1. DEFINICJA MASAŻU

Definicja masażu klasycznego:

MASAŻ nie jest czynnością automatyczną i powielaniem wyuczonych chwytów, ale jest to przemyślane i uzasadnione anatomiczne i fizjologiczne posługiwanie się odpowiednimi ruchami działającymi na ustrój jako różnorodne bodźce celem uzyskania pożądanych efektów profilaktycznych i leczniczych w różnych stanach chorobowych.

Masażem klasycznym nazywamy świadome sprężyste odkształcanie tkanek wywierające wpływ na ustrój człowieka. Celem masażu klasycznego jest zadziałanie na układ ruchu (mięśnie, ścięgna, torebki stawowe, okostną, kości) oraz na skórę i tkankę łączną, tłuszczową, zakończenia nerwowe w skórze, a także na układy krwionośny i chłonny. Pośrednio masaż klasyczny działa również na narządy wewnętrzne.

2. HISTORIA MASAŻU

• Masaż , zaliczany jest do jednej z najstarszych metod leczenia.

• Pierwsze wzmianki o nim pochodzą już z papirusów egipskich 5000 lat p.n.e.

• Dokładny opis masażu znajduje się w księdze Kung-Fu z 3000 roku p.n.e.

• W dawnych Indiach i Chinach masaż stanowił część rytuału religijnego i stamtąd przeniknął do medycyny ludowej. W Indiach tancerze masowani byli przez swych nauczycieli za pomocą stóp.

• W okresie gdy medykami byli kapłani masaż pełnił rolę kultu religijnego. Z czasem nabierał coraz większego znaczenia leczniczego.

• Właściwy rozwój masażu datuje się jednak od czasów rozkwitu starożytnej Grecji. Pojęcie masaż pochodzi od greckiego słowa „massein", które oznacza w przybliżeniu ugniatanie, a połączone zostało z łacińskim słowem „manus" - ręka. Masażyści uważają, że tak naprawdę jedynymi instrumentami, za pomocą których przeprowadzany jest prawdziwy masaż, są delikatne i wyczulone ręce terapeuty.

• Pierwsze szkoły masażu zakładali Grecy.

• W Grecji masaż stosowano jako zabieg leczniczy , sportowy i kosmetyczny. Masaż klasyczny już w czasach starożytnych należał do metod, które były stosowane do poprawy sprawności sportowej atletów. Ciała sportowców biorących udział w igrzyskach olimpijskich przed zawodami sportowymi masowano i natłuszczano oliwką w celu przygotowania do zawodów.

• Hipokrates filozof grecki twierdził, w swych dziełach , że pocieranie ku górze działa korzystniej dla ciała.

• Niezależnie od Hipokratesa wykorzystywanie masażu sportowego w starożytności opisane zostało przez Galena i Epikteta.

• Galen rozróżniał już wówczas 18 różnych rodzajów masażu, w tym masaż twardy, miękki, średni, przygotowawczy i uspokajający - końcowy. Masażysta miał podczas masażu kierować się konstytucją atlety. Zachowały się obrazy ze starożytnej Grecji odnoszące się do roz­masowywania pleców, masażu mięśnia piersiowego u bokserów, masażu ścięgna Achillesa u biegaczy oraz masażu własnego mięśnia trójgłowego łydki.

• C. Diems w swej książce T~Geltgeschichte des Sports und Leibeserzie­hung (Światowa historia sportu i wychowania cielesnego) opisuje masaż, obok kąpieli oraz nasłoneczniania, jako istotną część składową leczenia atletów w starożytnej Grecji. Z opisu tego dowiadujemy się, że masaż sportowy w tym okresie, a więc 500 lat p.n.e., był już bardzo rozmaicie wykorzystywany, przy użyciu różnorodnych środków pomocniczych, oraz że był łączony z innymi metodami treningowymi. Godne uwagi jest to, że masaż połączony był zawsze z lekką, czynną i bierną gimnastyką oraz z nauką oddychania. W starożytnej Grecji gimnas­tyka i masaż tworzyły jedną całość.

• Wraz z kulturą grecką dotarł także do Rzymu, gdzie był wykonywany głównie w słynnych termach, w których np. dzieci do lat 14 miały prawo do bezpłatnego korzystania z masażu. Był to w tamtej epoce zabieg o charakterze higienicznym, przysługujący możnym patrycjuszom, których masowali niewolnicy. Juliusz Cezar w swych pamiętnikach opisał leczenie metodą szczypania i ugniatania w przypadku wystąpienia rwy kulszowej.

• Masaż znany był nie tylko w starożytnej Grecji i Rzymie, ale także u innych starożytnych narodów: Egipcjan, Persów, Japończyków i Chińczyków - wszędzie stosowany był jako środek leczniczy.

• Na Hawajach masaż był aktem gościnności- honorowy gość poddawany był ruchom biernym nazywanym lomi-lomi.

• W niektórych krajach słowiańskich, a wiem na pewno, że w Polsce do połowy XIV wieku istniały nawet we wsiach łaźnie parowe, w których po kąpielach ludzie poddawani byli klepaniu rózgami w celu poprawy ukrwienia tkanek.

• Średniowiecze było okresem zahamowania rozwoju nauki i lecznictwa. Należy przypuszczać, że w okresie tym rozwój masażu był również zaniedbany.

• W XVI wieku lekarz francuski Ambroży Parè po raz pierwszy przeprowadził badania nad fizjologią masażu, określając jego wpływ na poszczególne układy naszego organizmu. Od tego czasu znaczenie masażu w naukach medycznych systematycznie rosło, aż do momentu uznania go za jedną z dyscyplin wiedzy medycznej.

• Następnym lekarzem, interesującym się masażem i naturalnymi metodami leczeni, był Fridrich Hoffman. Na podstawie własnych badań i obserwacji opracował program stosowania masażu w licznych przypadkach chorobowych.

• Największy wkład w rozwój masażu leczniczego w XIX wieku włożył szwedzki lekarz Per Henrik Ling. W 1913 r. utworzony został w Sztokholmie Centralny Instytut Gimnastyki. Wykładał w nim szwedzki nauczyciel gimnastyki P. H. Ling. Był on współautorem tzw. „szwedzkiej gimnastyki” , w zakres której wchodził masaż leczniczy.

• Prawdziwą szkołę masażu klasycznego powołał do życia holenderski lekarz Johan Mezger. Uważany on jest za autora masażu naukowego , określił on na podstawie własnych badań zasady masażu , a także wskazania i przeciwwskazania.

• Duże zasługi w upowszechnianiu masażu ma Polak - profesor Uniwersytetu w Berlinie - Izydor Zabłudowski. Kierował on Zakładem Masażu Leczniczego i po raz pierwszy dzięki niemu masaż został zrównany z innymi dyscyplinami wiedzy lekarskiej na poziomie uniwersyteckim. Zabłudowski był jednym z uczniów J. Mezgera , pozostawił po sobie duży dorobek naukowy, między innymi liczne prace z masażu napisane w wielu językach.

• Piśmiennictwo polskie u schyłku XIX w. Wzbogaciło się o kilka wartościowych pozycji dotyczących masażu , jak np.: J. Grabowskiego, I. Strabowskiego, J. Zawadzkiego.

• W okresie międzywojennym masaż stanowił dość popularną metodę leczenia, zwłaszcza w zakładach i gabinetach fizykoterapii. Wielu lekarzy nie tylko zalecało tę metodę leczenia , ale na podstawie własnej praktyki i obserwacji doskonaliło ją , do zasłużonych na tym polu należą M . Kosiński i J. Zaorski, wzbogacili oni swoimi pracami naukowymi skromny dorobek piśmienniczy polski.

• Obecnie coraz więcej lekarzy-naukowców zajmuje się oddziaływaniem masażu na ciało ludzkie. Godni wymienienia są: P. Vogler, W. Kohlrausch, H. S. Ludge, W. Thomsen, H. Teilrich-Leube, W. Hei­pertz. Są to osoby zajmujące się gimnastyką chorych oraz masaży­ści zbierający swe doświadczenia, które następnie publikują.

• Obok prac naukowych dotyczących masażu klasycznego rozwijały się teorie specjalnych rodzajów masażu. Najbardziej znane z nich to masaż polegający na segmentowej topografii skóry ( na podstawie badań przeprowadzanych przez H.Heada i J Mackenziego) oraz masaż tkanki łącznej, polegający na czuciowo-mięśniowych refleksach - opracowane i rozwinięte przez W. Kohlrauscha, E. Dickego oraz H. Teilrich-Leubego. W 1953 r. P. Vogler oraz H. Kraus opracowali masaż okostnej, a Duńczyk E. Vodder - tzw. masaż limfatycz­ny lub drenaż limfatyczny.

3. PODZIAŁ CIAŁA LUDZKIEGO
   DLA POTRZEB MASAŻU

1. Głowa

1. część twarzowa

2. część mózgowa (część owłosiona)

2. Szyja

1. okolica przednia (szyja właściwa)

2. okolica tylna (karkowa)

Granicą jest mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy

3. Tułów

1. pole przednie

• okolica klatki piersiowej

• okolica brzuszna

1. pole tylne

• okolica kręgowa

• okolica grzbietowa

Granicą jest linia środkowa pachowa.

1. Kończyna górna

1. okolica stawu ramiennego i mięśnia naramiennego

2. okolica ramienia

• strona przednia

• strona tylna

• strona boczna

• strona przyśrodkowa

1. okolica stawu łokciowego

2. okolica przedramienia

• strona przednia

• strona tylna

• strona boczna

• strona przyśrodkowa

1. okolica stawów nadgarstka

2. okolica ręki

• strona grzbietowa

• strona dłoniowa

1. okolica palców

• strona grzbietowa

• strona dłoniowa

• strona boczna

• strona przyśrodkowa

1. Kończyna dolna

1. okolica pośladkowa

2. okolica krętarzowa

3. okolica uda

• strona przednia

• strona tylna

• strona boczna

• strona przyśrodkowa

1. okolica stawu kolanowego

2. okolica podudzia

• strona przednia (piszczelowa)

• strona tylna (łydkowa)

1. okolica kostki przyśrodkowej i bocznej

2. okolica stopy

• strona grzbietowa

• strona podeszwowa

4. ZASADY MASAŻU

ZASADY OGÓLNE MASAŻU

1. Przed rozpoczęciem masażu należy przeprowadzić wywiad z osobą masowaną.

2. Zabiegi należy stosować zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami.

3. Masaż wykonuje się dłońmi lub aparatem na obnażonym ciele masowanego, przy jego biernym zachowaniu (jedynym wyjątkiem jest masaż izometryczny).

4. Każdą jednostkę chorobową uwzględniamy indywidualnie.

5. W przypadku występowania wielu jednostek chorobowych, wykonujemy masaż na okolice najbardziej uciążliwe.

6. Masowany powinien być tak ułożony, aby napięcie masowanych mięśni było najmniejsze, a ciało maksymalnie rozluźnione (dlatego zabieg wykonuje się w pozycji leżącej, tylko w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się pozycję siedzącą). Kończyna górna podczas masażu oparta jest o leżankę lub stolik. Przy masażu grzbietu ręce wzdłuż ciała, głowa na boku, można też ręcznikiem złożonym na grubość ok. 2 cm wyrównać pogłębioną lordozę lędźwiową. Przy masażu kończyny dolnej podkładamy wałki pod stawy skokowe lub kolanowe.

7. Nie wykonujemy masażu w czasie podawania kroplówek, dializ, krwi.

8. Przed zabiegiem należy poinformować masowanego o opróżnieniu pęcherza i jelit.

9. Masowany powinien być dwie godz. po posiłku i następny spożyć najszybciej dwie godz. po masażu. Nie wolno masować bezpośrednio po posiłku powłok brzusznych, kręgosłupa i grzbietu.

10. Minimalną powierzchnią do wywołania odczynu jest 10% powierzchni ciała przy czasie trwania 10 min.), zwiększenie lub zmniejszenie czasu trwania czy też powierzchni masowanej niekorzystnie wpływa na układ krążenia. W miarę zwiększania powierzchni masowanej, czas należy proporcjonalnie skracać, tak, aby masaż całego ciała u prawidłowo zbudowanego człowieka wynosił 45 (zdrowy) - 60 (chory) min. Masaż jednej części ciała: 5 - 10 min. Maksymalny czas masażu 1,5 godziny.

11. Seria zabiegów to 10 masaży wykonywanych codziennie, w przewlekłych schorzeniach 20 masaży również wykonywanych codziennie, po nich 10 - 14 dni przerwy, a potem można wykonywać masaże co 2-gi, 3-ci dzień. Przerwy w masaż muszą być stosowane ze względu na objawy przyzwyczajenia mięśni do bodźców mechanicznych i mniejszą efektywność.

12. W czasie masażu należy uwzględnić:

1. wiek

2. płeć

3. wykonywany zawód

4. cechy psychofizyczne

5. porę dnia

6. porę roku

7. stan zdrowia

8. samopoczucie (wypoczynek, zmęczenie)

13. Ze względów praktycznych masuje się zwykle kończyny znajdujące się bliżej i odcinek tułowia leżący po przeciwnej stronie.

14. Wykonanie zabiegów masażu ułatwia zewnętrzne i wewnętrzne odprężenie masowanego, osiągnąć je można po przez nawiązanie kontaktu rozmową i umiejętnym ułożeniem masowanego.

15. Masaż leczniczy może być wykonywany miejscowo na ściśle określone okolice ciała - masaż częściowy lub na całe ciało - masaż całkowity. Automasaż - zabieg wykonywany na samym sobie. Uwzględniamy wszystkie zasady dotyczące masażu klasycznego.

ZASADY KIERUNKU MASAŻU

1. Przy stosowaniu masażu należy uwzględnić odpowiedni kierunek wykonywania masażu, zgodny z anatomiczną budową okolicy masowanej.

2. Kierunki podstawowe to:

• dla układu żylnego - kierunek dosercowy,

• dla układu chłonnego - do najbliższych węzłów chłonnych:

1. kończyny górne: dłoń → staw łokciowy → staw ramienny

2. kończyny dolne: stopa → staw kolanowy → staw biodrowy

3. miednica i okolica krzyżowa: w kierunku pachwiny

4. grzbiet: od kręgosłupa na boki oraz z dołu do góry w kierunku węzłów chłonnych pachowych

5. kark i obręcz barkowa: w kierunku węzłów chłonnych podpotylicznych i pachowych

6. głowa i twarz: w kierunku węzłów chłonnych przyusznych

7. szyja: od żuchwy i od ucha w dół do węzłów chłonnych podobojczykowych

8. klatka piersiowa: od mostka na boki do węzłów chłonnych pachowych oraz w górę w kierunku węzłów chłonnych podobojczykowych

9. powłoki brzuszne: w kierunku węzłów chłonnych pachwinowych

3. dla układu nerwowego

1. od odcinków obwodowych nerwów do centralnego układu nerwowego - kierunek biostymulacyjny ,

2. od centralnego układu nerwowego - kierunek uspakajający, wyciszający

• dla mięśni - zgodny z ich anatomicznym przebiegiem włókien.

• Węzłów chłonnych nie masuje się.

ZASADY DOTYCZACE SIŁY BODŹCA

1. Podczas wykonywania masażu należy uwzględnić stopniowe przechodzenie od bodźców słabych do silniejszych, pamiętając, że na siłę bodźca składa się :

1. rodzaj zastosowanej techniki,

2. siła ucisku,

3. indywidualna wrażliwość tkanek,

4. ilość powtórzeń,

5. tempo,

6. powierzchnia masowana.

2. Prawidłowo wykonany masaż klasyczny powinien być wykonany z siłą tuż pod progiem bolesności, na tyle silnie, aby nieduże zwiększenie siły ucisku było bolesne. Próg bolesności może zmieniać się w zależności od zmęczenia, stanów emocjonalnych, wieku i procesów patologicznych w tkankach. Prawo Arndta-Schulza mówi na ten temat: " Obciążenie bodźcem należy rozpatrywać pod kątem reakcji ośrodkowego układu nerwowego. Masaż wykonywany lekko poniżej progu bolesności działa uspokajająco i wyciszająco. Masaż wykonywany na progu bolesności działa hamująco na układ nerwowy, natomiast masaż wykonywany bardzo silnie, powyżej progu bolesności, znosi reakcję ze strony układu nerwowego".

