2. Budowa pierwotnej i wtórnej ściany komórkowej

Ściana pierwotna:

• tworzona w okresie wzrostu komórki i umożliwiająca taki wzrost.

• Ściany pierwotne przylegających do siebie komórek oddzielone są warstewką amorficznych substancji (głównie pektyn) - blaszka środkowa

• wyróżniamy 2 typy:

typ I - spotykamy u większości roślin

• typ II - charakterystyczny dla traw

• cechy charakterystyczne ściany traw:

• obniżona zawartość pektyn

• inny rodzaj dominujących chemiceluloz

• zwiększona zawartość związków fenolowych ( spajanie i stabilizacja struktury ściany )

• Zahamowanie wzrostu komórki inicjuje etap tworzenia wtórnej ściany komórkowej

Ściana wtórna:

- pokład odłożony na wewnętrznej powierzchni ściany pierwotnej po zakończeniu wzrostu komórki

- warstwy wtórnej ściany komórkowej różnią się:

• zawartością celulozy

• grubością

• kątem nachylenia makrofibryli

• nierównomierne odkładanie się wtórnych warstw ściany komóekowej prowadzi do powstania:

• różnego rodzaju zgrubień

- rodzaje jamek:

• proste - mają powstać kanału, niekiedy rozgałęzione, występują w kom. ….....

• lejkowate - zwężające się w kierunku światła komórki, charakterystyczne dla elementów drewna i sklerenchymy

- poprzez jamki przechodzą plazmodesmy

• Plazmodesma - cieniutkie niteczki cytoplazmy, łączą cytoplazmę jednej komórki z cytoplazmą komórek sąsiednich, dzięki czemu utrzymuje się ciągłość i jedność cytoplazmy w całej roślinie

3. Modyfikacje ściany komórkowej

Inkrustacja: odkładanie nowych substancji wewnątrz istniejącej ściany komórkowej

• drewnienie - gromadzenie się ligniny pomiędzy istniejącym układem fibrylarnym celulozy co nadaje sztywność i zwiększa odporność na działanie mikroorganizmów, umożliwia funkcjonowanie komórek martwych

• mineralizacja - wysycenie ściany komórkowej solami wapnia (krasnorosty) lub krzemionką (trawy, skrzypy)

Adkrustacja: odkładanie się substancji na powierzchni ściany komórkowej (pierwotnej lub wtórnej)

• kutynizacja - proces odkładania się kutyny na powierzchni pierwotnej ściany komórkowej, zabezpiecza roślinę przed utratą wody

• woskowacenie - odkłada się wosk w postaci szarobiałego nalotu

• śluzowacenie - śluz tworzy otoczki wokół komórek np. u glonów

• korkowacenie - odkładanie suberyny na granicy między pierwotną i wtórną ścianą komórkową, chroni przed utratą wody, usztywnia i zapobiega przedostawaniu się pasożytów

4. Budowa jądra komórkowego

• jądro komórkowe w komórce roślinnej ma zwykle postać drobnego ciałka o kształcie kulistym, jajowatym lub soczewkowatym

• komórki roślinne mają przeważnie jedno jądro

• otoczone cienką błoną jądrową, w której znajdują się pory ( za ich pośrednictwem odbywa się wymiana składników między jądrem a cytoplazmą )

• wnętrze wypełnione kariolimfą (sok jądrowy) - półpłynna masa, składająca się z substancji białkowych ze znaczną zawartością fosforu. Są w niej rozproszone liczne nici chromatynowe

• wewnątrz jądra znajduje się jedno lub więcej jąderek zbudowanych głównie z białka i RNA

5. Chromatyna - budowa i funkcje poszczególnych składników

• włóknista substancja występująca w jądrze komórkowym

• zbudowana z DNA, histonów i niehistonowych białek

• główny składnik chromosomów

• posiada kilka stopni upakowania

• podwójna helisa DNA

• włókno chromatyny - nukleosomy

• chromatyna z centromerem podczas interfazy

• skondensowana chromatyna podczas profazy

• chromosom w metafazie

• może kurczyć się i rozkurczać powodując zmianę upakowania struktury chromosomów

• białka chromatyny wpływają na transkrypcje DNA

• histony wpływają hamująco na aktywność genetyczną DNA

• białka niehistonowe działają aktywująco

• w czasie podziałów komórkowych chromatyna ulega kondensacji i spiralizacji i wyodrębniają się chromosomy (zbudowane z DNA i białek)

• Podział chromatyny:

