8.10.2007
DEMOKRACJA - to w rozumieniu praw człowieka obiekt nieporozumień
Po co mamy zajmować się prawami człowieka skoro mamy demokrację?
Demokracja - to rzady większości, a dowodem jej istnienie SA przeprowadzone uczciwe, wolne wybory.
Rządy takie mogą być okrutne ale dla pojedynczych pojedynczych i wszelkiego typu mniejszości:
Sokratesa na śmierć skazała większość demokracji Aten.
Stąd za demokracje uznajemy ograniczone rządy większości
ograniczone zbiorem praw i wolności przysługującym poszczególnym ludziom
praw tych i wolności jednostki, naruszać nie wolno większości
zasada władzy ograniczonej nazywana jest zasadą konstytucjonalizmu - obecnie przejawia się w formie spisanych rozdziałów w konstytucjach
są to rozdziały opisujące prawa i wolności człowieka
Ograniczają one władzę ustawodawcy
Prawa i wolności człowieka wytyczają granice władzy większości w społeczeństwie demokratycznym.
PAŃSTWO PRAWA - to drugie ważne pojęcie
Państwo prawa to państwo w którym reguły gry miedzy jednostką i władzą SA jasne, stabilne i powszechnie znane.
Obywatel z dużym prawdopodobieństwem może przewidzieć jaka będzie reakcja władz na jego postępowanie
W państwie rządzi przejrzyste prawo, a nie arbitalna wola urzędnika czy funkcjonariusza.
Prawa i wolności człowieka występują wyłącznie w relacjach jednostki z państwem
- działają wertykalnie
- opis stosunków między ludźmi nie powiodły się -> horyzontalne działanie praw
Prawa człowieka to prawa indywidualne
Ich przedmiotem jest indywidualny człowiek
Nie można mówić w obrębie praw człowieka o prawach mniejszości narodowych lecz o prawach osób należących do mniejszości narodowych
Tylko 1 prawo ma odmienny charakter - jest to prawo narodów do samostanowienia
Rozróżnia się 2 zasadnicze grupy praw człowieka:
prawa Materialne - konkretne prawa przysługujące człowiekowi: np. wolność słowa, sumienia
prawa proceduralne - dostępne człowiekowi sposoby działania i związane z nimi instytucje
22.10.2007
PRAWA MATERIALNE:
prawa (prawo pozytywne) - to obowiązek rządzących zrobienia czegoś dla mnie dla każdego każdego nas
wolności (prawo negatywne) - to nałożenie dla rządzących zakazy ingerowania w określone obszary naszego życia np. wolność wyznania
W grupie praw materialnych niektóre z praw określa się jako niezbywalne. To te prawa z których nie może jednostka zrezygnować:
- prawo do życia (problem eutanazji, kary śmierci, aborcji, własnego samobójstwa (jest to skutek utraty sensu życia; 75-80% to samobójstwa mężczyzn))
- zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
- zakaz tortur i innych form nieludzkiego poniżającego traktowania (tyczy się to także sprawiania bólu fizycznego)
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego.
FILOZOFIA - natury praw człowieka
Pierwotna jest władza i to ona z łaskawości i dobroci swojej nadaje ludziom pewne prawa:
Ten model to Europa XIX w.
Państwa „Komunistyczne”
Model umowy społecznej:
Władza -> z drugiej strony lud rozumiany jako zbiór jednostek
Rządzeni godzą się świadomie świadczyć cos na rzecz władzy (np. płaćić podatki)
Władza zobowiązuje się robić coś dla ludzi i wstrzymać się od ingerencji w niektóre obszary ich życia
Umowa to to konstytucja
Ludzie wyposażeni są w niektóre, wynikające z istoty ich człowieczeństwa wolności i prawa, postanawiają utworzyć państwo, powołać władzę by lepiej im się żyło
aby państwo mogło działaś niektóre prawa ograniczaja dobrowolnie
to typowe myślenie amerykańskie
Podstawowym pojęciem w koncepcji praw człowieka jest NIEZBYWALNA GODNOŚĆ OSOBOWA CZŁOWIEKA.
