PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

SPIS TREŚCI

Rozdział 1 Ogólne pojęcie niepowodzeń szkolnych...................................................................3

Rozdział 2 Fazy niepowodzeń szkolnych...................................................................................4

Rozdział 3 Przyczyny niepowodzeń szkolnych..........................................................................5

Rozdział 4 Skutki niepowodzeń szkolnych................................................................................8

Rozdział 5 Typy uczniów wykazujących zaburzenia dynamiki procesów nerwowych.............9

• typ nadpobudliwy ekspansywny

• typ nadwrażliwy niespokojny

• typ zahamowany napięty emocjonalnie

• typ uczuciowo obojętny, spowolniały

Rozdział 6 Nadpobudliwość psychoruchowa i zaburzenia koncentracji uwagi (ADHD)........11

Rozdział 7 Rodzina...................................................................................................................13

• ogólne pojęcie rodziny

• funkcje rodziny

• struktura rodziny

• typy rodzin

• typy postaw rodzicielskich

Rozdział 8 Opis diagnostyczny.................................................................................................23

• charakterystyka

• sytuacja rodzinna

• sytuacja szkolna

Rozdział 9 Ocena diagnostyczna..............................................................................................26

• ocena przyporządkowująca

• ocena genetyczna

• ocena znaczenia

• ocena fazy

• ocena prognostyczna

Rozdział 10 Konkluzja..............................................................................................................28

• program działania

Bibliografia...............................................................................................................................29

Aneks........................................................................................................................................30Rozdział 1

OGÓLNE POJĘCIE NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

Niepowodzenie szkolnej jest to proces pojawiania się i utrwalania rozbieżności między celami edukacji a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowania się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkoły, które są zgodne z celami edukacji uznawanymi w społeczeństwie oraz programami nauczania, które obowiązują.

Niepowodzeniem w uczeniu się jest rozbieżność ocen między wysiłkiem ucznia wkładanym w uczenie się (samoocena) a jego sukcesami szkolnymi ocenianymi przez nauczyciela.

Pojęcie niepowodzenia definiowane jest również jako stan w jakim znalazło się dziecko na skutek niespełnienia wymagań szkoły.

Niepowodzenia to proces trwający dłużej lub krócej, proces zaczynający się w momencie dla nikogo nie znanym, ale na pewno przełomowym w życiu dziecka.

Niepowodzenia szkolne mogą być jawne lub ukryte. Niepowodzenia ukryte mają miejsce, gdy szkoła nie dostrzega braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów, pomimo, że braki te istnieją. Nie wykryte w porę i nie zlikwidowane niepowodzenia ukryte prowadzą do niepowodzeń jawnych, które szkoła dostrzega w postaci braków w opanowywanej przez ucznia wiedzy. Wyniki pracy oceniane są jako niedostateczne zazwyczaj, gdy wykryte braki mają charakter względnie trwały i są przejawem opóźnienia danego ucznia w nauce. Wczesne wykrycie opóźnienia umożliwia jego usunięcie i nie musi prowadzić do drugo- lub wieloroczności.

Drugo- i wieloroczność często prowadzi do odsiewu szkolnego, czyli do przerwania przez ucznia nauki w szkole przed jej ukończeniem. Odsiew prowadzi do wzrostu liczy osób o niepełnym wykształceniu.

Drugoroczność wywiera negatywny wpływ na uczniów, gdyż zniechęca ich do nauki, kształtuje niekorzystny stosunek do otoczenia, wywołuje kompleksy, prowadzi również do zahamowania prawidłowego rozwoju umysłowego.

Rozdział 2

FAZY NIEPOWODZEŃ SZKONYCH

1. Pierwsze symptomy niezadowolenia ze szkoły

• są wynikiem tego, że dziecko nie rozumie czegoś na lekcji, nie może nadążyć za jej tokiem

• pojawia się brak zainteresowania na lekcjach i w konsekwencji brak chęci do nauki

• pojawiają się pierwsze negatywne formy ustosunkowania się dziecka do szkoły

Zaawansowane braki w wiadomościach, chociaż dziecko nadal może uchodzić za dobrego ucznia

• braków jest tak dużo, że dziecko nie nadąża za tokiem nauki szkolnej

• pojawia się odpisywanie zadań domowych (czasem szkolnych)

• Występowanie ocen niedostatecznych

• Ostatnia faza to drugoroczność, czyli oficjalne stwierdzenie niepowodzenia w nauce

• pozostawienie ucznia w tej samej klasie jest początkiem jego wykolejenia się, wyraźne zwichnięcie równowagi życiowej dziecka

Rozdział 3

PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

H. Grassel uważa, że postępy uczniów w nauce są determinowane przez następujące czynniki:

1. Osobowość

1. nastawienie ucznia do siebie

2. jego stosunek do innych osób

3. jego stosunek do społeczeństwa

4. dotychczasowy przebieg drogi życiowej ucznia

5. plany na przyszłość

6. stopień dojrzałości szkolnej

7. rodzaj temperamentu

2. Stan zdrowia

1. przebyte choroby

2. sposób odżywiania

3. wady organizmu lub poszczególnych organów np. słaby wzrok

4. stan ośrodkowego układu nerwowego

3. Rodzina

1. struktura rodziny (rodzina pełna, rozbita)

2. rodzeństwo i atmosfera współżycia w rodzinie

3. stosunek rodziców do dziecka

4. metody i środki wychowawcze

5. tradycje rodzinne

6. stawianie dziecku wymagań

7. czynności zawodowe rodziców

4. Środowisko

1. mieszkanie

2. miejsce pracy i wypoczynku dziecka

5. Nauczyciel

1. osobowość nauczyciela

2. jego doświadczenie pedagogiczne

3. wiedza i umiejętności zawodowe

4. stosunek do wykonywanego zawodu, do dzieci, społeczeństwa

6. Warunki pracy dydaktycznej

1. pedagogiczno- dydaktyczne

2. społeczne

3. specjalne

7. Inne

1. organizacje dziecięce i młodzieżowe

2. sposób spędzania czasu wolnego od nauki

3. zainteresowania ucznia

4. uzdolnienia

Czesław Kupisiewicz w książce pt. „Niepowodzenia dydaktyczne” dzieli przyczyny niepowodzeń szkolnych na:

1. Przyczyny ekonomiczno- społeczne

• jest to całokształt tych względnie trwałych warunków materialnych, społecznych i kulturalnych, które powodują niekorzystną sytuację życiową dzieci i młodzieży zarówno w środowisku rodzinnym, jak i pozaszkolnym

• są to np.: złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny, niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka, brak zrozumienia dziecka itp.)

• Przyczyny biopsychiczne

• są to zarówno zadatki wrodzone jak i warunki sprzyjające lub hamujące prawidłowy rozwój tych zadatków

• np.: autonomiczna struktura mózgu, wady wymowy, wzroku, słuchu

• Przyczyny pedagogiczne

• tkwią w procesie dydaktycznym, mogą być spowodowane niedostatecznym przygotowaniem nauczycieli, popełnianymi przez nich błędami dydaktycznymi oraz wadliwą postawą w stosunku do rodziców

• np.: treść, formy, metody oraz środki wychowania i nauczania, warunki w jakich przebiega praca dydaktyczno -wychowawcza itp.