• euchromatyna - aktywna genetycznie ( zawiera geny, których treść jest przez komórkę odczytywana i wykorzystywana do syntezy białek)

• heterochromatyna - nieaktywna genetycznie

6. Mitotyczny podział komórki roślinnej

• z chwilą rozpoczęcia podziału mitotycznego pojawiają się w masie jądrowej chromosomy

• po uformowaniu się chromosomów błona jądrowa i jąderka zanikają; pojawia się tzw. wrzeciono podziałowe ( składa się z licznych, delikatnych niteczek białkowych rozciągniętych między biegunami komórki )

• w kolejnym etapie mitozy chromosomy grupują się w środkowej części komórki (każdy z nich podzielony jest na dwie podłużne połowy)

• połówki poszczególnych chromosomów oddzielają się od siebie i przesuwają się do przeciwległych biegunów komórki

• z chromosomów zaczynają się formować dwa jądra potomne, które otaczają się błoną jądrową, a wewnątrz mich pojawiają się jąderka

• pod koniec mitozy wrzeciono podziałowe zanika

• do obu komórek potomnych zostają rozdzielone wszystkie składniki cytoplazmy

• w środkowej części komórki tworzy się nowa ściana komórkowa, dzieląca cytoplazmę na dwie części ( podział cytoplazmy - cytokineza )

7. Budowa i funkcje retikulum endoplazmatycznego

• trójwymiarowy system kanalików i pęcherzyków, połączonych między innymi z błoną komórkową, błoną jądrową

• wyróżniamy

• siateczkę śródplazmatyczną szorstką - zawiera rybosomy, w komórkach szybko rosnących oraz w komórkach, w których zachodzi biosynteza białka

• siateczka śródplazmatyczna gładka - brak rybosomów , rozwinięta w komórkach syntetyzujących niebiałkowe związki organiczne

• Funkcje retikulum endoplazmatycznego:

• zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórki

• dzieli cytozol na przedziały

• modyfikuje niektóre białka syntetyzowane na rybosomach

• siateczka gładka wyspecjalizowana jest w detoksykacji ( niszczeniu substancji toksycznych)

8. Mechanizm działania aparatu Golgiego

???????????????

9. Budowa i funkcje mitochondrium

• półautonomiczne organelle

• owalne lub cylindryczne

• otoczone dwiema błonami białkowo-lipidowymi

• błona zewnętrzna jest gładka, przepuszczalna dla jonów

• błona wewnętrzna wpuklona do wewnątrz tworzy grzebienie mitochondrialne, słabo przepuszczalna dla jonów

• wnętrze wypełnia macierz ( Matrix ) zawierająca enzymy przyspieszające reakcje utleniania substancji organicznych, DNA

• koliste DNA

• rybosomy (produkcja białka)

• Funkcje:

• wytwarza energię w formie ATP w procesie oddychania komórkowego

• zawiera przenośniki i enzymy cyklu Krebsa, łańcucha oddechowego

• brak u bakterii

10. Rodzaje plastydów i ich funkcję

• drobne ciałka rozmieszczone w cytoplazmie

• zbudowane z substancji białkowych

• otoczone błoną białkowo-lipidową

• wnętrze wypełnia stroma i zanurzony w niej system błoniastych woreczków - tylakoidów

• w młodych komórkach roślinnych mają postać drobnych, bezbarwnych ziarenek zwanych proplastydami

• w starszych komórkach występują trzy rodzaje plastydów:

• chloroplasty (plastydy zielone) - występują w komórkach położonych blisko powierzchni ciała rośliny, zwykle mają kształt soczewkowaty i zielone zabarwienie (zawierają zielony barwnik chlorofil), odbywa się w nich fotosynteza

• chromoplasty - zawierają karoten i ksantofil, występują w postaci ciałek lub kryształów przybierając wówczas postać nieregularnych płytek lub igieł, nadają barwę kwiatom jaskrów, nasturcji, owocom jarzębiny, róży pomidorów, korzeniom marchwi itp.

