Ośrodkowy układ nerwowy:

• Mózg

• Rdzeń kręgowy

Obwodowy układ nerwowy:

• Nerwy czaszkowe - 12 par, unerwiają narządy zmysłów, mięśnie, gruczoły występujące w głowie

• Nerwy rdzeniowe - 31 par, składają się z nerwów czuciowo - ruchowych, czyli mieszanych.

Podział nerwów:

• Ruchowe - III okoruchowy, IV bloczkowy, VI odwodzący, XI dodatkowy, XII podjęzykowy

• Czuciowe - I węchowy, II wzrokowy, VIII ślimakowy

• Mieszane - V trójdzielny, VII twarzowy, IX językowo - gardłowy, X błędny

• Układ autonomiczny (wegetatywny)

• Składa się z dwóch części: układu współczulnego i przywspółczulnego. Układy te działają antagonistycznie - przeciwstawnie, jeżeli jedna część wzmaga działanie to druga powoduje zmniejszenie aktywności.

• Układ przywspółczulny (parasympatyczny):
  Włókna nerwowe wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym i dochodzi do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby.

• Zwężanie źrenicy oka

• Zwiększanie wydzielania śliny

• Zmniejszanie wydzielania potu

• Zwalnianie akcji serca

• Obniżanie ciśnienia krwi

• Przyśpieszanie ruchów jelit

• Zwiększanie wydzielania soku żołądkowego

• Zwiększanie wydzielania moczu

• Układ współczulny (sympatyczny):
  Składa się z połączonych ze sobą zwojów, które położone są po obu stronach kręgosłupa i tworzą tzw. pnie współczulne oraz sploty włókien nerwowych zlokalizowanych w innych narządach.

• Rozszerzanie źrenicy oka

• Zmniejszanie wydzielania śliny

• Zwiększanie wydzielania potu

• Przyśpieszanie akcji serca

• Podwyższanie ciśnienia krwi

• Zwalnianie ruchów jelit

• Zmniejszanie wydzielania soku żołądkowego

• Zmniejszanie wydzielania moczu

• Powoduje jeżenie się włosów

• Odruchy - zdolność reagowania na bodźce:

• Bezwarunkowe - są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie niezależnie od naszej woli. Odbywają się za pośrednictwem ośrodków podkorowych i ośrodków rdzenia kręgowego..

• Warunkowe - są to odruchy nabyte (wyuczone), w których główną rolę odgrywa kora mózgowa. Odruchy te powstają w trakcie rozwoju i życia osobniczego w wyniku wielokrotnego kojarzenia bodźca bezwarunkowego z bodźcem obojętnym. Bodziec obojętny musi poprzedzać bodziec bezwarunkowy. Proces ten prowadzi po pewnym czasie do przekształcenia bodźca obojętnego w bodziec warunkowy.

• Synapsa - to strefa kontaktu miedzy komórkami nerwowymi lub miedzy komórkami nerwowymi a innymi komórkami w obrębie, których następuje komunikacja.

Podział synaps ze względu na rodzaj neurotransmitera:

• Hamujące - kwas gammaaminomasłowy (GABA), glicyna

• Pobudzające- kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, acetylocholina, noradrenalina, adrenalina, dopamina, serotonina

• Działanie uspokajające - sedativa

• Korzeń i kłącze kozłka lekarskiego - Radix et Rhizoma Valerianae

• Szyszki chmielowe - Strobilus Lupuli

• Liść melisy - Folium Melissae

• Ziele męczennicy - Herba Passiflorae

Surowce o mniejszym znaczeniu

• Kwiat lawendy - Flos Lavendulae

• Ziele serdecznika Herba Leonuri cardiacae

• Korzeń arcydzięgla - Radix Angelicae

• Ziele nostrzyka - Herba Meliloti

• Ziele ruty - Herba Rutae

• Fitoneuroleptyki
  
  wpływają hamująco:
  
  stany lękowe
  stany podniecenia
  agresywność
  niepokój

• Działanie przeciwlękowe - anxiolytica
  Przeciwdepresyjne - antidepressiva

• Ziele dziurawca - Herba Hyperici

• Kłącze pieprzu metystynowego - Rhizoma Piperis methystici, kava-kava

• Działanie pobudzające psychicznie - psychostimulantia

Substancje: kofeina, teofilina, teobromina, katyna, efedryna, ginsenozydy

Surowce:

