest kultura chrześcijańska. Cywilizacja prawosławna - cywilizacja rosyjska. Cywilizacja chińska, cywilizacja japońska. Wyróżnia się jej w kryteriach religijnych.
Ujęcia atrybutywne i dystrybutywne. Dotyczy zarówno kultury i cywilizacji.
Atrybutywne - kultura jako atrybut ludzkości i człowieka jako gatunku. Kultura jako dorobek ludzkości. Takim ujęciem posługiwali się ewolucjoniści.
Dystrybutywne - koncentruje się na konkretnych kulturach w danym miejscu i danym czasie.
Początki antropologii - już czasy starożytne. Ludzie zaczęli rozróżniać się, przedstawiali się między sobą. Zauważają swoją różnorodność.
„Zajmowanie się innymi”. Ludzie zaczynali się zastanawiać, czym spowodowana jest ich różnorodność. Myśl protoantropologiczna. Starożytna Grecja. Kryterium wyodrębniania - grecy a barbarzyńcy. Filozofowie zastanawiali się, skąd się bierze różnorodność. Refleksja nad innością.
***
Antropologia kulturowa 26.10
Podbój ameryki:
XVI w. - dyskusje czy Indianie są potomkami Adama i Ewy
1492 r. - czy Indianie to ludzie? (czy podludzie)
Paracelsus - Indianie pochodzą od innego Adama i Ewy
preadamici - Indianie nie są potomkami Adama i Ewy
konkwistadorzy podtrzymywali mit o Indianach jako podludziach, aby usprawiedliwić swoje mordercze i łupieżcze praktyki
duchowieństwo zauważyło te praktyki i pojęło kroki - bulla kogoś tam - działalność dominikanów i jezuitów
Ameryka pd i śr - kolonizacja przez katolików, przygoda, sława, bogactwo → powrót do Europy jako bohaterowie; pozostawianie rodzin w Europie → związki z Indianami - Metysi (dopuszczalne przez katolicyzm)
Ameryka pn. - kolonizacja przez purytanów - tępieni przez państwo i króla; podróż w poszukiwaniu nowego miejsca na Ziemi z całymi rodzinami; plebejski i demokratyczny charakter purytanów; zabierano ziemię Indianom
Oświecenie
zainteresowanie człowiekiem miało charakter filozoficzny (już od XVII w.)
kontrpropozycja do Arystotelesa (pogląd: zwierzę społeczne - zakwestionowane)
Thomas Hobbes - społeczeństwo powstało wskutek rozwoju - od anarchia do organizacji (umowa społeczna) potrzeba władzy i do panowania skłoniła człowieka do stworzenia społeczeństwa; brak władzy=wojna każdego za każdym
J.J. Rousseau - dziki istotą szczęśliwą; dobry w sposób naturalny nie skażony przez społeczeństwo
Hume - negatywny do Hobbesa; koncepcja Rousseau beznadziejna; systemy społeczne systemami naturalnymi z natury ludzkiej
determinizm geograficzny - Monteskiusz - czynniki wpływające na człowieka powodują zróżnicowanie rasowe - dostosowanie do warunków
Idea postępu - doskonałość; potrzeba przezwyciężania przesądów (Pojęcia: przesąd, zabobon); idea ta pozwoli przewidywać różne etapy, skutki rozwoju
rozwój społeczeństwa działaniem pewnych praw - determinizm rozwojowy - ciągle nowe cele, ciągłe doskonalenie
historia ludzkości!
Łowiectwo → pasterstwo → rolnictwo → przemysł
wszyscy ludzie posiadają takie same cechy psychiczne - filozofia racjonalistyczna
EWOLUCJONIZM
Ewolucjonizm - 1860-1890; 1859 - „O pochodzeniu gatunków” K. Darwin - nie utożsamiać ewolucjonizmu tylko z Darwinem! Nie jest to przekład teorii Darwina na ewolucjonizm!
Rozwój, postęp, wzrost, zmiana społeczna, ewolucja= postęp
dzisiaj bardziej stałe znaczenie ewolucji;
ewolucja jako proces uniwersalny,
brak zainteresowanie grupami etnicznymi, społeczeństwami tylko ludzkością;
atrybutywne pojmowanie kultury - ogólne fakty;
badanie społeczeństw pierwotnych;
uważali się za historyków; pierwotne społeczności żyjącymi przodkami;
ignorowali czynnik chronologiczny - porządkowanie faktów wg teorii ewolucji społecznej;
wyjaśnianie zjawisk społecznych tylko poprzez ich genezę;
życiem społecznym rządzą prawa współwystępowania zjawisk,
uznawano ze jest możliwe istnienie różnych instytucji przypisanych do różnych etapów ewolucji
dzikość
barbarzyństwo
cywilizacja (pismo)
Założenia ewolucjonizmu:
Jedność natury ludzkiej
fundament ewolucjonizmu człowiek zawsze i wszędzie
wykazuje te same cechy psychiczne -potrzeby ludzkie
zaspokajane w podobny sposób; doświadczenie ludzkie identyczne
człowiek istotą wynalazczą - co zostało wynalezione w jednej kulturze zostanie wynalezione w innej - powtarzalność wynalazków
Uniwersalizm rozwoju
Rozwój procesem któremu podlega nie tylko kultura ale i wytwory w jej obrębie
Genetyczna ciągłość rozwoju
Rozwój kultury uwarunkowany wcześniejszym; każda społeczność musi przejść przez wszystkie etapy rozwoju
Ukierunkowanie zmiany k.
Charakter rozwoju jednokierunkowy - zmiany = postęp
Rozwój kumulatywny
Dyferencyjny charakter zmiany
Od formy prostej do formy złożonej
Wraz ze złożonością następuje komplikowanie układu
Stabilność rozwoju (gradualizm)
Unilinearność rozwoju w długich okresach czasowych
kultury są identyczne; różnice chwilowe i bez znaczenia - najważniejsze co łączy kultury to konwergencja etapów rozwoju
Metoda porównawcza
Zestawienie ze sobą różnych elementów k. z całego świata
Podkreślenie wagi przeżytków (survivals)
formy, praktyki, wierzenia, przedmioty których pozostałości przetrwały w późniejszych stadiach rozwoju
kaprys ewolucji lub przyzwyczajenie człowieka
Poszukiwanie genezy zjawisk
ewolucjoniści „badacze gabinetowi” - nie prowadzili badań terenowych; tylko materiały z drugiej, trzeciej ręki, rysunki, zdjęcia = popełnianie błędów
stosowanie metody porównawczej atomizacją kultury! Kultura nie jako system tylko zbiór elementów.
***
09.11.11.
DYFUZJONIZM
polemika z ewolucjonizmem.
Zainteresowanie zjawiskami kultury i środowiska.
Inspirator Fridrich Lacer. Szkoła Wilhelma Schmita- wspólne dzieło Greebrera metoda kulturowo-historyczna, charakterystyczna dla dyfuzjonizmu - Metoda, której celem jest wykazanie powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami kultury. Skupienie nie na przejściu jednego elementu do drugiego ,a kompleksach kulturowych”. Nie przenosi się tylko narzędzi, a całe koncepcje, świadomość zastosowania. Transfery całych zespołów elementów kulturowych.
