Rozdział 7.2

Co to EMOCJA?

To subiektywny stan psychiczny, który:

- jest wynikiem oceny zdarzenia, które może wpłynąć w istotny sposób na człowieka (ważne dla człowieka zdarzenie emocja)

• uruchamia gotowość do realizacji odpowiadającego danej emocji programu działania oraz nadaje temu programowi status priorytetu (emocjanatychmiast trzeba działa ć!!!)

• wywołuje zmiany somatyczne, ekspresję mimiczne i pantomimiczne oraz specyficzne zachowanie

Co to NATSRÓJ?

To stan afektywny o niewielkiej intensywności , charakteryzujący się określonym znakiem(pozytywnym lub negatywnym) i zawierający oczekiwania co do wystąpienia w przyszłości człowieka stanów zgodnych z tym znakiem

Np.: jesteśmy w złym nastroju i negatywnie wyobrażamy sobie naszą przyszlość

Różnice między NASTROJEM a EMOCJĄ

NATSRÓJ	EMOCJA
1.Trwa dłużej 2.Niska intensywność 3.Nie ma obiektu 4.Nieznana przyczyna(lub rzadko) 5.Nie uruchamia specyficznego programu działania	1.Trwa krótko 2.Wysoka intensywność 3.Jest obiekt 4.Znana jest przyczyna 5.Uruchamia określony program i kierunek działania

ZABURZENIA EMOCJONALNE:

• Depresja- ogólnie to uczucie ciągłego zmęczenia, brak motywacji, energii do działania, brak koncentracji, trudność w stosunkach interpersonalnych, brak chęci do życiaczęste samobójstwa

• Mania- zbyt dużo energii, duże zaangażowanie w różne idee, wcielanie w życie dziwnych pomysłów w sposób nieuporządkowany i chaotyczny

• Fobia

• Napady paniki-pojawiają się spontanicznie, bez wyraźnego zewnętrznego powodu

• Lęk uogólniony

• Aleksytymia- „emocjonalny analfabetyzm”, „emocjonalna ślepota”; zaburzenie polegające na ograniczeniu wglądu we własne życie emocjonalne; człowiek nie potrafi nazwać swoich emocji (ale oczywiście odczuwa emocje!); zjawisko to występuje często u osób uzależnionych od alkoholu i leków; znacznie częściej zaburzenia te dotykają mężczyzn niż kobiety!

• Zaburzenia obsesyjno- kompulsywne- składają się z obsesji (ciągle powracające myśli, których trudno się pozbyć i kierować) i kompulsji(są reakcjami na obsesyjne myśli;polegają na sztywnych regułach, które człowiek czuje się zmuszony wykonywać, np. mycie rąk, modlitwa)

BIOLOGICZNE MECHANIZMY POWSTAWANIA EMOCJI

Gdzie powstają emocję?

Ośrodkowy układ nerwowy

• Mózg gadzi- prążkowie- odpowiada za zachowania adaptacyjne, umożliwia codzienną egzystencję, obronę terytorium, polowania itd.

• Mózg limbiczny- przegroda i ciało migdałowate- posiada połączenia z wieloma strukturami mózgu

• Mózg neossaków- nowa kora:

-Płat prawy- doświadczanie i ekspresja emocji negatywnych

-Płat lewy- doświadczanie i ekspresja emocji pozytywnych

Od jakich SUBSTANCJI zależą emocje?

• Neuroprzekaźniki

• Neuromodulatory

• Hormony

PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY WZBUDZANIA EMOCJI

Rola OCENY POZNAWCZEJ przy powstawaniu emocji.

Etapy(Lazarus) :1. Ocena pierwotna- determinuje to, czy emocja się pojawi, jeśli tak-to jaka

-Czy to co się dzieje ma związek ze mną?

Jeśli tak emocja

Jeśli nie brak emocji

-Czy to co się dzieje sprzyja moim interesom?

Jeśli tak emocja pozytywna

Jeśli nie emocja negatywna

2. Ocena wtórna- zmusza do rozważania, jak poradzić sobie z problemem i emocjami

-Co można w tej sytuacji zrobić?

Jeśli emocja pozytywna wykorzystanie z zyskiem

Jeśli emocja negatywna rozwiązanie problemu

Komunikacyjna teoria emocji (Oatley i Johnson-Laird)

W systemie nerwowym są 2 rodzaje sygnałów

1. informacyjne

-Co spowodowało daną emocję?