Jan Konopnicki wyróżnia następujące przyczyny niepowodzeń szkolnych:

1. Przyczyny intelektualne

2. Przyczyny emocjonalne

3. Przyczyny społeczne

4. Przyczyny szkolne

Halina Filipczuk podaje następujący podział przyczyn niepowodzeń szkolnych:

1. Przyczyny wewnętrzne

• związane z rozwojem fizycznym i psychicznym dziecka, z jego indywidualnymi właściwościami

• Przyczyny zewnętrzne

• należą do nich warunki życia dziecka, oddziaływanie otoczenia bliższego i dalszego, przede wszystkim opieka i praca wychowawcza, jaką zapewniają mu dwa najważniejsze środowiska: rodzina i szkoła

Rozdział 4

SKUTKI NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

Trwające długo niepowodzenia szkolne powodują:

• potęgowanie tych zaburzeń rozwojowych, które były pierwotną, główną lub wspierającą przyczyną niepowodzeń szkolnych

• wystąpienie nowych, które nie istniały w czasie pojawienia się pierwszych trudności i niepowodzeń szkolnych uczniów

• systematyczne pogarszanie się ogólnej sprawności umysłowej uczniów (obok narastania luk i potęgowania się braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych)

• obniżenie zainteresowania nauką i spadek motywacji do osiągania sukcesów szkolnych

• obniżenie ogólnej odporności nerwowej uczniów, w szczególności ich tolerancji na stres

• narastanie konfliktów emocjonalno- uczuciowych w środowisku domowym uczniów (na tle złych postępów w nauce)

• narastanie konfliktów w środowisku szkolnym

Rozdział 5

TYPY UCZNIÓW WYKAZUJĄCY ZABURZENIE DYNAMIKI PROCESÓW NERWOWYCH

1. Typ nadpobudliwy ekspansywny

• nadmierna ekspansja ruchowa oraz ogólny brak powściągu i samokontroli

• nadpobudliwość procesów poznawczych, która przejawia się głównie w postaci nadmiernego żywego odruchu orientacyjnego i braku powściągu myślowego

• bardzo łatwo mogą powstawać zaburzenia emocjonalno- uczuciowe, jeśli trudności w nauce oraz zaburzenia zachowania nie zostaną w porę przezwyciężone

• ten typ dzieci wykazuje silną tendencję do reakcji agresywnych, w momencie zaistnienia konfliktu

• reakcje te w szybkim czasie mogą prowadzić do socjopatyzacji i wykolejenia

• Typ nadwrażliwy niespokojny

• zaburzenia koncentracji uwagi z niepokojem ruchowym i nadmierną wrażliwością emocjonalną

• dzieci nadpobudliwe emocjonalnie, poznawczo i ruchowo

• zewnętrzne przejawy niepokoju ruchowego w postaci czynności dowolnych zanikają na rzecz mimowolnych wyładowań ruchowych

• zbyt silne napięcie emocjonalne łatwo dezorganizuje czynności poznawcze i ruchowe

• zbyt surowa dyscyplina wychowawcza bardzo szybko może prowadzić do powstawania nerwic i neurotycznych zaburzeń osobowości

• Typ zahamowany napięty emocjonalnie

• wybitnie wzmożona pobudliwość emocjonalna z jednoczesnym zahamowaniem sfery ruchowej

• zaburzenia w postaci dezorganizacji i zwolnienia procesów spostrzegania, myślenia i reprodukowania zapamiętanego materiału w sytuacjach emocjonalnego napięcia

• u podłoża tego typu zaburzeń leży dominacja korowego nad procesem pobudzenia, a także częste i liczne zderzenia tego hamowania z silnym pobudzeniem typu podkorowego

• wzmożone pod wpływem emocji napięcie mięśniowe zaburza precyzję ruchów, dlatego w sytuacjach trudnych dzieci te stają się niezręczne motorycznie

• tego typu uczniowie bardzo szybko zapadają na nerwicę, która jest skutkiem niepowodzeń szkolnych, a nie ich przyczyną

• Typ uczuciowo obojętny, spowolniały

• u dzieci tych można zaobserwować słabość pobudzenia i wtórną dominację hamowania

• w sferze ruchowej przybiera ona postać ogólnego zmniejszenia liczby, zakresu i szybkości ruchów, w sferze emocjonalnej występuje w formie obojętności uczuciowej, w sferze procesów poznawczych ma charakter ogólnie zwolnionego ich przebiegu

• cechy te są stałe i w niewielkim stopniu zależą od sytuacji, w jakiej dziecko się znajduje

• cechy te są efektem ogólnie osłabionej pobudliwości centralnego układu nerwowego

Rozdział 6

NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA I ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI (ADHAD)

ADHD (Attention Deficit Hiperactivity Disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzenia koncentracji i uwagi ma podłoże genetyczne i dotyczy około 2% dzieci i młodzieży.

Nadpobudliwość psychoruchowa dotyczy zarówno sfery ruchowej, jak i psychicznej. Przejawia się w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego, w nadmiernej reaktywności emocjonalnej oraz specyficznych zaburzeniach uwagi.

Nadmierna ruchliwość to najbardziej widoczny objaw nadpobudliwości. Przejawia się stałym niepokojem ruchowym dziecka (kręcenie się, bieganie, podskakiwanie, ciągłe zmiany pozycji, niemożność zachowania spokoju etc.).

Dzieci nadpobudliwe cechuje wzmożona wybuchowość, dokuczliwość, skłonność do bijatyk, niezdyscyplinowanie wobec dorosłych. Nie są one wytrwałe w zabawach i pracy. Są niecierpliwe, szybko się zniechęcają. Wykazują się zmiennością nastrojów przechodzących od radosnego podniecenia do smutku i gniewliwości.

Dzieci nadpobudliwe są mało odporne na sytuacje trudne, łatwo tracą zapał, zaczynają działać w sposób niezorganizowany, porzucają rozpoczęte zadania. Spowodowane jest to niezrównoważeniem emocjonalnym i niedojrzałością uczuciową.

Nadpobudliwość przejawia się także w działalności umysłowej dziecka. Pojawia się wzmożony odruch orientacyjny, który manifestuje się kierowaniem przez dziecko uwagi na każdy, płynący z otoczenia bodziec. Następstwem braku selektywności, wybiórczości w kierowaniu uwagą i trudności w koncentrowaniu się na określonym przedmiocie są często: zapominanie, roztargnienie, czy chaotyczność.

Dzieci nadpobudliwe mają problemy z wykonywaniem zadań, które wymagają planowania i syntetyzowania w myśleniu, a także z wykonywaniem czynności, które angażują funkcje wzrokowo- ruchowe. Powodowane jest to brakiem wytrwałości, trudnością koncentrowania uwagi i wahaniami w mobilizacji.

Dzieci, u których dominującym objawem jest nadmierna aktywność ruchowa są zawsze chętne do pomocy, ale chaotyczne, nieporządne i ulegają różnym zewnętrznym wpływom, które zmieniają kierunek zainteresowania.

Dzieci z nadruchliwością zawężoną do drobnych ruchów manipulacyjnych w obrębie własnego ciała charakteryzują się nasiloną emocjonalnością. W sytuacjach nowych wzrasta ich niepokój ruchowy. Mają również tendencje do unikania sytuacji konfliktowych, przyjmując postawę wycofującą. Jednocześnie wzrasta w nich niepokój ruchowy (zwiększająca się liczba drobnych ruchów).

Dzieci, u których dominuje nadpobudliwość emocjonalna wykazują gwałtowne i silne reakcje uczuciowe: są kłótliwe, łatwo się obrażają, popadają w konflikty, bywają płaczliwe lub wpadają w złość (ich reakcje nie są współmierne do przyczyn).

Ostatni podtyp dzieci nadpobudliwych to dzieci, u których możemy zaobserwować nadmierne pobudzenie przejawiające się we wszystkich zakresach. Dzieci te sprawiają najwięcej kłopotów wychowawczych, a przy dużym nasileniu objawów stają się pacjentami poradni zdrowia psychicznego.

Nadpobudliwość psychoruchowa jest więc zespołem powiązanych ze sobą objawów. Zdarza się, że jedna grupa objawów dominuje nad inną, mniej nasiloną.

Oprócz typowych objawów nadpobudliwości wyróżniamy dwie grupy zaburzeń, które można stwierdzić u pewnej grupy dzieci nadpobudliwych. Zaburzenia te odgrywają ważną rolę w przystosowaniu się dziecka do wymagań otoczenia i mogą stać się dodatkowym czynnikiem utrudniającym czynności i prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie.