Aby ustalić powiązania między nimi stosowano metodę kulturowo-historyczną.
Wykorzystywanie kryteriów: jakości i ilości.
Jakość(forma- zewnętrze podobieństwo badanych obiektów.
Ilości- kwestia uprawdopodobnienia historycznych powiązań między kulturami. Wielość elementów między kulturami, im większa liczba tych elementów tym większa pewność kontaktu. Jeżeli dotyczą różnorodnych dziedzin człowieka tym większa prawdopodobność kontaktów, dyfuzji między kulturami.
Nie istotne gdzie kultury się znajdują konkretnie. Kwestia chronologiczna nie jest istotna istotne kryterium formy i ilości.
Podobieństw powinny dotyczyć maksymalnej liczby elementów kultury.
Przenikanie kultur oparte o te 2 kryteria.
Kryteria pomocnicze : ciągłości i stopnia pokrewieństwa.
Krąg kulturowy - kulturkreis; trasa wędrówki; możliwe umieszczenie dzięki tym 2 kryteriów. Umieszczenie na mapie jak przenoszą się elementy kulturowy z centrów w inne miejsce.
K. kulturowe- ośrodki kulturowe konkurencyjne do siebie, względnie izolacyjne z których wynalazki wędrowały po całym świecie. Kultura mogła rozwijać się samodzielnie, a owe elementy roznoszone były po całym świecie.
K. Kulturowe to źródła wiec można określać starsze i młodsze kręgi kulturowe młodsze pochodzą z mieszania dwóch starszych kultur. Jeżeli wykazują podobieństwa to znaczy że musza pochodzić z jednego źródła. Wspólna geneza. Wytwory kulturowe rozpowszechniły się z danego kręgu na cały świat.
Zespół cech kulturowych gospo. Ekon. Działalności człowieka.
Nieporozumienia, to co zalicz się do danego kręgu kult. A co nie. Nie posiadali możliwości metodologicznych. W dowolny sposób łączyli te cechy i ignorowali- KRYTYKA DYFUZJONIZMU
Mon genetyczne pochodzenie człowieka(Schmit)- człowiek i jego kultura muszą wywodzić się z jednego miejsca; to miejsce to Azja środkowa.
Dyfuzjoniści uważali się też za historyków. Chcieli ustalić najdalsze dzieje ludzkości. Według Schmita najstarszy kręgi kul: krąg kultury bumerangowej.,,tasmańskiej, totomowej(pauaska), kultura dwuprasowa. Na nie nawarstwiały się młodsze kultury.
Podziały kręgów kulturowych według księdza Schmita)
Prakultury- kultury na szczeblu zbieracko łowieckim, przed wynalezieniem rolnictwa
Prymarne i sekundarne- znały rolnictwo, ale różniły się poziomem zaawansowania
Tercjalne- w sposób bezpośredni prowadziły do kultury europejskiej.
Dziś twierdzi się , że księdza Schmita nazw ewolucjonistą liniowym, kultury ewoluują ale nei według jednego schematu.
DYFUZJONIZM BRYTYJSKI
kontrowersyjność poglądów
nie znaleźli kontynuatorów
skrajny dyfuzjonizm
Początek XXw.
Wiliam Rivers-prekursor
William Perry
Gratson Eliot Smith
Nie negowali zjawiska ewolucji, ale ważniejsze badanie procesów dyfuzji. Jak elementy kultury przemieszczały się po całym świecie.
Kultura pewien zespół elementów określony przez rekonstrukcję historyczną.
Gdzie narodziła się kultura?
Uznawali , że podstawową kulturą jest jedna kultura- kultura egipska.
Orędownicy tezy o monogenetycznym pochodzenia człowieka i kultury
Fascynacja odkryciami archeologów w Egipcie.
Co po etapie gospo. Łowieckiej sprawiło, że ,kultura zaczęła tak szybko się rozwijać, nauczyli uprawy ziemi i tp- ze względu na fakt, ze coś wynaleziono, kultura pozwoliła na dynamiczny rozwój człowieka. Przekonani, że wynalazki zdarzają się niezwykle rzadko ten jeden jedyny raz miał miejsce w Egipcie. Starożytni Egipcjanie wymyślili wszystko: sztukę, architekturę itd…wszystkie składniki kultury.
Dowodem na cechy zespołu kulturowego jest wiara, wiara że dynastia pochodzi od słońca, budowa piramid, mumifikacja zwłok, podwójna organizacja społ( władza świecka i religijna), wiara w wartość pereł, wynalazek komunikacji, środków transporty dzięki temu mogły rozprzestrzenić się na cały świat.
Przeciwstawiano sobie inteligentnych, innowacyjnych Egipcjan i reszty ludów, które pozostały by bierne- dlatego owa wizja nie przejęła się.
TEORIA PANEGISKA- PANEGIPCJONIZM
Dyfuzjoniści uważali owy pogląd za absurdalny ; dzieło fantastyczna literackie nie naukowe. Odrzucone, krytykowane przez naukowców.
FUNKCJONALIZM
Wyspy Brytyjskie;
Prekursorami byli socjologowie francuscy- Emil Durkheim(francuska szkoła socjologiczna)- nie prowadził badań empirycznych , bo był socjologiem ,ale jego poglądy wywarły duży wpływ
Marcel Mauss(1872-1950),
Robert kertz( 1881-1915),
Levy Bruck (1857-1939)
Arnold von Gennep (obrzędy przejścia- faza zawieszenia; często uważany za folklorystę).
Durkheim stworzył szkołę Durkhaimowską- powstała na tle dyskusji na temat kryzysu; sceptycznie nastawiony do konserwatyzmy, liberalizmu, socjalizmu, nie uległ modzie na socjalizm- gdyż sprowadza do aspektu człowieka do gospodarczego aspektu człowieka- co upłyca działalność człowieka
Stefan Czarnowski- uczeń Durkhaima;
inspiracja dla Marka Blocha- nowa historia, skupienie nie na wielkich wydarzeniach, a mikro historiach.
Ferdynand de Saussure- twórca funkcjonalizmu.
Postulat metodologiczny- fakty społeczne należy traktować jak rzeczy, zachować dystans. Zjawiska społeczne są skomplikowane nie należy wygłaszać oczywistych komentarzy, badacz nie wie o nich nic pewnego, nie wygłaszać pewnych opinii.
Postulat aby przystępując do badań społecznych badacz nie czynił żadnych poza empirycznych założeń- badacz wyzbywał się własnych systemów wyobrażeń, ideologii.
Fakty społeczne według Durkheima- wszelkie aspekty działalności człowieka, i te utrwalone
i te które dzielą się jednostkowo. Społeczeństwo wpływa na działalność jednostek.
Badania społeczne należy łączyć z metodologią przyrodniczą.
Organicyzm- społeczeństwo traktowane jako organizmy .
Pojęcie funkcji - jako pierwszy wprowadził je na grunt nauk społecznych. Zamiennie stosowane do terminu CEL.
Społeczeństwo należy badać jako system - w jego obrębie istnieją więc zależności, nie można redukować ich do pojedynczych składników systemu. Społeczeństwo wykazuję różne potrzeby, zaspokajane w różny sposób jeśli społeczeństwo ma trwać.