-Na co jest ona ukierunkowana?

2. uruchamiające modalność

-Sprawuje kontrolę nad organizacją mózgu (np. mobilizuje do wali)

Oba rodzaje sygnałów współdziałają ze sobą wytwarzając emocję wynikającą z kontaktu z jakimś obiektem .

SPOŁECZNE MECHANIZMY POWSTAWANIA EMOCJI

Zarażanie się emocjami

• naśladowanie ekspresji innych osób, dostosowanie reakcji mimicznej i pantomimicznej do zachowania innej osobyuzyskanie zgodności emocjonalnej

• proces pierwotny i prymitywny, zauważalny już u noworodków

Empatia

• przeniesienie się w wyobraźni w świat innej osoby

• wymaga zaawansowanych form rozwoju poznawczego

• powoduje koncentrację na osobie , z którą współodczuwamy i wzbudza motywację do pomocy jej

• zależy od wychowania i środowiska życia

ZRÓDŁA WZBUDZANIA EMOCJI (Caroll Izard)

1. System neuronalny

• System najbardziej podstawowy

• Stanowi biologiczną podstawę wystąpienia koniecznych warunków powstawania emocji i zarazem wystarczających warunków ich pojawienia się

• Impulsy nerwowe, temperatura krwi opływająca mózguruchomienie procesów neurochemicznych, które wywołują odczucie emocji

2. System sensomotoryczny

• Centralna aktywność

• Ekspresja twarzy

• Wygląd sylwetki

• Zachowania instrumentalne

• Napięcie mięśniowe

• Odpowiednia mimika i postawa ciała wywołują odpowiadające im emocje (np. jeśli potrzymamy ołówek w zębach, to spowoduje napięcie tych mięsni twarzy, które napinają się w czasie uśmiechu poczujemy się miło, radośnie)

3. System motywacyjny (afektywny)

• Ból wywołuje emocję złości (kiedyś gdy człowiek. był atakowany, odczuwał ból, który wywoływał złość, a potem agresję i adekwatną do sytuacji reakcję)

• Smak gorzki wywołuje ekspresję wstrętu (przecież wszystkie trucizny są gorzkie!)

• Zapach kwiatowy wprowadza w dobry nastrój, a smród wywołuje złość lub agresję

• Emocje połączone są w łańcuchy z innymi emocjami-charakter przystosowawczy, np. długi i intensywne odczucie przygnębienia (oszczędność zasobów energii w sytuacji beznadziejnej) złość (pozwala na zaktywizowanie zasobów i sprawdzenie czy jest jakieś wyjście z tej beznadziejnej sytuacji), jeśli nie ponownie przygnębienie

4. System poznawczy

• Oceny poznawcze

• Kategoryzowanie

• Wnioskowanie

• Procesy, które zwracają podmiot w kierunku przeszłości - wspomnienia

• I przyszłości- marzenia, plany

Wszystkie systemy działają we wzajemnej interakcji wspólnie doprowadzając do doświadczania przez podmiot określonych stanów emocjonalnych.

OBWODY EMOCJONALNE W MÓZGU

Ewolucja wykształciła wiele obwodów emocjonalnych, które okazały się funkcjonalne w tym sensie, że optymalizowały możliwości rozwiązywania różnych zadań adaptacyjnych; co więcej, organizm uruchamia optymalne reakcje , których nie byłby w stanie wykryć na podstawie indywidualnego doświadczenia

Np. małe dziecko nie musi się uczyć że w sytuacjach rozłąki z dorosłym opiekunem trzeba płakać, by zwrócić na siebie uwagę.

PROGRAMY EMOCJI

Ewolucja doprowadziła do tego, że określone cechy sytuacji aktywują określone programy, które uruchamiają algorytmy działania organizmu. Algorytmy funkcjonowania emocjonalnego pozwalają na błyskawiczne zareagowanie na bodziec, wyznaczają również priorytety. Algorytmy priorytetowe są swoistym systemem nadzoru, kontrolującym wszystkie emocje.