Pierwsza grupa to objawy uznawane za wyraz zaburzeń nerwicowych (zaburzenia snu, lęki dzienne i nocne, moczenie się, jąkanie, tiki, natręctwa, onanizm). Drugi rodzaj zaburzeń to nieharmonijność rozwoju psychoruchowego, która polega na opóźnionym rozwoju niektórych funkcji psychicznych przy rozwoju innych odpowiednich do wieku. Te wybiórcze opóźnienia to fragmentaryczne deficyty rozwojowe, które przy normalnej inteligencji dziecka powodują specyficzne trudności w zakresie spostrzegania wzrokowego bądź słuchowego lub przejawiają się w niższym poziomie sprawności ruchowej dziecka.

Zaburzenia te staja się często czynnikiem utrudniającym wykonywanie różnych czynności, z którymi radzi sobie bez kłopotów dziecko prawidłowo rozwinięte. Trudności te są zazwyczaj dostrzegane w początkach nauki szkolnej, mimo, że ich zapowiedź można zaobserwować wcześniej w zabawach dziecka.

Rozdział 7

RODZINA

1. OGÓLNE POJĘCIE RODZINY

Rodzina jest zbiorowością ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji, stanowi integralna część społeczeństwa; stanowi jego najmniejszą, a zarazem podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną.

Rodzina jest dla człowieka tzw. Grupą podstawową (termin socjologiczny), to znaczy grupą, z którą on jest bardzo ściśle związany znaczną częścią swej osobowości i ważnymi pełnionymi przez siebie rolami społecznymi. Jest przeważnie dlań tzw. Grupą odniesienia, z którą świadomie i mocno identyfikuje się jako członek i reprezentant, współtworzy i przejmuje kultywowane zwyczaje, postawy, obyczaje, wzory zachowania i postępowania.

Ze względu na rodzaj pokrewieństwa członków, którzy wchodzą w skład grupy rodzinnej wyróżniamy następujące formy życia rodzinnego: rodzina mała, rodzina duża, zredukowana rodzina duża, krąg rozproszonych krewnych.

Rodzina mała (nuklearna) jest to grupa społeczna, za podstawę której przyjmujemy instytucje małżeństwa i wynikający z niej stosunek najbliższego pokrewieństwa lub adopcji. Obejmuje ona tylko osoby powiązane najbliższym pokrewieństwem, zamieszkujące razem i prowadzące z reguły wspólne gospodarstwo domowe.

Rodzina duża (krąg rodzinny) obejmuje także dalszych krewnych (ciotki, kuzynów, wujków), a przynajmniej dziadków, tj. krewnych w linii prostej od trzeciego pokolenia.

Zredukowana rodzina duża jest to przypadek, kiedy z rodziną małą zamieszkują tylko dziadkowie albo zaledwie jedno z nich.

Z kręgiem rozproszonych krewnych mamy do czynienia, gdy określone małżeństwo oraz rodziny ich bliższych i dalszych krewnych mieszkają oddzielnie i prowadzą osobne gospodarstwa domowe.

2. FUNKCJE RODZINY

Funkcja rodziny to wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych.

Funkcje rodziny wyróżniane są w 4 kategoriach:

1. Funkcje biopsychiczne

1. funkcja prokreacyjne

2. funkcja seksualna

2. Funkcje ekonomiczne

1. funkcja materialno- ekonomiczna

2. funkcja opiekuńczo- zabezpieczająca

3. Funkcje społeczno- wyznaczające

1. funkcja stratyfikacyjna

2. funkcja legalizacyjno- kontrolna

4. Funkcje socjopsychologiczne

1. funkcja socjalizacyjno- wychowawcza

2. funkcja kulturalna

3. funkcja religijna (dotyczy rodzin ludzi wierzących)

4. funkcja rekreacyjno- towarzyska

5. funkcja emocjonalno- ekspresyjna

Podstawowe dziedziny planowego oddziaływania rodziny to:

1. troska o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka, jego sprawność i zdrowie

2. troska o rozwój intelektualny (umysłowy)

3. zaspokajanie potrzeb emocjonalnych (uczuciowych) dziecka, przy równoczesnym wzbogacaniu jego życia uczuciowego, rozwijaniu w nim dyspozycji pozytywnych i przełamywaniu dyspozycji negatywnych (egocentryzm, skłonności egoistyczne, brak wyobraźni i wrażliwości na potrzeby czy krzywdy innych)

4. wdrażanie w kulturę własnego społeczeństwa, grupy społecznej, z którą jest się najściślej związanym, w kulturę ogólnoludzką

5. rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych

6. wpajanie społecznie akceptowanych zasad i norm moralnych (stanowią one trzon moralnej postawy jednostki)

7. uspołecznianie dziecka poprzez kształtowanie postawy otwartej na problemy otaczającego świata, ścierając tendencje, odwieczną walkę o dobra ze złem, dążenia do postępu i sprawiedliwości społecznej, autentycznej równości i wolności ludzi, walkę z zacofaniem i obskurantyzmem

8. przygotowanie go do samodzielnego życia

9. uczenie organizowania własnego życia zgodnie z potrzebami i warunkami, jakie stwarza rzeczywistość społeczna

10. uodparnianie na napotykane trudności i niepowodzenia, hartowanie charakteru i silnej woli

11. rozbudzanie u dziecka poczucia godności narodowej, tak waznej i cennej zawsze, a szczególnie teraz, gdy rozszerza się sfera kontaktów z innymi krajami

12. rozwijanie dyspozycji do doskonalenia siebie, nie popełniania tych samych błędów

13. kształtowanie ambicji i aspiracji własnych potencjalnych możliwości, często niedocenianych i nie wykorzystywanych, bez równoczesnego popadania w kompleksy lub samouwielbienie, zarozumiałość, tzw. Bufonadę, lekceważenie czy wywyższanie się ponad innych ludzi

14. uczenie umiaru i skromności, która jeżeli nie jest fałszywa i pozorna, stanowi autentyczny wyznacznik wartości, określa to, co nazywa się dużym formatem człowieka

15. uczenie tolerancji dla wszelkiej odmienności poglądów (pod warunkiem, że nie są one szkodliwe czy groźne społecznie), cech indywidualnych, zainteresowań i dążeń

16. rozwijanie uczuć patriotycznych, szacunku dla tradycji narodowych, ich wkładu w kulturę ogólnoludzką, postawy gotowości do walki o bezpieczeństwo; dobra imię i pozycję w świecie własnego narodu, państwa

3. STRUKTURA RODZINY

Struktura rodziny ze względu na kompletność lub niekompletność członków

1. Struktura pełna

1. naturalna rodzina- powstała z pierwszego związku małżeńskiego rodziców (dzieci mają swoich naturalnych rodziców)

2. rodzina zrekonstruowana- rodzina utworzona z powtórnego związku małżeńskiego rodziców lub jednego z nich (dzieci, przynajmniej jedno, mają jednego „przybranego” rodzica, np.: niekiedy w rodzinie zrekonstruowanej występuje taka sytuacja, gdy są „twoje”, „moje” i „nasze” dzieci)

3. rodzina przysposobiona (małżeństwo prawnie przysposobiona, adoptuje na stałe obce dziecko, które staje się ich dzieckiem)

4. rodzina zastępcza (rodzina, w której wychowuje się dziecko nie będące jej własnym dzieckiem)

5. rodzina kontraktowa, podejmująca czasowo pieczę nad dzieckiem odpłatnie, głównie z inicjatywy terenowych ośrodków pomocy społecznej

2. Struktura niepełna

1. rodzina sieroca-brak rodziców na skutek ich śmierci, dzieci pozostają pod opieką krewnych, dziadków lub osób obcych, ale nie są w domu dziecka

