III. RYNEK PIENIĘŻNY

Jest to rynek najbardziej płynnych aktywów finansowych, służących jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy, zapewniających płynność. Na nim regulacji podlega podaż pieniądza, kształtują się krótkoterminowe stopy procentowe i przeprowadzane są interwencje banku centralnego.

Cechy rynku pieniężnego:

-obrót instrumentami krótkoterminowymi;

-charakter zdecentralizowany;

-elastyczny sposób działania (brak szczegółowych regulacji prawnych określających sposób jego funkcjonowania);

-przedmiotem obrotu są wystandaryzowane, jednolite instrumenty finansowe - w przypadku zbywalnych papierów wartościowych standaryzacja obejmuje nominały, okres zapadalności, sposoby rozliczenia transakcji a na rynku depozytów międzybankowych dotyczy terminów realizacji transakcji.

Popyt na walory krótkoterminowe (podaż kapitału) zależy od wzrostu rezerw gotówkowych - podmioty poszukują możliwości ich lokowania na rynku o takim terminie wykupu, który odpowiada zapotrzebowaniu na gotówkę. „Lokata” taka oznacza dodatkowy dochód i jednocześnie możliwość zamiany walorów na pieniądz w dogodnym momencie.

Uczestnicy rynku pieniężnego:

1)Banki komercyjne - główni nabywcy emisji papierów wartościowych na rynkach pierwotnych, organizują rynki wtórne;

2)Skarb Państwa - emitent rządowych papierów wartościowych, celem pozyskania środków o charakterze zwrotnym na finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

3)Bank Centralny - wpływa na podaż środków pieniężnych w obiegu sektora bankowego, realizuje politykę monetarną;

4)Inwestorzy instytucjonalni ;

5)Podmioty gospodarcze, gminy.

Funkcje rynku pieniężnego:

1)Alokacyjna - przepływ środków oraz ich optymalne wykorzystanie przy jednoczesnym zachowaniu płynności;

2)Utrzymania płynności - krótkoterminowe instrumenty finansowe pozwalają utrzymywać zasoby w postaci gwarantującej ich natychmiastową dostępność, pozwalając na minimalizację kosztów utrzymania płynności przy zachowaniu bezpieczeństwa realizacji zobowiązań;

3)Transformacji terminów - na rynku pieniężnym następuje zamiana skrajne krótkookresowych pasywów na środki o dłuższym terminie płatności;

4)Dochodowa - wysoka płynność instrumentów pieniężnych pozwala na minimalizację niezbędnych rezerw gotówkowych i ulokowanie tej nadwyżki w dochodowe aktywa, co prowadzi do polepszenia efektywności;

5)Informacyjna - informuje o rynkowej wycenie wartości pieniądza w czasie;

6)Regulacyjna - możliwość efektywnego oddziaływania banku centralnego na gospodarkę.

III. 1. Segmenty rynku pieniężnego

Rynek pieniężny

Rynek transakcji Rynek krótkoterminowych

o charakterze lokacyjnym papierów wartościowych

Rynek niezabezpieczonych Rynek zabezpieczonych Rynek instrumentów Rynek instrumentów

lokat międzybankowych lokat międzybankowych kuponowych dyskontowych

•Certyfikatów depozytowych •bonów skarbowych

Rynek transakcji Rynek swapów walutowych •Krótkoterminowych •bonów pieniężnych

warunkowych papierów dłużnych

(repo i Sell Buy Back) przedsiębiorstw

III. 2. Rynek niezabezpieczonych lokat międzybankowych

Na rynku międzybankowych depozytów złotowych ma miejsce zarządzanie płynnością banków ze względu na:

• Niedostosowanie terminów wpływu środków do banków z ich zaangażowanie w aktywa dochodowe

• Tendencji do kumulowania się w pewnych okresach obowiązkowych płatności banków (np. odprowadzanie rezerw obowiązkowych)

• Bank centralny poprzez operacje otwartego rynku zmienia płynność w krótkim okresie, wpływając na rentowność operacji pożyczania i lokowania środków na rynku finansowym

• Struktura systemu bankowego sprawia, że istnieją banki notujące regularnie nadpłynność i banki odczuwające niedobór środków

Depozyt międzybankowy jest transakcją polegającą na przyjęciu lub udzieleniu przez jeden bank drugiemu określonej kwoty środków pieniężnych na określony czas, przy określonej stopie procentowej.