3. Podczas masażu należy uwzględnić stopniowe przechodzenie od bodźców działających na tkanki powierzchowne do bodźców działających na tkanki głębiej położone.

4. Podczas masażu uwzględniamy przejście od technik łagodnych do drażniących, od technik powierzchownych do głębokich.

5. Na siłę bodźca w znacznym stopniu wpływa dobór technik np. głaskanie i rozcieranie - mają działanie przeciwbólowe, rozluźniające; oklepywanie i ugniatanie - działają drażniąco.

6. MASAŻ, KTORY BOLI JEST ZŁYM MASAŻEM ! ! ! Ból może świadczyć o możliwości uszkodzenia struktur tkanek i może być też "dzwonkiem alarmowym" informującym nas o rozwoju choroby.

7. Siła ucisku powinna być uzależniona od:

1. wieku,

2. płci,

3. zawodu,

4. budowy ciała (typ lepto somatyczny, atletyczny, pykniczny).

1. Typ leptosoniczny (asteniczny) -/ wysoki, szczupły/ wymaga łagodnego, dłużej trwającego masażu;

2. Typ atletyczny -/dobrze umięśniony/ - wymaga masażu średniej mocy do granicy bólu;

3. Typ pykniczny -/przewaga tkanki łącznej i tłuszczowej/ - wymaga masażu średniej mocy z możliwością przekroczenia granicy bólu.

8. Pierwsze masaże wykonujemy delikatnie, aby przygotować mięśnie do późniejszych masaży zasadniczych.

ZASADY DOTYCZACE WYKONYWANIA MASAŻU,
RYTMU I TEMPA

1. Masaż wykonany wolno i rytmicznie stanowi bodziec łagodny i uspokajający niż masaż wykonany szybko i arytmicznie.

2. Ruchy powinny być zręczne, dokładne, miękkie i sprężyste. Wykonywane w miarę możliwości w sposób ciągły, czyli bez odrywania rąk od powierzchni masowanej.

3. Każdy ruch powtarza się wielokrotnie najmniej 6 razy - rozpoczynając od miejsca wyjściowego, a kończąc poza stawem masowanego odcinka ciała.

4. Masaż powinno się wykonywać w miarę możliwości, jak największą powierzchnią dłoni wraz z palcami.

5. Masaż wykonujemy prawą i lewą ręką w podobny sposób.

6. Nie wskazane jest przerywanie wykonywanego masażu. Całkowicie przerwany zabieg nie może być kontynuowany, lecz musi być rozpoczęty od nowa.

7. Czas trwania masażu uzależniony jest od:

1. formy masażu,

2. rodzaju schorzenia,

3. wielkości powierzchni masowanej (10% powierzchni-10 min.),

4. kolejności zabiegów.

8. Masowany powinien odpocząć po zabiegu rozluźniającym (relaksującym, przeciwbólowym) ok. 15-20 min, lub po zabiegu mobilizującym masaż kończymy ruchami czynnymi lub biernymi opracowywanych stawów.

9. Nie wskazane jest gwałtowne oziębienie ciała bezpośrednio po zabiegu.

FORMY MASAŻU LECZNICZEGO

1. Masaż krótkobodźcowy - 10-20 minut, wywołujemy odczyn miejscowy w tkankach, możemy wykonywać go codziennie.

2. Masaż średniobodźcowy - 20-30 minut, wywołujemy odczyn miejscowy w tkankach, a także częściowo odpowiednie reakcje ogólne, możemy wykonywać go codziennie albo co drugi dzień.

3. Masaż długobodźcowy - 30-45 minut, wywołujemy odczyn miejscowy oraz reakcje ogólne, możemy wykonywać go co drugi dzień lub rzadziej.

POZYCJE UŁOŻENIOWE

DO MASAŻU KLASYCZNEGO

Masaż kończyny górnej:

• Masaż ręki - siad na krześle lub leżenie tyłem ,dłoń i przedramię spoczywają na stole do masażu, kończyna odwiedziona , zgięta w stawie łokciowym.

• Masaż przedramienia - siad lub leżenie tyłem , dłoń w pozycji pośredniej (semipronacji), przy opracowaniu zginaczy - dłoń w supinacji, przy opracowaniu prostowników - dłoń w pronacji.

• Masaż ramienia - siad , masowany opiera swoją dłoń na udzie.

• Masaż obręczy kończyny górnej - siad z oparciem kończyny o leżankę, lub oparciem dłoni masowanego na biodrze.

Masaż kończyny dolnej:

• Masaż strony przedniej - leżenie tyłem , wałek podłożony pod staw kolanowy, lub płaska poduszka pod podudzia.

• Masaż strona tylna - leżenie przodem , kończyna dolna lekko zgięta w stawie kolanowym, wałek podłożony pod staw skokowy w celu rozluźnienia grupy kulszowo-goleniowej.

• Masaż mięśni odwodzicieli i stawu biodrowego - leżenie na boku nie masowanym, kończyna nie masowana wyprostowana, kończyna dolna masowana w lekkim zgięciu w stawie biodrowym i kolanowym oparta na klinie podudziem.

• Masaż stopy - leżenie tyłem , stopy poza leżanką.

Masaż tułowia:

• Masaż mięśni grzbietu - leżenie przodem ,kończyny górne wzdłuż tułowia, podkładamy wałek pod stawy skokowe, a przy pogłębionej lordozie lędźwiowej również pod kolce biodrowe przednie górne, głowa leży na boku. Można wykonywać masaż w pozycji leżenie bokiem.

• Masaż mięśni przykręgosłupowych - pozycja jw. ,kończyny górne ułożone w górę, czoło opieramy na dłoniach.

• Masaż karku - pozycja jw. lub siad przed stołem do masażu , kończyny górne ułożone jw.

• Masaż klatki piersiowej - leżenie tyłem, wałek pod kolanami.

• Masaż mięśni brzucha - leżenie tyłem, wałek pod kolanami, tułów może być lekko uniesiony do góry.

• Masaż twarzy i szyi - siad lub leżenie tyłem , głowa lekko odchylona do tyłu.

WARUNKI, JAKIE POWINIEN SPEŁNIAĆ
MASAŻYSTA I JEGO GABINET.

1. Wymagana jest pełna sprawność fizyczna (ruchowa) masażysty.

2. Wygodne, nie ograniczające ruchów ubranie

3. Zadbane, czyste ręce, krótkie paznokcie, bez lakieru, bez biżuterii.

4. Ręce należy myć przed i po masażu.

5. Przeciwwskazaniem do pracy są zmiany dermatologiczne skóry rąk masażysty.

6. Masaż należy wykonywać w optymalnie wygodnej pozycji dla masażysty (przy uwzględnieniu odpowiedniej pozycji pacjenta), przy rozluźnionych mięśniach, przez co mniejsze będzie zmęczenie wykonywanym zabiegiem.

7. Masażysta powinien zdobyć zaufanie pacjenta.

8. Masażysta powinien troszczyć się o chorego, być wyrozumiały i cierpliwy.

9. Masażysta podczas masażu powinien być skupiony, myśleć o zabiegu i obserwować pacjenta.

10. Masażysta powinien odznaczać się taktem i odnosić ze zrozumieniem do choroby pacjenta.

11. Skóra masowanej części ciała powinna być czysta.

12. W zależności od wrażliwości i obfitości owłosienia należy polecić pacjentowi zgolenie włosów, aby uniknąć podrażnień.

13. Podczas masażu można używać różnego rodzaju środków poślizgowych:

1. talk kosmetyczny,

2. olej parafinowy,

• oliwka kosmetyczna,

• wazelina,

• lanolina,

• żele do masażu,

• mydło.

15. Środki poślizgowe wysuszające (talk) zaleca się używać początkującym masażystom, ze względu na tzw. wilgotne ręce.

16. Najzdrowszy i najefektywniejszy masaż to zabieg wykonany na sucho, bez żadnych środków poślizgowych (dla zaawansowanych, doświadczonych masażystów).

17. Środki wspomagające masaż dzielimy na:

1. środki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masażem (iniekcje, p.o., czopki)

2. preparaty wcierane w tkanki pacjenta:

• środki lecznicze rozgrzewające

• preparaty odżywcze i regeneracyjne (bogate w witaminy)

• preparaty przeciwbólowe

• preparaty złożone, wieloskładnikowe

Do masażu lub po masażu można używać różne środki lecznicze.

1. α-Aescina

• Aescin - żel

• Aesciven - żel

• Haematowen - żel

• Veno-żel - żel

2. Wyciąg z kasztanowca

• Venitan - żel, krem

3. Wyciąg z bulw cebuli

• Contratubex - żel

• Cepan - żel

4. Kamfora

• Camesal - żel

• Pulmex - żel

5. Mentol

• Camesal - żel

• Naproxen - żel

6. Sól sodowa diklifenaku

• Feloran - żel

• Naklofen - żel

• Olfen - żel

• Veno - żel

• Voltaren Emulgel

• Dicloratio - żel

7. Salicylan dietyloaminy

• Algesal - krem

• Aescin - żel

• Camesal - żel

• Saldiam - krem

8. Etofenamat

• Rheumon - krem

• Thermo-Rheumon - krem

• Traumon - aerozol, żel

9. Myrtekaina

• Algesal - krem

10. Preparaty zawierające heparynę

• Lioton - żel

• Haematoven - żel

• Contratubex - żel

• Aescin - żel

11. Ketoprofen

• Profenid - żel

• Fastum - żel

12. Lidokaina

• Comarol - krem

13. Naproksen

• Naproxen - żel

14. Ibuprofen

• Ibutop - żel

15. Preparaty z arnicą

• Arkalen - maść

• Escalar - maść

16. Indometacyna

• Elmetacin - aerozol

17. Preparaty homeopatyczne

• Zeel T - maść

18. Preparaty balneologiczne

• maść borowiniwa

• Sulphur S - żel

19. Kremy odchudzające i antycellulitis

• ATW - krem do masażu

• Norel - kremy do masażu z kompleksami przeciw rozstępom, pękającym naczyńkom

• Vichy - kremy do masażu, przeciw rozstępom

• Masaż powinien być wykonywany w pomieszczeniu zamkniętym, zapewniającym warunki intymności osobie masowanej.

• Gabinet masażu powinien być suchy, jasny, posiadać dobrą wentylację, powierzchnię ok. 15 m² lub więcej, oświetlenie naturalne i sztuczne (1m - 75 luxów, powierzchnia okien musi stanowić nie mniej niż 10% powierzchni podłogi).

• Temperatura pomieszczenia powinna wynosić 20-22ºC.

• Stół do masażu (leżanka) powinna mieć regulowaną, dostosowywaną do wzrostu masażysty wysokość. Wymiary materaca: 200 cm x 80 cm.

• Wyposażenie gabinetu stanowią wałki (kliny) i różnej średnicy, szafki, ręczniki, aparaty do masażu, parawan, wieszak, kosz na śmieci, umywalka, pomieszczenie z natryskiem, toalety.

5. ZABIEGI I APARATY WSPOMAGAJĄCE MASAŻ STOSOWANE PRZED, PODCZAS I PO MASAŻU

1. Sauna

2. Kąpiel w wodzie, solankowa (sól i ług ciechociński, sól boheńska - jodowo-bromowa)

3. Parafinoterapia - na zlecenie lekarza

4. Lampa kwarcowa - emituje promienie UV z niewielką ilością światła widzialnego i podczerwonego, które nie ogrzewa chorego. Stosowana na zlecenie lekarza.

5. Aparaty do masażu wibracyjnego; Aquvibron

6. Lampa Sollux - źródło promieniowania podczerwonego i widzialnego. Zabieg może być stosowany na większą powierzchnię ciała. Lampę można stosować bez filtrów lub z filtrem. Naświetlania wykonuje się z odległości 40-50 cm przy zabiegu miejscowym i ok. 100 cm przy zabiegu ogólnym. Promienie powinny padać na skórę pod kątem prostym. Czas zabiegu 10-30 min.

Wskazania:

• ogólnie dla Solluxu:

• rzs

• stany pourazowe nie wcześniej niż 48 godz. po urazie

• dyskopatie (zwłaszcza szyjne), nerwobóle i zespoły bólowe (np. rwa kulszowa) - Sollux niebieski

• przewlekłe zapalenie nerwów

• kamica nerkowa i żółciowa

• ostre nieżyty nosa, gardła i krtani

• nieżyty oskrzeli

• zwiększone napięcie mięśni, porażenia spastyczne

• stany po przebytym zapaleniu skóry i tkanek miękkich pochodzenia bakteryjnego

• odmrożenia

• przewlekłe stany zapalne jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha zewnętrznego i stawów żuchwy

• przygotowanie do masażu, jonoforezy i ćwiczeń ruchowych

• Sollux czerwony:

• przyspiesza wchłanianie płynu wysiękowego

• stosowany przy stanach zapalnych tkanek miękkich

• leczenie trudno gojących się ran

• niedoczynność gruczołów płciowych

• wykwity skórne (po odrze, półpaścu, czyraczności)

• Sollux niebieski:

• dział przeciwbólowo,

• stosowany w leczeniu nerwobólów i przeczulicy

• działa uspokajająco na psychikę

• wpływa korzystnie na chorobę Raynauda

• zmniejsza działanie cieplne lampy

Przeciwwskazania:

• choroby nowotworowe

• zaawansowana miażdżyca naczyń krwionośnych, zwłaszcza mięśnia sercowego i mózgu

• niewydolność krążenia

• niewyrównana wada zastawek

• skłonność do krwawień

• świeże stany pourazowe

• stany podgorączkowe

• nadciśnienie tętnicze IIº wg WHO

• ciąża

• nieodwracalne uszkodzenia skóry i jej naczyń (zmiany troficzne, uszkodzenia układów żylnego i chłonnego)

• obrzęki (ewentualność termicznego uszkodzenia skóry na skutek niedostatecznego „odprowadzania” energii cieplnej)

• zaburzenia czucia (brak oceny nasilenia nagrzania przez pacjenta)

• świeże urazy grożące krwawieniem

• choroby zakrzepowe, szczególnie zakrzepowe zapalenie żył

• zagrażające krwawienie z przewodu pokarmowego, układu moczowego, narządu rodnego kobiet (również w czasie miesiączki) oraz płuc

• ostre stany zapalne skóry

• gruźlica czynna płuc

6. TOK ZABIEGU MASAŻU

1. Część wstępna: 3-10 min.

• zapoznanie ze zleceniem lekarskim

• uzyskanie dodatkowych informacji od chorego o rodzaju dolegliwości

• zorganizowanie stanowiska pracy

• poinformowanie chorego o sposobie przygotowania się do zabiegu

• przygotowanie tkanek masowanych i masujących do zabiegu

2. Część główna: 10-30 min.

1. Faza przygotowawcza

• palpacyjna ocena reaktywności tkanek i reakcji chorego

• palpacyjna ocena występowania zmian tkankowych (przeczulica, napięcie mięśniowe, zmiany łącznotkankowe, tkliwość bólowa

• masaż wstępny okolic funkcjonalnie związanych z miejscem występowania schorzenia

1. Faza właściwa

• masaż tkanek powierzchownych w okolicy zmian chorobowych

• masaż tkanek głębiej położonych w okolicy zmian chorobowych (o ile nie ma przeciwwskazań)

1. Faza utrwalająca

• masaż tkanek funkcjonalnie związanych z procesem chorobowym

• ruchy bierne lub czynne w stawach funkcjonalnie związanych z masowaną okolicą ciała (w fazie właściwej)

3. Część końcowa: 5-10 min.

• oczyszczenie skóry chorego i rąk masażysty

• poinformowanie chorego o przewidywanych reakcjach po zabiegu

• pomoc choremu w ubraniu się i poinformowanie chorego o zachowaniu się po zabiegu

• uporządkowanie stanowiska zabiegowego

7. BUDOWA I FUNKCJE SKÓRY - WPŁYW MASAŻU NA SKÓRĘ

Powłoka zewnętrzna ciała	SKÓRA	Naskórek
				Skóra właściwa
		TKANKA PODSKÓRNA

Funkcje skóry:

• ochrona mechaniczna

• ochrona przed utratą wody

• termoregulacja

• narząd zmysłów

• udział w immunologicznych reakcjach obronnych

• wydzielnicza

N A S K Ó R E K	CZĘŚĆ ROZRODCZA NASKÓRKA		Błona podstawna
				Warstwa podstawna, czyli walcowata	Komórki walcowate - 1 pokład, warstwa rozrodcza naskórka.
				Warstwa kolczysta	Komórki wieloboczne - 4-8 pokładów, komórki wieloboczne połączone ze sobą mostami międzykomórkowymi.
			CZĘŚĆ ZROGOWACIAŁA NASKÓRKA	Warstwa ziarnista	Komórki z ziarnistościami zasadochłonnymi
				Warstwa jasna (świecąca)	Komórki płaskie - cytoplazma załamuje światło
				Warstwa zrogowaciała	Komórki płaskie bez jądrzaste zawierają keratynę - białko powodujące rogowacenie (od jej warstwy zależy grubość naskórka)

Grubość - 300 μm do 4 mm, u noworodka 0,7 - 0,9 mm, u dorosłego zaś 1,7 do 2mm, ciężar skóry ok. 3 kg, wzrasta do 25roku życia a, następnie po 80 maleje, pH = 5,2, powierzchnia 1,5 - 2 m².