Jest ona związana z samą istotą człowieczeństwa, z faktu bycia człowiekiem
Posiada ja niemowle, które niczego dobrego ani złego nie uczyniło
Największy zbrodniarz
Godność osobowa -> to nie godność osobista
GODNOŚĆ OSOBISTA -> to pojęcie bliskie honorowi - na to trzeba zapracować
Rośnie, gdy postępujemy szlachetnie
Maleje, gdy postępujemy podle, możemy ją stracić
Uzasadnienie godności osobowej możemy szukać w religiach religiach filozofiach
Jednak metody jej uzasadnienia mogą być różne
W końcowym efekcie otrzymamy bardzo zbliżone katalogi wolności i praw
Te prawa i wolności stanowią otoczkę chroniącą godność każdego człowieka przed zamachami władzy
Prawa człowieka nie gwarantują tego, że będziemy kochani, szczęśliwi i bogaci
Chronią nas jedynie przed upokorzenie, zamachem na naszą godność
Prawa człowieka pozwalają zachować indywidualizm, być osobą niepowtarzalną - nigdy dotąd nie było nigdy, nie będzie kogoś takiego jak każdy z nas
Z godności osobistej człowieka wyprowadza się 2 podstawowe pojęcia: wolność i równość.
WOLNOŚĆ
Wolność od państwa to koncepcja amerykańska:
- w preambule Demokracji Niepodległości pojawił się zapis o prawie do szczęścia
- prawie rozumianym jako prawo negatywne: „Amerykanin jest wolny w swym dążeniu do szczęścia, a państwo ma mu w tym nie przeszkadzać”.
W Europie powstała koncepcja wolności przez państwo:
- towarzyszyło jej oczekiwanie, iż państwo uszczęśliwi każdego z obywateli
- pojawiły się rządy, które wierzyły iż wiedzą co dobre jest dla ludzi i jak można ich uszczęśliwić.
RÓWNOŚĆ
Słowo „równość” w koncepcji praw człowieka oznacza równość praw - równość przed prawem. Równość praw to pojęcie bliskie zakazowi dyskryminacji.
Dyskryminacja to każde nie uzasadnione racjonalne, fizycznie lub biologicznie zróżnicowanie praw lub uprawnień.
Rozważania nad równością i wolnością są punktem wyjścia do formułowania katalogów materialnych i budowania instytucji i procedur gwarantujących przestrzeganie przez państwo treści tych katalogów.
Większość praw materialnych to prawa ograniczone. Ograniczenia te dopuszczalne są jednak tylko ze względu na konkretne wskazane cele (może to zrobić jedynie ustawa) sam rząd nie może wprowadzać takich ograniczeń. Dopuszczalne jest jedynie najmniejsze ograniczenie wystarczające dla ochrony dobra, z którym realizacja prawa znalazła się w kolizji. Forma ograniczenia musi być dopuszczalna w demokratycznym społeczeństwie.
Prawa człowieka rozwijają się czasem i katalog ich poszerza się tak w wewnętrznych systemach prawnych państw jak i prawie międzynarodowym.
prawo międzynarodowe określa zawsze minimalny standard ochrony.
Skłonność do ograniczania praw, jednostek jest immanentną cechą władzy.