Np. człowiek odczuwa głód i spostrzega drapieżnika. Jedzenie i ucieczka przed drapieżnikiem to programy wykluczające się nawzajem. I tutaj algorytmy priorytetowe decydują, który tryb emocji uruchomić, a który wyłączyć ( i zapomnieć o głodzie czy odwrotnie?).

PODEJŚCIA KLASYFIKOWANIA EMOCJI

1. Wymiar/ odrębne stany

Emocje jako wymiar- w tym przypadku każda emocja może być opisana jako punkt w przestrzeni dwuwymiarowej, wyznaczanej przez osie natężenia subiektywnie odczuwanej przyjemności i subiektywnie odczuwanej przykrości

Emocje jako odrębne stany- w tym przypadku emocje traktuje się jak zjawiska różnicowe

Trochę prościej…

Jeśli człowiek skoncentruje się na walencji emocji, to lęk i depresja nie będą się dla niego różniły(wymiar), natomiast jeśli człowiek nie skoncentruje się na walencji, to lęk i depresja będą dla niego dwiema różnymi emocjami(odrębne stany)

2. Klasyfikacja oparta na parametrach czasowych

Jak długo trwa emocja?

Które emocje trwają długo, a które krótko?

W wypadku niektórych emocji następuje bardzo szybki i gwałtowny wzrost pobudzenia emocjonalnego, który na ogół bardzo szybko ustępuje(np.zaskoczenie)

W wypadku innych emocji wzrost pobudzenia następuje bardzo wolno i równie wolno ustępuje(np. smutek).

3. Ujęcie tradycyjne(znak, intensywność, treść)

• Znak (walencja)

-emocja pozytywna-człowiek zbliża się do bodźca wywołującego tę emocję

-emocja negatywna- człowiek oddala się od bodźca wywołującego tę emocję

-wyjątek: złość/gniew- emocja negatywna, ale człowiek atakuje bodziec wywołujący te emocje

• Intensywność

• Treść

-chodzi tu o obiekt, który daną emocję wywołuje

-wyjątki: radość, smutek, gniew, strach- emocje wolno bujające- nie wywoływane przez konkretny obiekt, zdarzają się bardzo rzadko (Oatley i Johnson-Laird)

EMOCJE A OSOBOWOŚĆ

Dyspozycje (cechy) emocjonalne- ludzie różnią się między sobą pod względem łatwości i częstości doświadczania złości (agresywność), ile bodźców wzbudza w nich lęk i jakiej jest on intensywności (lękliwość) itd.…

TEORIA JAMESA-LANGEGO

Zasługi: zwrócenie uwagi na rolę spostrzegania zmian somatycznych w powstawianiu emocji

Powstawanie uczuć: spostrzeżenie jakiegoś bodźca wywołuje zmiany fizjologiczne, zmiany fizjologiczne są następnie spostrzegane przez jednostkę, spostrzeżenie tych zmian jest przekształcane w uczucie, które jest emocją;

TEORIA CANNONA-BARDA - WZGÓRZOWA(TALEMICZNA) TEORIA EMOCJI

Zasługi: zwrócenie uwagi na fakt, ze siedliskiem emocji jest mózg(wzgórze), a nie AUN czy narządy wew.

Powstawanie uczuć: jakieś zdarzenie pobudza wzgórze(kora mózgowa działa hamująco na wzgórze), to powoduje niespecyficzne pobudzenie fizjologiczne i następnie wywołuje emocję.

AKTYWACYJNE TEORIE EMOCJI

Elizabeth Duffy uznała że w psychologii pojęcie emocji jest niepotrzebne, a zamiast tego można posługiwać się pojęciem AKTYWACJI. Rozwijała ona koncepcję układów aktywacji, które wykazują pewne różnice interindywidualne oraz intersytuacyjne. Pewni ludzie w tej amej sytuacji mogą reagować wzrostem tętna, inni spadkiem tętna. Pewne sytuacje mogą prowadzić np. do wzrostu ciśnienia krwi, a inne do spadku ciśnienia krwi.

Hebb stwierdził, że oprócz aktywacji, w skład emocji wchodzi również ocena bodźców emocjonalnych.

Magda Arnold wskazuje, podobnie jak Hebb, że w powstawanie procesu emocjonalnego zaangażowany jest proces oceny. Proces generowania emocji składa się z 5 faz: neutralna recepcja, ocena, uruchomienie tendencji do działania(„do” lub „od” bodźca), wystąpienie emocji, pojawienie się działania sterowanego przez emocję.