Warstwa podstawna z 1/3 częścią warstwy kolczystej tworzy część rozrodczą naskórka , podziały komórek najczęściej zachodzą w nocy.

U ludzi z jasną karnacją melanina znajduje się tylko w warstwie walcowatej, u ludzi z ciemną skórą - we wszystkich warstwach nie rogowaciejących.

SKÓRA WŁAŚCIWA	WARSTWA BRODAWKOWATA	Tkanka łączna włóknista, Utkana jest z delikatnych włókien kolagenowych, licznych włókien sprężystych i kratkowych ,wszystkie rodzaje komórek: melanocyty, mogą w niej występować przyczepy mięśni poprzecznie prążkowanych (okolice twarzy i szyi) oraz komórki mięśni gładkich napinające włos (tzw. mięśnie przywłośne),
		WARSTWA SIATECZKOWATA	Tkanka łączna włóknista beleczkowata, utworzona z pęczków włókien kolagenowych oraz zawiera odcinki wydzielnicze gruczołów potowych, brodawki i cebulki włosów a także zakończenia nerwowe.

W skład skóry właściwej wchodzą również :

• włosy,

• naczynia krwionośne,

• gruczoły łojowe,

• gruczoły potowe,

• komórki nerwowe.

WŁOS

Włos jest zbudowany z komórek zrogowaciałych, które zawierają keratynę włóknistą twardą. Komórka z której wyrastają włosy jest unerwiona natomiast same włosy są martwą tkanką. Włos składa się z dwóch części:

• łodyga włosa,

• korzeń włosa- tworzy cebulkę włosa.

Unerwienie zawdzięcza skóra licznym receptorom i włóknom nerwowym , które z tkanki podskórnej do warstwy brodawkowatej , a następnie do naskórka przenikają, odbierając bodźce.

Podział receptorów ze względu na rodzaj odbieranego bodźca.

Eksteroreceptory - czuciowe receptory skóry.

1. receptory dotykowe - ciałka Meissnera (znajdują się w górnej części skóry właściwej) i łąkotki Merkla,

2. receptory ucisku - ciałka blaszkowate Vatera-Paciniego( leżą u podstawy skóry właściwej),

3. termoreceptory - ciepła , ciałka Ruffiniego ( leżą niżej niż receptory dotyku ), zimna, kolby końcowe Krausego ( znajdują się pod receptorami ciepła ),

4. nocyceptory - wolne zakończenia nerwowe przewodzące ból.

Proprioreceptory - znajdują się w głębokich częściach ciała ludzkiego, tj. w mięśniach, ścięgnach, powięziach i stawach.

1. pierścieniowo-spiralne zakończenia wrzecion mięśniowych - reagują na rozciąganie,

2. narząd ścięgnowy - tzw. Golgiego - reaguje na rozciąganie i napięcie.

3. ciałko buławkowate - Golgiego-Mazzoniego - odbierają ucisk.

Zachodzące pod wpływem energii pobudzenie receptorów zostaje drogą nerwów dośrodkowych (aferentną) przekazane do OUN, skąd przez nerwy odśrodkowe (eferentne) zostają wysłane impulsy nerwowe do narządów wykonawczych, czyli efektorów, którymi są mięśnie i gruczoły. Jest to tzw. zjawisko łuku odruchowego.
















W zależności od liczby neuronów w ośrodkach nerwowych przewodzących impuls nerwowy od receptora do efektora, odruchy dzielą się na proste i złożone.

Odruchy proste to odruchy rdzeniowe. Ośrodek nerwowy odbierający impulsy znajduje się w rdzeniu kręgowym. Odruch np. przy rozciąganiu mięśnia szkieletowego (unoszeniu go).

8. BUDOWA I FUNKCJE MIĘŚNI
   WPŁYW MASAŻU NA TKANKĘ MIĘŚNIOWĄ

PODZIAŁY MIĘŚNI

Ze względu na budowę tkanki mięśniowej:

1. Mięśnie poprzecznie prążkowane (odpowiedzialne za pracę zależną od naszej woli)

2. Mięśnie gładkie (wchodzą w skład m.in. ścian naczyń, przewodu pokarmowego; ich praca jest niezależna od naszej woli)

3. Mięsień sercowy

Ze względu na rodzaj czynności spełnianej względem stawu:

1. zginacze,

2. prostowniki,

3. przywodziciele,

4. odwodziciele,

5. rotatory.

Ze względu na sposoby współdziałania:

1. antagonistyczne (przeciwstawne),

2. synergistyczne (wspomagające),

3. agonistyczne (współdziałające).

Ze względu na zespół zjawisk biomechanicznych i sposób zachowania się mięśnia w stereotypie ruchowym:

1. Mięśnie fazowe - odpowiadają za szybkie i dokładne wykonanie świadomego ruchu (funkcja dynamiczna)

2. Mięśnie posturalne - oprócz zdolności wykonywania ruchów zależnych od woli człowieka mają możliwość działania poza jego świadomością. Odpowiadają za utrzymanie prawidłowej postawy lub podtrzymywanie niektórych czynności organizmu. Umożliwiają takie czynności jak oddychanie, utrzymywanie głowy i kręgosłupa w pionie bez konieczności ciągłego myślenia o tym (funkcja statyczna).

L.p.		MIĘŚNIE POSTURALNE	MIĘŚNIE FAZOWE
1	Rozwój filogenetyczny	starsze	młodsze
2	Budowa morfologiczna	przewaga miocytów czerwonych	przewaga miocytów białych
3	Podstawowa funkcja w organizmie	statyczna, podporowa, stabilizująca	dynamiczna, motoryczna, ruchowa
4	Odpowiedzialność za ruchy	ciągłe lub powtarzalne, wymagające długotrwałego wysiłku	nagłe, o maksymalnym natężeniu wysiłku w krótkim odcinku czasu
5	zdolność do maksymalnego wysiłku w krótkim odcinku czasu	niska	wysoka
6	wytrzymałość wysiłkowa	znaczna, długotrwała	niewielka, krótkotrwała
7	Zdolność regeneracyjna	wysoka, szybka	niska, długotrwała
8	zapotrzebowanie na tlen i środki odżywcze w jedn. czasu	niskie	wysokie
9	stosunek zużycia tlenu w czasie wysiłku i spoczynku	niski - ok. 2:1	wysoki - ok. 8:1 (krótkotrwale mogą jednak działać beztlenowo)
10	reakcja na unieruchomienie	powolny ubytek siły i powolne zaniki	szybki ubytek siły, szybkie zaniki
11	Skłonność do wzmożonego napięcia i przykurczy	wysoka	nieznaczna
12	Reakcja na przewlekły stres	hiperaktywność, wzmożone napięcie i przykurcze	hipoaktywność, rozluźnienie, osłabienie, zaniki
13	Możliwość wypadnięcia ze stereotypu ruchowego	niewielka	wysoka
14	Udział świadomości w czynności mięśni	niekonieczny	konieczny
15	Wrażliwość na bodźce zewnętrzne	niska	wysoka

Główne mięśnie posturalne związane z czynnością kręgosłupa:

Na powierzchni tylnej ciała:

1. mięśnie krótkie szyjno-czaszkowe: proste i skośne,

2. mięśnie dźwigacze łopatek,

3. część górna mięśnia czworobocznego,

4. część szyjna i lędźwiowa mięśnia prostownika grzbietu,

5. mięśnie czworoboczne lędźwi,

6. mięśnie gruszkowate,

7. mięśnie napinacze powięzi szerokiej,

8. mięśnie półścięgniste i półbłoniaste,

9. mięśnie dwugłowe ud.

Na powierzchni przedniej ciała:

1. mięśnie żwacze,

2. mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe,

3. mięśnie pochyłe,

4. mięśnie piersiowe mniejsze,

5. mięśnie piersiowe większe - część mostkowa i żebrowa,

6. mięśnie skośne brzucha,

7. mięśnie biodrowo-lędźwiowe,

8. mięśnie krótkie przywodziciele ud,

9. mięśnie smukłe,

10. mięśnie proste ud.

Główne mięśnie fazowe związane z czynnością kręgosłupa:

1. głębokie zginacze szyi,

2. mięsień piersiowy większy - część obojczykowa,

3. mięśnie zębate przednie,

4. część dolna mięśnia czworobocznego,

5. mięśnie równoległoboczne,

6. część piersiowa prostownika grzbietu,

7. mięśnie proste brzucha,

8. mięśnie pośladkowe średnie i wielkie,

9. mięśnie długie przywodziciele ud,

10. mięśnie obszerne przyśrodkowe, boczne i pośrednie ud (głowy mięśnia czworobocznego uda).

MECHANIZM ODDZIAŁYWANIA MASAŻU

Wyróżniamy działanie lokalne (miejscowe) masażu i centralne (ogólne).

Działanie lokalne:

Polega na zmianach w tkankach masowanych np.: mechanicznym przepływie krwi i chłonki w naczyniach, miejscowym zwiększeniu przemieszczania się płynów przez układ naczyniowy, rozszerzenie naczyń wpływa na zwiększenie przepływu krwi i chłonki przez naczynia, zwiększeniu udziału metabolizmu tlenowego w pracy mięśni (lepsze lokalne ukrwienie i odżywienie masowanych mięśni).

Działanie centralne:

Polega na pobudzaniu układu nerwowego, który za pomocą odruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy naszego organizmu. Masaż mięśni szkieletowych → pobudzenie receptorów → bodziec przenoszony przez włókna wstępujące do OUN → pobudzenie kory mózgowej (naczelnego narządu sterującego czynnością wszystkich narządów, również mięśni) → szybsze i sprawniejsze wykonywanie czynności przez narządy wykonawcze (torowanie); zbyt długotrwałe pobudzanie kory mózgowej powoduje wystąpienie zjawiska hamowania. Doświadczenie: ćwiczenia oporowe palca wskazującego lewej ręki do zmęczenia, następnie: 1. 10 min. przerwy, 2. masaż kgl, 3. masaż kgp, 4. masaż kdp. Największy wzrost sprawności uzyskano po masażu kdp.

Zauważono, że przy masażu jednej części ciała o powierzchni ok. 10% najlepszy efekt uzyskujemy po 10 min. masażu. Po masażu trwającym 50 min. obserwowano spadek sprawności w porównaniu z odpoczynkiem biernym.

Mechanizm oddziaływania masażu tłumaczą trzy podstawowe teorie:

- hormonalna

- odruchowa

- mechaniczna

Teoria hormonalna oparta jest na niżej podanych przesłankach. Wskutek masażu wydziela się z tkanek większa ilość histaminy, który rozszerza naczynia krwionośne, z kolei histamina, drażniąc nadnercza, powoduje wzrost wydzielania adrenaliny. Adrenalina powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, podnosząc ciśnienie krwi. Tak więc w pierwszej fazie masażu notujemy spadek ciśnienia, a mniej więcej w 20 min. po masażu wzrost ciśnienia. U ludzi cierpiących na nadciśnienie masaż musi być łagodny, powolny, tak aby nie doprowadzić do gwałtownego wahania ciśnienia.

Teoria odruchowa mówi o przekazywaniu informacji po przez eksteroreceptory i proprioreceptory do ośrodkowego układu nerwowego oraz reakcjach zgodnych z łukiem odruchowym w efektorach, którymi są np. mięśnie.

Teoria mechaniczna oparta jest na dwóch przesłankach: na mechanicznym przepychaniu krwi (głaskanie) i na wytwarzaniu na naczyniach masowanych próżni (ugniatanie), która zapełnia się wskutek wessania krwi z części dalszych, leżących obwodowo od miejsca masowanego. I tak masując część bliższą wywieramy pośredni i bardzo skuteczny wpływ na część ciała dalszą.

9. TECHNIKI MASAŻU KLASYCZNEGO

GŁASKANIE

1. Masaż zaczyna się od głaskania i głaskaniem kończy.

2. Głaskaniem można przeplatać inne techniki.

3. Niekiedy cały masaż to tylko głaskanie.

4. Najczęściej wykonujemy dłoniową stroną ręki.

5. Podczas głaskania dłoń powinna ściśle przylegać do masowanej części ciała, przystosowywać się do rzeźby ciała i wywierać jednakowy, równomierny ucisk na powierzchnię ciała.

6. W zależności od powierzchni masowanej części ciała głaskanie można wykonywać:

• całą powierzchnią dłoniową 1 lub 2 rąk,

• grzbietową stroną ręki,

• grzbietową stroną I i II szeregu paliczków,

• ręką zaciśniętą w pięść,

• kłębem kciuka lub kłębikiem palca małego,

• całymi powierzchniami dłoniowymi kciuków.

• Głaskanie ma korzystny wpływ na skórę, która oczyszcza się z rogowaciejących łusek naskórka, dzięki czemu polepsza się działanie gruczołów łojowych i potowych.

• Głaskanie zwiększa oddychanie skórne.

• Głaskanie działa jako bodziec mechaniczny na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych w skórze, wpływając na warstwy głębiej położone powoduje zaczerwienienie (odczyn przekrwienia).

• Głaskanie pobudza obieg krwi w naczyniach włosowatych.

• Wykonując ruchy głaskania uciskamy żyły położone pod skórą przesuwamy słup krwi żylnej w kierunku dosercowym.

• Podczas głaskania w opróżnionych żyłach powstaje ujemne ciśnienie, wskutek czego krew z bocznych naczyń żylnych napływa do większych naczyń.

• Głaskanie przyspiesza odpływ krwi żylnej z tkanek, a na jej miejsce napływa krew tętnicza, powodując szybsze i lepsze odżywianie tkanek.

• Głaskanie działa również na mięśnie oraz naczynia chłonne, które znajdują się między mięśniami.

• Głaskaniem opróżniamy naczynia chłonne, powodując szybsze krążenie płynów międzytkankowych, ułatwiających absorbcję czynników chorobowych nagromadzonych w chorym miejscu.

• Delikatne powierzchowne głaskanie działa uspokajająco na cały system nerwowy.

• Głaskanie podnosi temperaturę skóry oraz polepsza jej ukrwienie.

• Delikatne głaskanie wpływa kojąco na ból.

• Głaskanie polepsza czynność mięśni - wzrasta ich kurczliwość.

• Po głaskaniu skóra staje się gładka i elastyczna.