29.10.2007
WSPÓŁCZESNE KATALOGI PRAW CZŁOWIEKA
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Rzym 1950)
Polska nie odpowiada za czyny i wykroczenia od tego dokumentu przed 1.04.1994, a od tego momentu protokół nr 1 będzie obowiązywał w Polsce
*Tylko Białoruś w bloku wschodnim nie jest członkiem Rady Europy
Trzy zasady do spełnienia, by być w radzie Europy:
Wolne Wybory
Gospodarka wolnorynkowa
Przestrzeganie praw człowieka
Międzynarodowy pakt praw osobistych osobistych politycznych (1966)
Ma charakter uniwersalny ONZ
Afrykańska karta praw człowieka i ludów (znosi karę śmierci) 1981
Konwencja Amerykańska Praw człowieka (1969)
Wszystkie te konwencja wynoszą swe podstawy z powszechnej deklaracji Praw Człowieka (10.12.1948)
PROMOWANIE PRZESTRZEGANIA PRAW CZŁOWIEKA:
Od 05.04.1994 - Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. praw człowieka - Genewa
Organizacje regionalne:
Organizacja jedności afrykańskiej (teraz Unia Afrykańska)
Organizacja państw Afrykańskich
Rada Europy, Unia Europejska, OBWE (które skupia 55 Państw)
ONZ - organizacja uniwersalna
3 GENERACJE PRAW CZŁOWIEKA:
I generacja - wokół wartości jaką jest WOLNOŚĆ; to „klasyczne” „stare” prawa człowieka; prawa obywatelskie zwane osobistymi, chronią samą egzystencję człowieka;
Prawo do: sądu, życia, obywatelstwa, sumienia i wyznania, słowa, bezpieczeństwa osobistego, integralności fizycznej, wolnych wyborów, zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
Cechą tych praw jest to, że wymagają one od państwa zaniechania pewnych działań
II generacja - zbudowano wokół wartości jaką jest RÓWNOŚĆ (by istniała wyższa jakość życia);
prawa ekonomiczne:
- prawo do pracy
- prawo do „odpowiednich” warunków życia
- wolność związkowa i prawo do strajku
prawa socjalne:
- prawo do zabezpieczenia socjalnego
- prawo rodziny do ochrony i opieki
- prawo do ochrony zdrowia
prawa kulturalne:
- prawo do nauki
- prawo do udziału w życiu kulturalnym
- wolność nauki i sztuki.
Są to prawa pozytywne - wymagają od państwa pewnych działań.
III generacja - wokół wartości typu Braterstwa międzynarodowego;
- prawo do pokoju (do życia bez wojen)
- prawo do środowiska
- prawo do rozwoju
- prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości
- prawo do pomocy humanitarnej.
Prawa te to „wielka propozycja”.
05.11.2007
1. Prawo Narodów do samostanowienia.
Jego zagwarantowanie to warunek poszanowania praw indywidualnych, ich promocji i umacniania;
Prawo to daje swobodę w określaniu statusu politycznego, rozwoju gospodarczego i kulturalnego;
Procedury krajowe: konstytucyjne i polityczne umożliwiają korzystanie z tego prawa;
Swobodne rozporządzanie swymi bogactwami „naturalnymi” naród nie może być pozbawiony środków egzystencji.
państwa powinny się powstrzymać od ingerencji w wewnętrzne sprawy innych państw.
Realizacja tego prawa nie podlega procedurze kontrolnej przewidzianej w Protokole Fakultatywnym.
2. Równość praw, jednakowa ochrona prawna i zakaz dyskryminacji.
Zasada niedyskryminacji ma charakter fundamentalny i powszechny w sferze praw człowieka;
Ma takie samo znaczenie jak równość wobec prawa;
Państwa zobowiązane są do zagwarantowania praw określonych paktem bez względu na różnice takie jak: rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne, pochodzenie społeczne;
Zakaz wszelkiej propagandy nawołującej do nienawiści narodowej, rasowej, religijnej itp.
3. Prawo do życia.
Jest to prawo najwyższe które nie może być uchylone;
Przedmiotem ochrony jest istota ludzka - nie odnosi się to do dziecka poczętego, a więc jeszcze nie narodzone;
Pakt przewiduje jedynie ochronę dziecka poczętego, którego matka została skazana na śmierć;
Prawo do życia chronione jest przez postanowienie dotyczące wymierzania kary śmierci oraz klauzulę zakazującą arbitralnego pozbawiania życia;
Art.6 ustanawia ograniczenia przedmiotowe - tylko za największe zbrodnie i podmiotowe - młodociani, kobiety ciężarne;
Zobowiązanie do utworzenia przepisów pozwalających na uniknięcie kary śmierci - amnestia prawo łaski, zamienienie kary;
II Protokół Fakultatywny zobowiązuje państwa do podjęcia niezbędnych środków celem zniesienia kary śmierci.