• Leukoplasty - bezbarwne plastydy o kulistym lub wrzecionowatym kształcie, występują w cytoplazmie, w komórkach położonych głębiej pod powierzchnią ciała roślin ( korzenie, kłącza, bulwy ), odbywa się w nich przetwarzanie cukru w skrobię, która się w nich odkłada

11. Budowa chloroplastu

• otoczony podwójną błoną białkowo-lipidową

• błona zewnętrzna dobrze przepuszcza jony

• błona wewnętrzna jest słabo przepuszczalna i tworzy woreczki zwane tylakoidami (lamelle)

• wnętrze wypełnia stroma (koloid białkowy)

• koliste DNA

• skrobia

• rybosomy

12. Cytoszkielet - budowa i funkcje

• filamenty aktynowe

• powstają przez połączenie (polimeryzację) wielu cząsteczek białka

• zbudowane ze specjalnych łańcuchów białka - aktyny

• występują głównie tuż pod błoną komórkową

• odpowiadają za zmianę kształtu i ruch komórki

• włókienka aktynowe umożliwiają wielu komórką 'pełzanie' po podłożu

• filamenty pośrednie

• zbudowane z różnych białek

• w komórkach nabłonkowych tworzą je głównie keratyny

• układają się pod błoną komórkową, ale przebiegają także poprzez cytoplazmę

• zapewniają komórce wytrzymałość mechaniczną

• mikrotubule

• zbudowane z jednego rodzaju białka - buliny, choć w różnych miejscach do mikrotubul dołączone są inne białka

• długie, puste w środku rurki

• są strukturami dynamicznymi, które nieustannie się wydłużają i skręcają

• ograniczają swobodne przemieszczanie się organelli w komórce

• stanowią szlaki transportowe komórki, po których porusza się wiele białek

• dwa różne rodzaje białek, dyneiny i kinezyny, poruszają się po mikrotubulach w przeciwnych kierunkach

• budują rzęski i wici umożliwiające niektórym komórką eukariotycznym poruszanie się (np. wić plemnika) lub przesuwanie dużych cząstek

13. Podział tkanek twórczych (merystemy)

• komórki są cienkościenne

• mają duże jądra

• mało wakuoli

• dzielą się intensywnie

• produkują nowe partie komórek

• przyczyniają się do wzrostu młodych i starych organów

• merystemy pierwotne:

• powstają już u zarodka

• powodują przyrost rośliny na długość

• zaliczamy do nich stożki wzrostu korzenia i łodygi

• merystemy wtórne:

• powodują przyrost rośliny na grubość

• powstają z tkanek stałych

• zaliczamy do nich: miazgę (kambium), która wytwarza wiązki przewodzące oraz fellogen, który tworzy wtórną tkankę okrywającą (korek)

14. Budowa stożka wzrostu korzenia

-okryty czapeczką korzeniową, która chroni go podczas przeciskania się między cząstkami gleby

-w miarę przybywania nowych komórek stożek wzrostu przesuwa się dalej, wydłużając w ten sposób korzeń

15. Budowa stożka wzrostu pędu

• Stożek wzrostu pędu znajduje się na szczycie pędu.

• Merystemy, które budują ten stożek wzrostu, są zazwyczaj zaokrąglone, stożkowate.

• Czasami zdarzają się płaskie oraz znajdujące się w zagłębieniu wierzchołka łodygi

• Delikatne tkanki merystemu wierzchołkowego chronione są przez okrywę z łusek, zawiązków liściowych lub nasadowych części liści.

• Składa się on (ten merystem) z komórek inicjalnych i dzielących się pochodnych.

• Ze stożka wzrostu biorą początek tkanki łodygi, liście oraz zawiązki odgałęzień bocznych w postaci pąków pachwinowych.

16. Tkanka miękiszowa - rodzaje i funkcje

• niezbyt mocno przylegające, cienkościenne komórki

• dobrze rozwinięty system wakuoli

• miękisz zasadniczy - wypełnia przestrzenie między tkankami, cienkościenne komórki

• miękisz asymilacyjny- w liściach, posiada liczne chloroplasty

• miękisz spichrzowy - gromadzi materiały zapasowe np. skrobię; występuje np. w korzeniach i kłączach roślin wieloletnich

• miękisz wodny - komórki o dużych wodniczkach, występuje u roślin gromadzących wodę w zgrubiałych organach (sukulenty) np. kaktus

• miękisz powietrzny (aerenchyma) - przewietrzanie ciała, duże przestwory międzykomórkowe, rośliny wodne

17. Typy przestworów międzykomórkowych

????????????????????????????

18. Pierwotne tkanki okrywające - podział i funkcje

Pierwotne tkanki okrywające :

• Ryzo derma (epiblema)- skórka korzenia

• Epiderma - skórka pędu

• Endoderma (śródskórka)

• Egzoderma (skórka)

Ryzoderma

- tkanka okrywająca pierwotna.