Należy poszukiwać oddzielnie przyczyny, ale i odrębnie jaką funkcję pełnią te fakty.
Inspiracje dla Malinowskiego i Radcliffa- Browna zaczerpnęli pojęcie funkcji
Pojęcie analizy funkcjonalnej- jaką funkcję pełni dane zjawisko w ramach systematycznego społeczeństwa
Kultura jako system społeczny - złożony z wielu elementów mający spełnić daną funkcję, ale analizowany w odniesieniu do pozostałych.
Nie atomizowali kultury.
Kultura rozpatrywana całościowo jak organizm biologiczny.
***
Antropologia kultury 16.11
FUNKCJONALIZM
PRZEDSTAWICIELE - Malinowski i Radcliffe-Brown.
CZAS - Lata 20 XX wieku
Nazwa wywodzi się od pojęcia funkcji.
Odcięcie się od dotychczasowego nurtu antropologii. Byli przekonani, że stworzyli nową naukę, nową antropologię.
Krytykowali ewolucjonizm i dyfuzjonizm.
Obaj badacze pojmowali kulturę i społeczeństwo jako system.
Posługiwali się pojęciem funkcji jako skutkami społecznymi.
Antropologia funkcjonalna:
jest nauką holistyczną - miała być nauką całościowa. Nauka i społeczeństwo jako całość. Badanie kultury polegało na badaniu jej w podejściu całościowym. Nie można ignorować żadnych elementów. Kultura jako zintegrowany system. Inne pojęcie przekreśla wartość badań kultury. Kultura istnieje ponieważ istnieje społeczeństwo.
jest nauką synchroniczną - nauka zgodna z czasem. Zerwanie z perspektywą historyczną. celem nie ma być odtworzenie najstarszych życia ludności; Należy zerwać z wizja antropologii jako nauki chcącej odtworzyć przeszłość. Badanie tych kultur, które jest w stanie zaobserwować w terenie. Skupienie się na badaniu działań współczesnych.
jest nauką empiryczną - badania mające na celu wywołanie źródeł. Metoda intensywnych badań społecznych - Malinowskiego. Bezpośrednie badania terenowe.
jest nauką nomotetyczną - nauka, która dostarcza wiarygodnych uogólnień. Pozwala ustalić prawa, które rządzą kulturą. Antropologia miała być także dziedziną wyjaśniającą.
jest nauką rozumiejąca - należy rozumieć kultury pierwotne. Rozumienie niezależnie od wiedzy historycznej. Badacz bada kultury bez żadnych założeń wstępnych. Badacz jako czysta kartka.
R-Brown - kultura jest czymś podrzędnym. Malinowski zajmował się kulturą, Brown zajmował się społeczeństwem.
Założenia teorii funkcjonalnej:
założenie o swoistości systemu społecznego - jest konsekwencją holistycznego punktu widzenia. Kultura jest systemem. Nie można rozbijać kultury na osobne cząstki. Jeśli się ja rozbije, to nie otrzyma się wyjaśnienia tego, czym jest kultura. Jeżeli kultura jest systemem, to musi posiadać właściwości swoiste, które nie dadzą się zintegrować.
założenie o samoregulującym się charakterze społecznym - system społeczny utrzymuje się w stanie równowagi. Tylko równowaga zakłada przetrwanie.
założenie o istnieniu wymogów funkcjonalnych - kultura wymaga skłonność do tego, by w równowadze się utrzymać.
założenie o funkcjonalności podsystemów społecznych - jeżeli warunkiem utrzymywania się społeczeństwa jest utrzymywanie wymogów, to poszczególne organy muszą rozwiązywać problemy i muszą utrzymywać te wymogi. Muszą odgrywać przydzieloną im funkcję
założenie o egzogennym charakterze zmiany społecznej - każda zmiana jest katastrofą. Wytrąca ona społeczeństwo z równowagi.
Założyciele:
Bronisław Malinowski - 1884 - 1942 → jego ojciec był ludoznawcą. Malinowski studiował matematykę, fizykę, filozofię. Wyjechał na dalsze studia do Lipska a później do Londynu. „Rodzina u Aborygenów Australijskich” - pierwsza publikacja Malinowskiego „jego drugi doktorat”. 1914 r - Malinowski wyjechał na badania do Nowej Gwinei. Seria prac poświęconym dzikim na wyspach Triobranda. To one zapewniły Malinowskiemu sławę. W 1939 zaproszony do Stanów Zjednoczonych. Z powodów II WŚ nie wrócił do Polski. Badania poświęcone kulturze, Kultura była mechanizmem zaspokajania potrzeb ludzkich. Bardziej związany z nauką brytyjską niż z polską.
Alfred Radcliffe- Brown - 1881- 1955 - urodził się w Anglii w biednej rodzinie. Spowodowało, to, że rozpoczął karierę nieco później. Do nazwiska Brown (po ojcu) dodał nazwisko matki, której był wdzięczny za wychowanie. Rozpoczął studia w Cambrigde, ponieważ zdobył stypendium. Nauki moralne studiował. Charakter geograficzno - antropologiczne miały jego pierwsze badania. Prowadził je na Andamanach. Celem tych badań było plemienie Negrytów. Badanie ich kultury i języka. Miało to na celu odtworzenie ich historii. Po tych badaniach Brown zaczął uważać się za antropologa. 1922 została opublikowana książka o badaniach - „Wyspiarze Andamańscy”. Następne badania w Australii. Praca na uniwersytecie w Afryce i w Australii i w Chicago. Do emerytury związany z katedrą w Oxfordzie.
ROK 1922 - POCZĄTEK ANTROPOLOGII FUNKCJONALNEJ. PUBLIKACJA MALINOWSKIEGO I BROWNA.
Co różniło Browna od Malinowskiego?
Brown - interesował się głównie strukturą społeczną. Nie uważał kultury za autonomiczny przedmiot badań. Kultura jest konsekwencją istnienia struktury społecznej. Kultura służy temu, by członkowie społeczeństwa mogli się do niego dostosować. Uznawany za prekursora strukturalizmu.
Malinowski - interesował się głównie kulturą.
Różnice nie dotyczyły założeń teoretycznych i metodologicznych.
Brown - POJĘCIE STRUKTURY (ZAPAMIĘTAĆ)
Równowaga systemu społecznego - dzięki organom
Równowaga systemu społecznego - dzięki niekwestionowaniu norm - Brown
Funkcja:
Malinowski - pojęcie funkcji w pierwszych już jego pracach. Nigdy nie podał w ostateczny sposób jej definicji, Najbardziej pełna definicja pojawiła się w 44 roku. Termin funkcja był jego tworem oryginalnym. Różniło się od pojęć funkcji Durkheima. O różnicy decyduje połączenie funkcji i kategorii potrzeby. Funkcja to skutek działalności jednostek. Potrzeba wtórna, pierwotna, integratywna → Funkcje miały na celu zaspokojenie tych potrzeb. Jednostka działa po to, by zaspokoić swoje cele. Skutkiem może być zaspokojenie kulturowe. Zaspokojenie jednostki nie jest równoważne z zaspokojeniem społeczeństwa.