• Zarodek koli - Embryo Colae

• Pasta z nasion rośliny Paullinia cupana - Pasta Guarana

• Nasienie kakaowca

• Liść herbaty

• Liść ostrokrzewu paragwajskiego - Folium Mate

• Ziele przęśli - Herba Ephedre

• Korzeń żeń-szenia - Radix Ginseng

• Działanie narkotyczne - narcotica
  Nasenne - hypnotica
  Przeciwbólowe - analgetica

• Mak lekarski - Papaver somniferum: morfina, kodeina, opium

• Liść krasnodrzewu koka - Folium Coca: kokaina

• Echinokaktus Williamsa - Lophophora Williamsi: meskalina (peyotl)

• Ziele konopi indyjskich - Herba Cannabis indicae: tetrahydrokanabinol (THC), marihuana, haszysz

• Działanie halucynnogenne i psychotropowe

Związki psychotropowe: skopolamina, atroppina, hioscjamina, ibogaina

• Liść i nasienie bielunia -Folium/Semen Daturae

Bieluń dziędzierzawa - Datura stramonium

Bieluń indiański - D. inoxia

Bieluń metel - D. metel

• Lulecznica kraińska - Scopolia carniolica

• Mandragora lekarska - Mandragora officinarum

• Liść lulka czarnego - Folium Hyoscyami

Związki halucynogenne:

• Muszkatołowiec korzenny - Myristica fragrans

• Poganek rutowaty - Peganum harmala

• Preparaty roślinne należą do grupy leków psychodysleptycznych, które wywołują:
  
  
  >halucynacje akustyczne
  >halucynacje wizualne
  >halucynacje sensoryczne
  
  Harmina, meskalina, pejotl, haszysz, amidy kwasu lizergowego

• Leki o bardzo silnym działaniu -
  - uzależniające

• Opium i jego alkaloidy

• Morfina i kodeina

• Haszysz z konopii indyjskich

• Leki uspokajające i nasenne - sedativa et hypnotica

Stosowane są do hamowania nadpobudliwości i ułatwiania zasypiania

O łagodnym działaniu:

kozłek lekarski - Valeriana officinalis

chmiel zwyczajny - Humulus lupulus

męczennica - Passiflora incarnata

• Działanie nasenne

Roślinne leki nasenne nie tłumią fazy REM snu (rapid eyes movement); osłaniają przed stresem, wprowadzają odhamowanie psychiczne, sprzyjają powstawaniu pogotowia snu i ułatwiają zasypianie.

• Kozłek lekarski - Valeriana officinalis

• Związki czynne: związki irydoidowe: waltrat, acetowaltrat, olejek eteryczny.

• Najważniejszym aktywnym związkiem tego surowca jest olejek eteryczny zawierający terpeny, a także kwas izowalerianowy (zapach), kwasy organiczne, pochodne gwajalu i wiele innych substancji- zależnie od uprawy

• Surowca tego używa się w postaci naparu, a najczęściej w postaci nalewek (krople walerianowe) lub innych gotowych preparatów i mieszanek ziołowych.

• Kozłek lekarski

Działanie: Sedativum, spasmoliticum.

• Jest to surowiec o typowym działaniu uspokajającym, tłumiący stany emocjonalne i strefę motoryczną w OUN.

• Jego działanie jest silniejsze u osób ze wzmożoną pobudliwością.

• Przeciwepileptycznie.

• Działa rozkurczowo na obwodowe naczynia krwionośne, drogi moczowe i żółciowe; znosi wzdęcia, nadmierną fermentację i dolegliwości jelit, zwłaszcza pochodzenia nerwicowego.

• Kozłek lekarski - wskazania w geriatrii

Walepotriaty używane są jako łagodne środki psychotropowe w geriatrii, gdyż:

• Zmniejszają spontaniczną aktywność ruchową, nie powodując zaburzenia zdolności koordynacji,

• Osłabiają stany niepokoju,

• Zmniejszają uczucie strachu i zagrożenia,

• Niwelują agresywność.