-Okrywa ona korzeń.

-Główną jej funkcją jest pobieranie wody i soli mineralnych z gleby, w niewielkim stopniu również wymiana gazowa

-Zbudowana z jednej warstwy komórek, silnie do siebie przylegających.

-Ściany nie są pokryte kutikulą.

-Liczne komórki skórki korzeniowej wytwarzają włośniki, stąd strefa zróżnicowania nosi również nazwę włośnikowej

-Rozwijający się włośnik stanowi początkowo uwypuklenie komórki włośnikowej do której przechodzi jądro komórkowe

-Uwypuklenie to szybko rośnie , a co za tym idzie wakuolizacja całej komórki.

Epiderma

• pojedyncza warstwa komórek na młodym organizmie .

-zbudowana z komórek żywych otoczonych celulozową ścianą, ściśle do siebie przylegających i zwykle pozbawiona typowo wykształconych chloroplastów.

-Stanowi graniczną warstwę pomiędzy rośliną a środowiskiem zewnętrznym.

-Zewnętrze ściany komórkowe są grubsze, a ich warstwy podpowierzchniowe często zawierają kutynę.

-na powierzchni komórek występuje kutyna w postaci warstwy zwanej kutykulą.

-Dyfuzja pary wodnej i wymiana gazowa przez takie warstwy jest równe zeru więc w skórce możemy znaleźć aparaty szparkowe, które odpowiedzialne są za wymianę gazową oraz transpirację

-skórka może być gładka lub pokryta wyrostkami (kolce, włoski)

Endoderma

• najbardziej wewnętrzna, najczęściej pojedyncza warstwa komórek kory pierwotnej korzeni i łodyg, granicząca z walcem osiowym.

• -Składa się ze ściśle przylegających do siebie komórek, których ściany otoczone są tzw. pasemkami Caspary'ego. Komórki endodermy umożliwiają przenikanie wody i soli mineralnych z kory pierwotnej do tkanek drewna.

Egzoderma(podskórnia)

• tkanka okrywająca, chroniąca wnętrze w starszych partiach korzenia roślin naczyniowych;

• -powstaje w wyniku skorkowacenia zewnętrznych warstw kory pierwotnej korzenia pod skórką korzenia i przejmuje rolę okrywającą po obumarciu skórki.

19. Typy aparatów szparkowych i sposoby ich rozmieszczenia

1. Typ gramineae

- występuje u traw. Mają kształt hantli. Komórki zamykające są wydłużone,

przy czym partie środkowe są wąskie i silnie zdrewniałe, podczas gdy ich końce są

pęcherzykowato rozszerzone i cienkościenne.

-Wzrost turgoru powoduje zwiększenie średnicy

pęcherzykowatych zakończeń, wskutek czego środkowe zdrewniałe partie odchylają się od

siebie, poszerzając w ten sposób otwór.

-Przy zmniejszaniu turgoru zbliżają się one do siebie i

szparka zamyka się.

-Komórki szparkowe otoczone są innymi komórkami epidermy,określanymi jako przyszparkowe, które wspomagają komórki przyszparkowe np. w regulacji

rozwarcia szparki. W pęcherzykowatych zakończeniach mikrofibryle celulozowe ułożone są

promieniście, dzięki czemu przy wzroście turgoru zakończenia komórek szparkowych mogą

zwiększyć swoją średnicę, wskutek czego wąskie zdrewniałe partie odchylają się od siebie,

poszerzając w ten sposób otwór.

-W przypadku spadku turgoru dzieje się odwrotnie.

2. Typ Amaryllis

- występuje u dwuliściennych. Komórki szparkowe mają kształt nerkowaty,

ich ściany graniczące ze szparką są grubsze, ściany zaś znajdujące się po przeciwnej stronie -

cieńsze.

-Przy wzroście turgoru ściany cienkie rozdymają się, wskutek czego kształt komórek

staje się bardziej wygięty i szparka powiększa się.

-W razie zmniejszenia turgoru - przeciwnie

3. typ Mnium

- występuje u mchów i paproci. Komórki szparkowe fasolowate, zgrubiałe ściany zewnętrzne, ruch w kierunku prostopadłym do powierzchni skórki

• komórki szparkowe wyprostowują się i ich ściany schodzą się razem zamykając szparkę.