4. Zakaz tortur.
Jest to ochrona prawa do poszanowania integralności psychicznej, moralnej, fizycznej osób aresztowanych;
Brak definicji tortur w Pakcie ale jest sprecyzowane w konwencji o zakazie tortur i innych rodzajów okrutnego niehumanitarnego traktowania;
Tortura to każde fizyczne bądź psychiczne cierpienie zadawane umyślnie w celu uzyskania od niej lub osoby trzeciej informacji bądź zeznania, a także w celu zaostrzenia lub wywarcia nacisku na nią lub osobę trzecią gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego lub innego urzędnika lub z ich polecenia lub wyraźną lub milczącą zgodą;
Nikt nie będzie poddany bez zgody doświadczeniom naukowym lub lekarskim.
5. Wolność osobista.
Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego;
Nikt nie może być arbitralnie zatrzymany lub aresztowany;
Nikt nie może być pozbawiony wolności inaczej jak tylko na zasadach i trybie ustalonym w ustawie;
Zatrzymany powinien być poinformowany o przyczynach zatrzymania i zarzutach;
Jeżeli ktoś popełnił przestępstwo to w najkrótszym czasie postawiony przed sędzią pozbawiony ma prawo do odwołania się do sądu celem uzyskania legalności pozbawienia wolności;
Każdy kto został pokrzywdzony, niezgodne z prawem ma prawo do odszkodowania;
Zakaz pracy przymusowej lub obowiązkowej i niewolnictwa.
6. Humanitarne traktowanie.
Każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka;
Osoby oskarżone będą oddzielone od skazanych;
Małoletni będą oddzieleni od dorosłych.
7. Swoboda poruszania się i prawa dla cudzoziemców (Art. 12,13).
Każdy, kto legalnie przebywa na terytorium państwa ma prawo do swobodnego poruszania się i swobodnego wyboru miejsca zamieszkania;
Każdy może swobodnie opuścić kraj;
Prawa te nie mogą podlegać ograniczeniom z wyjątkiem konieczności ochrony bezpieczeństwa państwowego, porządku publicznego, zdrowia lub moralności publicznej;
Nikt nie może być arbitralnie pozbawiony prawa wjazdu do własnego kraju.
12.11.2007
8. Prawo do sprawiedliwego procesu (Art. 14)
Wszyscy są równi przed sądami i trybunałami;
Każdy ma prawo do rozpatrzenia swojej sprawy przez właściwy, niezawisły sąd, bezstronny i ustanowiony ustawą;
Prasa i publiczność mogą być obecne na procesach a ograniczenia muszą wynikać jedynie z zasad demokratycznego państwa;
Orzeczenie sądu musi być wydane publicznie;
Przy rozstrzyganiu zasadności oskarżenia każdy ma prawo do co najmniej następujących gwarancji:
niezwłocznego otrzymania informacji w języku dla niego zrozumiałym, o istocie i przyczynie oskarżenia;
dysponowania czasem i możliwościami przygotowania obrony z obrońcom przez siebie wybranym;
rozprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;
obecności na rozprawie, bronienia się osobiście i obrony bez ponoszenia kosztów;
zgłoszenia świadków na zasadzie równości broni;
korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza;
nie przymuszania do zeznania przeciwko sobie lub przyznania się do winy;
nikt nie może być ponownie sądzony za czyny, za które był skazany lub uniewinniony;
norma absolutna - każdy jest niewinny do chwili wydania wyroku -domniemana niewinność.
9. Prawo do prywatności (Art. 17).
Nikt nie będzie narażony na arbitralną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, domowe lub korespondencję ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię;
Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencją informacja o stanie zdrowia jest też prawem do prywatności.
10. Wolność słowa (Art. 19).
Każdy ma prawo do posiadania bez przeszkód własnych poglądów;
Wolność wypowiadania się w różnych formach;
Korzystanie z prawa do wolności słowa pociąga za sobą obowiązki i odpowiedzialność;
Mogą być ograniczone wyraźnie przewidziane ustawą w celu:
poszanowania praw i dobrego imienia innych;
ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku albo zdrowia lub moralności publicznej.