• Głaskanie wykonujemy w tempie około 25 ruchów na minutę.

ROZCIERANIE

1. Rozcieranie jest silniejszym i energiczniejszym ruchem niż głaskanie.

2. Rozcieranie polega na wykorzystaniu półkolistych lub okrężnych ruchów na masowanej części ciała.

3. Rozcieranie najczęściej wykonujemy:

1. opuszkami palców 2-5 jednej ręki (albo obu),

2. opuszką poszczególnych palców z osobna,

3. kłębem kciuka lub nasadą ręki,

4. opuszkami obu kciuków.

4. Rozcieranie stosuje się jako właściwy masaż stawów i ścięgien.

5. Rozcieranie rozluźnia i rozciąga zrosty, a także blizny skóry, ścięgien i mięśni.

6. Rozcieranie stawów wykonujemy nie tylko powierzchownie, lecz staramy się ruchy okrężne wprowadzić w głębsze warstwy.

7. Za pomocą rozcierania uzyskuje się elastyczność aparatu więzadłowego, wzrost jego ruchomości i większą zdolność do pracy.

8. Rozcieranie powoduje usuwanie czynników chorobowych znajdujących się pod skórą, w tkankach oraz stawach.

9. Rozcieranie zmniejsza pobudliwość nerwową i powoduje rozluźnienie mięśni.

10. Rozcieranie wykonujemy w tempie 60-100 ruchów na minutę.

11. Rozcieranie w zależności od kierunku wykonywania dzielimy:

• spiralne - działa troficznie na tkanki ( poprawia ukrwienie , odżywienie, metabolizm tkanek).

• podłużne - działa rozluźniająco na receptory ścięgien, powięź mięśniową.

• poprzeczne - działa mobilizująco, powoduje uruchomienie ścięgien, poprawia napięcie powięzi mięśniowej.

UGNIATANIE

1. Ugniatanie stanowi zasadniczą część masażu klasycznego.

2. Ugniatanie służy przede wszystkim do masowania samych mięśni.

3. Podczas ugniatania masujemy pojedyncze mięśnie i poszczególne ich grupy.

4. Ugniatanie należy tak wykonywać, aby nie sprawiało bólu.

5. Ugniatanie najczęściej wykonujemy:

1. oburącz chwytem kleszczowym lub szczypcowym,

2. kciukiem i wskazicielem,

3. stawami międzypaliczkowymi bliższymi jednej ręki - ugniatanie głębokie w formie przesuwania,

4. kciukiem i wskazicielem oraz opuszkami poszczególnych palców - ugniatanie punktowe.

6. Przy ugniataniu unosimy daną grupę mięśniową od podstawy i masujemy w kierunku dosercowym.

7. Najczęściej ugniatanie wykonujemy oburącz naprzemiennie; ruchy te należy wykonywać pewnie i płynnie, z jednakową siłą.

8. Podczas ugniatania dłonie powinny być ułożone równolegle do osi długiej masowanej części ciała.

9. Ugniatanie przyspiesza usuwanie „produktów zmęczenia” z mięśni, a co za tym idzie - przywraca sprawność zmęczonemu mięśniowi.

10. Ugniatanie pobudza włókna mięśniowe do skurczu, które wypychają płyny międzytkankowe, a w ich miejsce napływają nowe substancje odżywcze.

11. Ugniatanie powoduje pobudzenie mięśni, podnosi ich napięcie i odżywienie, co zapobiega zanikom mięśniowym.

12. Ugniatanie zwiększa elastyczność ścięgien, sprzyja rozciąganiu przykurczonych powięzi.

13. Ugniatanie jest traktowane jako bierna gimnastyka dla mięśni naczyń, dlatego też stosuje się je w czynnościowej niewydolności mięśni.

14. Ugniatanie sprzyja przyspieszeniu procesów regeneracyjnych uszkodzonych mięśni.

15. Ugniatanie działa pobudzająco na OUN.

16. Ugniatanie wykonujemy w tempie 40-50 ruchów na minutę.

17. Inne rodzaje ugniatania:

Wałkowanie - jest używane tylko do masażu ramion i ud.
Strony dłoniowe przykładamy do masowanej części ciała, jedna ręka od góry, druga od dołu, palce obu rąk skierowane są w przeciwnych kierunkach. Ruch wałkowania wykonujemy poprzecznie do osi długiej ramienia lub uda (od okolic stawów łokciowych lub kolanowych w kierunku proksymalnym). Ruchy rąk są energiczne, wykonywane w przeciwnym kierunku. Technika ta ma zastosowanie przy kruchości ścian naczyń włosowatych. Po bardzo dużym wysiłku fizycznym.

Zwijanie - nazywane inaczej rolowanie. Wykonuje się opuszkami palców i kciukiem przesuwając fałd skórny wzdłuż powierzchni odkształcanej. Technika ta wykonywana jest na płaskich powierzchniach - powłoki brzuszne, grzbiet.

Zruszanie - polega na odsuwaniu tkanek od struktur kostnych. Składa się z elementów przyłożenia opuszek palcy, ruchu wywarzenia(odsunięcia tkanek), powrotu i uniesienia opuszek palcy masażysty. Technika ta stosowana jest w miejscach gdzie nie można unieść tkanek w trakcie ugniatania, np. w okolicy przykręgosłupowej, międzyżebrowej.

OKLEPYWANIE

1. Oklepywanie jako silny bodziec mechaniczny w krótkim czasie wywołuje maksymalne przekrwienie masowanej części ciała.

2. Oklepywanie pobudza mięśnie do skurczów, jako skutek krótkich, sprężystych, szybko następujących po sobie uderzeń.

3. Oklepywanie działa na zakończenia nerwowe w skórze, pobudzając obniżoną pobudliwość nerwową.

1. miejscowe działanie oklepywania zależy od bodźca:

2. słabe oklepywanie zmniejsza napięcie mięśni i wywołuje skurcz naczyń krwionośnych; działa uspokajająco na układ nerwowy;

4. Silne oklepywanie zwiększa napięcie mięśni i rozszerza naczynia krwionośne oraz miejscowo podwyższa temperaturę ciała; pobudza układ nerwowy.

5. Przy oklepywaniu mięśnie powinny być całkowicie rozluźnione.

6. Oklepywanie wykonujemy w zanikach mięśni lub gdy są one osłabione, aby intensywnie pobudzić je do skurczów.

7. Podczas oklepywania uderzenia powinny być krótkie, szybko następować po sobie. Sprężystość tych ruchów czyni je niebolesnymi i chroni chorego przed powstawaniem sińców.

8. Oklepywanie wykonujemy następującymi częściami rąk:

oklepywanie w formie „miotełek” - przedramiona ustawione poprzecznie do osi długiej masowanej części ciała, ułożone w pozycji pośredniej (kciuk od góry, małe palce od strony masowanej części ciała). Ręce zwrócone stronami dłoniowymi do siebie. Palce rąk lekko odwiedzione i lekko zgięte w stawach międzypaliczkowych. Oklepywanie wykonujemy bocznymi stronami małych palców. Kciuki nie biorą udziału w tych uderzeniach. Ruchy wyprowadzamy z nadgarstka.

oklepywanie w formie „miseczek” lub „łyżeczek” - przedramiona ustawione poprzecznie do osi długiej masowanej części ciała. Ręce zwrócone stronami dłoniowymi do masowanej części ciała. Palce złączone i wyprostowane, dłonie lekko zgięte w stawach śródręczno-paliczkowych, przez co powstają miseczki lub łyżeczki. Ruchy wyprowadzamy ze stawów łokciowych przy usztywnionych stawach nadgarstkowych.

oklepywanie w formie „siekania” - przedramiona ustawione poprzecznie do osi długiej masowanej części ciała, ułożone w pozycji pośredniej. Ręce zwrócone stronami dłoniowymi do siebie. Palce rąk i dłonie wyprostowane. Uderzenia wykonujemy kłębikami małych palców, w tempie wolniejszym niż w poprzednich sposobach. Ruchy wyprowadzamy ze stawów łokciowych przy usztywnionych stawach nadgarstkowych.

oklepywanie opuszkami palców 2-5 jednej ręki lub obu rąk - uderzenia wykonujemy równocześnie wszystkimi opuszkami lub uderzamy naprzemiennie.

oklepywanie stronami dłoniowymi paliczków obu rąk - najczęściej stosowane w okolicy twarzy

Przy oklepywaniu niezbędne jest rozluźnienie mięśni kończyn górnych masażysty, ponieważ w przeciwnym razie mięśnie szybko się zmęczą, a uderzenia staną się nierytmiczne.

Przy oklepywaniu kierunek masażu jest dowolny i ruchy uderzające możemy wykonywać z dołu do góry i z powrotem.

Oklepywanie wykonujemy w tempie ponad 100 uderzeń na minutę.

Oklepywania nie stosujemy w okolicach:

- powierzchownie ułożonych struktur kostnych np. kości piszczelowe

- doły podkolanowe, doły łokciowe

- przedramię - strona zginaczy nadgarstka - powierzchownie ułożone naczynia krwionośne

- okolica nerek

Oklepywanie nie zalecane jest u dzieci, osób starszych oraz po ciężkich zabiegach operacyjnych.

Przeciwwskazane jest stosowanie oklepywania:

- w osteoporozie,

- dyskopatii,

- neuralgiach,

- w zmianach zwyrodnieniowo - wytwórczych,

- na tkanki przykurczone,

- w skoliozach po stronie wklęsłości łuku,

- wszelkiego rodzaju dolegliwości bólowe,

- kruchość ścian naczyń włosowatych,

- napięte mięśnie po wysiłkach fizycznych.

WIBRACJA

1. Drgania wywołane wibracją przesuwają płyny ustrojowe, co wpływa na szybszy dopływ nowych płynów do chorych miejsc.

2. Słaba wibracja wpływa uspokajająco na mięśnie.

3. Silna wibracja pobudza OUN oraz powoduje wzmożone napięcie mięśniowe.

4. Wykonanie - przykładamy dłoń lub opuszki palców do masowanej części ciała. Mięśnie kończyny górnej napinamy maksymalnie izometrycznie. Przeniesienie drgań.

5. Wibracja jest bardzo męcząca dlatego wykonujemy ją tylko przez kilkanaście sekund.

6. Możemy stosować aparaty wibracyjne (aquavibron).

7. Wibracja może być stabilna (wykonywana na małych odcinkach ciała np. mięśnie pośladkowe, powłoki brzuszne) lub labilna (wzdłuż długiej osi w kierunku dosercowym, np. kończyna górna, dolna).

8. Wibrację stosujemy:

• w chorobach układu oddechowego,

• w leczeniu sztywności karku,

• w wzmożonym napięciu mięśni,

• w chorobie zwyrodnieniowej.

CELE WIBRACJI

1. Wibracja labilna:

• obniża napięcie mięśniowe,

• normalizuje napięcie tkanek.

2. Wibracja punktowa:

• obniża próg pobudliwości nerwowej,

• działanie przeciwbólowe,

• wpływ na zmniejszenie obrzęków.

3. Wibracja wywołuje odczyn pośredni objawiający się:

• zwiększeniem napięcia naczyń krwionośnych,

• zwolnieniem tętna,

• wzrostem ciśnienia krwi.

4. Wibracja:

• słaba - działanie uspokajające,

• silna - działanie pobudzające.

WSTRZĄSANIE

Wstrząsanie- to technika masażu klasycznego polegająca na przekazywaniu tkankom za pomocą rąk masażysty drgań mechanicznych o znacznej amplitudzie i niedużej częstotliwości.

Technika ta stosowana jest na zakończenie masażu i możemy ją stosować między techniką ugniatania, a głaskaniem.

Wstrząsanie ma wpływ na tkanki:

• powierzchowny - po przez działanie pośrednie - wstrząsanie całą kończyną. Wykonujemy po uprzednim wymasowaniu całej kończyny.

• głęboki - po przez działanie bezpośrednie - wstrząsanie dłonią masażysty.

Ruch wykonujemy poprzecznie do włókien mięśniowych, dłoń masażysty powinna przylegać do powierzchni tkanki masowanej całą swoją powierzchnią.

Skutki wstrząsania odpowiadają natężeniu z jakim ten chwyt będziemy wykonywać. Ruchy wykonuje się zdecydowanie, płynnie, rytmicznie, bez szarpnięć.

CELE WSRZĄSANIA.

1. Obniżenie napięcia mięśniowego i rozluźnienie aparatu więzadłowo- torebkowego np. po wysiłku fizycznym.

2. Ułatwienie wydzielania płynu zalegającego płynu wysiękowego w płucach (wstrząsanie klatką piersiową) w chorobach układu oddechowego.

3. Usprawnianie krążenia obwodowego , aktywacja przepływu krwi, a szczególnie limfy.

4. Lepsze rozprowadzenie chłonki w przestrzeniach międzykomórkowych tkanek powierzchownych i głębokich.

5. Słabe wstrząsanie - obniżenie pobudliwości OUN.

6. Silne wstrząsanie (energiczne, szybkie ) - wzmożenie pobudliwości OUN.

WYCISKANIE

1. Jest odmianą głaskania - głaskanie głębokie. Polega na wykonywaniu ruchu ręką (rękami), o jednakowym nasileniu, po całym masowanym odcinku.

2. Główny nacisk wywieramy podstawą ręki i kłębem.

3. Wyciskanie działa na skórę i warstwy głębiej położone.

4. Wyciskanie pobudza receptory nerwowe znajdujące się w tkance podskórnej, a także w obwodowych warstwach mięśni i ścięgien.

5. Wyciskanie opróżnia naczynia krwionośne i chłonne przyspieszając przepływ krwi i chłonki.

6. Wyciskanie działa pobudzająco na OUN.

7. Wyciskanie ma podobne działanie do głaskania.

WPŁYW MASAŻU KLASYCZNEGO

NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

Wpływ masażu klasycznego na tkankę skórną

1. Wpływ na naskórek:

1. usuwanie z powierzchni skóry obumarłych komórek naskórka

2. szybsza odbudowa uszkodzonych komórek naskórka

3. masaż ułatwia „oddychanie” skóry

4. poprawia czynność wydzielniczą gruczołów łojowych i potowych

5. rozszerzają się naczynia skórne przez co poprawia się odżywienie skóry oraz znajdujących się w niej gruczołów

6. przyspiesza obieg krwi i chłonki w naczyniach skórnych co wzmaga przemianę materii

7. umożliwia wprowadzenie do organizmu substancji leczniczych lub odżywczych w postaci maści , kremów lub balsamów

8. odmłodzenie warstwy zrogowaciałej prowadzi w konsekwencji do uelastycznienia skóry.

2. Wpływ na skórę właściwą:

1. oczyszczenie tkanki skórnej przez udrożnienie kanałów gruczołów potowych i łojowych

2. masaż wpływa na zakończenia nerwowe skóry - wywołuje uczucie dotyku, ucisku i temperatury

3. usuwa zmiany reflektoryczne w skórze, spowodowane zaburzeniami w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych.

Wpływ masażu klasycznego na tkankę łączną

1. obfite unaczynienie tej tkanki powoduje że masaż bezpośrednio oddziaływuje na układ krwionośny poprawiając ukrwienie tej tkanki,

2. uelastycznia tkankę łączną właściwą wiotką

Wpływ masażu klasycznego na tkankę mięśniową

1. Wpływ bezpośredni:

1. lepsze zaopatrywanie w tlen i substancje odżywcze, poprawa trofiki mięśni

2. szybsze wydalanie produktów przemiany materii

3. zwiększa zdolność mięśni do pracy, po 5 min. masażu zdolność do pracy zmęczonego mięśnia wzrasta 3-5 krotnie, przez usunięcie kwaśnych metabolitów przemiany materii

4. szybsze doprowadzenie do mięśnia produktów odżywczych

5. poprawa elastyczności, wytrzymałości i gotowości do pracy, lepsza jest ich zdolność kurczenia się i rozkurczania

6. masaż pobudza włókna mięśniowe do skurczu i podnosi ich napięcie, co zapobiega zanikom mięśniowym, wpływ stymulujący

7. zmniejsza nadmierne napięcie mięśni, znosi lub ogranicza tzw. bóle napięciowe mięśni, wpływ relaksacyjny

8. rozszerzenie naczyń krwionośnych, poprawa ukrwienia tkanki mięśniowej

3. Wpływ pośredni - konsensualny:

1. wykorzystując pewne połączenia nerwowe pomiędzy symetrycznymi kończynami na poziomie OUN wykonując masaż kończyny zdrowej wywieramy wpływ w około 20 % na kończynę chorą.