Brown - odwoływał się do prac Durkheima. Uważał go za swojego mistrza. Brown był konsekwentny co do definicji funkcji. Funkcja jakiegoś zwyczaju było utrzymanie stabilności - równowagi układu społecznego. Z czasem inne pojęcie funkcji. Łączenie pojęcia funkcji z pojęciem struktury społecznej.
Antropologia kulturowa - 23.11.
France Boas - 1858 - 1942 - rodzina zaangażowana w działalność polityczną. Główny kierunek jego studiów fizyka i matematyka. Jeden z pierwszych krytyków ewolucjonizmu. Środowisko i kultura są powiązane. Powinno się także rozpatrywać poszczególne kultury. Boas jest badaczem, którego trudno zakwalifikować do jednego kierunku. Boas był anty-teoretykiem. Sam nie napisał żadnej książki.
Antropologia amerykańska: antropologia, antropologia fizyczna, archeologia, etnologia/etnografia
Unaukowienie antropologii: wprowadzenie do antropologii metod badań fizycznych: metody indukcyjnych.
Relatywizm kulturowy: wątpienie i sceptycyzm w możliwość ustalenia praw, które mogą rządzić kulturą. Czy przemyślenia co do jednej kultury mogą być przyłożone do innej kultury.
Metoda historyczna - badanie określonej kultury w określonym okresie czasowym.
Kultura ulega zmianom w czasie na swój specyficzny sposób. Mają na to wpływ czynniki środowiskowe.
Kultura jest systemem dla Boasa. Wiąże go to z funkcjonalizmem. Dlatego nie można go nazwać dyfuzjonistą.
Wprowadził do badań o kulturze wywiad psychologiczny. Po raz pierwszy postawił pytanie o to jak kultura działa na osobowość człowieka.
PSYHOKULTURALIZM
(„nurt kultura i osobowość”)
Został założony w latach 20 przez uczniów Boasa. Największe triumfy w 30 latach 20 wieku. Wpływy do lat 60. Ale dzisiaj także ma wpływy.
Fascynacja jak kultura wpływa na jednostkę ludzką.
W jaki sposób można określić człowieka jako reprezentanta kultury. Człowiek tworzy i wpływa na kulturę.
Kultura wpływa na umysł człowieka.
Indywidualne działania jednostek układają się w pewne wzory.
Kultura jest pewnego rodzaju fikcją, kiedy jest oderwana od tworzących ja jednostek.
Można wyjaśniać kulturę, wyjaśniając ją w ramach biografii.
Podczas badań ważny bezpośredni kontakt w terenie z jednostkami.
Odrzucali introspekcje. Tylko spojrzenie z zewnątrz może dawać ważne wyniki badawcze.
Odrzucano determinizm biologiczny - natura ludzka jest bardzo plastyczna. Jest podatna na wpływy kulturowe.
Założenie psychokulturalizmu:
założenie ciągłości - istnieje ciągłość do świadczenia między dzieciństwem a dorosłością. Osobowość jest kształtowana przez okres dzieciństwa. Traumy są w okresie późniejszym przyczyną frustracji i depresji. Wszystko to wywiera wpływ na kulturę.
Pojęcie socjalizacji - uczenie się społeczeństwa.
Pojęcie enkulturacji - uczenie się kultury w dzieciństwie
założenie jednostronności - istnieje ścisły związek między kulturą a osobowością. Każdej kulturze odpowiada określony typ osobowości ( dominującą, modalną, podstawową)
założenie jednolitości - każda kultura dąży do spójności. Jeśli każda kultura jest spójna można ją opisać za pomocą kilku określeń.
założenie odrębności - kultury są odrębne od siebie, współistnieją, nie przenikając się.
***
Antropologia kulturowa 30.11
Margaret Mead - problemy współczesnej młodzieży komentowała pod względem swoich badań.
Kiedy Derek Freeman wydał książkę poświęconą Mead i Samoa wybuchł skandal. Okazało się, że Derek był w tych wioskach, w których kilkanaście lat wcześniej była Moad. Ale nie znalazł tam, tych kultur, które znalazła Mead. Stwierdził, że Margaret opisała te kultury zbyt jednostronnie. Mead - seksualnie dojrzałe kobiety vs. Derek - zdominowanie kobiet przez mężczyzn w średnim wieku. Wg Dereka kultura ta jest kulturą krwawą i wojowniczą. Bitwy, wykorzystywania seksualne, przemoc wobec dzieci i kobiet.
Debata, w której brał udział Derek i córka Mead. Zakończyła się kompromisem. Margaret będąc na Samoa była bardzo młodą kobietą - 20sto paro letnią. Podczas badań mieszkała u amerykańskiej rodziny. Nie wniknęła w tą kulturę. Oglądała ją z zewnątrz. Patrzyła na tą kulturę poprzez pryzmat jej młodości. I tak też chciała widzieć kobiety na tej kulturze. Dereck - po doświadczeniach wojny w Wietnamie, 40 paro letni. Patrzył na kulturę na Samoa poprzez pryzmat swoich doświadczeń.
Po tej debacie pytanie: jak bardzo antropolog przenosi swoje wyobrażenia i sądy na kulturę, którą bada?
Czy te opisy kultur, są tak naprawdę opisami kultur, czy czasem nie są wykreowanymi kulturami przez badacza.
Margaret Mead - pojmowała kulturę, jako konfigurację wzorów zachowania. Uznawała, że kultura jest zasadniczym determinantem osobowości ludzkich. Prekursorka feminizmu i gender studies. Badała także kwestię rodziny. Stosunki między młodymi generacjami a starymi generacjami. Wyróżniła:
Kultury postfiguratywne - kultury statyczne. Występuje w nich poczucie niezmienności wzorów kulturowych. Jeśli pojawia się zmiana, jest ona asymilowana z resztą. Duża rola tradycji, autorytetów i ludzi starszych. Ich starość jest waloryzowana pozytywnie. Przeszłość ma władzę, nie kwestionuje się jej. Warunkiem tożsamości są: przeszłość, przodkowie i posłuch. Mnie ignoruje się rad i wskazówek ludzi starszych.
Kultury konfiguratywne - charakteryzuje się dominacja ludzi starszych. Występuje odmienność wzorów pokolenia młodszego i starszego. Dalej mocna pozycja starszych ludzi. Ale młodzi mogą reprezentować inne wzory zachowania. Społeczeństwa przemysłowe. Przerwana ciągłość kultury. Nie ma akcentowania tego, co pochodzi z przeszłości.
Kultury prefiguratywne - kultura przyszłości. Opisywała stan, który miał się dopiero pojawić. Wyzwolona z przeszłości. Brak autorytetu starszego człowieka. Starsza generacja uznaje niezależność młodych. Będą musieli się oni uczyć od młodych wzorów i zachowań.
Abraham Kardiner (1891-1981)
Odrzucił ewolucjonizm. Odrzucił tezę Freuda, że człowiekiem rządzi instynkt, odrzucił uniwersalizm.
Położył nacisk na adaptacyjny charakter teorii Freuda.
Uznał, że kultura i osobowość wzajemnie na siebie wpływają.
Osobowość nie jest całkowicie zdominowana przez kulturę.