TEORIA SCHACHTERA I SINGERA

Do powstawia emocji konieczna jest interakcja procesów poznawczych oraz automatycznie wzbudzonej aktywacji.

pobudzenie organizmu

Wydarzenie emocja

przypisanie pojawienia się pobudzenia czynnikom sytuacyjnym

WPŁYW EKSPRESJI NA PRZEŻYWANIE EMOCJI

Naukowcy pryzmują następujące stanowiska:

1. Ekspresja mimiczna stanowi przyczynę stanów subiektywnych(gdy skurczysz mięsień jarzmowy biorący udział w uśmiechu, poczujesz się przyjemnie)

2. Zmiany mimiczne stanowią jedyną i najważniejszą przyczynę uczuć.

3. Ekspresja mimiczna jest jednym z wielu czynników kształtujących emocję.

TEORIA CACIOPPO

Model procesów aferentnych podczas powstawania uczuć.

Rodzaje sytuacji:

1. sytuacja, która prowadzi do jednoznacznej reakcji emocjonalnej

-np. szybko nadjeżdżające auto wywołuje strach(emocja wyrazista na wyrazistą sytuację)

2. sytuacja wywołująca emocje interpretowana dwojako

-dużą rolę odgrywają procesy poznawcze

3. sytuacja wieloznaczna

-pojawia się niespecyficzne pobudzenie fizjologiczne

-ważną rolę odgrywają procesy poznawcze, nastawione na wykrycie źródeł powstałego pobudzenia

FUNKCJONALISTYCZNA KONCEPCJA EMOCJI FRIJDY

Kładzie nacisk na adaptacyjne znaczenie procesów emocjonalnych. „Emocje można pojmować jako proces sygnalizowania, że dzieje się coś istotnego z punktu widzenia dobrostanu jednostki oraz zadań realizowanych przez system poznawczy i zachowanie.”

PRAWA EMOCJI WG FRIJDY:

1. Prawo znaczenia sytuacyjnego

Emocje powstają jako odpowiedzi na struktury znaczeniowe danych sytuacji.

Np. głośny dźwięk wywołuje u człowieka strach

2. Prawo zaangażowania

Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby

Np. zdanie egzaminu dla studenta jest ważne, więc pojawiają się emocje.

3. Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości

Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste

Np. jeżeli ktoś wybucha gniewem po usłyszeniu jakiejś uwagi na swój temat, to jest on przekonany ze ta uwaga była naprawdę obraźliwa

4. Prawo zmiany przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego

Im większa jest zmiana pomiędzy wartościami bodźców, tym silniejsza emocja wystąpi

Np. winny jest przesłuchiwany najpierw przez złego policjanta, a potem przez dobrego.

5. Prawo hedonistycznej asymetrii

Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia. Bodźce nieprzyjemne nie ulegają habituacji.

6. Prawo zachowania emocjonalnego momentu

Zdarzenia emocjonalne zachowują swą siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba że spotkają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich

Np. tak zwane „przebłyski” u ofiar traumy, wspomnienia traumy wywołują takie same emocje jak sama trauma

7. Prawo zamknięcia się w sobie

Osoby, u których rozwinął się proces emocjonalny nie są w stanie dostrzegać innego punktu widzenia niż ich własny

8. Prawo zważania na konsekwencje

Tendencja do wyważania czy hamowania reakcji emocjonalnych, to jest kontrola emocji, zawsze towarzyszy procesom emocjonalnym

Np. w wypadku ślepego gniewu czy paniki emocje nie rosną w nieskończoność i po dłuższym czasie wygasają

9. Prawo minimalnego obciążenia

Ilekroć można ocenić sytuację na więcej niż jeden ze sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje obciążenie emocjonalne

Np. agresywny uczestnik debaty radzi sobie z obciążeniem emocjonalnym stwierdzając, że sam stał się ofiarą bezprzykładnej agresji i nie pozostaje mu nic innego, jak się tylko przed nią bronić

10. Prawo maksymalnego zysku

Ilekroć można ocenić sytuację na wiele sposobów, tylekroć pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk.

Np. kiedy ktoś jest smutny, może oczekiwać pomocy czy wsparcia.