2. przez układ krążenia i nerwowy wpływamy na mięsień sercowy i mięśnie gładkie

4. Wpływ masażu klasycznego na stawy i aparat więzadłowy

1. zwiększa się elastyczność i wytrzymałość aparatu więzadłowego, a zarazem stopień ruchomości stawu

2. zmniejszają się dolegliwości bólowe ze strony stawów zajętych procesem chorobowym

3. polepsza ukrwienie przez co następuje szybsza wymiana produktów rozpadu na substancje odżywcze

4. szybciej jest przywracana zdolność do pracy

5. zatrzymuje bądź spowalnia narastanie procesów zwyrodnieniowo-wytwórczych

6. opóźnia i spowalnia proces narastania sztywności i ograniczenia ruchów w stawach zajętych procesem chorobowym

5. Wpływ masażu klasycznego na układy krwionośny i limfatyczny

1. pobudza układ krwionośny i limfatyczny do pracy co wzmaga zasilanie organów w tlen i substancje odżywcze

2. zwiększa szybkość usuwania z organizmu produktów rozpadu

3. likwiduje objawy zastoinowe, w tym zmniejsza obrzęki

4. ułatwia odpływ krwi żylnej (zastoinowej)

5. zmniejsza opór krwi w tętnicach, przez co ułatwia pracę serca

6. rozszerzają się naczynia krwionośne i wzrasta szybkość obiegu krwi

6. Wpływ masażu klasycznego na układ nerwowy

1. masaż jako bodziec mechaniczny przede wszystkim działa na obwodowy układ nerwowy

2. za pośrednictwem obwodowych włókien czuciowych masaż wywiera wpływ na OUN

3. masaż działając na OUN powoduje wysyłanie bodźców do mięśni, gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz do poszczególnych narządów ustroju

4. masaż działa na układ nerwowy uspokajająco oraz pobudzająco; głaskanie, delikatne rozcieranie, słaba wibracja działają uspokajająco, ugniatanie, oklepywanie, silna wibracja - pobudzająco.

5. wpływ masażu na układ nerwowy zależy również od tego jak długo i z jaką siłą jest wykonywany

7. Wpływ masażu klasycznego na pozostałe układy

1. zwiększa przepływ krwi przez płuca, gdzie następuje wymiana gazowa; polepsza się wymiana gazowa, wzrasta ilość utlenowanej krwi przesyłanej do obwodu

2. pośrednio masaż dział na układ pokarmowy polepszając ukrwienie ścian przewodu pokarmowego, co poprawia przyswajanie substancji odżywczych i trawienie, a także przyspiesza wydalanie z przewodu pokarmowego nie strawionych produktów

3. zwiększa się ilość krwi przepływającej przez nerki, co zwiększa filtrację w nerkach i wydalanie moczu.

4. masaż przyspiesza procesy biochemiczne zachodzące w organizmie człowieka, co wzmaga całą przemianę materii

10. WSKAZANIA DO WYKONYWANIA
    MASAŻU KLASYCZNEGO - CZĘŚCIOWEGO

1. Choroby skóry:

1. zaburzenia odżywcze skóry

2. odmrożenia

3. choroby naczyń krwionośnych i limfatycznych

4. blizny pooperacyjne

5. zrosty po injekcjach domięśniowych

6. doły poinsulinowe

7. w celach kosmetycznych

2. Choroby układu krążenia:

1. stany obniżonego ciśnienia krwi

2. choroby obwodowych naczyń krwionośnych

3. przewlekła niewydolność krążenia (celem ułatwienia odpływu krwi żylnej i chłonki z kończyn dolnych

4. stwardnienia tętnic obwodowych (masaż delikatny)

5. stany po przebytych zapaleniach żył kończyn dolnych (nie wcześniej niż 6 miesięcy po ustąpieniu stanu ostrego)

6. choroba Raynauda

7. zespoły żylakowe bez owrzodzeń

8. choroba Bűrgera (I i II stadium choroby)

3. Choroby mięśni:

1. zaniki mięśniowe po unieruchomieniu, bezczynności

2. dla uzyskania przyrostu masy mięśniowej

3. zaniki mięśniowe pochodzenia neurogennego (porażenia, niedowłady)

4. stany pourazowe mięśni (zmiażdżenia, rozerwania włókien mięśniowych, wylewy krwawe śródmięśniowe, przewlekłe stany zapalne mięśni)

5. zmęczenie mięśni po wysiłku fizycznym

6. rozluźnienie mięśni oddechowych w przewlekłych nieżytach oskrzeli, dychawicy oskrzelowej

7. likwidacja skurczów błony mięśniowej naczyń krwionośnych (bezpośrednio działając na naczynia lub pośrednio działając na zakończenia nerwów naczynioruchowych poprzez ośrodki naczynioruchowe w mózgu)

8. pobudzenie mięśni gładkich narządów wewnętrznych (zaburzenia żołądkowo-jelitowe, atonia w przebiegu przewodu pokarmowego, zaparcia nawykowe).

4. Choroby układu oddechowego

1. rozedma płuc

2. niedodma płuc

3. przewlekłe zapalenie oskrzeli

4. astma oskrzelowa (okres międzynapadowy)

5. stany po zabiegach torakochirurgicznych

6. stany po zapaleniu płuc i oskrzeli

5. Choroby układu nerwowego

1. porażenia i niedowłady pochodzenia neurogennego

2. zapalenia przednich rogów rdzenia

3. przewlekłe zapalenia nerwów

4. nerwobóle

5. zapalenia wielonerwowe splotów nerwowych

6. zespół wypadnięcia krążka międzykręgowego

7. stany po urazach ośrodkowego układu nerwowego

8. choroby mózgu i opon mózgowych

9. choroby naczyń krwionośnych mózgu, przebiegające z niedowładem lub porażeniem mięśni

6. Choroby narządu ruchu

1. stany pourazowe: stłuczenia (48 godz. po urazie), skręcenia, zwichnięcia (2-3 tygodnie po urazie), złamania (masaż konsensualny w okresie unieruchomienia)

2. zmiany narządy ruchu z przeciążenia

3. choroby kości i stawów przebiegające z przykurczami stawowymi

4. stany pooperacyjne narządów ruchu (po wygojeniu się ran)

5. stany przed zabiegami operacyjnymi narządu ruchu

6. przewlekłe zapalenie stawów, mięśni, wiązadeł, torebek ścięgnistych

7. zmiany zniekształcające kostnostawowe w następstwie procesu zwyrodnieniowego

8. wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narządów ruchu

7. Choroby reumatyczne (zmniejszenie obrzęków, bólu, zapobieganie zanikom mięśniowym)

8. Choroby dzieci: zawsze po konsultacji lekarskiej

9. Choroby zawodowe: zespół choroby wibracyjnej, choroby przeciążeniowe, choroby układu nerwowego wynikające z ekspozycji zawodowej.

10. Zależnie od wskazań lekarza.

WSKAZANIA DO WYKONYWANIA

MASAŻU KLASYCZNEGO - CAŁKOWITEGO

1. rekonwalescencja

2. masaż kondycyjny

3. pielęgnacja chorego: zapobieganie odleżynom i zaburzeniom układu krążenia

4. długie przebywanie w łóżku

5. nerwice typu psychogennego (masaż obniża stan nadpobudliwości układu nerwowego)

6. otyłość i nadwaga

7. Choroby dzieci: krzywica, MPDz, hipotrofia, nadpobudliwość, hipotonia mięśniowa, nadwaga.

8. Zależnie od wskazań lekarza.

PRZECIWWSKAZANIA DO WYKONYWANIA

MASAŻU KLASYCZNEGO

Podane niżej przeciwwskazania mogą mieć, w zależności od stanu chorego formę:


Przeciwwskazania bezwzględnego (ogólnego) :

1. podwyższona i wysoka temperatura ciała - powyżej 37°C (masaż zwiększa przepływ krwi, pobudza pracę mięśni i powoduje wzrost temperatury ciała);

2. nowotwory złośliwe i łagodne;

3. sytuacje wymagające pierwszej pomocy;

4. krwotoki lub tendencje do wystąpienia krwotoku, wylewy krwawe pourazowe;

5. ostre i podostre stany zapalne niezależnie od ich umiejscowienia;

6. przerwania ciągłości skóry;

7. zakrzepowe zapalenie żył;

8. zator tętnicy;

9. objawy ucisku korzeni nerwowych;

10. zapalenie szpiku kostnego z przetokami;

11. wszelkie zmiany dermatologiczne (owrzodzenia, wypryski, egzema, łuszczyca, inne);

12. stany ropne;

13. owrzodzenia podudzi;

14. zaawansowane zmiany miażdżycowe naczyń;

15. nie wyrównana choroba nadciśnieniowa;

16. świeże zakrzepy;

17. tętniaki;

18. nie wyrównane wady serca;

19. choroby dróg piramidowych i móżdżku;

20. choroby pasożytnicze;

21. choroby zakaźne;

22. postępujący zanik mięśni;

23. zapalenia węzłów chłonnych.

Przeciwwskazania miejscowe :


1. zespolenia metalem;

2. żylaki kończyn dolnych.

 

Przeciwwskazania do masażu powłok brzusznych.

 

1. menstruacja;

2. choroba wrzodowa z krwawieniem;

3. choroby jelit z owrzodzeniem i krwawieniem;

4. stany zapalne dróg żółciowych;

5. kamica pęcherzyka żółciowego i nerkowa;

6. ostre i podostre stany zapalne narządów miednicy mniejszej;

7. ciąża.

Przeciwwskazania okresowe:

1. po zabiegach operacyjnych;

2. po endoprotezoplastyce stawów;

3. wczesny okres po urazach: złamaniach, skręceniach, zwichnięciach;

4. okres gojenia się tkanek miękkich 7 -14 dni;

5. po zdjęciu opatrunku gipsowego 5 dni;

6. bezpośrednio po dużym wysiłku fizycznym ( np. trening siłowy 5-6 godz.).

Przeciwwskazania względne:


1. ciąża;

2. leżenie w łóżku ponad 3 miesiące u ludzi z zaburzeniami krążenia;

3. objawy uciskowe korzeni nerwowych;

4. osteoporoza, łamliwość kości;

5. SM, jamistość rdzenia;

6. epilepsja;

7. hemofilia.

11. MASAŻ SPORTOWY

Poziom wyników sportowych we wszystkich dyscyplinach wzrasta z każdym rokiem. Stałe doskonalenie wyników sportowych wiąże się z systematycznym zwiększaniem intensywności i objętości treningu. W tej sytuacji zwiększa się zapotrzebowanie na odpowiednie wykorzystanie środków fizykoterapeutycznych przygotowujących do wysiłków, jak i przyspieszających restytucję powysiłkową.

Środki te określa się nazwą odnowy biologicznej.

Masaż sportowy powinien w praktyce sportowej spełniać cztery zasadnicze funkcje:

1. stanowić przygotowanie do treningu lub zawodów (uzupełnienie rozgrzewki)

2. po wysiłku przyspieszać restytucję organizmu

3. wspomagać leczenie kontuzji sportowych

4. utrzymywać cały organizm sportowca w sprawności fizycznej - tzw homeostazie ustroju.

Masaż sportowy to jeden z elementów kompleksu zabiegów wchodzących w skład odnowy biologicznej.

Masaż sportowy w zależności od zadań jakie ma spełniać dzielimy na:

• masaż podtrzymujący-kondycyjny;

• masaż przedwysiłkowy -zapobiegawczy;

• masaż międzywysiłkowy- regeneracyjny;

• masaż powysiłkowy- treningowy.

Masaż podtrzymujący-kondycyjny - stosowany jest w czasie przerw regularnych zajęciach sportowych.

Zadanie masażu:

• utrzymanie organizmu sportowca w sprawności fizycznej.

Najczęściej stosuje się masaże całego ciała, wykonywane co drugi dzień, w celu aktywizacji układu ruchowego i krążenia. W połączeniu z innymi zabiegami z odnowy biologicznej.

Masaż przedwysiłkowy - zapobiegawczy ( przedstartowy ) - przeprowadzany bezpośrednio przed zawodami lub treningami .

Zadanie masażu:

• maksymalne rozgrzanie w krótkim czasie tych grup mięśniowych, które mają

największy udział w danej dyscyplinie sportowej,

• uzupełnienie rozgrzewki.

W zależności od ilości opracowywanych grup mięśniowych masaż nie powinien przekraczać 10 min. Należy go wykonywać tak aby skończyć masować 5 -10 min przed startem.

W sportach wymagających długotrwałego wysiłku stosujemy dłuższy masaż , w wolnym tempie. W sportach wymagających krótkotrwałego wysiłku wykonujemy krótki, energiczne masaże. Uwagę należy zwrócić na opracowanie okolicy stawów i ścięgien, miejsca przejścia w brzuśce mięśniowe. Przy szczególnych warunkach atmosferycznych w czasie masażu przedstartowego możemy używać maści lub kremów rozgrzewających.

Masaż przedstartowy wpływa silnie na reakcje neuro-wegetatywne.

Apatia przedstartowa (ospałość, zdenerwowanie)

- czas masażu-10 min masaż,

• opracowujemy dolną część mięśni grzbietu,

• techniki o charakterze stymulującym, tj. oddziaływujące głęboko, wykonanych energicznie i szybko:

• głaskanie ,(1 min.)

• głaskanie głębokie,

• rozcieranie,(3 min.)

• ugniatanie,(4 min)

• oklepywanie.(2 min)

Gorączka przedstartowa(pobudzenie, zdenerwowanie)

• czas masażu- 10 min.

• opracowujemy górną część mięśni grzbietu,

• techniki o charakterze tonującym, uspokajającym, tj. wolne, rytmiczne, prowadzące do uspokojenia oddechu:

• głaskanie,(5 min)

• ugniatanie,(2 min)

• wstrząsanie.(3 min)

Masaż międzywysiłkowy - regeneracyjny (międzystartowy), przeprowadza się go w przerwie między poszczególnymi startami albo bezpośrednio po zawodach lub intensywnym treningu.

Zadanie masażu:

- doprowadzenie w krótkim czasie organizmu sportowca po dużym wysiłku do stanu prawidłowego.

Masaże przeprowadza się po krótkim odpoczynku i kąpieli.

Najwięcej czasu - 80 % poświęcamy na masaż grzbietu i karku, oraz grup mięśniowych które były najmniej obciążone. Najmniej czasu - 20% poświęcamy na masaż najbardziej zaangażowanych w wysiłek mięśni.

Czas masażu około 15 min.

Masaż powysiłkowy - treningowy- przeprowadza się w okresie całego cyklu treningowo - startowego uwzględniając duże przeciążenia.

Zadanie masażu:

• przygotowanie sportowca do treningu,

• eliminacja zjawiska przetrenowania,

• przyśpieszenia odnowy biologicznej organizmu.

Najczęściej wykonuje się 2 godz. po treningu lub zawodach stosując masaż trwający 60 min.

Przystępując do masażu sportowego należy uwzględnić czynniki:

1. Porę roku.

• jesienią-masaże bardziej pobudzające;

• wiosną- łagodne masaże.

2. Indywidualny dobór środków oddziaływani.

• Zawodnicy pobudliwi, łatwo reagujący na bodźce(przewaga ukł. współczulnego)- masaż o charakterze uspakająjącym;

• Zawodnicy mało aktywni, ociężali (przewaga ukł. przywspółczulnego)- masaż o charakterze pobudzającym.