2. rodzina półsieroca- brak jednego z rodziców na skutek śmierci, dzieci pozostają w rodzinie pod opieką jednego z rodziców

3. rodzina rozbita- brak jednego z małżonków na skutek rozwodu lub porzucenia ze względu na separację, niepowroty z zagranicy: dzieci są pod opieka jednego z rodziców, chociaż możliwe są dorywcze kontakty z drugim z rodziców lub stała pomoc materialna

4. rodzina samotnych, niezamężnych matek z dziećmi- możliwe przypadki losowe lub decyzje podjęte świadomie co do zachowania stanu wolnego, lub przypadki niezamężnych matek nieletnich(los, gwałt)

3. Rodzina grupowa

1. kilka do kilkunastu małżeństw, a także par żyjących w luźnym związku zakłada coś w rodzaju spółdzielni

4. TYPY RODZIN

1. Typ rodzin normalnych

• pełny kład osobowy i naturalna więź biologiczna między rodzicami a dziećmi

• panujące wewnątrz stosunki wewnątrzrodzinne oparte są na silnych związkach emocjonalnych między małżonkami i między każdym z nich a dziećmi

• dominują w tych rodzinach wartości i wzory życiowe ukierunkowane przede wszystkim na wykształcenie dzieci

2. Typ rodzin zdezorganizowanych

• rodziny charakteryzujące się trwałymi zaburzeniami w swej strukturze, odzwierciedlającymi się głównie w ostrych konfliktach bądź rozbiciu rodziny (rozwód, separacja, dezercja)

• podporządkowujemy tu także rodziny rozbite przez śmierć jednego z rodziców

• panujące w rodzinach zdezorganizowanych stosunki mają charakter antagonistyczny, a często agresywny

3. Typ rodzin zdemoralizowanych

• należą tu rodziny zarówno pełne, jak i zdezorganizowane

• dominującą cechą, obok równie konfliktowych jak w poprzednim typie stosunków wewnątrzrodzinnych, są dostarczane przez rodziców negatywne wzory zachowań i wartości życiowych

• są to rodziny dotknięte nadmiernym pijaństwem i alkoholizmem, występującymi zjawiskami pospolitej przestępczości, prostytucji matek itp.

• Zarówno praca zawodowa, jak i edukacja szkolna traktowane są w tych rodzinach jako zło konieczne

Stanisław Kawula wyróżnia także podział rodzin, ze względu na wypełnianie ich podstawowych funkcji. Wskazuję rodzinę funkcjonalną i dysfunkcjonalną.

Rodzina funkcjonalna troszczy się o zaspokojenie podstawowych potrzeb, zwanych potrzebami niedostatku, w skład których wchodzą: potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności, szacunku i miłości. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie dzieci chronione są nie w sposób nadopiekuńczy, ale w taki, w którym są strzeżone przed poniżającym zachowaniem innych. Są wspierane w konstruowaniu swoich własnych granic przed obrażaniem przez innych ludzi.

P. Mellody (amerykańska psychoterapeutka) twierdzi, że wszystkie dzieci rodzą się z pięcioma charakterystycznymi dla istoty ludzkiej cechami, takimi jak:

1. cenność- dziecko jest cenne przez sam fakt, że się urodziło

2. bezbronność- dzieci muszą podlegać ochronie udzielanej im przez rodziców

3. niedoskonałość- jest częścią natury, a w rodzinie funkcjonalnej wszyscy wiedzą, że nikt nie jest doskonały

4. zależność- dziecko z powodu swej niedojrzałości musi polegać na rodzicach w zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień

5. niedojrzałość- jest uznawana za naturalną cechę dziecka, a rodzice wiedzą czego spodziewać się po dziecku na każdym poziomie rozwoju od niemowlęcia do nastolatka i pozwalają być dzieciom dziećmi

W rodzinach dysfunkcjonalnych rodzice nie reagują prawidłowo na pięć podstawowych potrzeb dziecka. Zamiast dziecko wspierać i ochraniać, ignorują je, albo atakują za to, że takie właśnie jest. Pięć wrodzonych cech dziecka przekształca się w dysfunkcjonalne cechy samozachowawcze.

1. drogocenność- nie jest uświadamiana dziecku, natomiast jest ono bombardowane komunikatami podkreślającymi jego mniejszą wartość niż innych członków rodziny

2. bezbronność- jest nadużywana. Rodzice nie chronią dziecka i nie uczą je, jak unikać wykorzystywania i poniżania przez innych, gdyż sami nie mają odpowiedniego ukształtowanego systemu granic

3. niedoskonałość- nie jest szanowana i uznawana. Dzieci są atakowane za swą niedoskonałość i wierzą, że niedoskonałość jest czymś nienormalnym

4. zależność- zamiast stopniowo wdrażać dziecko do samodzielności rodzice albo nieustannie troszczą się o wszystko, nie pozwalając dziecku na samodzielność, albo atakują dzieci za posiadanie i wyrażanie swoich pragnień lub też ignorują te pragnienia

5. niedojrzałość- rodzice domagają się zachowań bardziej dojrzałych albo pozwalają dzieciom zachowywać się mniej dojrzale niż na ich wiek przystało

Dysfunkcjonalność rodziny może dotyczyć różnego zakresu realizowanych zadań, może to być:

1. dysfunkcja całkowita, oznaczająca, że w rodzinie występuje kompletne niepowodzenie w realizacji zadań rodziny i muszą ją w tym zastąpić wyspecjalizowane rodziny

2. dysfunkcja częściowa, oznaczająca, że rodzina nie potrafi realizować prawidłowo pewnych jej zadań i podstawowych funkcji

Dysfunkcjonalność może obejmować:

1. niepowodzenia w realizacji zadań wychowawczych

2. niepowodzenia w walce z kryzysem małżeńskim

3. niepowodzenia związane z walką o niewykluczenie rodziny z określonego kręgu rodzinnego

4. niepowodzenia w zaspokajaniu potrzeb dziecka bądź też dotyczących innych zadań i sfer życia rodzinnego

4. TYPY POSTAW RODZICIELSKICH

WŁAŚCIWE POSTAWY RODZICIELSKIE

1. Akceptacja dziecka

• przyjęcie dziecka takim, jakie ono jest, z jego cechami fizycznymi, usposobieniem, z jego umysłowymi możliwościami i łatwością osiągnięć w jednych dziedzinach, a ograniczeniami i trudnościami i innych

• rodzice akceptując dziecko, dają mu poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia z własnego istnienia

1. Współdziałanie z dzieckiem

• świadczy o pozytywnym zaangażowaniu i zainteresowaniu rodziców zabawą i praca dziecka

• wciągnięcie i angażowanie dziecka w zajęcia i sprawy rodziców i domu- odpowiednio do możliwości rozwojowych

1. Dawanie dziecku swobody

• pozostawianie dzieciom dużego marginesu swobody, przy utrzymaniu autorytetu i kierowaniu dzieckiem w takim zakresie, w jakim jest to pożądane

1. Uznanie praw dziecka

• zezwalanie na odpowiedzialność za własne działanie, a nawet oczekiwanie „dojrzałego” zachowania

• przejawianie w ten sposób szacunku dla indywidualności dziecka

• kierowanie dzieckiem przez podsuwanie mu sugestii

NIEWŁAŚCIWE POSTAWY RODZICIELSKIE

1. Odtrącająca

• nadmierny dystans uczuciowy i dominacja rodziców

• dziecko odczuwane jest jako ciężar i nierzadko rodzice poszukują zakładu, który by przejął ich obowiązki i uwolnił od tej niewygody, ograniczającej np.: ich swobodę lub możność robienia kariery

• nieokazywanie uczuć pozytywnych, a nawet demonstrowanie negatywnych

• dezaprobata i otwarta krytyka dziecka, podejście dyktatorskie, nie dopuszczające go do głosu i nie wnikające w motywy zachowania czy potrzeby