20. Budowa i sposób powstawania perydermy w korzeniu i łodydze

• okrywa organy starsze lub starsze części organów

• tkanka wtórna składająca się z felogenu, felodermy i felemu

• fellogen (miazga korkotwórcza) powstaje w obwodowych partiach organu w wyniku odróżnicowania żywych tkanek stałych np. miękiszu, łyka; składa się z komórek merystematycznych

• korek (felem) powstaje przez zróżnicowanie komórek odkładanych przez fellogen na zewnątrz; korek jest tkanką nieprzepuszczalną dla powietrza i chroni organizm przed utratą wody oraz uszkodzeniami mechanicznymi

• wymianę gazową umożliwiają przetchlinki (zespół luźno ułożonych, cienkościennych, komórek powstający w miejsce aparatów szparkowych)

21. Porównanie kolenchymy i sklerenchymy

KOLENCHYMA (zwarcica)	SKLERENCHYMA (twardzica)
Występuje w silnie rosnących częściach roślin	Występuje w wyrośniętych organach
Komórki są żywe, zawierają protoplast	Komórki martwe pozbawione protoplastu
Ściany komórkowe celulozowe ze zgrubieniami w kątach (kolenchyma kątowa) lub na ścianach stycznych-równoległych (kolenchyma płatowa)	Ściany korkowe, zdrewniałe, silnie zgrubiałe
Pojedyncze komórki mogą zawierać chloroplasty	Wyróżnia się 2 typy komórek: -włókna sklerenchymatyczne -komórki kamienne (sklereidy)
Występuje w peryferyjnych częściach łodyg	Występuje często w centralnej części łodyg, twardych częściach nasion i owoców

22. Ksylem - powstawanie, budowa, funkcje

• jego główną funkcją jest przewodzenie wody z solami mineralnymi z korzenia do łodygi i liści. Do pełnienia tej funkcji wyspecjalizowały się 2 rodzaje elementów drewna:

• Naczynia - elementy martwe, powstałe z wielu ułożonych jedna na drugą komórek, w których stopniowo zanikał protoplast i ściany poprzeczne. Ich ściany często są wzmocnione zdrewniałymi zgrubieniami. W zależności od stopnia i rodzaju zgrubień wyróżniamy naczynia pierścieniowe, siatkowe i z jamkami (jamkowe). Jamki są charaktrystycznym elementem ściany komórkowej roślin, nie ulegają one zdrewnieniu dlatego zapewniają kontakt między sąsiednimi komórkami

• Cewki - pierwotne komórki przewodzące wodę z solami mineralnymi. Komórki o ostro zakończonych końcach zachodzących na siebie klinowato. Nie mają protoplastu (są martwe). Mają silnie zdrewniałe ściany komórkowe z wieloma jamkami, przez które woda przepływa z jednej komórki do drugiej.

• Oprócz cewek i naczyń wyróżniamy także:

• włókna drzewne - elementy martwe będące główną częścią składową szkieletu podtrzymującego całość rośliny, podstawowa masa drewna i decydują o jego twardości

• miękisz drzewny - zbudowany z żywych komórek przechowujących substancje zapasowe np. skrobię

23. Floem - powstawanie, budowa, funkcje

• elementami łyka są głównie rurki sitowe służące do przewodzenia produktów asymilacji z liści do łodygi i korzenia

• komórki rurek sitowych są żywe, silnie zwakuolizowane, zachowany protoplast pozbawiony jest jądra komórkowego

• obok rurek sitowych występują komórki przyrurkowe

• wyróżniamy także:

• włókna łykowe - komórki o charakterze wzmacniającym

• miękisz łykowy - gromadzi materiały zapasowe

24. Typy wiązek przewodzących

• wiązki kolateralne - łyko po stronie zewnętrznej drewno po wewnętrznej

• wiązki kolateralne otwarte - z warstewką kambium pomiędzy łykiem a drewnem

• wiązki kolateralne zamknięte - całe prokambium zróżnicowane na łyko i drewnp

• wiązki bikolateralne - dwie warstwy łyka rozdzielone drewnem (między łykiem zewnętrznym a drewnem występuje miazga)

• wiązki hadrocentryczne - drewno otoczone łykiem

• wiązki leptocentryczne - łyko otoczone drewnem

• wiązki promieniste (radialne) - naprzemienny układ drewna i łyka, rozdzielone pasmami miękiszu (w korzeniach)

25. Pierwotna budowa korzenia

• młody korzeń zbudowany jest z tkanek pierwotnych, które tworzą trzy warstwy:

• skórkę pokrywającą młody korzeń. Należy do tkanek okrywających. Część komórek skórki wytwarza włośniki zwiększające powierzchnię chłonną korzenia.