• Walepotriaty stosuje się w stanach:

• Napięcia nerwowego

• Niepokoju, rozkojarzeniu

• Zmniejszonej koordynacji ruchowej

• W dolegliwościach czynnościowych (tachyarytmii, pulsowanie w skroniach, bólach głowy, zawrotach głowy, dusznościach, zaburzeniach naczynioruchowych skóry, itp.)

• Jako lek rozkurczowy w nerwicach wegetatywnych przewodu pokarmowego, moczowego, krążenia obwodowego

• Kozłek lekarski

• Najczęściej stosowanymi mieszankami ziołowymi z zawartością waleriany są:

- Nerwosan, Cardiosan,

- Valeriana Intraktum

- Cardiol,

- Nerwosol,

- Neospazmina,

- Passispazmina i inne.

• Melisa lekarska - Melissa officinalis

• Pochodzi z obszarów Morza Śródziemnego i tam też do dziś spotyka się ją w stanie dzikim w winnicach, pod murami, w żywopłotach.

• W wielu krajach Europy, u nas także, uprawiana jest jako roślina lecznicza, przyprawowa, a także miododajna (mel = miód).

• Melisa lekarska

• Liście zawierają (0,01-0,1%) olejku eterycznego, którego głównymi składnikami są: cytral (mieszanina izomerów cis i trans) gerandiol, cytronelal, linalol i inne terpeny

• Cytral nadaje jej zapach cytrynowy

• Ponadto składa się z: triterpenów, garbników kwasów organicznych, substancji goryczkowych, soli mineralnych, flawonoidów, witamin B, C, enzymów (peroksydazy), kumaryny (eskuletyna)

• Melisa lekarska - działanie

1. Uspokajające, szczególnie u osób w wieku podeszłym

2. Może być stosowana w stanach pobudzenia nerwowego, uczuciu niepokoju i zagrożenia, neurastenii, dystonii nerwowo-mięśniowej

3. W zaburzeniach snu- działanie nasenne

4. W zmianach ciśnienia pod wpływem bodźców emocjonalnych

5. W zaburzeniach ze strony przewodu pokarmowego

6. W nerwicach wegetatywnych

• Preparaty złożone z udziałem
  Melisy lekarskiej

1. Cardionervit (+Valeriana)

2. Helisset

3. Intractum melisse

4. Nervosol K

5. Nerwovit

6. Persen

• Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus

• Surowcem jest szyszka, również cenna w piwowarstwie oraz gruczoły chmielowe z powierzchni owocostanów-lupulina.

• Surowce: olejek, w skład którego wchodzą terpeny: mircen, linalol; seskwiterpeny, alfa-kariofylen, farnezen.

Żywice (80%): związki fenoloketonowe, pochodne fluoroglucyny. substancje gorzkie: humulon i lupulon, tworzące w mieszaninie żywicę występującą w szyszkach; garbniki.

Flawonoidy, trójterpeny.

• Chmiel zwyczajny

Owocostany i lupulina działają:

• na czynność kory mózgowej zmniejszając wrażliwość ośrodków w rdzeniu przedłużonym i rdzeniu kręgowym,

• utrudniają przenoszenie bodźców do mózgu

• wywierają działanie uspokajające, zwłaszcza na sferę płciową w mózgu, zmniejszając nadpobudliwość płciową

• Męczennica cielista - Passiflora incarnata

• Surowcem jest ziele

• Zawiera: flawonoidy, maltol ( związek benzochinonowy), pochodne kumaryny i nieduże ilości olejku eterycznego.

• Działanie: uspokajające i rozkurczające; zmniejsza wrażliwość na ból, hamuje aktywność motoryczną oraz hamuje drgawki wywołane pentatetrazolem.

• Stosuje się w stanach: pobudzenia nerwowego, ruchowego, niepokoju, lęku.

• Przedawkowanie: zaburzenia widzenia!

• Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum

• Surowiec: ziele

• Skład: garbniki 10%, glikozydy flawonowe (pochodne kwercetyny - hyperozyd, izokwercytryna i rutozyd), olejki eteryczne (pinen), naftobiantron, związki diantronowe (będące antrazwiązkami, pochodnymi trójpierścieniowego związku aromatycznego - antracenu) - hiperycyna i pseudohiperycyna oraz garbniki katechinowe,

• Hiperycyna jest związkiem zaliczonym do diantronów, jednak nie wykazuje właściwości przeczyszczających.