• kierowanie dzieckiem przy pomocy rozkazów

• liczne i represywne żądania, surowe kary, zastraszanie, brutalne postępowanie z dzieckiem

• Unikająca

• nadmierny dystans uczuciowy rodziców wobec dziecka, ich uległość i bierność

• ubogi stosunek uczuciowy między rodzicami a dzieckiem lub wręcz obojętność uczuciowa rodziców

• kontakt z dzieckiem jest luźny albo pozornie dobry i maskowany obdarzaniem prezentami, nadmierną swobodą, rzekomym liberalizmem

• ukryta lub jawna beztroska o dobro dziecka aż do braku odpowiedzialności, ignorowanie dziecka, bierność aż do bezwładu w nawiązywaniu z dzieckiem kontaktu, unikanie i ograniczanie kontaktu z nim do minimum

• zbywanie prób nawiązywania kontaktu, podejmowanych przez dziecko, zaniedbywanie dziecka pod różnymi względami

• Nadmiernie chroniąca

• nadmierne skoncentrowanie się na dziecku oraz uległość

• bezkrytyczne podejście do dziecka, a ono samo uważane za wzór doskonałości

• traktowanie dziecka jako dzidziusia, przesadna opiekuńczość i nadmierna pobłażliwość, niedocenianie możliwości dziecka szczególnie praktycznych, rozwiązywanie za nie trudności, niedopuszczanie do samodzielności

• usuwanie wszelkiego ryzyka z jego drogi, postępowanie uzależniające od matki (czy ojca) i ograniczające jego swobodę

• Nadmiernie wymagająca, zmuszająca, korygująca

• nadmierne skoncentrowanie rodziców na dziecku, z elementami dominacji

• dziecko jest zwykle naginane do wytworzonego przez rodziców wzoru dziecka, jakie chcieliby posiadać, bez liczenia się z jego indywidualnymi cechami i możliwościami w ramach fazy rozwojowej, w jakiej się ono znajduje

• rodzice z góry zakładają dostosowanie się dziecka do stawianych wymagań i duże osiągnięcia, a dziecko znajduje się pod presją, aby dorównać idealnemu wzorowi

• stawianie wygórowanych wymagań, narzucanie autorytetu i rządzenie dzieckiem, nie przyznawanie prawa do samodzielności

MODEL TYPOLOGII POSTAW RODZICIELSKICH WŁAŚCIWYCH I NIEWŁAŚCIWYCH




odtrącającanadmiernie



wymagająca












Unikającanadmiernie

Chroniąca

Rozdział 8

OPIS DIAGNOSTYCZNY

CHARAKTERYSTYKA

Łukasz ma 14 lat i jest uczniem II klasy Gimnazjum w Pabianicach. Jest on niskim, szczupłym chłopcem o jasnych włosach i bardzo miłej aparycji. Jest zawsze zadbany, schludnie ubrany (w „firmowe ciuchy”), ma czyste dłonie i paznokcie.

Jest bardzo otwarty i chętnie opowiada o swoim życiu szkolnym jak i towarzyskim. Ma on wielu kolegów, zarówno ze szkoły jak i „z osiedla”, z którymi spędza bardzo dużo czasu. Woli on towarzystwo kolegów „z osiedla”, gdyż są od niego starsi i Łukasz (jak twierdzi) może się od nich wiele nauczyć. Grają razem w piłkę i zabierają Łukasza na całonocne dyskoteki. Chłopiec jest nimi zafascynowany, gdyż pokazują mu jak palić papierosy, marihuanę i jak pić alkohol. Nie rozumie on szkodliwości tych używek, uważa jest to bardzo dorosłe i fajne. Chce zaimponować swoim starszym kolegom.

Łukasz interesuje się sportem, szczególnie piłką nożną i siatkówką. Jest bramkarzem w drużynie juniorów Łódzkiego Klubu Sportowego i osiąga bardzo dobre wyniki.

Jego hobby są także gry komputerowe i szachy, w które wspólnie z tatą gra wieczorami w weekendy.

W listopadzie 2003 roku W Pracowni Psychologicznej w Pabianicach stwierdzono u Łukasza zespół nadpobudliwości psychoruchowej ADHD : trudności w tworzeniu związków przyczynowo- skutkowych, brak poczucia czasu oraz nieumiejętność przenoszenia doświadczeń z jednej sytuacji na drugą. Testy neuro- psychologiczne nie wykazały na możliwość wystąpienia uszkodzenia OUN.

Łukasz posiada bardzo szeroki zakres wiedzy praktycznej dotyczącej rozumienia zwyczajów, codziennych sytuacji i akceptowanych społecznie zachowań i dobrze radzi sobie z rozumowaniem arytmetycznym.

Chłopiec ma bardzo bogi zasób słownictwa, zaburzenia organizacji wypowiedzi, uwagi, procesów pamięci. Ma problemy z utrzymaniem uwagi, udziela krótkich, nieuporządkowanych wypowiedzi.

SYTUACJA RODZINNA

Łukasz pochodzi z rodziny pełnej. Mieszka wraz z rodzicami i dziadkami w czteropokojowym mieszkaniu.

Jego trzydziestodwuletnia matka jest krawcową w prywatnej firmie.

Czterdziestopięcioletni ojciec prowadzi prywatną działalność gospodarczą. Matka spędza w pracy około ośmiu godzin dziennie, więc zazwyczaj o godzinie 16⁰⁰ jest już w domu. Ojciec zaś pracuje całymi dniami, od wczesnych godzin rannych, do późnych godzin wieczornych.

Dziadkowie cały dzień spędzają w domu. Babcia gotuje obiad, zaś dziadek zazwyczaj siedzi przed telewizorem. Dziadek jest człowiekiem schorowanym, po przebytym zawale, więc lekarz zabronił mu korzystać z jakichkolwiek używek. Chory jest jednak innego zdania i często prosi Łukasza o zakupienie mu piwa lub papierosów, za co Łukasz dostaje pieniądze, lub część używek dziadka (szklankę piwa, lub papierosa). Chłopcu bardzo to odpowiada. Wszystko jest utrzymywane w tajemnicy przed resztą domowników.

Jest jedynakiem rozpieszczanym przez rodziców. Dostaje wszystko, o co poprosi. Matka traktuje go jak małego chłopca, szykuje mu ubrania do szkoły, przepisuje za niego zeszyty, odrabia prace domowe, gdyż jak sama twierdzi Łukasz ma tyle zadawane, że na pewno nie zdążyłby odrobić wszystkiego. Podczas, gdy Łukasz spędza na nauce nie więcej niż pół godziny dziennie, gdyż woli spotkać się z kolegami (wie, ze mama zrobi to za niego).

Ojciec na co dzień nie interesuje się życiem chłopca, gdyż nie ma na to czasu, jest zbyt zapracowany, a o postępowaniu Łukasza dowiaduje się od matki, która często nie mówi mu wszystkiego, aby go nie denerwować i chronić syna.

Łukasz nie ma ograniczonego czasu, wraca do domu kiedy chce i chodzi gdzie chce. Często zdarza się tak, że po spotkaniach z kolegami nocuje u kuzyna, gdyż jest zbyt pijany, by wracać do domu. Zawsze ma on pieniądze na alkohol, papierosy, czy marihuanę, gdyż dostaje od rodziców kieszonkowe w wysokości pięćdziesięciu złotych tygodniowo.

SYTUACJA SZKOLNA

Łukasz ma bardzo duże problemy z nauką. Jest zagrożony z wielu przedmiotów i prawdopodobnie będzie musiał powtarzać rok. Stało by się tak już kiedy był w klasie pierwszej, ale mama postarała się o nauczanie indywidualne dla syna i dzięki temu zdał do następnej klasy.