Ludzie nie mają wspólnego charakteru.
„Osobowość podstawowa” - pewna osobowość wspólna większości społeczeństwa, jest zharmonizowana z instytucjami, jakie działają w społeczeństwie. Matryca, na bazie której tworzą się osobowości innych ludzi należących do danej kultury. Mogą to być różne charaktery.
„Charakter społeczny” -
Ludzie nie mogą mieć wspólnego charakteru, tak jak nie mogą mieć wspólnej wątroby.
Badacz kultury wg Kardinera powinien uprawiać badania terenowe, tak aby odkryć osobowość podstawową.
Wprowadził analizę Freuda. Upowszechnił psychoanalizę.
Ralph Linton (1893 - 1953)
Nie był uczniem Boasa.
Wprowadził w szeroki obieg prace Boasa i Kardinera.
Prekursor dzisiejszego spojrzenia na kulturę. Sformułował pogląd, że jednostka nie zna i nie można znać całości kultury, w której uczestniczy. Społeczeństwo nie może wyrażać wszystkich wzorów.
Społeczeństwo dzieli swoich członków na kategorie.
Korespondował z Radclif Brownem.
Uczestnictwo w kulturze zależy od statusu.
Zbiorowość wpływa na jednostkę poprzez zróżnicowane oczekiwania względem tej jednostki, wszystko się dzieje ze względu na status.
Linton nie był funkcjonalistą.
***
Antropologia kulturowa 14.12.
Julian Steward (1902 - 1972)
Ewolucja wieloliniowa
Ekologia kulturowa → antropologia ekologiczna - co człowiek zrobił ze środowiskiem, w jaki sposób je zmienił, wpływ dwustronny; człowiek na środowisko i środowisko na człowieka, w podobnych środowiskach kształtują się podobne typy kulturowe
Urodził się w Waszyngtonie, potem przeniósł się do Californii, gdzie poznał Indian. Zaangażował się w życie Indian, studiował antropologię, zoologię i turystykę. Większe zamiłowanie do badań empirycznych. W 1929r. uzyskał stopień doktora. Opublikował szereg prac dotyczących Indian.
Podobnie jak szkoła Boasa był przekonany że wpływ kultury ma ogromne znaczenie na zachowanie człowieka. Kultura to pewnie zespół środków stworzony przez człowieka, przystosowany do środowiska naturalnego.
Interesował się ewolucją kultury.
Zmiana kulturowa była efektem działań człowieka , który wykorzystuje kulturę by przetrwać. Jest pewnego rodzaju mechanizmem, przyczyna i skutek, odwoływał się do badań biologicznych. Podobne warunki środowiskowe sprawiają że pojawiają się podobne organizmy. Można to przenieść na świat człowieka, na kulturę.
Przekonanie o powtarzalności zdarzeń, nie fatalizm.
TEORIA MATERIALISTYCZNA, konkretne uwarunkowania. Metoda porównawcza (ewolucjonizm). Wpłynął na kształt dzisiejszej antropologii. Poziomy społeczno- kulturowe : poziomy rozwoju.
Spopularyzował pojęcia takie jak : jądro kultury, typ kultury, regularności kulturowe.
Ekologia kulturowa ( 1955r. )
Chciał żeby ta nauka, uwolniła się od swoich ograniczeń. Środowisko przyrodnicze wpływa na kulturę ale oddalał się od determinizmu geograficznego. Ale nie skrajnie ją wyznacza. Uważa że antropolodzy powinni zajmować się badaniem lokalnych społeczeństw. Powinno się je badać w konkretnych warunkach przyrodniczych. Należy robić szersze uogólnienia, szukać podobieństw - paralelizm kulturowy.
Ekologia analizuje związki pomiędzy organizmami a środowiskiem, zdaniem Juliana człowiek do środowiska wnosi czynnik ludzki czyli kulturę. Część cech jest dziedziczona biologicznie ale kultura nie jest tak dziedziczona - jak badać człowieka i jego środowisko. To badanie związków kultury ze środowiskiem naturalnym. Połączenie dwóch odrębnie traktowanych zjawisk. Klimat, ukształtowanie terenu, flora i fauna.
Mechanizm eksploatujący środowisko. Należy szukać podobieństw, paralelności. Służy na przykład do badania ośrodków przemysłowych, kulturę górniczą. Badacz powinien się skupić na badaniu analizy związków pomiędzy narzędziami , wiedzą a wzorami pracy. Różne sposoby eksploatacji środowiska naturalnego umożliwiają różnych układów społeczno kulturowych albo podobnych układów.
Ekologia kulturowa nie była związana ze środowiskiem jako takim - interakcja, wzajemne wpływy. Technika pośredniczy pomiędzy środowiskiem a kulturą. Autora interesowały zasoby tego środowiska a nie samo środowisko.
Ewolucja wieloliniowa - w opozycji do teorii kultury White'a. Ewolucja ma charakter wielokierunkowy.
Należy poszukiwać międzykulturowych regularności - można je odnaleźć i wyjaśnić.
kultury rozwijają się niezależnie od siebie i może odnaleźć ich cechy wspólne.
teoria ewolucji wyjaśnia te podobieństwo form i funkcji działaniem niezależnej przyczynowości - a ta niezależna przyczynowość to ewolucja.
Ewolucja wieloliniowa była metodą empiryczną.
Ekologia kulturowa zakłada wielość kultur, różnorodność kultur, zadaje pytanie czy można zauważyć jakieś podobieństwa i czy da się je ująć w jakąś jedną formułę.
Zadaniem antropologii według stewarda było stworzenie odpowiednich zasad klasyfikacji kulturowej, u jej podstaw znajdował się typ kulturowy - dane typy mogą się od siebie różnić ale mogą być również podobne gdyż mają to samo jądro kulturowe.
STRUKTURALIZM
Kierunek który ukształtował się w latach 60,70 ale również mocno zaznaczył się w latach 80, dzisiaj znany pod nazwą poststrukturalizm.
Strukturalizm francuski - Claude Levi Strauss
Strukturalizm brytyjski - Edmund Leach, Mary Douglas
Strukturalizm funkcjonalistyczny (amerykański) - kierunek w socjologii - Talcott Parsons, Robert K. Merton, Neil Snelser
Strukturalizm na obszarze antropologii oznacza orientacje badawczą o strukturze lingwistycznej, która odwołuje się do pojęcia struktury --> „struktura głęboka” (utajona).
Zakłada że rzeczywistość jest uporządkowana, zorganizowana czyli ustrukturowana. Poprzez badanie tych struktur można odnaleźć sens. Zakłada ze struktury są samowystarczalne, posiadają ogólne cechy. Są pewnymi całościami, ich elementy są podporządkowane prawom struktury, sumy elementów, własności odmienne od własności elementów. Struktura jest systemem.
PRAWA TRANSFORMACJI - nie dotyczą elementów zewnętrznych ale dotyczą struktur, są ważne w jej obrębie. Samoregulacja struktury implikuje samo utrzymanie się, granice i jej trwałość.
Struktura głęboka - najważniejsze w kulturze jest to co jest schowane. To co jesteśmy w stanie zaobserwować to manifestacja struktury. Aby dotrzeć do struktury należy posłużyć się analizą strukturalną. Odejście od empirii.