• Wykorzystywana jako środek o działaniu przeciwdepresyjnym - wykazuje skuteczność porównywalną z innymi klasycznymi lekami (np imipraminą).

• Mechanizm przeciwdepresyjnego działania hiperycyny polega na blokowaniu produkcji monoaminooksydazy (MOA) - enzymu odpowiedzialnego za rozkład jednego z neurotransmiterów - serotoniny, której niedobory są jedną z poznanych do tej pory przyczyn powstawania depresji.

• Hiperycyna powoduje wzrost stężenia serotoniny w przestrzeniach międzysynaptycznych i w mniejszym bądź większym stopniu poprawy samopoczucia pacjenta.

• Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum

• Stosowany zewnętrznie - ułatwia gojenie ran

• Stosowany wewnętrznie - działa przeciwdepresyjnie

• Wyciągi - działają rozkurczowo na mięśnie gładkie

• Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum

Zalecenie:

• Zaburzenia psycho-wegetatywne

• Stany depresyjne

• Stany niepokoju nerwowego

• Stany lękowe

• Choroby wątroby i żołądka

• Objawy niepożądane stosowania Dziurawca

Zmniejsza działanie niektórych leków:
Ⴗ leków nasercowych zawierających digoksynę,

Ⴗ przeciwastmatycznych zawierających teofilinę,

Ⴗ przeciwepileptycznych, przeciwzakrzepowych, przeciwdepresyjnych, przeciwmigrenowych

Nie należy podawać preparatu równocześnie z lekami immunosupresyjnymi (cyklosporyny), w trakcie leczenia indinawirem lub innym lekiem przeciw retrowirusom oraz podczas stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych.

• U osób nadwrażliwych na promieniowanie słoneczne, opalanie, dziurawiec może powodować reakcje podobne do oparzenia.

• W terapii dziurawcem nie stwierdza się niepożądanego działania antycholinergicznego.
  
  Polecany jest w terapii depresji osób w podeszłym wieku.

• 
  Badania kliniczne z dziurawcem

Badanie kliniczne 3250 osób z 3 stadiami depresji:

49% łagodna

46% średnia

3% ciężka

Po 3 miesiącach zaobserwowano:

• 50% redukcję typowych objawów depresji,

• tylko 1,45% pacjentów zaprzestało leczenia;

• niepożądane efekty obserwowano u 2,4% pacjentów (podrażnienie żołądka, reakcje alergiczne, zmęczenie, niepokój)

• Leczenie i profilaktyka chorób mózgowo-naczyniowych

• Miłorząb japoński - Ginkgo biloba

• Surowiec: liście

• Skład: flawonoidy ( glikozydy flawonowe, proantocjany) i terpeny

• Działanie wyciągu:

-metaboliczne

-naczyniowe

-hemoreologiczne ( płynność krwi)

-antagonistyczne do czynnika aktywującego

płytki krwi

Proponuje się stosowanie w niewydolności krążenia mózgowego; próby w udarach mózgowych

Miłorząb japoński - Ginko bilboa

24% ~ flawonoidy terpeny ~ 6%

kwasy organiczne

poprawiające rozpuszczalność ciał czynnych

Miłorząb japoński

reguluje układ naczyniowy (tętnice, kapilary, żyły) poprzez:

• oddziaływanie na układ adrenergiczny

• rozszerzenie naczyń poprzez działanie na śródbłonek

• działanie na żyły zależne od pobudzenia układu adrenergicznego

• hamowanie przepuszczalności naczyń włosowatych

• przy dużych dawkach możliwy efekt spazmolityczny

• Komórkowy mechanizm działania miłorzębu

1. W komórkach śródbłonka - zwiększa uwalnianie EDRF (endothelin derved relaxing factor) czynnika rozszerzającego naczynia oraz prostaglandyn

2. W przydance - zwiększa uwalnianie endogennych katecholamin z zakończeń adrenergicznych

3. W mięśniach gładkich naczyń - hamuje pozaneuronalny rozpad katecholamin, a także hamuje ich zwrotne wychwytywanie w neuronach oraz hamuje aktywność fosfodiesterazy (PDE) powodując wzrost cAMP co skutkuje rozszerzeniem tętniczek