Ma on oceny niedostateczne ze wszystkich przedmiotów i bardzo dużo ocen nieodpowiednich z zachowania. Zeszyt uwag zapisany jest już prawie w całości. Przeważnie są to uwagi otrzymane za chodzenie po klasie, przeszkadzanie na lekcji, śmiechy i żarty z nauczycieli, czy kolegów z klasy.

Łukasz nie posiada książek i nie prowadzi wielu zeszytów. Bardzo często jest nieprzygotowany do lekcji. Nie posiada pracy domowej, lub jest to praca odrobiona przez matkę chłopca.

Chłopiec rozmawia na lekcjach, głośno komentuje wypowiedzi nauczycieli, nie reaguje na ich uwagi, wychodzi z lekcji. Jest negatywnie nastawiony do szkoły. Nie lubi się uczyć.

Rozdział 9

OCENA DIAGNOSTYCZNA

OCENA PRZYPORZĄDKOWUJĄCA

Ocena ta pozwala na przyporządkowanie do gatunku lub typu. Ustalenie tej oceny pozwala na uporządkowanie i zidentyfikowanie interesującego nas zagadnienia.

Sklasyfikowałam Łukasza jako ucznia mającego jawne niepowodzenia w nauce.

Większość ocen, jakie otrzymuje to oceny niedostateczne lub dopuszczające. Nie radzi sobie z pracą na lekcja, ani z zadaniami domowymi.

OCENA GENETYCZNA

Ocena ta pozwala wyjaśnić początek i rozwój danego procesu, stanu rzeczy. Ujawnia ona ciąg rozwojowy, który doprowadził do obecnego stanu.

Za kryterium ustalenia przyczyny niepowodzeń szkolnych Łukasza przyjęłam wcześniej podane przeze mnie kryterium Czesława Kupisiewicza.

Jedną z kategorii przyczyn niepowodzeń szkolnych Łukasza są przyczyny biopsychiczne. Zaburzenia w rozwoju społeczno-emocjonalnym są jednym z czynników wpływających na naukę chłopca. Nadpobudliwość psychoruchowa, którą rozpoznano u Łukasza znacznie utrudnia mu naukę.

Drugą przyczyną niepowodzeń szkolnych chłopca są przyczyny ekonomiczno- społeczne. Nieprawidłowa postawa rodziców wobec dziecka. Brak zainteresowania ze strony ojca i nadmierna opiekuńczość matki.

OCENA ZNACZENIA

Ocena ta wyjaśnia jakie zmiany w funkcjonalnym układzie całości wywołuje dany proces, czy stan rzeczy i jak całość na niego oddziaływa.

Niepowodzenia szkolne Łukasza mają wpływ na jego funkcjonowanie. Chłopiec zniechęcony jest do szkoły. Nie lubi tam przebywać. Robi to tylko z konieczności, jednak jest biernym słuchaczem i nie interesuje go, co dzieje się na lekcjach. Żyje w przeświadczeniu, że nauczyciele się na niego uwzięli i nie zamierza się uczyć. Uważa, że nawet jeśli się przygotuje to i tak otrzyma ocenę niedostateczną.

OCENA FAZY

Ocena ta określa etap i stopień rozwoju interesującego nas zaburzenia, co stanowi podstawę do przewidywania dalszego jego przebiegu.

Łukasz znajduje się w trzeciej, przed ostatniej fazie niepowodzeń szkolnych. Otrzymuje on oceny niedostateczne i jest nieprzygotowany do nauki. Ma on wielkie braki wiedzy. Występują wyraźne rozbieżności między wymaganiami szkolnymi , a postępowaniem chłopca oraz uzyskiwanymi przez niego wynikami nauczania.

OCENA PROGNOSTYCZNA

Ocena ta polega na przewidywaniu rozwoju czy raczej tendencji rozwojowych badanego stanu rzeczy na podstawie przeszłych „stanów rozwojowych”. Opiera się na rozumowaniach prawdopodobnych, niepewnych.

Niepowodzenia szkolne Łukasza mogą doprowadzić do ostatniej fazy tych niepowodzeń, czyli do drugoroczności, co może stanowić początek wykolejenia się chłopca, i wyraźne naruszyć równowagę życiową dziecka.

Rozdział10

KONKLUZJA

Konkluzja jest ostatnim etapem diagnozy. Sformułowanie jej pozwala na wskazanie właściwego kierunku działań oraz opracowanie programu postępowania wychowawczego.

PROGRAM DZIAŁANIA

1. Właściwe organizowanie dnia ucznia, z zachowaniem jego rytmu (wszystkie zajęcia w miarę możliwości o tej samej porze)

2. Pomoc nauczyciela i opiekunów w podniesieniu samooceny dziecka- dostrzeganie zasobów Łukasza, stosowanie pochwał- pamiętając by były one krótkie

3. Właściwe usadowienie ucznia w klasie (blisko nauczyciela, tak aby cały czas kontrolować pracę na lekcji, daleko od rozpraszających elementów)

4. W domu właściwy wybór miejsca wspólnego odrabiania lekcji z dzieckiem- zadbanie by było to miejsce ciche

5. Uczestnictwo w zajęciach wyrównawczych

6. Rozwijanie zainteresowań i wiedzy podstawowej

7. Nauka planowania i organizacji różnych czynności poprzez pomoc w organizowaniu działania dziecka, tak aby zawsze osiągnęło zamierzony cel, zakończyło czynność

8. Dzielenie pracy na etapy, pomocne wydawanie konkretnych, krótkich poleceń

9. Dopilnowanie przez nauczyciela by Łukasz wyszedł z klasy z całą notatką i zapisaną pracą domową zarówno ustną jak i pisemną

10. W domu sprawdzanie zeszytów syna, dopilnowanie odrobienia pracy domowej

11. Ustalenie jasnych reguł zachowania w konkretnych sytuacjach

12. Ustalenie konsekwencji za nieprzestrzeganie reguł pamiętając o ich realności

13. Pamiętać o stosowaniu większej ilości pochwał niż kar i konsekwencji

14. Czuwanie nad stawianiem celów na miarę możliwości dziecka

15. Terapia psychologiczna

BIBLIOGRAFIA

1. W. Okoń „Słownik pedagogiczny” PWN Warszawa 1984

2. J. Konopnicki „Powodzenia i niepowodzenia szkolne” PZWS Warszawa 1966

3. Cz. Kupisiewicz „Niepowodzenia szkolne” [w:] Encyklopedia pedagogiczna Warszawa 1993

4. Cz. Kupisiewicz „Niepowodzenia dydaktyczne” PWN Warszawa 1972

5. H. Filipczuk „Zapobiegamy trudnościom i niepowodzeniom szkolnym” IWZZ Warszawa 1985

6. H. Śpionek „Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne” PWN Warszawa 1973

7. B. Łuczak „Niepowodzenia w nauce” G&P Poznań 2002

8. H. Spionek „Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych” ”, PZWS, Warszawa 1970

9. H. Nartowska „Wychowanie dziecka nadpobudliwego” Nasza Księgarnia Warszawa 1976

10. S. Kawula „Pedagogika rodziny” Toruń 1998

11. W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna” Warszawa 1993

12. M. Ziemska „Postawy rodzicielskie” Warszawa 1993

ANEKS

OPIS PRAKTYK

5.11.2004

Spotkałam się z pedagogiem szkolnym, aby omówić rodzaj praktyk jaki muszę zrealizować. Zarówno Pan Wojciech jak i Pani Elżbieta mięli problem z wybraniem dziecka, z którym mogłabym współpracować. Po długich deliberacjach wspólnie wybraliśmy czternastoletniego Łukasza, ucznia klasy drugiej gimnazjum. Postanowiliśmy jednak na razie nie mówić o tym Łukaszowi, gdyż chciałabym najpierw zobaczyć jak zachowuje się naturalnie, nie wiedząc kim jestem i w jakim celu będę się z nim spotykać.