Depozyty międzybankowe ze względu na okres trwania dzielą się na:

• krótkoterminowe - do miesiąca

• długoterminowe .

Ze względu na charakter przeprowadzanych transakcji depozyty międzybankowe można podzielić na:

• Depozyty typu call - nie mają uzgodnionego ostatecznego terminu zapadalności. Są inicjowane przez stronę inwestującą decydującą również o terminie wypowiedzenia depozytu. Okres do wypowiedzenia depozytu typu call z reguły jednak nie przekracza 24 do 48 godzin.

• Depozyty terminowe - z ustalonym terminem spłaty

Depozyty terminowe dzieli się na:

• O/N) (overnight) - środki są pożyczane dziś na jutro;

• T/N (tomorrow next) - środki wpływają jutro, zaś ich zwrot następuje na-stępnego dnia;

• l W - środki wpływają w drugim dniu roboczym od daty ogłoszenia i są wy-korzystywane przez tydzień, przy czym pomijane są święta i dni wolne od pracy;

• l M, 3 M, 6 M, 9 M - środki wpływają tak samo jak poprzednio, tyle że pożyczane są na okresy jedno-, trzy-, sześcio- lub dziewięciomiesięczne;

• l R - środki pożyczane są na jeden rok.

Dzień, w którym wpływają środki na rachunek uczestnika transakcji, nazywany jest datą waluty.

Cena depozytu międzybankowego określona jest stopą procentową rynku międzybankowego (stawki referencyjne).

Rentowność podawana jest w okresie rocznym, w którym rok ma 365 dni

III. 3. Stawki referencyjne

WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) - roczna stopa procentowa jaką banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków

WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) - roczna stopa procentowa po jakiej banki są skłonne udzielać pożyczki innym bankom

Są ustalane dla depozytów na następujące terminy:

• 1 dzień roboczy (O/N, T/N)

• 1 tydzień (SW),

• 2 tygodnie (2W),

• 1 miesiąc (1M),

• 3 miesiące (3M),

• 6 miesięcy (6M),

• 9 miesięcy (9M),

• 12 miesięcy (12M).

Stawki referencyjne ustalane są na fixingu organizowanym przez Polskie Stowarzyszenie Dealerów Bankowych - Forex Polska.

Udział w nim mogą brać wszystkie banki pełniące funkcję dealerów rynku pieniężnego, czyli dopuszczonych do zawierania transakcji z bankiem centralnym - Narodowym Bankiem Polskim

Fixing stawek WIBOR i WIBID depozytów złotowych odbywa się w każdym dniu doboczym o godzinie 11:00 rano.

Stawki są obliczane jako średnia arytmetyczna stóp zgłoszonych przez uczestników fixingu, po odrzuceniu dwóch najniższych i dwóch najwyższych wielkości. Jeśli jednak podano mniej niż 8 stawek, odrzucane są tylko dwie skrajne.

Różnica między stawkami udzielania i przyjęcia depozytu na dany termin (spread) podawanymi przez każdego

Uczestnika na Fixing nie może być większa niż:

a) 0.3% dla terminów O/N, T/N;

b) 0.2% dla terminów od jednego tygodnia do jednego roku,

W ciągu 15 minut od publikacji indeksów ustalonych podczas fixingu biorące w nim udział banki zobowiązane są do zawierania transakcji z innymi jego uczestnikami według stawek nie gorszych od zgłoszonych tego dnia, o ile wartość transakcji nie przekracza określonej kwoty:

Terminy	Kwoty w PLN	spread
O/N	30 mln	0,3 p.b.
T/N	30 mln	0,3 p.b.
SW	20 mln	0,2 p.b.
2W	20 mln	0,2 p.b.
1M	20 mln	0,2 p.b.
3M	20 mln	0,2 p.b.
6M	10 mln	0,2 p.b.
9M	5 mln	0,2 p.b.
12M	5 mln	0,2 p.b.