11. Prawo rodziny i dziecka do ochrony.
Związek małżeński nie może być zawarty bez zgody obojga;
Równe prawa i obowiązki męża i żony;
Dziecko ma prawo do nabycia obywatelstwa;
Po urodzeniu winno być zarejestrowane i posiadać nazwisko.
26.11.2007
ZASADY PAŃSTWA PRAWNEGO
Ustanowienie Trybunału Konstytucyjnego Ustawą z 26 III 1982 roku;
Trybunał orzeka o zgodności z konstytucją ustaw i innych aktów normatywnych naczelnych i centralnych organów państwowych;
Konstytucja nie zdefiniowała pojęcia demokratycznego państwa prawnego;
Zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz bezpieczeństwa prawnego obywateli;
Zasada ta leży u podstaw wielu postanowień konstytucji;
Nie ograniczać wolności obywateli jeśli nie wymaga tego ważny interes społeczny;
Obowiązek stanowienia prawa spójnego, jasnego i zrozumiałego;
Nie należy nadawać przepisom prawnym mocy wstecznej przepisom, które regulują prawa i obowiązki i pogarszają ich sytuację prawną;
Nie należy tworzyć przepisów które by w jakiś sposób ograniczały katalog praw mających podstawę w konstytucji;
Zasada nie działania prawa wstecz;
Nie należy stanowić norm prawnych, nakazujących stosowania nowo ustanowionych norm prawnych do zdarzeń zaistniałych przed wejściem tych norm w życie;
Każdy przepis normuje przyszłość nie zaś przeszłość;
Brak intertemporalnych reguł mających określić treść stosunków prawnych powstałych pod rządami dawnych norm, a trwających w okresie wejścia w życie norm nowo ustanowionych, jeżeli reguły te wywołują ujemne prawne następstwa dla bezpieczeństwa prawnego i poszanowania praw nabytych;
Dopuszczalna jest modyfikacja prawa podmiotowego na korzyść obywateli;
Zasada ochrony praw słusznie nabytych;
Dotyczy pozbawienia obywateli już nabytych przez nich praw;
Wiąże się ona z zakazem stanowienia intertemporalnych reguł, które wywołują ujemne następstwa;
Zasada ochrony praw nabytych nie wyklucza dopuszczalności ograniczenia, a nawet pozbawienia obywatela prawa podmiotowego jeżeli tego ważny jest interes społeczny lecz tylko w zakresie niezbędnym i to pod warunkiem pełnego wyrównania (ekwiwalentności) praw utraconych;
Nakaz zachowania odpowiedniego vacatio legis;
Zasada demokratycznego państwa prawnego znajduje swe rozwinięcie w nakazie zachowania vacatio legis przy wprowadzaniu nowych unormowań w życie;
Prawo do sądu;
To fundament demokratycznego państwa;
Łączy się z prawem do rzetelnego procesu;
Zakaz nadmiernej ingerencji;
Ustawodawca nie może ustanowić ograniczeń przekraczających pewien stopień uciążliwości a zwłaszcza zaburzających proporcję pomiędzy stopniem naruszenia uprawnień jednostki a rangą interesu publicznego, który w ten sposób ma podlegać ochronie;
Zakaz ten pełni funkcję ochronną w stosunku do wszystkich praw i wolności jednostki;
Zakaz staje się przejawem zaufania do państwa;
Zakaz wprowadzania zmian w prawie podatkowym w czasie trwania roku podatkowego i nakaz dokonywania tych zmian w roku poprzednim (w grudniu władza musi powiedzieć najpóźniej że podatki wzrosną);
Zasada sprawiedliwości społecznej;
To nie to samo co równość
Formuła od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy;
Zasada podziału władzy (ustawodawcza, sądownicza, wykonawcza, media);
Zasada zapewnienia parlamentowi warunków wykonywania jego konstytucyjnych zadań (parlament nie może odwołać bez podstawy prezydenta i na odwrót. Do 15 października Sejm musi zatwierdzić budżet bo inaczej prezydent może rozwiązać parlament)
Zasada praworządności materialnej (prawo ma być wzajemnie powiązane i spójne);
Zasada dochowania ustawowego trybu uchwalania ustaw;
Zasada pacta sunt servanda (umowy powinny być dotrzymywane)
Zasada niezawisłości sędziowskiej i zasada domniemania niewinności;
Zasada wyłączności ustawowej;
Jest to jedyna forma kształtowania praw, obowiązków, wolności ludzkich (np. wprowadzenie religii do szkoły)
PRAWO DO ŻYCIA.