10.11.2004

W celu zapoznania się z naturą Łukasza odwiedziłam jego klasę na lekcji języka angielskiego. Uczniowie nie wiedzieli w jakim celu się tu znalazłam.

Przez pierwsze 20 minut Łukasz pisał test, gdyż dostał zaliczenie warunkowe z tego przedmiotu. Był spokojny, ale próbował ściągać od koleżanek siedzących za nim, ale nie udało mu się.

Po lekcji języka angielskiego zostałam, aby porozmawiać z nauczycielką. Uważa ona Łukasza za nieznośnego i stwierdziła, że dziś był aniołem.

Obejrzałam również dziennik lekcyjny i zeszyt uwag. Łukasz ma prawie same oceny niedostateczne lub dopuszczające. Widnieje tu mnóstwo nieodpowiednich ocen z zachowania i cały arsenał uwag dotyczących spędzania przez chłopca czasu na lekcjach.

19.11.2004

Dziś wybrałam się na lekcję techniki, gdyż pedagog uznał, że muszę zobaczyć Łukasza „w akcji”, gdyż był nienaturalnie grzeczny na lekcji angielskiego.

Łukasz spóźnił się na lekcję około 10 minut i nawet nie usprawiedliwił się. Przez całą lekcję nie uważał, był rozkojarzony, rozmawiał, śmiał się, rzucał papierkami w kolegów. Lekceważył uwagi nauczycielki i komentował jej wypowiedzi.

Po skończonej lekcji rozmawiałam z nauczycielką, która uważa, że nie może dać sobie rady z Łukaszem, który robi co chce, nie słucha jej, nie prowadzi zeszytów i nie posiada książek

24.11.2004

Dziś po raz pierwszy spotkałam się z Łukaszem. Odrabialiśmy pracę domową i rozmawialiśmy o jego życiu jako gimnazjalisty, o jego zainteresowaniach.

Podczas rozwiązywania zadań matematycznych Łukasz bardzo dobrz sobie radził, dokładnie wiedział jak rozwiązać zadania. Miał troszkę problemów ze skupieniem uwagi i starał się zrobić na mnie wrażenie opowiadając dowcipy.

Łukasz lubi grać w piłkę nożną, jest bramkarzem Łódzkiego Klubu Sportowego. Na treningi zawozi go tata, który sam kiedyś uprawiał ten sport.

Zauważyła, że Łukasz jest bardzo otwarty i z chęcią opowiada mi o sobie i swojej rodzinie. Jest bardzo miłym chłopcem, o pogodnym usposobieniu. Zupełnie inny niż na lekcji, na której go obserwowałam.

1.12.2004

Dziś rozmawialiśmy o domu rodzinnym Łukasza. Mieszka on z rodzicami i dziadkami w czteropokojowym mieszkaniu. Oboje rodzice pracują, a Łukasz zawsze dostaje to o co poprosi.

Dziś Łukasz opowiadał mi o bójce, w którą się wdał ze starszym od siebie o rok kolegą. Pomimo zwichniętej ręki był bardzo dumny, gdyż odniósł zwycięstwo.

Spotkałam się również z pedagogiem szkolnym, by wstępnie porozmawiać o moich spotkaniach z Łukaszem i prosić go o drobne wskazówki. Dowiedziałam się, że u chłopca stwierdzono zespół nadpobudliwości psychoruchowej.

3.12.2004

Rozmawiałam dzisiaj z wychowawczynią Łukasza. Uważa ona, że przyczyną niepowodzeń szkolnych Łukasza jest nie tylko zespół ADHD, który stwierdzono u chłopca, ale również niekorzystnie wpływająca działalność matki, która zamiast pomagać mu w odrabianiu prac domowych, czy przygotowywaniu się do zajęć, robi to za niego. Dowiedziałam się, że w zeszłym roku chłopiec miał nauczanie indywidualne, gdyż był to jedyny sposób, aby ukończył pierwszą klasę gimnazjum.

Dowiedziałam się również, że podczas lekcji religii Łukasz jest wyjątkowo nieznośny, czasem jedynym wyjściem jest obecność ochroniarza na lekcji. Postanowiłam zobaczyć jak wygląda taka lekcja.

8.12.2004

Uczestniczyłam dziś w lekcji religii. Łukasz był wyjątkowo niemiły dla katechetki, która prowadziła lekcję. Ubliżał jej nie przebierając w słowach. Chodził po klasie, skakał, gwizdał, rzucał papierkami. Słuchał walkmana trzymając nogi na ławce.

Po zakończonej lekcji postanowiłam zapytać chłopca o przyczynę jego zachowania. Nie lubi on katechetki, gdyż jest dla niego nie miła, więc postanowił sobie, że będzie jej dokuczał z całych sił, dopóki nie odejdzie ona ze szkoły.

Z moich obserwacji wynika, że robi to bardzo konsekwentnie.

Dziś poprosiłam chłopca aby każdego dnia wieczorem wypełniał tabelkę, którą wcześniej przygotowałam. Tabelka dotyczy uczuć jakich doznawał przez cały dzień.

(1.1 aneks)

10.12.2004

Dziś analizowaliśmy wypełnioną przez Łukasza tabelkę. Większości są to uczucia pozytywne, ale zupełnie nie adekwatne do powodów z jakimi się wiążą. Chłopiec jest szczęśliwy, gdyż pokonał w bójce kolegę z klasy, zaś smutny, bo nie było lekcji religii i nie mógł dokuczać katechetce.

Odrabialiśmy pracę domową z języka angielskiego. Łukasz miał drobne problemy z zasobem słownictwa, ale gramatyka raczej nie sprawiała mu trudności.

15.12.2004

Dziś przygotowałam ankietę dla Łukasza. Dotyczy ona sposobu spędzania wolnego czasu, kontaktów z rodziną i rówieśnikami itp. Wypełnił ją, lecz miał drobne wątpliwości, czy nie pokaże tego pedagogowi szkolnemu lub któremuś z nauczycieli. (1.2 aneks)

Rozmawialiśmy również o dalszej edukacji chłopca. Zamierza on uczyć się dalej, ale w szkole zawodowej i tylko dlatego, że jego koledzy się tam uczą.

17.12.2004

Po ostatnim spotkaniu z Łukaszem dowiedziałam się, że lubi on grać w szachy dziś urządziliśmy sobie mały turniej. Chłopiec był bardzo skupiony na grze, nie kręcił się, co mnie zaskoczyło. Cierpliwie uczył mnie zasad i pokazywał jak należy rozstawiać szachy. Był zadowolony, że jest od kogoś lepszy i może pokazać mi na czym polega ta skomplikowana gra.

22.12.2004

Rozmawialiśmy dziś o sposobie spędzania wigilii w domu chłopca. Wigilia odbywa się zazwyczaj w domu Łukasza. Przyjeżdżają dziadkowie, mama przygotowuje potrawy, a on i tata ubierają choinkę. Łukasz zawsze dostaje dużo prezentów. W tym roku rodzice obiecali, że kupią mu skuter.

3.01.2005

Dziś Łukasz był strasznie rozkojarzony, opowiadał jak spędził święta, ale myślami był zupełnie gdzie indziej. Okazało się, że martwią go jego oceny. Jest zagrożony z trzech przedmiotów. Myśli o zmianie szkoły. Rodzice popierają go w tym, uważają, że zmiana dobrze mu zrobi, gdyż to nie jego wina, tylko nauczycieli, którzy się na niego uwzięli.

1.1 Tabelka dotycząca uczuć.

Dzień tygodnia	Emocje/ uczucia	Dlaczego (opis zdarzenia)
Poniedziałek
Wtorek
Środa
Czwartek
Piątek
Sobota
Niedziela

1.2 Ankieta dotycząca sposobu spędzania wolego czasu itd.

1. Czym się interesujesz?

1. sport

2. muzyka (dyskoteki)

3. nauka

4. inne (jakie?).......................................................................................................