3. Rodzaj wysiłku

• sporty siłowo-szybkościowe - masaż całego ciała (intensywny) 1 raz w tygodniu;

• sporty wytrzymałościowe- masaż rozluźniający (o charakterze łagodnym);

• sporty walki - nie wykonujemy masaży bezpośrednio po treningu, codziennie masaże poszczególnych grup mięśniowych, lub co drugi dzień masaż całego ciała;

• sporty techniczne - masaże ręczne są rzadziej wykonywane;

• gry zespołowe - masaże powinno się wykonywać codziennie wieczorem;

4. Wielkość obszaru oddziaływania

5. Stopniowanie intensywności i różnicowanie zabiegów

6. Cykliczne i systematyczne stosowanie masażu

ODNOWA BIOLOGICZNA W SPORCIE

Programowanie odnowy biologicznej

Prawidłowe postępowanie odnawiające powinno być podporządkowane planowi treningowemu. Głównie zależy ono od specyfiki danego okresu treningowego.

W całokształcie pracy treningowej, a w tym także w planowaniu procesu odnowy, bardzo ważna jest znajomość podstawowych funkcji ustrojowych, szczególnie narządów i układów najbardziej obciążonych podczas wysiłków fizycznych. Zabiegi odnawiające powinny być adekwatne do charakteru wykonywanej pracy.

Obciążenia fizyczne w zależności od uprawianej dyscypliny sportu dzieli się cykliczne i acykliczne.

W wysiłkach cyklicznych da się zauważyć zależność głębokości i charakteru zmęczenia (a więc i przebiegu odnowy) od mocy i czasu trwania pracy mięśniowej. W tym przypadku podstawowymi obiektami stosowanych zabiegów odnowy będą układ sercowo-naczyniowy i przemiana materii.

W sportach o cha­rakterze acyklicznym (sporty walki, gry zespołowe), w których wynik sportowy uzależniony jest od precyzyjnej i skoordynowanej czynności układu nerwowo-mięśniowego, sposób postępowania odnawiającego powinien doprowadzić do szybkiego przywrócenia równowagi procesów nerwowych, co w istotnym stopniu określa odnowę funkcji wegetatywnych.

Dokładne podanie schematów stosowania zabiegów odnawiających w każdej dyscyplinie sportowej z osobna nie jest możliwe, ponieważ wybór sposobów postępowania, natężenia i czasu trwania bodźców fizykalnych zależy od wielu zmieniających się czynników. Są one skutkiem specyfiki uprawianych dyscyplin, rodzaju oraz intensywności treningu, okresu rocznego cyklu treningowego, a także indywidualnych zróżnicowanych reakcji powysiłkowych sportowców.

Należy zwracać uwagę na właściwy dobór środków odnowy, ważny przy wszelkiego rodzaju łączeniach tych środków podczas jednego seansu odnawiającego, gdyż można zarówno podwyższyć, jak i obniżyć efekt odnawiający. Dla przykładu - elektroforeza w połączeniu z zastosowanym wcześniej zabiegiem cieplnym wpłynie na organizm korzystnie, a z kolei zimny natrysk zmniejszy efekt zabiegu cieplnego. Dlatego bardzo ważny jest odpowiedni dobór zabiegów odnowy stosowanych w zestawach (kompilacja oraz prawidłowa kolejność). Tezę tę potwierdzają liczne badania, np. często wskazany masaż ręczny w połączeniu z ciepłą kąpielą daje lepszy efekt niż każdy z tych środków zastosowany osobno, natomiast połączenie tego masażu z innymi zabiegami przynosi wynik dużo słabszy.

Środki odnawiające można stosować nie tylko po zakończeniu treningu, ale - w zależności od jego formy - niektóre zabiegi można próbować wykorzystać również w przerwach między kolejnymi wysiłkami. W krótkich przerwach powinny dominować środki świadomego rozluźnienia i odprężenia psychofizycznego. Przerwy nie mogą być całkowicie bierne, gdyż może to doprowadzić do zmniejszenia adaptacji wysiłkowej i braku motywacji do kontynuacji wysiłku. W przerwach można zastosować przede wszystkim masaż lub automasaż mięśni i stawów. W przerwach trwających nieco dłużej (ponad 30 min) można oprócz masażu zastosować np. ciepło-chłodny natrysk.

Po zakończeniu treningu pierwsze zabiegi o niewielkim natężeniu bodźców muszą mieć łagodny, uspokajający charakter. Później stosuje się już zabiegi o silniejszym działaniu.

Przy obciążeniach o charakterze lokalnym najlepszy efekt można wywołać wykorzystując środki o działaniu również lokalnym: masaż ręczny, wibracyjny, hydromasaż i masaż ciśnieniowy. Środki o działaniu ogólnym można zastosować później. Przy obciążeniach o charakterze ogólnym należy zastosować głównie środki odnawiające ogólne: sauna, zabiegi wodne całkowite i masaż ogólny. W tym przypadku zabiegi ogólne, w zależności od potrzeb, mogą być wspomagane środkami o działaniu lokalnym.

W sytuacji, gdy trening odbywa się dwa razy dziennie, po pierwszym z nich stosuje się przeważnie środki lokalne, po drugim natomiast środki o działaniu ogólnym. Identycznie postępuje się w przypadku dwóch lub kilku startów następujących po sobie. Trzeba mieć na uwadze typ pobudliwości zawodnika, stosując np. u bardzo pobudliwych zawodników bodźce o małym nasileniu i odwrotnie.

Odnowa w podokresie przygotowania ogólnego

W podokresie tym dominują treningi o charakterze ogólnym, gdyż kładzie się na­cisk na kształtowanie wytrzymałości ogólnej i siłowej. Trening taki obciąża inten­sywnie układy krążenia, oddechowy, wegetatywny i nerwowo-ruchowy sportowca. Zabiegi odnawiające, odpowiadające tym obciążeniom, czy też objawom zmęczenio­wym muszą działać na całe ciało lub ewentualnie miejscowo, gdyż dominuje zmę­czenie lokalne. Nadrzędną rzeczą w tym okresie jest wspomaganie wypoczynku we wszystkich przerwach międzytreningowych. W godzinach przedpołudniowych zaleca się regularne stosowanie zabiegów hartujących. Oto przykładowy schemat postępowania w tym okresie:

• chłodne lub ciepło-zimne natryski poranne, zakończone intensywnym auto-masażem w

• postaci rozcierania ciała,

• ciepło-chłodno-ciepłe naprzemienne natryski bezpośrednio po treningach z przewagą

• ćwiczeń siłowych; ewentualnie chłodno-ciepło-chłodne w sytuacji dużego przegrzania

• ciała po wysiłku,

• 2-3 razy w tygodniu po treningu (3 godz.) kąpiele ciepłe normalne lub mineral­ne, masaż

• ręczny (treningowy) lub podwodny; przy intensywnym codziennym treningu można na

• zmianę stosować ciepłą kąpiel - masaż ręczny (treningowy) - masaż podwodny,

• ogólne naświetlanie lampą soluks (może być miejscowe, jeśli zachodzi taka konieczność) - codziennie lub co drugi dzień,

• l raz na 7-10 dni sauna lub wieczorna gorąca kąpiel w celu obfitego pocenia.

W podokresie przygotowania ogólnego powinno się stosować masaż treningowy. Jest on uzupełnieniem treningu (dodatkowo obciąża organizm sportowca). Służy przyspieszeniu regeneracji organizmu, zapobiegając tym samym powstaniu zjawiska przetrenowania oraz różnego rodzaju przeciążeniom.

Stosując metodę ciągłą, interwałową w treningu o charakterze siłowo-szybkościowym zabiegi przegrzewające można wykonywać częściej, nie zapominając przy tym o konieczności zastosowania po treningu odpowiednio długiej przerwy na wypoczy­nek bierny.

Odnowa w podokresie przygotowania specjalnego

Zastosowanie elementów treningu specjalistycznego, tj. szybkości, siły specjalnej, wytrzymałości szybkościowej i techniki, powoduje, że częściej niż w podokresie po­przednim mogą wystąpić objawy zmęczenia obwodowego nerwowo-mięśniowego. Dlatego, poza wymienionymi wcześniej, zaleca się niejednokrotnie zabiegi lokalne, a szczególnie na eksploatowane partie mięśni i stawy. Są to: kąpiele mineralne ciepłe lub gorące, masaże ręczny i wirowy, naświetlenia soluksem, ciepłe kompresy. Zabie­gi ogólnie przegrzewające organizm (sauna lub kąpiel ciepła) stosuje się 1-2, a nawet 3 razy w tygodniu, ale tylko wtedy, gdy obciążenia treningowe nie powodują nad­miernego odwodnienia organizmu.

W podokresie tym wykorzystuje się głównie masaż treningowy o charakterze lo­kalnym. Zabieg całościowy zaleca się dwa razy w tygodniu, a w pozostałe dni masaż częściowy.

W przypadku masażu stawów większość czasu trzeba przeznaczyć na technikę rozcierania. Za pomocą tej techniki uzyskuje się elastyczność aparatu więzadłowego i większą zdolność do pracy. Rozcieranie powinno być nie tylko powierz­chowne, ruchy okrężne należy wprowadzać w głębsze warstwy, masując więzadła i torebkę stawową.

W celach profilaktyki przeciążeniowej i urazowej proponuje się uwzględnienie szerokiej gamy ćwiczeń wyrównawczych (np. streczing).

Odnowa w podokresie głównym (startowym)

W tym okresie występują duże obciążenia organizmu sportowca ze względu na częste starty, sprawdziany i zastosowanie treningu specjalistycznego, naśladowczego. Powstają również znaczne obciążenia sfery psychicznej zawodnika, co wzmaga zastosowanie pewnych elementów z zakresu metod psychologicznych relaksacyjnych.

• sporty wytrzymałościowe (np. lekkoatletyczne biegi średnie i długie, kajakarstwo, wioślarstwo, kolarstwo, biegi narciarskie i łyżwiarskie) - wskazane są zabiegi łagodne, uspokajające (kąpiele letnio-ciepłe) oraz lokalne przegrzewająco-rozluźniające (kąpiele ciepłe lub gorące, masaże ręczne (treningowy, przedstartowy, powysiłkowy), naświetlenia soluksem);

• sporty szybkościowe (np. sprinty w lekkiej atletyce, kolarskie, wioślarskie) - przewaga obciążeń układu nerwowo-mięśniowego i beztlenowego obszaru przemian metabolicznych determinuje przy dużej intensywności ćwiczeń wy­konywanie 1-2 razy dziennie zabiegów miejscowych przegrzewająco-rozluźniajacych (kąpiele, masaże ręczne (treningowy, przedstartowy, powysiłkowy) i wirowe, okłady, kompresy) i 2 razy w tygodniu zabiegów ogólnie przegrze­wających (sauna, gorąca kąpiel);

• sporty techniczne (np. gimnastyka, łyżwiarstwo figurowe, skoki i rzuty lekko­atletyczne) - z tytułu obciążeń ośrodkowego układu nerwowego (precyzja, ko­ordynacja ruchowa, odporność i koncentracja psychiczna) zabiegi restytucyjne muszą oddziaływać na powstałe napięcie i wywołane tym faktem zmęczenie ośrodkowego układu nerwowego. Szczególną uwagę trener odnowy powinien zwrócić na nadmiernie eksploatowane partie mięśniowe. Zaleca się natryski letnio-ciepłe o małym nasileniu mechanicznym, kąpiele mineralne letnio-ciepłe, masaże podwodne o temperaturze wody do 33°C. Przydatne są zabiegi hartujące w szerokim zakresie, o ile zawodnicy są już do nich przyzwyczajeni;

• sporty walki (np. boks, judo, zapasy) - ze względu na dominację obciążeń wytrzymałościowo-siłowych, szybkości eksplozywnej, refleksu, odporności i koncentracji psychicznej proponuje się dużą rozpiętość zabiegów odnawiają­cych. Codziennie można wykonywać lokalnie masaż ręczny (treningowy, przedstartowy, powysiłkowy), kąpiel solankową przed snem, natomiast co dru­gi dzień ogólną kąpiel letnio-ciepłą, masaż podwodny o temperaturze wody do 33°C i saunę. W przypadku dużych strat wodno-elektrolitowych na skutek tre­ningu, zabiegi ogólnie przegrzewające stosuje się wyjątkowo ostrożnie, tylko raz w tygodniu;

• sporty siłowo-dynamiczne (np. podnoszenie ciężarów, rzuty i skoki lekkoatle­tyczne, skoki narciarski) - efektem uprawiania tych dyscyplin jest nadmierne obciążenie aparatu nerwowo-mięśniowego (powstają duże napięcia dużych grup mięśniowych), dlatego wskazane jest stosowanie środków działających obwodowe i lokalnie. Dominują kąpiele cieple zwykłe lub mineralne połączone z wykorzystaniem twardej szczotki czy szorstkiej gąbki w celu nacierania ciała. Po kąpieli lokalnej wskazany jest łagodny masaż powysiłkowy. Nie należy za­pominać o masażu treningowym i przedstartowym. Z sauny i kąpieli gorących korzysta się w tych dyscyplinach rzadko;

• gry zespołowe (np. siatkówka, piłka nożna, koszykówka, hokej) - powodują przede wszystkim przeciążenie centralnego układu nerwowego i całego narządu ruchu sportowca, nierzadko doprowadzając do przegrzania organizmu. Po tre­ningach lub meczach wskazane są chłodno-ciepło-chłodne prysznice (w celu li­kwidacji przegrzania wysiłkowego), a codziennie wieczorem kąpiele ciepłe ogólne zwykłe, mineralne połączone z masażem ręcznym lub masaże pod­wodne w ciepłej wodzie. Raz w tygodniu zaleca się saunę lub gorącą kąpiel. Profilaktyczne, ze wzglądu na dużą urazowość jaką niosą ze sobą gry zespo­łowe, należy dodatkowo stosować lokalnie okłady, Kipiele solankowe, maści rozgrzewające, naświetlania podczerwienią. Stosuje się również masaże ręczne (treningowy, przedstartowy, powysiłkowy).

W okresie startowym wykorzystuje się głównie masaż przedstartowy. Jego zadaniem jest uzupełnienie rozgrzewki, czyli rozgrzanie w krótkim czasie tych partii mięśni, które przede wszystkim będą brały udział w wysiłku. Ponadto masaż ten ma za zadanie doprowadzenie zawodnika do stanu tzw. psychologicznej gotowości starto­wej, czyli w zależności od potrzeb ma pobudzić lub uspokoić. Większą uwagę należy wrócić na obszary szczególnie podatne na kontuzje, tj. stawy i miejsca, w których ścięgna przechodzą w brzuśce mięśniowe.

W sytuacji, gdy wysiłek powtarza się kilkakrotnie w ciągu dnia, np. na turniejach, dodatkowo należy zastosować masaż międzywysiłkowy. Jego celem jest jak najszyb­sze przywrócenie zawodnikowi zdolności wysiłkowej. Masaż rozpoczyna się po krót­kim odpoczynku i kąpieli. Tylko niewielką część zabiegu (ok. 20%) poświęca się na masaż mięśni najbardziej obciążonych. Pozostałą część (ok. 80%) przeznacza się na masaż grzbietu, karku i barków oraz mięśni, które brały najmniejszy udział w wy­siłku.

Odnowa w podokresie przejściowym

Jest to okres stopniowego roztrenowania, regeneracji organizmu oraz ewentualnej rehabilitacji. Zarówno trening, jak i zabiegi odnowy biologicznej powinny mieć cha­rakter ogólny. W tym okresie wykorzystuje się kąpiele solankowe, masaże pod­wodne, okłady i kąpiele borowinowe oraz saunę. Stosowany też jest masaż podtrzymujący, którego zadaniem jest utrzymanie sprawności fizycznej i psychicznej zawodnika. Na ogół wykonuje się masaż całkowity wykonywany codziennie lub trze razy w tygodniu, (co drugi dzień).