Jest zagwarantowane zarówno w uniwersalnych jak i regionalnych unormowaniach praw człowieka :
-art.2 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r.
-art.6 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r.
- art.6 Konwencji o Prawach Dziecka z 1989r.
- art. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950r.
- art. 4 Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka z 1969r.
- art. 1 Amerykańskiej Deklaracji Praw i Obowiązków Człowieka z 1948r.
- art.4 Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów z 1981r.
GENEZA
Prawa tego w nowoczesnej postaci należy doszukiwać się w angielskiej Wielkiej Karcie Wolności z 1215 r.
zakazuje ona „bezprawnego pozbawiania życia”
1791r. zasada ta znalazła w 5 (obecnie w 4) poprawce do konstytucji USA gwarantującej że „nikt nie będzie pozbawiony życia bez uczciwego procesu”.
już w końcu 18w. prawo do życia zaczęto w Europie uważać za fundamentalne i nie kwestionowane przez nikogo prawo natury i w konsekwencji wymieniono je w aktach prawnych.
dopiero doświadczenia zbrodni faszystowskich II w. św. spowodowały, że prawo do życia znalazło się na czele wszystkich deklaracji praw jednostki o charakterze międzynarodowym, jak i konstytucjach krajowych
zachowanie życia jest niewątpliwie pierwotnym warunkiem korzystania z innych praw.
prawu temu przypada szczególne miejsce wśród wszystkich praw człowieka.
komitet Praw Człowieka określa to prawa jako najwyższe
tylko jedno państwo ratyfikując Pakt Polityczny zgłosiło zastrzeżenia - ale to zastrzeżenie zostało wycofane (USA - zakaz kary śmierci wobec nieletnich)
na szczególne znaczenie prawa do życia wskazuje fakt, że w odróżnieniu od innych praw jego zawieszenie jest zakazane nawet, gdy, wyjątkowe niebezpieczeństwo publiczne zagraża istnieniu narodu (art.4 Paktu)
podobną sytuacje mamy na tle art.15 ust.2 Europejskiej Konwencji, która wyklucza uchylenie przepisów art.2 „na czas wojny lub innego publicznego niebezpieczeństwa zagrażającego istnieniu narodu” z zastrzeżeniem jednak, że nie dotyczy to przypadków pozbawienia życia w wyniku legalnych działań wojennych .