Rozdział 7.3

EKSPRESJA EMOCJI-wszelkie sygnały (zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy, dźwięki) emitowane przez jednostkę, będące dla kogoś innego wskazówką przeżywania przez tę osobę określonej emocji

EMOCJE PODSTAWOWE- ich ekspresja ma charakter uniwersalny kulturowo

Badacze nie są zgodni ani co do kryterium uznania danej emocji za podstawową, ani co do listy emocji, które zasługują na to miano.

Gdy zwrócono się do 14 wybitnych badaczy emocji z prośbą o wymienienie emocji podstawowych, najmniej kontrowersyjne były:

1. strach

2. złość

3. wstręt

4. smutek

5. radość

6. zaskoczenie

Ekspresja ciała charakterystyczna dla poszczególnych emocji pełni funkcję komunikacyjną. Jest pozajęzykową formą sygnalizowania intencji. Komunikowanie sobie pozytywnych emocji stanowi podstawę formowania więzi społecznych!

Ekspresja emocjonalna jest wytworem ewolucji. Jest to umiejętność, której człowiek nie musi się uczyć!

Każdy chyba wie czym charakteryzuje się ekspresja radości, smutku, złości, strachu czy zdziwienia najpierw ekspresja, potem świadomość wystąpienia emocji

Inaczej jest ze wstydem…

Świadomość wstydu-potem rumieniec (zwykle wiemy wcześniej ze się za chwilę zaczerwienimy)

EMBLEMATY- świadomie wykonywane przez ludzi gesty, mające ściśle określone znaczenie w poszczególnych kręgach kulturowych

Np. fuck- you- w Ameryce i Europie ten znak oznacza…każdy wie co…

Aby przekazać to samo na Antypodach ludzie używają zaciśniętej pięści z wystającym kciukiem!

ILUSTRATORY- gesty towarzyszące wypowiedziom , które zmieniają się wraz ze stopniem pobudzenia emocjonalnego

Np. machanie rękami

REGLATORY- np. lekkie potakiwanie głową w celu pokazania partnerowi, że się go słucha

OKAZYWANIE AFEKTU- ekspresje w rodzaju podnoszenia brwi , aby okazać zdziwienie albo marszczenia brwi na znak zniecierpliwienia

MANIPULATORY(adaptatory)- manipulacje cielesne związane z dotykaniem własnego ciała

Np. pocieranie dłoni czy zasłanianie dłońmi oczu

EKSPRESYJNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE

Kiedy odczuwamy jakąś emocji, zaczynamy ją wyrażać ekspresją. Ekspresja intensyfikuje przeżywanie tej emocji, co powoduje zwiększenie ekspresji itd.…

Emocjaekspresjaintensyfikacja emocji -->zwiększenie ekspresji

EMOCJE POCHODNE- mieszanina emocji podstawowych

Np. radość+ akceptacja= przyjaźń

BADANIA VAN BEZOOIJENA, VAN OTTO I HEENANA

Przedstawiali osobom badanym krótkie stwierdzenie: „jest w drugim miesiącu ciąży”.

Stwierdzenie to było odczytywane głosem neutralnym, a następnie głosem wyrażającym wstręt, zaskoczenie, strach, pogardę, smutek i gniew. Przebadano 3 grupy studentów: z Holandii, Japoni i Tajwanu.

Z badań wynika, że ludzie łatwiej rozpoznają emocje na podstawie wskaźników mimicznych aniżeli na podstawie wskaźników para lingwistycznych.

Badani z Holandii dużo lepiej rozpoznawali emocje niż z Japonii i Tajwanu --> KULTURA ODMIENNIE WPŁYWA NA ROZMAITE ASPEKTY CZY FAZY PROCESU EMOCJONLANEGO.

ROZWÓJ EKSPRESJI EMOCJONALNEJ

1. Płacz - u noworodka to zgeneralizowana reakcja na wszelkiego rodzaju dyskomfort- pojawia się przy urodzeniu, jego funkcją jest zasygnalizowanie otoczeniu ze dziecko wymaga opieki

2. Wstręt

3. Uśmiech- pojawia się między 3 a 4 tygodniem życia

4. Strach- ok. 7. miesiąca życia

5. Nieśmiałość- ok. 1. roku życia

Dzieci niezwykle szybko uczą się odczytywać emocje z twarzy innych ludzi.