Miłorząb

• Wpływ Ginkgo biloba na mikrokrążenie i parametry reologiczne wynikają z:

• Utrzymania prawidłowego mikrokrążenia

• Zmniejszenia lepkości krwi

• Zabezpieczania przed hemolizą

• Hamowania agregacji płytek krwi

• Zwiększania szybkości przepływu krwi

• Zwiększania napięcia tętniczek i żył

• Regulacji zaburzeń równowagi tromboksan-prostacyklina

• Stabilizacji przepuszczalności naczyń włosowatych

• Działanie kliniczne Ginkgo biloba

• poprawia pamięć,

• ukrwienie mózgu,

• działa antydepresyjnie, przeciwlękowo i przeciwmigrenowo.

• zmniejsza agregację (zlepianie) płytek krwi, powstrzymując tym samym powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych.

• obniża wysokie ciśnienie krwi

• stosuje się w astmie, alergii, w chorobie Alzheimera, w chorobach serca i krążenia obwodowego.

• Nowsze badania sugerują, że może on także zmniejszać ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera oraz poprawiać krążenie, jednak wszystko to odbywa się kosztem wzrostu ryzyka chorób związanych z niekontrolowanym krwawieniem.

• 134 osoby, które podzielono na dwie grupy. W pierwszej z nich badani przyjmowali preparat Ginkgo biloba, w drugiej zaś - placebo. Stan zdrowia osób badanych monitorowano co 12 miesięcy, a całkowity czas badania wyniósł 42 miesiące.

• Celem badań było sprawdzenie wpływu preparatów miłorzębu na rozwój upośledzenia funkcji poznawczych u osób starszych, a nie ocena ryzyka wystąpienia zawału serca.

• Wykazano, że w grupie przyjmującej ekstrakt z miłorzębu wystąpiło siedem przypadków zawału serca lub stanów przedzawałowych, które nie pojawiły się wśród osób przyjmujących placebo. W związku z dużym odsetkiem komplikacji, testów nie dokończono, gdyż narażanie pacjentów na zawał serca uznano za nieetyczne.

• Zakresy stosowania klinicznego wyciągu z miłorzębu japońskiego:

• w osłabieniu krążenia obwodowego,

• w osłabieniu pamięci związanej z wiekiem,

• w osłabieniach funkcji umysłowych,

• działanie neuroprotektywne w chorobach mózgu,

• w miażdżycy naczyń obwodowych.

• Badanie Sikora, Sohn i Deutz -
  Journal of Urology 2000

• Grupie 60 pacjentów, którzy cierpieli na impotencję, podawano dziennie 60 mg wyciągu z miłorzębu.

• Po 6 miesiącach kuracji 50% pacjentów znów było zdolnych do erekcji, a u 45% pozostałych osób była widoczna poprawa w tętniczym ukrwieniu penisa.

• Leki dostępne w Polsce

• Tinctura Ginkgo biloba - krople zalecane 2,5ml 3xdz.

• Bilobil - kapsułki 3x1 po posiłku

• Gingocard - krople 2,5ml 3xdz.

Importowane:

Tanakan, Glinkor, Rőkan, Gincoben, Intersan

• Fitoanalgetyki

• Fitoanalgetyki

1. Wierzba purpurowa ( przeciwbólowy w r.z.s, w pobudzeniu nerwowym)

2. Lepiężnik lekarski ( przeciwbólowo w zespołach korzeniowych i migrenach)

3. Olejek goździkowy ( przewlekłe bóle migrenowe)

4. Złocień dziewiczy ( bóle stawowe, leczenie i zapobieganie migrenom)

• Fitoterapeutyki w leczeniu nerwic u dzieci

Objawy nerwic u dzieci:

• Niepokój, rozdrażnienie, lęki, bezsenność

• Moczenie nocne

• Jąkanie

• Objawy organiczne: bóle brzucha, głowy, serca, kołatanie serca, gdy nie można diagnostycznie ustalić przyczyn - nerwica nie ma podłoża organicznego!

• cd.

Do surowców uspokajających w pediatrii zalicza się:

• Korzeń kozłka lekarskiego

• Liść melisy

• Ziele i kwiaty męczennicy cielistej-passiflora

• Szyszki chmielu,

• oraz kwiat głogu, ziele dziurawca, kwiat lipy, rumianek, korzeń arcydzięgla, kłącze tataraku.