jest to jedynie prawo w odniesieniu, do którego użyto przydawki „przyrodzone” „pierwotne”
określenie te należy rozumieć jako prawo, które nie zostało nadane jednostce przez wspólnotę, lecz jej przynależy z racji samego istnienia
sens tego prawa sprawdza się do afirmacji wartości życia, oraz określenie jego treści i skutków prawnych
prawo to - o międzynarodowym charakterze rodzi obowiązek państwa - strony - do ochrony życia jednostki podanej jej jurysdykcji
w odróżnieniu od niektórych praw chronionych absolutnie (np. wolność od tortur czy niewolnictwo) w odniesieniu do prawa do życia art.6 Paktu Publicznego, jak i art.2 Europejskiej Konwencji dopuszczają wyjątki:
fakt ten prowadzi niektórych autorów do wniosku, że międzynarodowe prawo praw człowieka przypisuje jakości życia jako procesowi wyższą wartość niż samemu faktowi trwania przy życiu
nie zmienia to faktu, że w hierarchii dóbr przyznaje się prawu do życia bardzo
wysoki status prawny
najogólniejsza charakterystyka ujęcia prawa do życia wskazuje na różnice:
Powszechna Deklaracja i Deklaracja Amerykańska ograniczyły się do proklamacji prawa do życia każdej osobie i to łącznie z prawem do wolności i bezpieczeństwa osobistego
Europejska Konwencja zawiera już szczegółową unormowaniu - bardziej rozbudowane
konwencja ta nie deklaruje wprawdzie prawa do życia niemniej jednak art.2 wyraża zobowiązanie, państwa do ustawowej ochronie życia - z góry zakłada jego istnienia
równocześnie wprowadza się gwarancje, że nikt nie będzie umyślnie pozbawiać życia
dalej mówi się o wyjątkach od tej zasady - są to :
kara śmierci
obrony osób przed bezprawną przemocą (obrona konieczna)
wykonanie zgodnego z prawem zatrzymanie lub uniemożliwienie ucieczki
także legalnego działania podjętego w celu stłumienia zamieszek i powstania
Pakt Polityczny różni się od Europejskiej Konwencji zarówno koncepcją ujęcia, jak i zakresem oraz treścią regulacji
Pakt zawiera Deklarację Prawa do Życia a ponadto nie wymienia innych przypadków w których pozbawienie życia nie będzie uznane za arbitralne.
7.01.2008
Karze śmierci Pakt poświęca dużo miejsca dając po pierwsze wyraz intencji jej zniesienia, po drugie - wyłączając pewne kategorie osób z orbity jej stosowania oraz ustalając po 3 warunki prawno - materialne i procesowe jej orzekania lub wykonania.
Należy wspomnieć, że kary śmierci dotyczą 2 protokoły dodatkowe do wymienionych w konwencji przez ratyfikacje, których państwo zobowiązuje się do niewykonywania kary śmierci oraz podejmowanie niezbędnych środków celem jej zniesienia w czasie pokoju. Są to:
protokół 6 Europejskiej Konwencji z 1983 r. (dopuszcza karę śmierci w czasie wojny lub bezpośredniego zagrożenia - art.2)
2 protokół do Paktu Politycznego z 1989 r. (dopuszcza krę śmierci tylko w czasie wojny z zastrzeżeniem, że kara ta jest uważana za najpoważniejsze przestępstwo wojskowe w trakcie wojny)
Protokół Wiedeński z 2003 r. (zabraniający wykonania kary śmierci podczas konfliktu zbrojnego)
Konwencja Amerykańska jest bardziej zbliżone do Paktu, ale prawną ochronne życia rozciąga także na głód
w odniesieniu do kary śmierci wprowadza zakaz jej ponownego wprowadzania w krajach, gdy już została zniesiona
zakaz stosowania wobec małoletnich, a także osób, które w momencie przestępstwa ukończyły 70 lat, za przestępstwa polityczne oraz związane z nimi przestępstwa pospolite
Ogólnie - w literaturze przedmiotu panuje pogląd, że prawo do życia nie może być interpretowane jako prawo do odpowiedniego standardu życia :
jako gwarancji, że nikt nie umrze z głodu, zimna lub braku opieki medycznej
dlatego też utrzymywanie przez państwo stanu, w którym obywatele żyją na granicy nędzy, a niektórzy umierają - nie może być uznane za naruszenie prawa do życia
natomiast jako naruszenie art.6 Paktu należy traktować np. fakt, nie udostępniania więźniowi pożywienia czy tolerowanie dzieciobójstwa
za naruszenie tego prawa może być uznane nie tylko określone działanie państwa, lecz także zaniechanie - państwo ma obowiązek czynić wszystko, co pozostaje w jego mocy