Levi Strauss - urodził się w 1908 w Belgii, przeniósł się do Francji, studiował prawo na Sorbonie. Wyjechał na wyprawe naukową do Brazylii, podjął wykłady na uczelni w Sao Paulo. Wstąpił do wojska, po klęsce Francji zdecydował się na emigracje ze względu na żydowskie pochodzenie. Wyjechał do USA, nawiązał ważne kontakty z samym Boasem oraz znanymi językoznawcami, szkoła praska - Roman Jakobson. „Analiza strukturalna i lingwistyka w antropologii”. Po II WŚ wrócił do Francji objął katedrę antropologii w College de France. Zainspirował wielu humanistów, również w Polsce. Spopularyzował strukturalizm.
***
Antropologia kulturowa 21.12.2011
Levi Strauss c.d.
Wpływy Durkheima, językoznawstwa strukturalnego - langue i parole
Roman Jakobson - Rosjanin, językoznawca, podczas II wojny światowej zetknął się z Levi Straussem
Opozycje binarne - zainteresowanie gramatyką, głoską b (dźwięczna) i p (bezdźwięczna) → opozycyjne pary
WG Levi Straussa człowiek jest istotą zdolną do porządkowania i organizowania, aby nadać sens rzeczywistości → inspiracja przez teorię Jakobsona o opozycjach binarnych
kryterium wartościowania, czyli podział elementów kultury (uporządkowanie)
+
mężczyzna
prawa strona
niebo
-
kobieta
lewa strona
piekło
Przeciwny badaniom terenowym ze względu na to iż kultura jest systemem znaków a więc systemem komunikacyjnym → gromadzenie danych niepotrzebne gdyż i tak nigdy nie zdobędziemy całości materiału.
zainteresowania w badaniach: organizacja społeczna, obrzędowość, systemy pokrewieństwa i mitologia.
wymiana treści symbolicznej → słów(język), dóbr(handel), kobiet (system pokrewieństwa)
system pokrewieństwa - liczy się symboliczne pokrewieństwo a nie faktyczne; np. skąd ludzie mogą brać żony a skąd nie.
biologiczne związki krwi zastąpione są systemem socjologicznym (symbolicznym)
mito-logia → badanie reguł rządzących powstawaniem mitów; analiza strukturalna mitów; mity zawierają dużo sprzeczności, wzajemnie sprzeczne mity
mit nie musi być spójny, nie podlega prawom dzieł literackich, mit ujmuje świat
uważał tylko mity które coś znaczą → rozdzielił je na wątki i uporządkował je; nauką i mitologią rządzą te same prawa; konstrukcje mitów i teorii naukowych przez człowieka, który posiada zdolność i potrzebę do organizacji rzeczywistości
taksonomia - klasyfikacja zaczerpnięta z nauk biologicznych → systematyka
zarzuty: istnieją elementy ambiwalentne, płynne granice
współcześnie istnieje post-strukturalizm
Edmund Leach (1910-1989) studiował inżynierię, później antropologię, 1938 r. badania na terenach Kurdów, wybuch II wś badania w Birmie (notatki zaginęły), po wojnie społeczność Kachinu (Birma) - „Polityczny system w wysokiej Birmie”; pracował w szkole Malinowskiego LSOE; później Cambridge jako wykładowca-> profesor; wojujący ateista, szargał autorytety!
Autorytarne sądy, ekscentryk, ostateczny cel antropologii - zrozumienie innej kultury poznanie kultury ale i samego siebie
krytykował Levi Straussa ale wiele od niego przejął i dołożył swoją teorię → synteza funkcjonalizmu i strukturalizmu
Raymond Firth i Malinowski jako mistrzowie Leacha.
krytykował funkcjonalizm za obsesyjny empiryzm.
Ze szczegółowego badania nie można tworzyć poprawnych uogólnień.
interesowało go społeczeństwo w ruchu, dynamiczne, zmiany → funkcjonalizm do tego celu się nie nadaje!
Żadna teoria nie może być spekulatywna ani ostateczna.
rozwijał koncepcje Levi Straussa → różnica: Levi Strauss = reguły uniwersalne a Leach = przemyślenia Levi Straussa odnosił do konkretnych kultur (podejście procesualne)
przejął pogląd, że kultura jest komunikacją
formy wymiany (szczególnie kobiet) są dostosowane do wymogów ekonomicznych i politycznych
studia nad Tabu - istnieją elementy zakazane np. kazirodztwo - przejście od stanu natury do kultury → kategorie + - ambiwalentne
anomalia=tabu (zakaz magiczny)
klasyfikacja zwierząt: domowe, dzikie, hodowlane
nie można żenić się ze zbyt bliską kobietą i zbyt daleką - analogia do zwierząt - zwierzęta nie jadalne i nie jedzone
zainteresowanie anomaliami np. królik (domowy i hodowlany lub dziki)
krytyka: badania terenowe w założeniu, redukcja kultury do komunikacji
Mary Douglas - analizy księgo rodzaju, klasyfikacja zwierząt wg zaleceń Boga, hebrajczycy mogli jeść to co wyraźne do zaklasyfikowania (np. świnia - hodowlana i zarówno dzika [ambiwalencja]); „czystość i skaza”
Victor Turner
***
Antropologia kulturowa, 4.01.2012
NEOREWOLUCJONIZM
Przedstawiciel - Lesly White - materializm historyczny, zainteresowanie marksizmem
Maurice Godelier
Marvin Harris
Antropologia marksistowska - nazywana też postmarksizmem
Marksizm był ewolucjonizmem, ale też ideologią.
Porównania do darwinizmu, jest filozofią historii, która kładzie nacisk na walkę klas - przechodzenie z niższych do wyższych form życia społecznego, walka ta motorem przemian. Klasy maja rozbieżne interesy i dążą do ich realizacji - stąd ta walka.
Dzieje ludzkości jako historia walk. Klasy dominujące i podporządkowane. W pewnym momencie klasa podporządkowana zyskuje świadomość i zaczyna się przeciwstawiać. Na końcu powszechna rewolucja - powstanie społeczeństwa komunistycznego - kres historii, wszyscy będą żyć dostatnie.
Siły wytwórcze i stosunki produkcji -
determinują kształt przemiany społecznej. Co przekłada się na to, że ideologia odbija stosunki produkcji - „Byt określa świadomość”.
Byt utożsamiany z bazą, a świadomość z nadbudową. Świadomość=ideologia=kultura.
Marks i Engels interesowali się społecznościami pierwotnymi - czyli społeczeństwami bezklasowymi lub przedkapitalistycznymi.
Potwierdzenie dominacji gospodarki i ekonomii.
Chcieli udowodnić, ze niekoniecznie musi istnieć system kapitalistyczny, odmienny sposób życia „bez wyzysku człowieka przez człowieka”.
Mars wywarł wpływ na współczesną antropologię - choć kształtowały się w opozycji - funkcjonalizm, czy psychokulturalizm do czasów Leslesyego -White'a i Stewarta.