W rehabilitacji stosuje się natomiast masaż izometryczny, stawowy centryfugalny, kontralateralny i przyrządowy.

BIBLIOGRAFIA

1. Biriukow A. „Masaż sportowy”. „Sport i Turystyka”, Warszawa, 1974;

2. Dobrzański T. „Medycyna wychowania fizycznego i sportu”. Wydawnictwo Sport i turystyka, Warszawa 1989;

3. Dziak A., Tayara S. „Urazy i uszkodzenia w sporcie” Wydawnictwo Kasper Kraków 2000;

4. Ibrahimowa W.S. „Masaż punktowy”. Warszawa 1990;

5. Jankowiak J. ”Masaż leczniczy”, PZWL, Warszawa 1974;

6. Jankowiak J. „Fizykoterapia ogólna i kliniczna”. PZWL Warszawa 1968.;

7. Kasperczyk T, Magiera L., Mucha D., Walaszek R.: Masaż z elementami rehabilitacji, Rahmed, Kraków 1999;

8. Kasperczyk T, Magiera L.: Segmentowy masaż leczniczy, Wyd. Bio-Styl, Kraków 1997;

9. Kirch R.: Masaż sportowy, PZWL Warszawa 1965;

10. Kocjan P., Ewert E. : Medycyna sportowa, Polskie towarzystwo medycyny sportowej,14 miesięcznik, Nr.87,1998;

11. Konarska J. „Medycyna fizykalna” Warszawa 1974 PZWL;

12. Kunicew A.: Leczebnyj masaż, Medicina Moskwa 1976;

13. Lidel L.Thomas S. Beresford C. Porter A.; Masaż, techniki wschodu i zachodu. Delta W-Z Warszawa 1997;

14. Magiera L.: Leksykon masażu i terminów komplementarnych, Bio-Styl Kraków 2001;

15. Magiera Leszek „Klasyczny masaż leczniczy” Kraków 1994r.Wydawnictwo BIO-STY;

16. Podgórski T.: Masaż leczniczy, M-198.Zakład Doskonalenia Zawodowego, Warszawa 1988;

17. Podgórski T.: Masaż w rehabilitacji i sporcie.Wydawnictwo AWF, Warszawa 1989;

18. Prochowicz Z.: Masaż leczniczy klasyczny i masaż chiński, CMDNŚSzM, Warszawa 1986;

19. Prochowicz Z.: Podstawy masażu leczniczego, PZWL, Warszawa 1991;

20. Sawicki Z, Kassolik K. Pawlak H. „Nowe spojrzenie na współczesny masaż medyczny”.

21. Straburzyński G. Straburzyńska-Lupet „Medycyna fizykalna” PZWL W-wa 1997;

22. Strock U.: Masaż leczniczy, PZWL, Warszawa 1996;

23. Szczotka P. MikułaE.: Współczesny masaż, Body Work, Poznań 1998;

24. Thomas S.: Masaż w pospolitych dolegliwościach, Delta W-Z Warszawa 1997;

25. Traczyk W. Z. Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, PZWL, Warszawa 1989;

26. Walker Peter „Masaż dziecka” Warszawa 1997 „Delta W-Z”;

27. Zborowski A.: Masaż klasyczny, Wy d. A-Z, Kraków 1997;

28. Zborowski A.: Masaż segmentarny, Wyd. A-Z, Kraków 1997;

29. Zborowski A.: Masaż w wybranych jednostkach chorobowych /., Wyd. A-Z, Kraków 1997;

30. Zborowski A.: Masaż w wybranych jednostkach chorobowych II., Wyd. A-Z, Kraków 1998;

31. Zborowski Adam „Drenaż limfatyczny” Kraków 1995 Wyd. AZ.;

32. Zborowski K.: Masaż, (część teoretyczna) Centr. Met. Doskon. Naucz. Śred. Szkol. Medycz. Warszawa 1991;

33. Zembaty A.: Fizjoterapia, PZWL Warszawa 1087;

A N A T O M I A

BUDOWA I FUNKCJE SKÓRY

WPŁYW MASAŻU NA SKÓRĘ

Powłoka zewnętrzna ciała	SKÓRA	Naskórek
				Skóra właściwa
		TKANKA PODSKÓRNA

N A S K Ó R E K	CZĘŚĆ ROZRODCZA NASKÓRKA		Błona podstawna
				Warstwa podstawna, czyli walcowata	Komórki walcowate - 1 pokład, warstwa rozrodcza naskórka.
				Warstwa kolczysta	Komórki wieloboczne - 4-8 pokładów, komórki wieloboczne połączone ze sobą mostami międzykomórkowymi.
			CZĘŚĆ ZROGOWACIAŁA NASKÓRKA	Warstwa ziarnista	Komórki z ziarnistościami zasadochłonnymi
				Warstwa jasna (świecąca)	Komórki płaskie - cytoplazma załamuje światło
				Warstwa zrogowaciała	Komórki płaskie bez jądrzaste zawierają keratynę - białko powodujące rogowacenie (od jej warstwy zależy grubość naskórka)

Grubość - 300 ၭm do 4 mm, u noworodka 0,7 - 0,9 mm, u dorosłego zaś 1,7 do 2mm, ciężar skóry ok. 3 kg, wzrasta do 25roku życia a, następnie po 80 maleje, pH = 5,2, powierzchnia 1,5 - 2 m².

Funkcje skóry:

1. ochrona mechaniczna

2. ochrona przed utratą wody

3. termoregulacja

4. narząd zmysłów

5. udział w immunologicznych reakcjach obronnych

6. wydzielnicza

Warstwa podstawna z 1/3 częścią warstwy kolczystej tworzy część rozrodczą naskórka , podziały komórek najczęściej zachodzą w nocy. U ludzi z jasną karnacją melanina znajduje się tylko w warstwie walcowatej, u ludzi z ciemną skórą - we wszystkich warstwach nie rogowaciejących.

SKÓRA WŁAŚCIWA	WARSTWA BRODAWKOWATA	Tkanka łączna włóknista, utkana jest z delikatnych włókien kolagenowych, licznych włókien sprężystych i kratkowych ,wszystkie rodzaje komórek: melanocyty, mogą w niej występować przyczepy mięśni poprzecznie prążkowanych (okolice twarzy i szyi) oraz komórki mięśni gładkich napinające włos (tzw. mięśnie przywłośne),
		WARSTWA SIATECZKOWATA	Tkanka łączna włóknista beleczkowata, utworzona z pęczków włókien kolagenowych oraz zawiera odcinki wydzielnicze gruczołów potowych, brodawki i cebulki włosów a także zakończenia nerwowe.

W skład skóry właściwej wchodzą również :

• włosy,

• naczynia krwionośne,

• gruczoły łojowe ,

• gruczoły potowe,

• komórki nerwowe.

WŁOS

Włos jest zbudowany z komórek zrogowaciałych, które zawierają keratynę włóknistą twardą. Komórka z której wyrastają włosy jest unerwiona natomiast same włosy są martwą tkanką. Włos składa się z dwóch części: łodyga włosa, korzeń włosa- tworzy cebulkę włosa.

Unerwienie zawdzięcza skóra licznym receptorom i włóknom nerwowym, które z tkanki podskórnej do warstwy brodawkowatej, a następnie do naskórka przenikają, odbierając bodźce.

Podział receptorów ze względu na rodzaj odbieranego bodźca.

Eksteroreceptory - czuciowy receptor skórny.

1. mechanoreceptory

• receptory dotykowe - ciałka Meissnera (znajdują się w górnej części skóry właściwej )
  i łąkotki Merkla,

• receptory ucisku - ciałka blaszkowate Vatera-Paciniego (leżą u podstawy skóry właściwej),

• termoreceptory

• ciepła , ciałka Ruffiniego ( leżą niżej niż receptory dotyku ),

• zimna , kolby końcowe Krausego ( znajdują się pod receptorami ciepła ),

3. nocyceptory - wolne zakończenia nerwowe przewodzące ból.

Proprioreceptory - znajdują się w głębokich częściach ciała ludzkiego, tj. w mięśniach, ścięgnach, powięziach i stawach.

1. pierścieniowo-spiralne zakończenia wrzecion mięśniowych - reagują na rozciąganie,

2. narząd ścięgnowy - tzw. Golgiego - reaguje na rozciąganie i napięcie.

3. ciałko buławkowate - Golgiego-Mazzoniego - odbierają ucisk.

Zachodzące pod wpływem energii pobudzenie receptorów zostaje drogą nerwów dośrodkowych (aferentną) przekazane do OUN, skąd przez nerwy odśrodkowe (eferentne) zostają wysłane impulsy nerwowe do narządów wykonawczych, czyli efektorów , którymi są mięśnie i gruczoły.

Jest to tzw. zjawisko łuku odruchowego.














W zależności od liczby neuronów w ośrodkach nerwowych przewodzących impuls nerwowy od receptora do efektora, odruchy dzielą się na proste i złożone.

Odruchy proste to odruchy rdzeniowe. Ośrodek nerwowy odbierający impulsy znajduje się w rdzeniu kręgowym. Odruch np. przy rozciąganiu mięśnia szkieletowego ( unoszeniu go).

TKANKA ŁĄCZNA

W licznym zespole tych tkanek wyróżniamy:

1. grupę tkanki łącznej właściwej,

2. grupę tkanek wyspecjalizowanych o czynnościach swoistych,

3. grupę tkanek szkieletowych,

Tkanka łączna właściwa:

1. Tkanka łączna zbita składa się zasadniczo z włókien klejorodnych i sprężystych najliczniejszych
   w głębokiej warstwie skóry właściwej. Ułożenie włókien jest zgodne z kierunkiem pociągania.

2. Tkanka łączna luźna wypełnia wolne przestrzenie między narządami oraz częściami i umożliwia połączenia anatomiczne narządów i ich przesuwanie się w stosunku do siebie (np. tkanka tłuszczowa).

3. Tkanka tłuszczowa będąca złym przewodnikiem ciepła tłuszcz tkanki podskórnej chroni organizm przed niepożądaną utratą ciepła przy przebywaniu człowieka w zimnie.

BUDOWA I FUNKCJE MIĘŚNI

WPŁYW MASAŻU NA TKANKĘ MIĘŚNIOWĄ

PODZIAŁY MIĘŚNI

Ze względu na budowę tkanki mięśniowej:

1. mięśnie poprzecznie prążkowane (odpowiedzialne za pracę zależną od naszej woli)

2. mięśnie gładkie (wchodzą w skład m.in. ścian naczyń, przewodu pokarmowego; ich praca jest niezależna od naszej woli)

3. mięsień sercowy

Ze względu na rodzaj czynności spełnianej względem stawu:

1. zginacze,

2. prostowniki,

3. przywodziciele,

4. odwodziciele,

5. rotatory.

Ze względu na sposoby współdziałania:

1. antagonistyczne (przeciwstawne),

2. synergistyczne (wspomagające),

3. agonistyczne (współdziałające).

Tkanka mięśniowa jest zbudowana z wydłużonych cylindrycznych lub wrzecionowatych komórek mięśniowych, zawierających kurczliwe włókienka mięśniowe (miofibryle)

• miofibryle - zbudowane z dwóch głównych białek - aktyny i miozyny, dzięki którym tkanka mięśniowa może się kurczyć i rozkurczać, umożliwiając wszelkie ruchy

• mięśnie poprzecznie prążkowane - główne białka biorące udział w skurczu: AKTYNA i MIOZYNA

Podział ze względu na zespół zjawisk biomechanicznych i sposób zachowania się mięśnia w stereotypie ruchowym:

1. Mięśnie fazowe - odpowiadają za szybkie i dokładne wykonanie świadomego ruchu (funkcja dynamiczna)

2. Mięśnie posturalne - oprócz zdolności wykonywania ruchów zależnych od woli człowieka mają możliwość działania poza jego świadomością. Odpowiadają za utrzymanie prawidłowej postawy lub podtrzymywanie niektórych czynności organizmu. Umożliwiają takie czynności jak oddychanie, utrzymywanie głowy i kręgosłupa w pionie bez konieczności ciągłego myślenia o tym (funkcja statyczna).

L.p.		MIĘŚNIE POSTURALNE	MIĘŚNIE FAZOWE
1	Rozwój filogenetyczny	starsze	młodsze
2	Budowa morfologiczna	przewaga miocytów czerwonych	przewaga miocytów białych
3	Podstawowa funkcja w organizmie	statyczna, podporowa, stabilizująca	dynamiczna, motoryczna, ruchowa
4	Odpowiedzialność za ruchy	ciągłe lub powtarzalne, wymagające długotrwałego wysiłku	nagłe, o maksymalnym natężeniu wysiłku w krótkim odcinku czasu
5	zdolność do maksymalnego wysiłku w krótkim odcinku czasu	niska	wysoka
6	wytrzymałość wysiłkowa	znaczna, długotrwała	niewielka, krótkotrwała
7	Zdolność regeneracyjna	wysoka, szybka	niska, długotrwała
8	zapotrzebowanie na tlen i środki odżywcze w jedn. czasu	niskie	wysokie
9	stosunek zużycia tlenu w czasie wysiłku i spoczynku	niski - ok. 2:1	wysoki - ok. 8:1 (krótkotrwale mogą jednak działać beztlenowo)
10	reakcja na unieruchomienie	powolny ubytek siły i powolne zaniki	szybki ubytek siły, szybkie zaniki
11	Skłonność do wzmożonego napięcia i przykurczy	wysoka	nieznaczna
12	Reakcja na przewlekły stres	hiperaktywność, wzmożone napięcie i przykurcze	hipoaktywność, rozluźnienie, osłabienie, zaniki
13	Możliwość wypadnięcia ze stereotypu ruchowego	niewielka	wysoka
14	Udział świadomości w czynności mięśni	niekonieczny	konieczny
15	Wrażliwość na bodźce zewnętrzne	niska	wysoka

Główne mięśnie posturalne związane z czynnością kręgosłupa:

Na powierzchni tylnej ciała:

1. mięśnie krótkie szyjno-czaszkowe: proste i skośne,

2. mięśnie dźwigacze łopatek,

3. część górna mięśnia czworobocznego,

4. część szyjna i lędźwiowa mięśnia prostownika grzbietu,

5. mięśnie czworoboczne lędźwi,

6. mięśnie gruszkowate,

7. mięśnie napinacze powięzi szerokiej,

8. mięśnie półścięgniste i półbłoniaste,

9. mięśnie dwugłowe ud.

Na powierzchni przedniej ciała:

1. mięśnie żwacze,

2. mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe,

3. mięśnie pochyłe,

4. mięśnie piersiowe mniejsze,

5. mięśnie piersiowe większe - część mostkowa i żebrowa,

6. mięśnie skośne brzucha,

7. mięśnie biodrowo-lędźwiowe,

8. mięśnie krótkie przywodziciele ud,

9. mięśnie smukłe,

10. mięśnie proste ud.

Główne mięśnie fazowe związane z czynnością kręgosłupa:

1. głębokie zginacze szyi,

2. mięsień piersiowy większy - część obojczykowa,

3. mięśnie zębate przednie,

4. część dolna mięśnia czworobocznego,

5. mięśnie równoległoboczne,

6. część piersiowa prostownika grzbietu,

7. mięśnie proste brzucha,

8. mięśnie pośladkowe średnie i wielkie,

9. mięśnie długie przywodziciele ud,

10. mięśnie obszerne przyśrodkowe, boczne i pośrednie ud (głowy mięśnia czworobocznego uda).