• kora pierwotna leżąca pod skórką, zbudowana głównie z tkanki miękiszowej. Miękisz kory pierwotnej, w drodze osmozy i aktywnego transportu, dostarcza wodę i sole mineralne pobrane przez włośniki z komórki skórki do walca osiowego.

• walec osiowy otoczony przez korę pierwotną, składa się z warstwy korzonkorodnej (okolnicy) i tkanek przewodzących.

• Okolnica znajduje się tuż pod śródskórnią, przybiera częściowo charakter tkanki twórczej, z której powstają korzenie boczne

• śródskórnia tworzy sztywną pochwę ochronna wokół walca osiowego

• pod okolnicą znajduje się duża wiązka przewodząca

26. Endoderma - budowa, rodzaje, funkcje

• wewnętrzna warstwa miękiszu kory pierwotnej

• zbudowana z komórek ściśle ze sobą złączonych

• jej komórki są martwe, częściowo zgrubiałe i skorkowaciałe lub zdrewniałe i ściśle ze sobą zrośnięte

• tworzy sztywną pochwę ochronną wokół walca osiowego

• niektóre komórki endodermy są żywe i cienkościenne; są to tzw. komórki przepustowe - przepuszczają wodę z kory do walca osiowego

27. Wtórna budowa korzenia

• wtórny przyrost korzenia jest wynikiem działania nowych tkanek twórczych: miazgi twórczej (kambium) i miazgi korkotwórczej ( fellogenu)

• kambium jest wtórną tkanką twórczą boczną, składa się z jednej warstwy komórek formującej walec przebiegający między tkanką naczyniową a tkanką sitową

• komórki miazgi wtórnej dzielą się równolegle do obwodu korzenia i odkładają po obydwu stronach miazgi warstwy komórek potomnych, z których powstają wtórne tkanki stałe. Dzięki temu korzenie rozrastają się na grubość

• kambium wytwarza w korzeniu nowe wiązki przewodzące, w których po zewnętrznej stronie miazgi narasta tkanka sitowa (łyko) a po wewnętrznej tkanka naczyniowa (drweno)

• pomiędzy wiązkami miazga odkłada pasma miękiszu tworząc promienie rdzeniowe, stanowiące tkankę spichrzową korzenia (gromadzi materiały zapasowe)

• fellogen wytwarza na zewnątrz warstwy ochronne korka ( nowej wtórnej tkanki okrywającej, zbudowanej z komórek martwych).

• Korek tworzący się wokół walca osiowego odcina korę pierwotną korzenia od wiązek przewodzących co powoduje obumarcie kory pierwotnej; korek pokrywa teraz korzeń od zewnątrz

• korek, łyko i miękisz znajdujący się na zewnątrz miazgi wtórnej tworzy korę wtórną korzenia

• w wyniku przyrostu wtórnego korzeń rośnie na grubość o składa się z drewna wtórnego i łyka wtórnego

• przyrost wtórny korzenia idzie równolegle z ogólnym rozrostem rośliny i silnym rozwojem pędu

28. Cechy budowy łodygi roślin jednoliściennych

• łodyga pokryta jest bezbarwną skórką, pod którą występuje cienka warstwa sklerenchymy tworząca sztywną walcowatą pochwę na obwodzie łodygi

• ku wnętrzu łodygi sklerenchyma przechodzi w cienkościenną tkankę miękiszową

• komórki miękiszu wypełnia sok komórkowy zawierający duża ilość cukrów

• wśród miękiszu rozrzucone są nieregularnie liczne, małe wiązki przewodzące, w których tkanka łykowa skierowana jest ku zewnętrznej stronie łodygi a tkanka drzewna ku środkowi

• każda wiązka otoczona jest wzmacniającą pochwą sklerenchymatyczną

• w części naczyniowej znajdują się 2-3 małe i 2 duże naczynia, otoczone drobnymi komórkami miękiszu i sklerenchymy

• w źdźbłach traw wnętrze łodygi jest puste, a wiązki przewodzące skupione są blisko obwodu, gdzie występuje także silnie rozwinięty walec sklerenchymy

29. przyrost wtórny łodyg jednoliściennych

30. Cechy budowy łodygi roślin dwuliściennych

• u roślin dwuliściennych wyróżnia się budowę pierwotną (wynik działania stożka wzrostu) jak i wtórna (działalność miazgi twórczej-kambium)