z przepisu art.2 Europejskiej Konwencji wynika obowiązek państwa do ustawowej ochronny prawa do życia, a nie ochronny życia obywateli
nie powinno, więc być uznane za naruszenie tego przepisu zaniechanie przez państwo wprowadzenia ograniczeń prędkości dla np. motocyklistów, pomimo, że taki środek obniża liczbę wypadków drogowych ze skutkiem śmiertelnym
Prawo do życia nie stwarza gwarancji ochronny przed zagrożeniem życia, lecz jedynie przed umyślnym pozbawieniem życia
dyskusyjną sprawą pozostaje, czy art.6 Paktu Politycznego lub art.2 Europejskiej Konwencji zobowiązuje państwa do ochronny życia człowieka również wbrew jego woli
odpowiedź pozytywna mogłaby prowadzić do wymogu kryminalizacji nie tylko zabójstwa eutanazyjnego czy pomocy w samobójstwie, lecz również samobójstw
problem granic temporalnych ochrony z przepisów odnoszących się do prawa do życia stanowi również przedmiot kontrowersji
bezdyskusyjne jest, że zarówno art.6 Paktu Politycznego jak i art.2 Konwencji Europejskiej chronią życie od chwili porodu do śmierci
problematyczne natomiast jest zastosowanie tych przepisów do embrionów lub płodu, zwłaszcza rozwijających się w łonie matki
jest to bardzo istnienie dla prawnej dopuszczalności przerywania ciąży. Kwestia została jasno postawiona tylko z Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka - art.4 gwarantuje każdej osobie ustawową ochronę życia „w zasadzie od momentu poczęcia”
w preambule Konwencji o Prawach Dziecka stwierdzono, że dziecko z uwagi na swą niedojrzałość fizyczną oraz umysłową wymaga szczególnej opieki i troski a zwłaszcza właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak po urodzeniu
przeciwnicy absolutnej ochrony płodu minimalizując znaczenie cytowanego fragmentu preambuły - które nie ma znaczenia dyspozytywnego
Europejska Komisja Praw Człowieka i Trybunał Praw Człowieka - pomimo licznych spraw uchylił się od zajęcia jednolitego stanowiska
najszersza interpretacja wystąpiła w sprawie Paton przeciw Wlk. Brytanii (1980)
w ocenie Komisji użyto w art.2 wyraz „każdy” nie może mieć zastosowania do nienarodzonego dziecka
wyraz „życie” w rozumieniu art. 2 konwencji może mieć zastosowanie tylko do życia urodzonego już człowieka, czy również nienarodzonego dziecka
w innej sprawie H. przeciw Norwegii (1992) Komisja uznała, że prawo aborcyjne musi być oparte na kompromisie pomiędzy poszanowaniem życia nienarodzonego oraz innymi ważnymi względami a rozwiązanie konfliktu w związku z przerwaniem ciąży należy do interpretacji ustawodawcy
pogląd, że art.3 Europejskiej Konwencji nie może być interpretowany jako nakładający na państwo obowiązek bezwzględnego zakazu aborcji jest uzasadniony .
Większość przepisów Konwencyjnych odnoszących się do prawa do życia określa także dopuszczalne wyjątki od zakazu pozbawienia życia:
pierwszy taki wyjątek - to kara śmierci
określa się też, że zniesienie tej kary to standard maksymalnym prawa do życia
standard minimalny to:
1. zakaz stosowania ustaw przewidujących karę śmierci, które byłyby niezgodne z Paktem Politycznym lub Konwencją w sprawach zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa.
2. nakaz ograniczenia stosowania kary śmierci wyłącznie do najpoważniejszych przestępstw.
3. zakaz orzekania kary śmierci za czyn, który nie był nią zagrożony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia.
4. zakaz wymieniania kary śmierci zniesionej w chwili orzekania, lecz obowiązującej jeszcze w chwili popełnienia przestępstwa (art.15 Paktu).
5. zakaz orzekania kary śmieci (zniesionej) przez organy nie będące właściwym sądem.
6. zakaz stosowania kary śmierci wobec osób, które w chwili przestępstwa nie ukończyły 18 rok życia.
7. zakaz wykonywania kary śmierci u kobiet w ciąży.
8. nakaz umożliwienia każdemu skazanemu na karę śmierci złożenia podania o ułaskawienie, złagodzenie lub o zmianę kary.
9. nakaz zapewnienia zainteresowanemu środków ochronny prawnej (art.2 i 14 Paktu).