KOMUNIKACJA EMOCJONLANA

ASPEKT AUTOMATYCZNY(spontaniczny)

Charakter automatyczny dominował w ewolucyjnej przeszłości człowieka.

Dla naszych przodków szczególnie ważną informacje dawała rozzłoszczona twarz(zagrożenie ze strony innego osobnika) oraz strach na twarzach innych osób(sygnał zagrożenia).

ASPEKT KONTROLOWANY(intencjonalny)

Człowiek może wyrażać emocje w sposób intencjonalny, używając do tego celu określonych mięśni(mimiki), pantomimiki i określonego sposobu mówienia.

Ludzka twarz jest podwójnym systemem - obejmuje zarówno ekspresje pojawiające się spontanicznie, jak i takie, które mają charakter intencjonalny.

Warto wspomnieć o asymetrii twarzy, która jest wyraźnie zaznaczona tylko w przypadku wyrażania emocji w sposób spontaniczny.

MECHANIZMY REGULACJE EMOCJI

AUTOMATYCZNE:

1. Wzbudzanie ośrodków hamulcowych emocji (układ limbiczny) - system nerwowy człowieka broni się przed zbyt silnym i długotrwałym pobudzeniem.

Np. dziecko, aby obniżyć pobudzenie emocjonalne ssie własnego kciuka.

2. Zaprzeczanie- nieuświadomiony przez podmiot stan nieprzyjmowania do wiadomości zagrażających informacji , które niosą ze sobą jednoznacznie negatywne skutki .

Np. Reakcja osób, które nagle i nieoczekiwanie dowiadują się o śmierci bliskiej osoby.

PODMIOTOWE:

1. Unikanie sytuacji bądź informacji mogących wzbudzić negatywne emocje- pomaga w tym system poznawczy (technika oparta na dystrakcji poznawczej)

Np. Można nie iść do sektora z wężami w czasie wycieczki w zoo jeśli ktoś boi się wężów.

Różnego rodzaju fantazje odcinające człowieka od nieprzyjemnej rzeczywistości.

2. Dokonywanie operacji poznawczych na informacjach, które docierają do podmiotu

spojrzenie na problem z innej strony, pocieszenie się, analiza problemu i próba dostrzeżenia takich aspektów, które mogą być korzystne dla podmiotu.(technika reinterpretacji poznawczej)

Np. Ktoś został zwolniony z pracy- poczucie przygnębienia zastępuje tłumaczeniem, że przynajmniej będzie miał więcej wolnego czasu.

Wzbudzanie w sobie jakiejś emocji w czasie przeżywania innej

Np. W czasie przygnębienia wzbudzanie w sobie złości

3. Ukierunkowanie ekspresji stanów emocjonalnych i sterowanie zachowaniem- uczymy się w toku socjalizacji, jakie emocje „wypada” okazać, a jakie należy maskować w poszczególnych sytuacjach

Czynności samokontroli- przejawiane przez podmiot zachowania zgodne ze standardami akceptowanymi przez niego samego lub standardami społecznymi

Procesy samokontroli-reakcje inicjowane przez podmiot , za pomocą których osiąga on zbieżność między własnymi zachowaniami emocjonalnymi a akceptowanymi standardami wewnętrznymi (moje zasady) lub zewnętrznymi (zasady aprobowane społecznie)

KONTROLOWANIE NASTROJU

Między kobietami a mężczyznami istnieją charakterystyczne różnice w sposobie poprawiania sobie nastroju. Kobiety wybierają strategie pasywne (picie kawy, jedzenie słodyczy) lub hedonistyczne (zakupy), natomiast mężczyźni wolą techniki aktywne (sport, majsterkowanie). Strategie preferowane przez mężczyzn są bardziej efektywne.

Oczywiście zaburzenia nastrojów częściej dotykają kobiet.

Rozdział 7.4

POZNANIE CZY EMOCJA- CO PIERWSZE?