• w budowie pierwotnej występuje skórka, kora pierwotna i walec osiowy

• skórka składa się z jednej warstwy komórek i pokryta jest nabłonkiem

• kora pierwotna zbudowana jest głównie z miękiszu asymilacyjnego. Zwykle występuje w nim żywa tkanka wzmacniająca - zwarcica

• dolną granicę kory pierwotnej często stanowi śródskórnia (pochwa skrobiowa - ze względu na dużą zawartość skrobi)

• walec osiowy składa się z okolnicy, wiązek przewodzących, rdzenia i promieni rdzeniowych

• w okolnicy często wykształca się sklerenchyma w postaci włókien łykowych; mogą z niej także wyrastać korzenie przybyszowe

• wiązki przewodzące walca osiowego tworzą regularny pierścień dokoła szerokiego miękiszowego rdzenia; za ich pośrednictwem łodyga rozprowadza po roślinie wodę z solami mineralnymi oraz produkty asymilacji

• wiązka przewodząca otoczona jest pochwą miękiszową, która ułatwia wymianę roztworów pomiędzy tkankami przewodzącymi a miękiszem

• wiązki roślin dwuliściennych są otwarte (pomiędzy łykiem a drewnem przebiegają żywe komórki miazgi twórczej);

• podział tych komórek powoduje wtórny przyrost łodygi na grubość

31. Kambium międzywiązkowe - sposoby powstawania, rodzaje aktywności

• tkanka twórcza wtórna (merystem wtórny)

• u roślin z przyrostem wtórnym ( nagozalążkowe, dwuliścienne)

• podziały komórkowe miazgi powodują przyrost rośliny na grubość

• komórki potomne różnicują się w elementy:

• drewna wtórnego - odkładanie do środka

• łyka wtórnego - odkładanie na zewnątrz

• w korzeniu miazga odróżnicowuje się z okolnicy i częściowo z miękiszu leżącego między wiązkami łyka

• w łodydze wyróżnia się:

• kambium wiązkowe ( z pramiazgi )

• międzywiązkowe - różnicuje się z miękiszu międzywiązkowego

• Kambium międzywiązkowe

???????

32. Budowa pnia drzewnego (33 też)

• długotrwały przyrost wtórny przerywany w okresach zimy lub suszy; przyrost ten jest spowodowany działaniem wtórnych tkanek twórczych: miazgi twórczej i korkotwórczej

• na poprzecznych przekroju pnia możemy wyróżnić od zewnątrz do środka:

• korek lub martwicę korkową (korę) składającą się z komórek martwych; w miarę gdy pień grubieje zwiększa się warstwa korka lub martwicy korkowej, ale nie osiąga dużej grubości, ponieważ łuszczy się i odpada; korek i martwica korkowa chronią pień przed wysychaniem i szkodliwym wpływem otoczenia

• łyko zawierające komórki żywe; w miarę grubienia pnia starsze warstwy łyka ulegają zgnieceniu, a tylko najmłodsza warstwa położona przy miazdze, pełni funkcję przewodzenia; pokład łyka w pniach jest cienki

• cienką warstwę miazgi twórczej - kambium

• drewno ułożone w słojach przyrostu rocznego - stanowi główną masę pnia. W miarę wzrostu pnia na grubość przybywa go coraz więcej; w promieniach rdzeniowych i miękiszu drzewnym gromadzone są materiały zapasowe, które na wiosnę są doprowadzane do rozwijających się pączków; wszystkie składniki drewna pełnią funkcję tkanek mechanicznych, wzmacniając pień i gałęzie; drewno narasta corocznie warstwami, które układają się pierścieniami wokół rdzenia (tzw. słoje przyrostu rocznego). Każdy słój składa się z warstwy wiosennej i letniej. Drewno wiosenne jest jaśniejsze oraz bardziej miękkie (służy do zaopatrywania młodych pędów w materiały odżywcze). Drewno letnie jest ciemniejsze i twardsze (wzmacnia mechanicznie pień)

• miękiszowy rdzeń - zajmuje środkową część pnia, zbudowany jest z tkanki miękiszowej, gromadzą się w nim materiały zapasowe; w starszych pniach rdzeń zamiera

34. Budowa anatomiczna liścia ( rośliny typu C3, C4, CAM )

• blaszka liściowa zbudowana jest z okrytego skórką miękiszu asymilacyjnego i przebiegających w nim nerwów, czyli wiązek przewodzących

• liść jest zwykle płaski i ma grzbietobrzuszną budowę (górna strona liścia zbudowana jest inaczej niż dolna)