Marksizm jest ewolucjonizmem, ewolucjonistyczna wizja rozwoju społecznego, podstawowa rola tezy o ewolucji społeczności - w hierarchii pojawi się społeczność komunistyczna. Naturalna hierarchia społeczeństw - lepszych i gorszych, wyższych i niższych. Ta teraz była nie do przyjęcia dla funkcjonalistów i kulturalistów - równouprawnienie kultur. Antropologia kulturowa zaczęła idealizować społeczeństwa pierwotne -mitologie, wierzenia, symbolizm - kwestie kultury duchowej, rozbieżne z tym czym interesował się marksizm - ekonomia, produkcją.
Marksizm był krytykowany i odrzucany, przyjęcie nowoczesnej metodologii - badania synchroniczne, społeczności, które można zaobserwować w danym czasie, obserwacja uczestnicząca.
Na tym tle zaskakujące jest odrodzenie marksizmu latach 60. Zmiany w zapatrywaniu na marksizm - krytyka funkcjonalizmu, przemiany w świecie - dekolonizacja, zmiana ładu światowego.
Nie do przyjęcia stałą się konserwatywna wizja społeczeństwa w stanie równowagi - funkcjonalizm) i idealizowanego społeczeństwa pierwotnego (antropologia amerykańska).
Lata 60 - zdano sobie sprawę że takie ujęcie społeczeństw pierwotnego jest nie do przyjęcia - także ulegają zmianom i są otwarte. Proces dekolonizacji, zainteresowanie kwestią sprawiedliwości społecznej - pomoc ZSRR, wybierali opcję socjalizującą, co często prowadziło np. w Afryce do dyktatury. Marksizm - klucz pozwalający wyzwolić ludzkość i tłumaczący mechanizmy wyzwolenia. 1989r, upadek komunizmu, upadek muru berlińskiego - wydarzenia te spowodowały kompromitację marksizmu. Przestał mieć priorytetowe znaczenie, ale nie został wyeliminowany - nadal istnieje grupa antropologów, którzy na nim bazują. Ta opcja pojawiła się w Francji, Anglii, Afrycje, Indiach, Australii i paradoksalnie trochę słabiej w USA (tam wcześniej powrócił do marksizmu Lesly White) i oczywiście w ZSRR. Antropologia marksistowska na Zachodzie była bardziej otwarta - na nowe kierunki, teorie i metodologię. Marksizm po 1989 - postmarksizm.
Maurice Godelier (ur.1934) - Francuz, prowadził badania w Melanezji, Papua - Nowa Gwinea, badał lud Baruya. Doświadczenie zdobyte podczas tych badań ponowiło mu zakwestionować pewne aksjomaty funkcjonalizmu .
Związany z rolą obserwacji uczestniczącej i badań terenowych.
Obserwacja uczestnicząca nigdy nie pozwala całkowicie wniknąć w badaną kulturę. Koncepcja „wielkich ludzi” - w ramach kultury, ci którzy zdobywają prestiż. Kwestia daru - zdobywają swoja pozycję przez organizowanie szerokiej wymiany darów.
Łączył zainteresowanie marksizmem i fascynację ustaleniami strukturalistycznymi Levi-Starussa.
Ten kierunek nazywany jest marksizmem strukturalistycznym lub postmarksizmem francuskim.
Uważał, że jego poglądy sa kontynuacją nieskażonej formy marksizmu, zapoczątkowanej przez Chruszczowa.
Odcina się od stalinizmu, wraca do marksizmu ideowego z lat 40. Udowadnia istnienie 2 Marksów - teorii koncepcji nie można traktować jako monolitu, Marks zmieniał poglądy, jego koncepcje ewaluowały - późniejszy Marks był bliższy strukturalizmowi. Godelier po 1989 zmienił swoje nastawienie,a le nie zrezygnował całkowicie.
Godelier kładł nacisk na stosunki ekonomiczne, że determinują życie społeczne.
Miał tendencję do tego aby interpretować kulturę jako ideologię, czyli rodzaj świadomości.
Stosunki produkcji - termin kluczowy, podkreślał rolę stosunków pokrewieństwa i ich związków ze stosunkami produkcji. Uważął, ze stosunki pokrewieństwa są czymś więcej niż tylko odbiciem stosunków produkcji (w przeciwieństwie do Marksa). Istnienie stosunków pokrewieństwa nie wymaga wyjaśnienia. Produkcja i gospodarka w społecznościach pierwotnych maja mniejsze znaczenie niż w kapitalistycznych, tu większe znaczenie maja stosunki pokrewieństwa.
Dostrzegał zgodność z teorią strukturalistyczną Levi Starussa i Marksa.
Uważał, że ma bardzo duże znaczenie powiazanie miedzy baza i nadbudową.
Wpływ należy rozpatrywać w ostatniej kolejności, nie tylko byt określa świadomość, ale tez i ideologia może wpływać na praktykę społeczną.
Godelier pomija aspekt historyczny - co go zbliża do funkcjonalizmu strukturalistycznego - paradoks zupełnie inna wersja świata niż marksizm. Odrzucenie teorii ciągłej ewolucji społeczeństwa.
Grupa, społeczeństwo to solidarna całość. Wzajemny charakter - aby społeczeństwo trwało i proces produkcji mógł zachodzić potrzebna jest kooperacja. Konflikt społeczny nie decyduje o rozwoju!
Marksizm strukturalistyczny - bez dogmatu walki klasowej i podkreślania nieustannej zmiany społecznej.
Marvin Harris (1927-2001) - materializm kulturowy.
Kontrowersyjna postać, zyskał dużo zwolenników w środowisku odbiorców nie naukowców. Popularyzował swoje koncepcje, jego wyjaśnienia trafiały do szerokiego odbiorcy, uważane przez antropologów za zbyt redukcjonistyczne.
Urodził się w NY, prowadził badania terenowe wśród Indian, a także w Indiach i Mozambiku. Studiował na Uniwersytecie Kolumbijskim - wpływ szkoły Boasa.
Krytykował marksizm strukturalny - zbyt wiele strukturalizmu, za mało materializmu, nieklasyczny, niemarksowski.
Wpływ koncepcji ekologicznych Stewarta, środowisko geograficzne ma wpływ n kulturę. Materializm kulturowy - modyfikacja marksizmu - odrzucenie dogmatu o walce klas i odniesień do dialektyki.
Harris eksponował wpływ ekonomii i gospodarki na kulturę i jej wygląd.
Stał się krytyczny wobec szkoły Boasa, napisał historię antropologii - jako walka ewolucjonizmu z innymi.
Odrzucał empiryzm, krytykował nadmierny relatywizm - wykręt, pozwala zrezygnować z dociekania różnic miedzy kulturami.
Różnice kulturowe można wyjaśniać w odniesieniu do różnic ekonomicznych - wynikają z ograniczeń, które wynikają z różnic eksploatacji.
Uznawany za analityka kultury - analizowanie poszczególnych elementów, jednak uwzględniał dane empiryczne.
Chciał wyjaśnić różnorodność kultur - uważał ze możemy to zawsze wyjaśnić przy pomocy kwestii materialnych - uzależnienie od środowiska naturalnego.
Głębokie, ukryte przyczyny - aby wyjaśnić należy poprowadzić odpowiednią analizę różnorodności kulturowej, jako zagadka, rozwiązanie jest ukryte.