Uczestnicy Fixingu (WIBOR, WIBID):

1. BANK BPH Spółka Akcyjna

2. BANK GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ S.A.

3. BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO

4. BANK MILLENNIUM S.A.

5. BANK POLSKA KASA OPIEKI S.A.

6. BANK ZACHODNI WBK S.A.

7. BNP PARIBAS

8. BRE BANK S.A.

9. CITIBANK HANDLOWY

10. DEUTSCHE BANK POLSKA S.A.

11. ING BANK ŚLĄSKI S.A.

12. KREDYT BANK S.A.

13. POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI - BANK POLSKI S.A.

14. RAIFFEISEN BANK POLSKA S.A.

15. SOCIETE GENERALE SA ODDZIAŁ W POLSCE

Stopa WIBID jest z reguły większa niż stopa oprocentowania depozytów w NBP i zawsze niższa niż stopa WIBOR, która z kolei jest niższa niż stopa kredytu lombardowego.

Oprocentowanie depozytów WIBID Stopa referencyjna WIBOR Stopa kredytu

W NBP lombardowego

Stawka POLONIA

III. 4. Instrumenty polityki pieniężnej

Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest krótkoterminowa stopa procentowa. Zmiany wysokości stopy referencyjnej NBP określają kierunek prowadzonej polityki pieniężnej. Poziomy stóp depozytowej oraz lombardowej NBP wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych overnight na rynku międzybankowym.

• Stopa referencyjna NBP określa minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, wpływając jednocześnie na poziom oprocentowania lokat międzybankowych o porównywalnym terminie zapadalności.

• Stopa lombardowa NBP wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Określa w ten sposób górny pułap wzrostu rynkowych stóp overnight.

• Stopa depozytowa NBP wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Określa w ten sposób dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight.

Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem umożliwiającym utrzymywanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z realizacją ustalonego przez RPP celu inflacyjnego. Za pomocą operacji podstawowych oraz dostrajających bank centralny będzie oddziaływał na warunki płynnościowe w sektorze bankowym w taki sposób, aby możliwe było kształtowanie się stawki POLONIA w pobliżu stopy referencyjnej NBP.

• Operacje podstawowe w postaci emisji 7-dniowych bonów pieniężnych NBP. Przetargi na bony odbywają się regularnie raz w tygodniu, a ich minimalna rentowność określona jest wysokością stopy referencyjnej NBP.

• Operacje dostrajające mogą zostać podjęte w celu łagodzenia wpływu nieoczekiwanych zmian w poziomie płynności sektora bankowego na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych. Mogą one obejmować operacje absorbujące: emisję bonów pieniężnych NBP, operacje reverse repo i zasilające:operacje repo i przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP.

• Operacje strukturalne mogą zostać przeprowadzone w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. Gdyby wystąpiła taka konieczność, bank centralny może przeprowadzić następujące operacje strukturalne: emisję obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym.

III. 5. Stopy procentowe na rynku pieniężnym

Termin	ON	TN	1W	2W	1M	3M	6M	9M	1Y
WIBID	4.25	4.26	4.38	4.4	4.45	4.56	4.66	4.67	4.69
WIBOR	4.55	4.56	4.58	4.6	4.65	4.76	4.86	4.87	4.89

Źródło: www.money.pl (14.10.2011)

Stopa procentowa NBP:	Oprocentowanie
Stopa referencyjna	4.50
Kredyt lombardowy	6,00
Stopa „depozytowa” NBP	3,00
Redyskonto weksli	3,75

Źródło: NBP

III. 6. Stawka referencyjna POLONIA

Jest to średnia ważona stawka operacji przeprowadzanych na polskim rynku pieniężnym (międzybankowym) o terminie O/N (wagami są wartości zawartych transakcji).

Różnica w stosunku do O/N WIBOR/WIBID polega na tym, że stawka POLONIA odzwierciedla rzeczywistą cenę pieniądza na rynku, bowiem banki podają kwotowania dla tych transakcji, które zostały zawarte i przesłane do rozliczenia do godziny 16.

POLONIA kształtuje się w przedziale pomiędzy stawkami referencyjnymi O/N WIBOR i O/N WIBID.