• Preparaty gotowe dla dzieci

1. Melis -Tonic - w nerwicach, podnieceniu, ułatwiający zasypianie

2. Hipokrates zioła uspokajające - uspokajająco, w nadmiernej pobudliwości ruchowej, w bezsenności

3. Kytta-sedativum -N - wnerwicy wegetatywnej (żołądkowej)

4. Psychotonisol - lekkie depresje, bezsennośc

Rośliny:

• Panax ginseng - żeń-szeń azjatycki (właściwy)

• Panax quinquefolius - żeń-szeń pięciolistny (amerykański)

• Eleutherococcus senticosus - żeń-szeń syberyjski

• Żeń-szeń - Panax ginseng

Substancje czynne - ginsenozydy (np: panaksozyd A) będące trójterpenowymi saponinami. Zawartość tych związków w surowcu wynosi od 5 do 9%,

glikozydy, panaksozydy, olejki eteryczne, glicerydy.

• Żeń-szeń

W chińskiej medycynie ludowej korzeń żeń-szenia stosuje się od wieków jako środek wzmacniający dla osób w średnim i starszym wieku.

Obecnie prowadzone badania naukowe wykazują bez wątpienia, że ma on pozytywny wpływ na właściwości psychofizyczne i odporność organizmu.

W badaniach przeprowadzonych na zdrowych ochotnikach wykazano, że żeń-szeń poprawia szybkość reakcji, koncentrację i zdolność do abstrakcyjnego myślenia.

• Żeń-szeń wpływa na stężenie amin biogennych: zwiększa ilość dopaminy i noradrenaliny, zmniejsza ilość serotoniny w pniu mózgu i zwiększa ilość serotoniny w korze mózgowej. Stymuluje aktywność cyklazy adenylowej.

• Żeń-szeń pobudza czynność kory nadnerczy, zwiększa aktywność gruczoły tarczowego, reguluje metabolizm węglowodanów i ciśnienie krwi - korzystnie wpływa na sprawność umysłową i fizyczną.

• Zalecana dawka to 200 mg wyciągu korzenia dziennie

• zwiększa odporność organizmu, powodując wzrost aktywności układu immunologicznego, wzrost aktywności np.: limfocytów T.

• wykazano, że żeń-szeń ma pozytywny wpływ na zaburzenia seksualne, takie jak spadek popędu czy zaburzenia erekcji.

• podawanie wyciągów z żeń-szenia powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi, ważne dla diabetyków stosujących te preparaty,

• może obniżać skuteczność warfaryny.

• w połączeniu z kofeiną może prowadzić do nadmiernego wzrostu ciśnienia krwi.

• Ruta zwyczajna - Ruta graveolens

• Surowiec - liść i ziele

• Skład: olejki eteryczne, glukozyd rutyny, który hydrolizuje flawonolokwercytyny i monosacharydy glukozy i ramnozy do związków o działaniu spamolitycznym.

• Psolareny w ilości 500mg/g w liściach oraz 2230mg/g w zielu, wykorzystywane w leczeniu SM, zmniejszając nasilenie objawów i częstotliwość nawrotów.

• Psolareny wykazują działanie blokujące kanały potasowe, przez co we włóknach nerwowych odsłoniętych przez demielinizację poprawiają przewodnictwo impulsów w aksonach.

• Działa uspokajająco, spazmolitycznie, w dużych dawkach powoduje kurcze macicy.

• Rośliny o działaniu pobudzającym

• Aralia mandżurska

• Surowiec: korzeń

• Skład: glikozydy triterpenowe, olejek eteryczny

• Działanie:

Ⴗ pobudzające na o.u.n.

Ⴗ inotropowo i chronotropowo ujemnie na m. serca

Ⴗ poprawiające apetyt

Ⴗ poprawa koncentracji

Ⴗ zwiększenie popędu płciowego

Ⴗ impotencja psychiczna

• Aralia mandżurska

Należy unikać stosowania preparatów aralii w nadciśnieniu tętniczym, bezsenności, zwiększonej pobudliwości nerwowej.

Stosuje się nalewki spirytusowe,

Preparat Saparal (0,05)

---