2. Co robisz po zajęciach szkolnych?

1. uczę się

2. wychodzę z kolegami

dokąd?..................................................................................................................

3. spędzam czas z rodzicami

w jaki sposób?.......................................................................................................

3. Jaki lubisz przedmiot?

..................................................... dlaczego?..................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Czy lubisz nauczycieli?

1. tak

2. nie

dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Czy prowadzisz wszystkie zeszyty?

1. tak

2. nie

jeśli nie to, jakich zeszytów i dlaczego nie posiadasz? ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Czy posiadasz wszystkie książki?

1. tak

2. nie

jeśli nie to jakich książek i dlaczego nie posiadasz?

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Ile czasu (godzin) dziennie spędzasz na nauce?

1. do 1 godziny

2. od 1 do 3 godzin

3. powyżej 3 godzin

8. Czy lubisz szkołę?

Dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Ile czasu (godzin) dziennie spędzasz z rodzicami?

1. do 1 godziny

2. od 1 do 3 godzin

3. powyżej 3 godzin

10. Ile lat mają twoi rodzice?

1. mama....................................................................

2. tata........................................................................

11. Gdzie pracują twoi rodzice?

1. mama.................................................................................................................................

2. tata.....................................................................................................................................

1. Ile godzin dziennie pracują twoi rodzice?

3. mama.................................................................................................................................

4. tata.....................................................................................................................................

12. Z kim masz lepszy kontakt?

1. z mamą

dlaczego?..................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. z tatą

dlaczego?..................................................................................................................................................................................................................................................................................

13. Czy rodzice wiedzą o wszystkich twoich stopniach w szkole?

1. tak

2. nie

dlaczego?..................................................................................................................................................................................................................................................................................

14. Czy masz komputer?

1. tak

2. nie

15. Ile czasu dziennie spędzasz przy komputerze?

1. do 1 godziny

2. od 1 do 3 godzin

3. powyżej 3 godzin

16. Czy masz swój pokój?

1. tak

2. nie

17. Ile pokoi ma twoje mieszkanie?

1. 2

2. 3

3. 4

18. Ile osób mieszka w twoim domu?

1. 3

2. 4

3. powyżej 4

19. Czy masz rodzeństwo?

1. tak

2. nie

20. Czy dostajesz kieszonkowe?

1. Tak

Ile tygodniowo?............................................................................................

Od kogo?......................................................................................................

2. Nie

21. Czy chodzisz do kościoła?

1. tak

2. nie

22. Czy oglądasz telewizję?

1. tak

2. nie

23. Ile godzin dziennie oglądasz telewizję?

1. do 1 godziny

2. od 1 do 3 godzin

3. powyżej 3 godzin

24. Czy masz ulubiony program telewizyjny?

1. tak

jaki?..............................................................................................................................

2. nie

25. Czy masz kolegów?

1. tak

2. nie

26. Ile lat mają twoi koledzy?

1. 14

2. od 14 do 16

3. powyżej 16

27. Ile czasu (godzin) dziennie spędzasz z kolegami?

1. do 1 godziny

2. od 1 do 3 godzin

3. powyżej 3 godzin

28. Gdzie spędzasz czas z kolegami?

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

29. Czy palisz papierosy?

1. tak

2. nie

30. Ile papierosów dziennie palisz?

1. do 3

2. od 3 do 5

3. powyżej 5

31. Jakiej marki papierosy palisz?

................................................................................................................................................

32. Czy palisz marihuanę?

1. tak

2. nie

33. Jak często palisz marihuanę?

1. 1 w tygodniu

2. od 2 do 5 razy w tygodniu

3. powyżej 5 razy w tygodniu

34. Czy uprawiasz sport?

1. tak

jaki?........................................................................................................................................

2. nie

35. Czy boisz się czegoś?

1. tak

czego?.....................................................................................................................................

b) nie

36. Co myślisz o sobie?

1. jestem fajny/ wszyscy mnie lubią

2. jestem w porządku/niektórzy mnie lubią

3. jestem nieśmiały/ nikt mnie nie lubi

37. Co myślą o tobie inni?

1. fajny gość/bardzo go lubię

2. może być/ nie przeszkadza mi

3. beznadziejny/ w ogóle go nie lubię

38. Zaznacz twoje cechy charakteru:

• Otwartość

• Ciekawość

• Spostrzegawczość

• Komunikatywny

• Zdolny

• Pewny

• Stanowczy

• Sprawny

• Pomysłowy

• Zaradny

• Bystry

• Bezkonfliktowy

• Solidny

• Rzetelny

• Szybko uczący się

• Nieśmiały

• Niezaradny

• Bezmyślny

• Obojętny

• Bezinteresowny

• Pomocny

39. Twoje największe marzenie?

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

41) Kim chciałbyś zostać w przyszłości?

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

40. Kim twoi rodzice chcieliby abyś został w przyszłości?

1. mama

...............................................................................................................................................

2. tata

...............................................................................................................................................

W. Okoń „Nowy słownik pedagogiczny”, Żak, Warszawa 1996, s.190

B. Łuczak „niepowodzenia w nauce”, G&P, Poznań 2000, s.8

J. Konopnicki „Powodzenia i niepowodzenia szkolne” , PZWS, Warszawa 1966, s.14

J. Konopnicki „Powodzenia i niepowodzenia szkolne” , PZWS, Warszawa 1966, s.16

W. Okoń „Zarys dydaktyki ogólnej”, PZWS, Warszawa 1963, s.222-223

J. Konopnicki „Powodzenia i niepowodzenia szkolne” , PZWS, Warszawa 1966, s.18-20

Cz.Kupisiewicz „Niepowodzenia dydaktyczne“ PWN, Warszawa 1972 s.21-22 („Padagogik”. 3 Beiheft, 1961, s. 26 i nast.)

Cz.Kupisiewicz „Niepowodzenia dydaktyczne“ PWN, Warszawa 1972 s.23

Cz.Kupisiewicz „Niepowodzenia dydaktyczne“ PWN, Warszawa 1972 s.48

B. Łuczak „niepowodzenia w nauce”, G&P, Poznań 2000, s.9

J. Konopnicki „Powodzenia i niepowodzenia szkolne” , PZWS, Warszawa 1966, s.45 i nast.

H. Filipczuk „Zapobiegamy trudnościom i niepowodzeniom szkolnym”, CRZZ, Warszawa 1975, s.13-14

B. Łuczak „niepowodzenia w nauce”, G&P, Poznań 2000, s. 42-43

H. Spionek „Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych”, PZWS, Warszawa 1970, s.128

H. Spionek „Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych”, PZWS, Warszawa 1970, s.130

H. Spionek „Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych”, PZWS, Warszawa 1970, s.131-132

H. Spionek „Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych”, PZWS, Warszawa 1970, s.133

H. Nartowska „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Nasza Księgarnia, Warszawa 1976, s.14

H. Nartowska „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Nasza Księgarnia, Warszawa 1976, s.26

H. Nartowska „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Nasza Księgarnia, Warszawa 1976, s.27

W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna”, Warszawa 1993, s.695

W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna”, Warszawa 1993, s.695

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.325

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.325

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.326

W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna”, Warszawa 1993, s.697

W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna”, Warszawa 1993, s.698

W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna”, Warszawa 1993, s.698

W. Pomykało „Encyklopedia pedagogiczna”, Warszawa 1993, s.702

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.327-329

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.337-338

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.129

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.130

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.131-132

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.132

S. Kawula „Pedagogika rodziny”, Toruń 1998, s.132

M. Ziemska „Postawy rodzicielskie”, Warszawa 1993, s. 57-59

M. Ziemska „Postawy rodzicielskie”, Warszawa 1993, s.61-63

22

akceptacja

Uznanie praw

współdziałanie

Rozumna swoboda

---