Stawka POLONIA znajdują główne zastosowanie przy rozliczaniu kontraktów OIS (overnight index swap)

III. 7. Znaczenie stawek referencyjnych

• Umożliwiają wycenę kredytów i lokat oprocentowanych wg zmiennej stopy procentowej (np. WIBOR 6M + marża, WIBID 6M - marża, w oparciu o WIBOR 6M wyznaczane jest oprocentowanie detalicznych obligacji trzyletnich TZ Skarbu Państwa)

• Pozwalają na określenie opłacalności krótkoterminowych operacji arbitrażowych i spekulacyjnych

• Stanowią podstawę wyceny przez banki instrumentów terminowych (zwłaszcza kredytów i lokat terminowych) oraz stosowanych dla nich stóp procentowych.

• Pozwalają na wyznaczenie krzywej dochodowości (zestawienia wysokości stóp procentowych na rynku pieniężnym dla instrumentów o różnych terminach zapadalności)

III. 8. Rynek lokat zabezpieczonych. Transakcje warunkowe

Na rynku pieniężnym w Polsce występują dwa rodzaje operacji warunkowych, których zabezpieczeniem są papiery wartościowe: repo/reverse repo (repurchase agreement) oraz sell-buy-back/buy-sell-back (SBB/BSB).

Operacje repo (SBB) przypominają kredyt pod zastaw papierów wartościowych. Stąd kupujący nie jest narażony na ryzyko niewypłacalności pożyczkobiorcy.

Ze względu na zabezpieczenie stosowane w tych transakcjach ekspozycja kredytowa na kontrahenta jest znacznie niższa niż w klasycznych depozytach międzybankowych.

Ryzyko kredytowe w transakcjach warunkowych nie wynika z wiarygodności kontrahenta, ale ze zmienności cen papierów wartościowych będących zabezpieczeniem.

III. 9. Definicje transakcji repo i buy/sell back

Definicja z Regulaminu prowadzenia przez Narodowy Bank Polski rachunków i kont depozytowych papierów wartościowych oraz obsługi operacji na papierach wartościowych i ich rejestracji na rachunkach i kontach depozytowych tych papierów.

Umowa repo - umowa, w ramach której jedna ze stron zwana dalej „sprzedającym”, zobowiązuje się wobec drugiej strony, zwanej dalej „kupującym”, do przeniesienia, w dniu nabycia, własności zbywanych papierów wartościowych w zamian za zapłatę przez kupującego kwoty nabycia, a kupujący zobowiązuje się wobec sprzedającego, w zamian za zapłatę kwoty odkupu, do przeniesienia, w dniu odkupu, własności takich samych papierów wartościowych.

Transakcja buy/sell back - transakcja, na którą składają się dwie niezależne umowy: sprzedaży oraz kupna bonów - po cenie ustalonej z góry w dniu sprzedaży bonów

III. 10. Rynek lokat zabezpieczonych. Swapy walutowe

Swap walutowy (fx swap) jest złożeniem dwóch przeciwstawnych transakcji wymiany walut rozliczanych w różnych terminach.

Składają się na niego dwie zabezpieczone transakcje depozytowe. Sprzedaż waluty obcej w wymianie początkowej,

a następnie jej obowiązkowe odkupienie w wymianie końcowej umożliwiają pozyskanie złotych na określony czas.

Gdzie:

F - forwart

S - swap

n - liczba dni na jaki został zawarty swap

PLN% - oprocentowanie depozytów złotowych

LIBOR z dnia 2011.10.06 godz.11:00
Termin	EUR	USD	GBP	JPY	CHF
1M	1.2956	0.2423	0.6943	0.1431	0.0083
2M	1.3662	0.3082	0.7911	0.1586	0.015
3M	1.4956	0.3878	0.96	0.1941	0.0267
6M	1.7051	0.578	1.2376	0.3331	0.0683
1R	2.04	0.8885	1.7225	0.5525	0.3012

USD	3.2574
CHF	3.6165
JPY	4.2385
GBP	5.0832
EUR	4.4112

III. 11. Bony pieniężne

• Krótkoterminowe papiery wartościowe (termin zapadalności do 1 roku)