• miękisz liścia pełni głównie funkcje asymilacyjne i jest najważniejszym składnikiem blaszki liściowej

• w liściach roślin dwuliściennych występuje miękisz gąbczasty i palisadowy

• miękisz palisadowy - znajduje się w górnej części blaszki liściowej (zwrócony do słońca), zbudowany z komórek wydłużonych. Ustawionych prostopadle do promieni blaszki, komórki cienkościenne z duża zawartością ciałek zieleni, pomiędzy komórkami występują przestwory międzyokomórkowe, z których komórki pobierają CO2 do asymilacji

• miękisz gąbczasty - znajduje się pod miękiszem palisadowym, od dolnej strony blaszki liściowej, składa się z komórek o nieregularnych kształtach i zawierających mniejsza ilość ciałek zieleni niż komórki miękiszu palisadowego, odznacza się dużymi przestworami międzykomórkowymi, które łączą się ze szparkami w skórce; odgrywa ważną rolę w procesach transpiracji i oddychania; dolna strona liści jest ciemniejsza ( wskutek obecności powietrza i mniejszej ilości ciałek zieleni)

• skórka górnej strony liścia jest pokryta zwykle grubszym nabłonkiem, ponieważ z wierzchu miękisz jest bardziej narażony na wysychaniem; skórka liścia jest mocniej owłosiona na dolnej jego stronie

• aparaty szparkowe występują głównie na stronie dolnej liścia, mniej narażonej na działanie promieni słonecznych

• wiązki przewodzące, znajdujące się w nerwach, przechodzą z łodygi do liści w ten sposób, że rurki sitowe leża w nich od dolnej strony liścia, a naczynia od górnej; otoczone są zwykle tkanką wzmacniającą dzięki czemu nerwy stanowią mocny szkielet liścia; bezpośrednio do wiązki przylega warstwa komórek miękiszowych tworzących tzw. pochwę wokółwiązkową, która pośredniczy między wiązką przewodzącą a miękiszem liścia; gęsta sieć wiązek przewodzących zaopatruje miękisz w wodę i sole mineralne oraz odprowadza z niego asymilaty

35. Porównanie liści bifacjalnych i unifacjalnych

LIŚĆ BIFACJALNY	LIŚĆ UNIFACJALNY
Część grzbietowa i brzuszna pochodzą od odpowiadającym im stron zawiązka	Jego górna i dolna strona pochodzą z jednej, dolnej części primordium
?	Pierścieniowe lub łukowe ułożenie wiązek przewodzących
?	Zewnętrznie skierowany floem

36. Budowa morfologiczna kwiatu

• kwiat rośliny okrytozalążkowej osadzony jest na cienkiej łodyżce zwanej szypułką, która u góry rozszerza się w tzw. dno kwiatowe

• niekiedy szypułka jest bardzo krótka lub nie występuje wcale, wtedy kwiat jest siedzący

• dno kwiatowe może być płaskie ( w postaci talerzyka lub krążka), wypukłe (stożkowate) oraz wgłębione ( kubkowate). Środek dna kwiatowego zajmuje słupkowie złożone ze słupków.

• Słupkowie otoczone jest pręcikowiem złożonym z pręcików

• zewnętrzna część kwiatu (okwiat) złożona jest z barwnych płatków korony i zielonych działek kielicha. Istnieją także kwiaty w okwiatem pojedynczym, niezróżnicowanym na kielich i koronę

• w kwiecie znajdują się także gruczołowe organy wydzielające nektar - miodniki

• Budowa słupka:

• słupek jest przekształconym owocolistkiem

• w dolnej części jest on rozszerzony w tzw. zalążnię, która tworzy komorę z umieszczonymi w niej zalążkami

• słupek zwęża się ku górze w szyjkę zakończoną znamieniem. Gdy nie ma szyjki, znamię jest siedzące

• podczas zapylenia na znamieniu słupka osiadają ziarna pyłku

• słupkowie może składać się z wielu wolnych słupków jednokrotnych, częściej jenak owocolistki zrastają się w jeden słupek wielokrotny

• zalążki osadzone są na tzw. łożysku, występującym na ścianie zalążni najczęściej w miejscu zrastania się owocolistków

• u niektórych roślin liczba zalążków jest zredukowana do jednego

• zalążnia z zalążkami przekształca się w owoc z nasionami

• słupki mogą być dolne i górne w zależności od osadzenia ich na dnie kwiatowym

---