Stanowiska zakładające pierwotność poznania:

Lazarus: ocena poznawcza (rozpoznanie przez podmiot określonego zdarzenia jako znaczącego z punktu widzenia jego celów i interesów) przesądza o tym czy emocja się pojawi i jaka to będzie emocja; jest warunkiem koniecznym i wystarczającym jej wystąpienia

Weiner: człowiek, kiedy dowiaduje się o kłopotach innej osoby- dokonuje atrybucji przyczyn tych kłopotów; posługuje się przy tym trzema wymiarami:

1. umiejscowienia- czy przyczyna tkwi w tej osobie, czy poza nią

2. kontrolowalnośći- czy na zdarzenie miał wpływ ktoś konkretny, czy miało ono charakter niekontrolowany

3. stabilności- czy przyczyna ma charakter incydentalny czy trwały

Jeśli przyczyna kłopotów innej osoby leży poza nią, ma charakter wewnętrzny ale niekontrolowany człowiek dowiadujący się o kłopotach będzie odczuwał współczucie.

Jeśli przyczyna kłopotów innej osoby ma charakter wewnętrzny, ale kontrolowany człowiek dowiadujący się o kłopotach będzie odczuwał gniew lub złość.

Wymiar stabilności decyduje o sile emocji; im bardziej stabilna przyczyna (np. ciągle się upija) tym emocja silniejsza.

Stanowiska zakładające niezależność poznania i emocji:

Izard: wychodząc z pozycji ewolucjonistycznych, organizmy żywe, aby przeżyć, muszą dysponować bardzo szybko działającym aparatem emocjonalnym, natychmiast uruchamiającym odpowiednie programy działania; człowiek który traciłby czas na wygenerowanie przez mechanizmy poznawcze odpowiedniej emocji i dopiero potem uruchamiałby związane z tą emocją zachowania, musiałby stracić życie emocje mogą pojawiać się niezależnie od poznania

Plutchik: emocje, które w ontogenezie rozwijają się bardzo wcześnie nie mają swoich podstaw w procesach poznawczych- ich działanie opiera się na sygnalizowaniu otoczeniu dyskomfortu wynikającego np. z głodu czy zimna

Stanowiska zakładające pierwotność emocji:

Robert Zajonc: nie możemy zablokować odczuwania silnych emocji ani ekspresji z nimi związanych; z procesami poznawczymi jest inaczej- mamy nad nimi kontrolę; w wielu przypadkach to emocja poprzedza poznanie

Np. widzimy na ulicy jakąś osobę i mamy wrażenie że ją znamy; nie wiemy kto to jest ani w jakich okolicznościach ją widzieliśmy, ale możemy mieć poczucie że ją lubimy bądź nie- i to na długo przed tym zanim przypomnimy sobie jej nazwisko i okoliczności jej pierwszego spotkania.

Prymat emocji- badania neuroanatomiczne:

1. istnieje bezpośrednie połączenie nerwowe między siatkówką oka a podwzgórzem- oznacza to możliwość bezpośredniego przekazania informacji obrazowych do podwzgórza, bez pośrednictwa kory, a zatem bez udziału procesów poznawczych

2. istnieje bezpośrednie połączenie wzgórza i ciała migdałowatego o długości 1 synapsy; pozwala to „centralnemu komputerowi emocjonalnemu”, czyli ciału migdałowatemu, reagować na bodziec szybciej niż hipokamp, który do wzgórza ma drogę znacznie dłuższą

WPŁYW EMOCJI NA PRZEBIEG PROCESÓW POZNAWCZYCH

ZGODNOŚĆ ZNAKU EMOCJI I ELEMENTÓW POZNAWCZYCH

Badania Isen: ludzkie sądy i opinie są zabarwione emocjonalnie

Osobami badanymi byli klienci supermarketu. Niektórym z nich wręczano nieoczekiwanie skromny prezent. To miało ich wprawić w dobry nastrój. Następnie na pozór w zupełnie niezwiązanym z tym zdarzeniem sondażu konsumenckim pytano ludzi o stopień ich zadowolenia z samochodów i telewizorów. Okazało się, że klienci supermarketu , którym zaindukowano pozytywny nastrój , oceniają swoje auta i telewizory lepiej niż ci, którym nastroju nie polepszono.

Pozytywne stany emocjonalne zwiększają oczekiwanie sukcesu. Zatem wydawałoby się że pozytywny nastrój powinien podpowiadać optymistyczne scenariusze rozwoju wypadków i wpłynąć na preferencję ryzyka. Jednak nie zawsze tak jest. Pozytywny stan emocjonalny stanowi dla ludzi istotną wartość. W sposób mniej lub bardziej świadomy usiłują oni ten stan osiągnąć, a jeśli już istnieje- podtrzymać. Ludzie w pozytywnym nastroju nie chcą ryzykować, bo kiedy przegrają, pozytywny stan zniknie.