Zwyczaje nie są dowolnie i nie są irracjonalne - mają przyczyny. Nawet najbardziej szokujące obyczaje mają uzasadnienie, może to wypływać z najbardziej podstawowych potrzeb, związane albo z ekonomią albo z ekologią. Badania nad żywnością. Niektóre rzeczy są jedzone a inne nie, choć się do tego nadają. Zakazy żywieniowe - nie mamy do czynienia z przyczyną symboliczną, religijną - ale jest ona całkowicie praktyczna, związana z ekonomią i gospodarką lub środowiskiem.
Aspekt materialny - u postaw, potem zasłaniany ideologicznie przez mity, opowieści - wytłumaczenie, ludzie nie mają świadomości istnienia tego materialistycznego rdzenia. Religie fałszują ten rdzeń. Żywność jest wybierana, dlatego że ludzie żyją w danym środowisku, decydują się na wybór kalkulując najlepszą opcję - społeczeństwa które rodzaje pożywienia będą spożywane, a które tabu. Np. w kategoriach zachodu - krowy w Indiach są nad reprezentowane, niepotrzebne - dla hindusa istnieje takiej rzeszy krów, pozwala przetrwać - zjeść można tylko raz, a wykorzystywać wielokrotnie - mleko, zajęcia rolnicze, nawozów, rodzenie wołów Jonathan Freeman zarzucał sprowadzenie kultury do ekonomii - wulgarny materializm, nadmierny redukcjonizm. Krytyka wyjaśnienia hinduistycznego tabu ma charakter pozorny - racjonalizacja post factum.
Wtórna racjonalizacja, wyjaśnianie na zasadzie teorii informatorów - więcej wspólnego z ludową, zdroworozsądkową wiedzą niż naukową.
Koncepcja dokonywania racjonalnych wyborów - slaby punkt, zakłada że człowiek dokonuje kalkulacji i wie jakie będą skutki.
Założenie uniwersalnej racjonalności, mityzowanie roli antropologa.
Marshall Saliluis - książki o kapitanie Cook'u - legenda, uznanie go za boga przez tubylców. Uznawany za marksistę.
Antropologia kulturowa 11.01.
Antropologia kognitywna -
Przedstawiciele: Ward Goodenought; Floyd Lounsbury; Harold Conclin
Prekursorzy: A.R Radcliffe - Brown; G.P Mardock;
kierunek aktualny, czynny, niezwykle wpływowy w dzisiejszych czasach.
Typowa dla antropologii orientacja językoznawcza
Nurt rozpoczął się równolegle ze strukturalizmem,
Pojawił się w połowie lat 50 XX wieku
W latach 70 i 80 najbardziej popularny.
Za pomocą metod lingwistycznych bada elementy kultury.
Język jest częścią kultury
antropologia kognitywna metody badawcze zaczerpnięte z językoznawstwa - są one bardziej dokładne
na początku inna nazwa - otonauka, etnonauka, taksonomia ludowa, analiza składnikowa, etnosemantyka, etnometodologia. - to te nazwy wskazywały na związek z językoznawstwem.
Antropologia kognitywna obejmuje sobą te wszystkie nazwy i dziedziny które reprezentowały powyższe nazwy.
Najbardziej charakterystyczna jest koncepcja kultury jako wiedzy. Kulture należy rozpatrywać jako wiedzę, jako to co ludzie maja w głowach, to co im podpowiada co mają robić.
Kultura jako zjawisko mentalne, jest niematerialna.
Podział na porządek kultury Warda Goodenoughta
Porządek ideacyjny kultury = kultura właściwa
Porządek fenomenologiczny ( nie należy go mylić z kulturą, można go zaobserwować) = artefakty, manifestacje
kultura jest czymś wyuczonym.
Porządek społeczny który możemy zaobserwować nie jest kulturą właściwą.
To co jesteśmy w stanie zaobserwować ma charakter mniej istotny niż to czego wprost nie można zaobserwować → podobieństwo do strukturalizmu.
Kultura nie jest tworem materialnym, nie składa się z rzeczy, z ludzkich zachowań, ani z uczuć.
Kultura jest forma tego, co ludzie kryją w umyśle.
Kulturę należy odszukiwać nie w grupie, ale w jednostkach.
Czy można myśleć o kulturze jako o czymś co ma charakter społeczny?
Dokonała systematyzacji różnych pojęć kultury.
Systematyka kultury wg Antropologów kognitywnych -
Kultura ogólna
Kultura widziana subiektywnie
kultura indywidualna (operacyjna)
Publiczna kultura grupy - indywidualne wersje standardów, które członkowie grupy wykorzystują jako systemy operacyjne
kultura jako określony poziom w taksonomii (hierarchii)
kultura społeczeństwa - system wzajemnie uporządkowanych kultur publicznych
głównym celem antropologii kognitywnej jest odkrycie świata myśli, tego co ludzie mają w swoich głowach.
Kultura jest racjonalna, podlega procedurą formalno logicznym i formalno językowym
kultury człowiek uczy się indywidualnie i indywidualnie ja przekazuje.
Kultura jest wiedzą, która jest skorelowana z systemem języka
kultura jest systemem publicznych symboli zakorzenionych w umysłach
skorelowana jest z systemem języka
człowiek indywidualnie uczy się kultury i ją indywidualnie przetwarza
analiza składnikowa - polegała na badaniu kultury i jej składników. Operacje formalno logiczne zaciągnięte z językoznawstwa. Można określić model kultury.
ANTROPOLOGIA POSTMODERNISTYCZNA
mocno związana z filozofią postmodernistyczną
POSTMODERNIZM - uważany za kontrowersyjny pogląd.
zarówno wielu ma wrogów jak i zwolenników
pojęcie postmodernizm - niefortunne, niejednoznaczne
nie ma dokładnej daty kiedy zaczął się postmodernizm
pojęcia - społeczeństwo konsumpcyjne - konsumpcja jako zjawisko zużywania
- społeczeństwo informacyjne - wytwarza się i konsumuję się masowa liczbę informacji
społeczeństwo postindustrialne - nawiązuje się do upadku produkcji
kapitalizm post-fordowski - pewien sposób organizowania pracy
pierwsza nowoczesność - modernizm
druga nowoczesność - postmodernizm
kiedy zaczęła się pierwsza nowoczesność
jedna szkoła mówi o tym ze modernizm zaczął się wraz z renesansem. Wszystko po średniowieczu to nowoczesność. Nowoczesność - nowożytność
druga szkoła mówi ze początek modernizmu łączy się z oświeceniem.
Trzecia szkoła mówi że pierwsza nowoczesność pojawiła się w XIX wieku wraz z drugą rewolucją przemysłową.
PIERWSZA NOWOCZESNOŚĆ - MODERNIZM
wymyślenie pojęcia narodu i nacjonalizmu -
wiara w istnienie państwa opiekuńczego
państwowe instytucje = instytucje kontroli i nadzoru
myślenie w kategoriach klas i warstw społecznych
DRUGA NOWOCZESNOŚĆ - POSTMODERNIZM
lata 70 XX wieku - ( wg niektórych błędna data, powinno się go przesunąć na lata 90)