• Na rynku pierwotnym sprzedawane na przetargach z dyskontem

• Emitowane przez NBP (służą realizacji polityki pieniężnej)

• Wartość każdej emisji zależy od prognozowanej skali nadpłynności w krajowym systemie bankowym

• Wartość nominalna 1 bonu wynosi 10.000 PLN

• Nabywcami na rynku pierwotnym mogą być banki-dealerzy rynku pieniężnego i BFG a na rynku wtórnym pozostałe banki krajowe

• Minimalna wartość oferty na rynku pierwotnym wynosi 1 mln PLN (100 szt bonów)

• Rentowność wyznaczana stawką referencyjną z reguły wyższa niż rentowność bonów skarbowych

III. 12. Bony skarbowe

Bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez rząd (MF) w celu sfinansowania potrzeb budżetu państwa.

Cechy:

• Emitent - Skarb Państwa

• Agent emisji - NBP (organizuje emisje i dokonuje rozliczeń - prowadzi Centralny Rejestr Bonów Skarbowych)

• terminem wykupu nie przekraczający jednego roku

• instrument dyskontowy, na okaziciela, zdematerializowany, płynny

• zerowy stopień ryzyka inwestycji (z racji osoby emitenta; krótki termin minimalizuje ryzyko spadku ceny instrumentu w wyniku wzrostu stóp procentowych tj. ryzyko stopy procentowej)

• wartość nominalna równa 10.000 PLN

Rynek pierwotny

Bony skarbowe są oferowane do sprzedaży na przetargach sprzedaży (poniedziałki). Terminy przetargów sprzedaży, terminy zapłaty za zakupione na przetargach sprzedaży bony skarbowe oraz terminy wykupu bonów skarbowych określa załącznik do listu emisyjnego.

Uczestnikiem przetargu może być podmiot mający status Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych i BGK.

Lista Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych na rok 2011:
1.	Bank Handlowy w Warszawie SA
2.	Bank Millennium SA
3.	Bank Pekao SA
4.	BRE Bank SA
5.	Deutsche Bank Polska S.A.
6.	Goldman Sachs International
7.	HSBC Bank plc
8.	ING Bank Śląski SA
9.	Kredyt Bank SA
10.	PKO Bank Polski SA
11.	Societe Generale SA oddział w Polsce
12.	The Royal Bank of Scotland plc.

Zainteresowani kupnem składają w NBP oferty kupna, podając ile sztuk oraz ceną, jaką są gotowi zapłacić. Wartość nominalna oferty kupna bonów skarbowych, składanej przez uczestnika przetargu, nie może wynieść mniej

niż 100 000 zł.

Po upływie terminu składania ofert zakupu, Minister Finansów określa dla danego przetargu sprzedaży, najniższą przyjętą cenę przetargową dla bonów skarbowych o danym terminie wykupu. Przyjmowane są przez NBP oferty zakupu spełniające wymogi wyznaczona przez MF.

Stopa zwrotu i dyskonto w terminie do wykupu

gdzie:

r - stopa procentowa

d - stopa dyskonowa

WN - wartość nominalna

P - cena zakupu

n - ilość dniu w terminie do wykupu

Cena przy danej rentowności i dyskoncie w terminie do wykupu

Zysk przy danej rentowności i dyskoncie w terminie do wykupu

gdzie:

l - liczba bonów

Stopa zwrotu z inwestycji w okresie posiadania (holding period return)

gdzie:

Ps - cena sprzedaży

Pz - cena zakupu

n₁ - ilość dni jaką inwestor posiada bony

Aby zmierzyć dochodowość dokonanej inwestycji w dowolnym dniu przed wykupem przez emitenta przeprowadza się rewaluację bonów skarbowych.

Rewaluacja metoda stałej dochodowości

By inwestycja przyniosła zysk, to rentowność okresu posiadania zakupionego instrumentu musi być większa od rentowności zakupu. Gdy ma miejsce równość między tymi wielkościami, to zostanie jedynie utrzymana zakładana dochodowość.

Dodatkowy zysk

Próg Rentowności

8

---