Model Bowera:

Stany emocjonalne są powiązane z jednostkami poznawczymi w odrąbie jednej wspólnej sieci asocjacyjnej. Uaktywnienie jakiegokolwiek punktu z sieci uaktywnia pozostałe skojarzone z nim elementy; zatem określony stan emocjonalny aktywuje pewne elementy poznawcze i odwrotnie.

ZNAK EMOCJI A GŁĘBOKOŚĆ PRZETWARZANIA

Pozytywny stan emocjonalny sygnał dla podmiotu, że wszystko jest w porządkupodmiot nie angażuje się zbyt głęboko w przetwarzanie informacji.

Pozytywny afekt uaktywnia procesy przetwarzania „góra-dół” (inaczej asymilacja- odbieranie informacji ze środowiska zewnętrznego i dostosowywanie tych informacji do istniejących już struktur wiedzy)

Negatywny stan emocjonalny sygnał dla podmiotu, że sytuacja jest niedobra, co wymaga jego interwencji podmiot bardziej wnikliwie i systematycznie przetwarza informacje

Negatywny afekt uaktywnia procesy przetwarzania „dół-góra” (inaczej akomodacja-koncentracja na informacjach uzyskiwanych z otoczenia i dostosowanie posiadanej wiedzy do tych informacji)

Model dwutorowości perswazji Petty'ego i Cacioppo:

Tor centralny- podmiot bierze pod uwagę jakość argumentacji

Tor peryferyjny- podmiot nie zwraca uwagi na jakość argumentacji, ale na autorytet nadawcy, sposób, w jaki nadawca mówi oraz na jego atrakcyjność fizyczną(tzw. wskazówki heurystyczne)

Pozytywny nastrój przesuwa funkcjonowanie poznawcze odbiorcy na tor peryferyjny.

Pamięć tunelowa-zapamiętywanie jedynie pewnego aspektu sytuacji i całkowita niepamięć innych parametrów zdarzenia.

Pobudzenie fizjologiczne (silne emocje) prowadzi do zwężenia pola uwagi, co skutkuje dobrym pamiętaniem tego, co jest w centrum pola widzenia, ale słabym tego, co jest na jego peryferiach.

MODEL INFUZJI AFEKTU FARGOS'A

Infuzja afektu- proces, w którym informacja niosąca ładunek emocjonalny wywiera wpływ na procesy poznawcze oraz oceniające i zostaje przez nie wchłonięta, ingerując w przemyślenia danej osoby i modyfikując ich wynik końcowy; im infuzja jest silniejsza, tym bardziej szczególowy jest tryb przetwarzania

Strategie przetwarzania:

Brak infuzji afektu:

1. strategia bezpośredniego dostępu: bezpośrednie wyszukanie istniejącej już odpowiedzi

Np. ktoś , kto interesuje się polityką i zostanie zapytany o ocenę partii o bardzo wyrazistym programie, nie będzie dokonywał dokładnej obróbki poznawczej wszystkich elementów wiedzy, które dotyczą tej partii, ale zapewne użyje swojej ugruntowanej opinii.

2. strategia przetwarzania zmotywowanego: podmiot ma silną motywację do uzyskania określonego stanu, jest ukierunkowany na konkretny cel, infuzja afektu jest tu mało prawdopodobna

Z silną infuzją afektu:

3. strategia heurystyczna: podmiot chce uzyskać pożądany stan przy minimalnym wysiłku; myślenie na skróty, brak szczegółowego przetwarzania informacji; to przetwarzanie jest prawdopodobne, gdy przedmiot oceny jest prosty, typowy, osobiste zaangażowanie podmiotu małe, a jego możliwości poznawcze niewielkie; osoby używające tej strategii mogą błędnie uznać nastrój za wiarygodne źródło informacji;

4. strategia przetwarzania analitycznego: zrozumienie, zinterpretowanie nowej informacji i powiązanie jej z dotychczasowymi strukturami wiedzy; przedmiot oceny jest skomplikowany, nietypowy

---