Tkanka mięśniowa zbudowana jest z komórek (miocytów) wydłużonych, otoczonych blaszką podstawną, która wspólnie z tkanką łączną tworzy zrąb. Pochodzi z mezodermy. Wyróżnia się tkankę mięśniową: poprzecznie prążkowaną szkieletową, tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną sercową i tkankę mięśniową gładką.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana zbudowana jest z długich cylindrycznych komórek - włókien (miocyty). Średnica włókien wynosi od 10 do 100 μm, a długość od 1 mm do kilkudziesięciu cm. Włókna są owalne (obłe), na końcach zwężone lub rozdwojone. Każde włókienko okryte jest blaszką łącznotkankową - śródmięsną. Pęczek kilku lub wielu włókien okryty jest omięsną. Zespół pączków tworzy mięsień, okryty warstwą łącznotkankową - namięsną. Każde włókno zbudowane jest z elementarnej błony komórkowej (cytolemmy, plazmolemmy) - sarkolemmy, z cytoplazmy - sarkoplazmy (wypełniającej wnętrze komórki), z jąder komórkowych (od kilku do kilkuset), z sarkosomów (mitochondria), z retikulum sarkoplazmatycznego SR (retikulum endoplazmatyczne ER) i z włókienek kurczliwych - miofibryli. Zatem miocyty szkieletowe to polikariocyty. Jądra leżą obwodowo, przy sarkolemmie. Retikulum sarkoplazmatyczne jest systemem kanalików i cystern utworzonych przez błony elementarne. Jest to retikulum agranularne, czyli gładkie. Przylega do miofibryli i kontaktuje się z kanalikami T. W obszarze odcinków I leżą cysterny końcowe. W obszarze linii Z leżą kanaliki T, które wpuklają się do wnętrza miocytu prostopadle do powierzchni sarkolemmy. W odcinku A leżą kanaliki retikulum sarkoplazmatycznego, łączące zbiorniki (cysterny) końcowe. Układ złożony z 1 kanalika T i z dwóch cystern końcowych (przylegających) zwie się triadą. Należy pamiętać, że kanalik T jest wpukleniem sarkolemmy i służy do szybkiego przenoszenia pobudzenia w głąb komórki, do sarkomerów.

Retikulum sarkoplazmatyczne gromadzi wapń, niezbędny do skurczu. W trakcie pobudzenia wapń przenika do cytoplazmy (cytozolu). Sarkolemma w okolicach linii Z tworzy podłużne wgłębienia. Układ takich wpukleń nosi nazwę kostamerów. Miofibryle mają średnicę 1-2 μm. W mikroskopie polaryzacyjnym oraz w elektronowym, miofibryle wykazują naprzemienne poprzeczne prążkowanie (smugi jasne i ciemne), które udziela się całej komórce mięśniowej. Prążkowanie wynika z molekularnej budowy miofibryli.

Prążki ciemne określa się mianem odcinków anizotropowych (odcinki A, długości 6-14 nm), które są ciemniejsze optycznie, ponieważ załamują podwójnie światło. Prążki jasne noszą nazwę odcinków izotropowych (odcinki I, długości około 4 nm) i załamują pojedynczo światło, są więc optycznie jaśniejsze. Miofibryle zbudowane są z miofilamentów, ułożonych równolegle względem siebie. Wyróżniamy miofilamenty cienkie i miofilamenty grube. Każdy miofilament gruby otoczony jest przez 6 miofilamentów cienkich. W określonych odcinkach oba typy miofilamentów wchodzą między siebie. Przez część środkową odcinka A (anizotropowego) przebiega poprzecznie nieco jaśniejszy optycznie prążek H. Przez prążek H przebiega w samym środku prążek M. Natomiast przez środkową część odcinka I (izotropowego) przebiega poprzecznie ciemniejsza optycznie linia Z (prążek Z). Jest to linia graniczna. Odcinek leżący pomiędzy dwoma liniami Z nosi nazwę sarkomeru.

Sarkomer jest więc odcinkiem powtarzających się prążków. Szerokość sarkomeru wynosi 2-3 μm. Układ prążków każdego sarkomeru jest więc następujący: linia Z - połowa odcinka I (izotropowego, bo linia graniczna przebiega przez część środkową odcinka I) - cały odcinek A (anizotropowy) - połowa odcinka I - linia Z. Miofilamenty grube zbudowane są z miozyny. Miofilamenty cienkie zbudowane są z aktyny. Linie Z zbudowane są z białka alfa-aktyniny i deminy.

Odcinek A obejmuje więc miofilamenty grube (miozynowe) i miofilamenty cienkie aktynowe. Odcinek I utworzony jest tylko przez miofilamenty cienkie (aktynowe). Prążek H obejmuje tylko miofilamenty grube (nie dochodzą tam miofilamenty cienkie!). W prążku M. znajdują się miofilamenty grube połączone ze sobą mostkami “m” (o właściwościach kinazy kreatynowej).

Białka miofibrylowe. Aktyna obejmuje dwie frakcje białkowe. Pierwszą frakcję stanowi globularna aktyna G o masie cząsteczkowej 42 000 - 45 000 (42 - 45 kDa). Jest to monomer, który polimeryzuje w fibrylarną aktynę F (polimer, polipeptyd łańcuchowy). Do polimeryzacji niezbędna jest energia pochodząca z ATP. Miofilament cienki zbudowany jest z helikalnie skręconych łańcuchów aktynowych. Każdy miofilament cienki ma średnicę 5-8 μm i jest zahaczony w linii Z (prostopadle do niej).

Miozyna to białko (m. cz. wynosi 500 000 - 520 000 = 500 - 520 kDa) zbudowane z pałeczki (ogona) i z głowy. Pałeczka miozynowa utworzona jest z przez dwa alfa-helikalne łańcuchy (tworzą razem superhelisę) meromiozyny ciężkiej HMM (heavy meromyosin). Głowa to część łańcucha ciężkiego z dołączoną globularną meromiozyna lekką LMM (light meromyosin). Każdy łańcuch zakończony jest głową.

Meromiozyna ciężka wykazuje właściwości ATP-azy (adenozynotrójfosfatazy) i wiąże się z aktyną. Meromiozyna lekka z kolei ma zdolność polimeryzacji i organizowania miofilamentów grubych. Wspomniane białka m. stabilizują strukturę miofilamentów grubych. Na miofilamentach grubych istnieją mostki reagujące z aktyną.

Troponina występuje w miofilamentach cienkich, obok tropomiozyny i aktyny. Troponina zbudowana jest z trzech łańcuchów polipeptydowych (tworzą trzy centra troponinowe): TnC (centrum C) - wiążącego wapń Ca2+; TnT (centrum T) - wiążącego tropomiozynę; TnI (centrum I, inhibicyjne) - wiążącego aktynę i hamującego kontakt aktyny z miozyną.

Tropomiozyna jest białkiem fibrylarnym o masie 70 kDa (70 000), postaci superhelisy.

Molekularny mechanizm skurczu mięśnia szkieletowego. Proces skurczu jest skomplikowany, zwłaszcza przy uwzględnieniu ostatnich zdobyczy biologii molekularnej i biochemii. Przejrzyście można go jednak przedstawić w kilku punktach:

1. Depolaryzacja sarkolemmy powoduje otwarcie kanałów jonowych dla wapnia. Wapń przenika z SR do sarkoplazmy (cytozolu).

2. Wapń jest związany przez centrum C w troponinie. Zmienia to konformację troponiny. Tropomiozyna oddzielająca (w stanie spoczynku) aktynę od miozyny zostaje wciśnięta do rowka aktynowego. Następuje odsłonięcie aktywnego obszaru miozyny i aktyny.

3. Miozyna i aktyna reagują ze sobą tworząc labilny kompleks aktyno-miozyny. Aktywność ATP-azy aktyno-miozyny wyzwala energię w wyniku hydrolizy ATP (adenozynotrójfosforan). Warto jednak dodać, iż w stanie spoczynku głowa miozynowa posiada związane ADP-Pi. W chwili reakcji miozyny z aktyną najpierw zostaje uwolnione Pi, a potem ADP. Dopiero uwolnienie ADP zmienia kąt ustawienia głowy miozynowej w stosunku do miofilamentu aktynowego.

4. Kąt ustawienia głowy miozyny względem aktyny ulega zmianie z ostrego na skośny. Jest to powodem mikroprzesuwu (10-nm przesunięcie) aktyny względem miozyny. Efektem tego jest mikroskurcz.

5. Suma mikroskurczów w poszczególnych sarkomerach daje skurcz całego miocytu.

6. Przyłączenie ATP do głowy miozyny i wypompowanie wapnia poza cytozol zmienia konformację troponiny - wybija to tropomiozynę z rowka aktynowego. Tropomiozyna ponownie rozdziela miozynę od aktyny. Kąt ustawienia główki miozynowej staje się znów prosty. Innymi słowy przyłączenie ATP do miozyny powoduje uwolnienie aktyny przez dysocjację kompleksu aktyny z miozyną. W pewnym sensie ATP zajmuje miejsce aktyny w miozynie. W związku z przesuwaniem się miofilamentów aktynowych względem miofilamentów miozynowych w sposób przypominający ślizganie, Huxley i Hanson w latach sześćdziesiątych XX wieku stworzyli ślizgową teorię skurczu mięśni.

Tkanka mięśniowa gładka zbudowana jest z komórek wrzecionowatych. Komórki mają jedno jądro, leżące w środku komórki. Komórki - miocyty występują pojedynczo lub grupowo w tkance łącznej różnych narządów. Mogą też tworzyć duże mięśnie (ściana żołądka). Sarkolemma (błona komórkowa) wytwarza wgłębienia nazwane jamkami, odpowiedniki kanalików T w komórkach mięśniowych szkieletowych. Na wewnętrznej powierzchni sarkolemmy znajdują się ciałka gęste zawierające alfa-aktyninę. Pomiędzy ciałkami rozpięte są miofilamenty cienkie i grube. W sarkoplazmie znajdują się liczne filamenty desminowe, budujące cytoszkielet miocytu. Pomiędzy miocytami występują połączenia typu neksus. Miocyty unerwione są przez nerwy współczulne lub przywspółczulne.

Molekularny mechanizm skurczu miocytów gładkich. Depolaryzacja sarkolemmy powoduje otwarcie kanałów jonowych dla wapnia. Wapń przenika do cytozolu miocytu, gdzie jest związany przez białko kalmodulinę. Kompleks wapniowo-kalmodulinowy wiążę się z kinazą łańcuchów lekkich miozyny. Uaktywnia to kinazę, co przejawia się fosforylacją łańcuchów miozynowych. Zmienia to z kolei konformację makrocząsteczki, dzięki czemu następuje połączenie się główek miozynowych z aktyna. Miozyna uzyskuje właściwości ATP-azy, hydrolizując ATP. Wyzwolona energia zmienia położenie główki względem aktyny F. Ślizganie aktyny F względem miozyny przejawia się skurczem miocytu.

Tkanka mięśniowa serca zbudowana jest z komórek wydłużonych oraz z istoty międzykomórkowej utworzonej przez tkankę łączna właściwą. Komórki mięśniowe niekiedy ulegają fuzji przez co stają się dwujądrowe. Na powierzchni styku komórek mięśniowych ułożonych szeregowo jedna nad druga tworzą się wstawki. Ponadto komórki tworzą boczne odgałęzienia łączące się wzajemnie (szeregi połączone ze sobą bocznymi odgałęzieniami). Cytoplazma wypełniona jest miofibrylami i licznymi mitochondriami. Jądro leży centralnie. Mięsień sercowy reaguje na bodźce zgodnie z zasadą Bowditscha: “wszystko albo nic”. Bodziec musi być na tyle silny, aby wywołać skurcz całego mięśnia sercowego, będącego w przypadku serca jednością funkcjonalno-strukturalną (zespójnia czynnościowa). Zbyt słaby impuls nie wywoła skurczu. Zwiększanie siły bodźca również nie zwiększa stopnia skurczu. Porównując z mięśniem szkieletowym, tkanka mięśniowa sercowa wykazuje dłuższy okres refrakcji, czyli niewrażliwości na podnietę (0,3 s). Czas przewodzenia impulsu (pobudzenia) w mięśniu wynosi 0,5 m/s. W mięśniach szkieletowych szybkość przesyłania pobudzenia wynosi 13-14 m/s. Mięsień sercowy posiada własne miogenne ośrodki bodźcotwórcze i bodźcoprzewodzące.

UKŁAD LIMFATYCZNY

Każda komórka organizmu żywego aby utrzymać się przy życiu musi mieć zapewnione dostarczanie tlenu i pokarmu. W przenoszeniu tych substancji bierze udział krew i limfa.

Układ krążenia tworzą naczynia krwionośne (jest to układ zamknięty):

• żyły,

• tętnice,

• naczynia włosowate,

• serce.

Naczynia krwionośne, wypełnione są stosunkowo szybko płynącą krwią. Stanowią naturalne drogi, którymi płyny ustrojowe dostarczane są do wszystkich najdrobniejszych części organizmu.

Rola krwi w organizmie:

• odżywcza (dostarcza wszystkim komórkom tlen pobrany z pęcherzyków płucnych, substancje odżywcze pobrane z jelit oraz wodę),

• odprowadzająca (do narządów wydalniczych CO2, oraz szkodliwe produkty przemiany materii),

• rozprowadzająca (substancje wytwarzane w organizmie),

• odpornościowa (bierze udział w zjawiskach obronnych i odpornościowych),

• regulacyjna (wyrównuje temperaturę ciała, utrzymuje stały skład środowiska wewnętrznego),

• zabezpieczającą (krzepnięcie krwi).

Krew wraz z płynem tkankowym - limfą tworzą naturalne środowisko wewnętrzne ustroju. Układ limfatyczny ma za zadanie odprowadzanie płynów z przestrzeni międzykomórkowych poprzez węzły chłonne i drogą przewodów chłonnych doprowadzenie ich do układu żylnego. Układ limfatyczny (układ chłonny) jest otwartym układem naczyń i przewodów, którymi płynie limfa (chłonka). Naczynia chłonne wypełnione są wolniej krążącą chłonką (limfą).

Składa się:

• z naczyń chłonnych włosowatych,

• naczyń limfatycznych,

• narządów i węzłów chłonnych,

• przewodów i pni chłonnych.

Naczynia i węzły chłonne poszczególnych części ciała można podzielić na powierzchowne i głębokie. Układ naczyń limfatycznych bierze początek w przestrzeniach międzykomórkowych. Ściany tych naczyń są cienkie i wiotkie, przypominają budową żyły; zastawki naczyń limfatycznych są gęściej rozmieszczone. Dzięki temu limfa płynie tylko w jednym kierunku. Z przestrzeni międzykomórkowej, a następnie płynie przez naczynia limfatyczne włosowate, węzły chłonne, pnie limfatyczne do odpowiednich żył; Pnie limfatyczne zbierają limfę z mniejszych naczyń i odprowadzają do żył, później limfa wraca po oczyszczeniu w węzłach chłonnych do krwiobiegu.

Limfa (chłonka) jest to bezbarwny płyn (o żółtawym zabarwieniu). Skład limfy jest zbliżony do osocza krwi. Zawiera ona białka, tłuszcze, wodę, sole mineralne oraz duże ilości białych ciałek krwi (2-20 G/l), bez zdolności do podziału. Głównym składnikiem są limfocyty. W 1 mm - 2 tyś. - 20 tyś. Głównym źródłem limfy jest przesącz z osocza krwi, wydzieliny komórek i przewodu pokarmowego. Limfocyty T, produkowane w grasicy oraz w części przykorowej węzłów limfatycznych  Limfocyty B, wytwarzane w grudkach chłonnych, migdałkach dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i śledziony oraz szpiku kostnego.

Rola limfy w organizmie:

• odpornościowa (w węzłach limfatycznych powstają białe ciałka krwi)

• neutralizująca (zobojętnianie ciał obcych dla organizmu)

• odprowadzająca (limfę z powrotem do krwi)

Narządy limfatyczne:

• migdałki

• grudki chłonne, samotne i skupione, grudki wyrostka robaczkowego,

• węzły limfatyczne na drodze naczyń chłonnych

• grasica,

• śledziona

Pnie limfatyczne:

• pień lędźwiowy

• pnie jelitowe

• pnie śródpiersiowe

• pnie podobojczykowe

• pnie szyjne

Węzeł chłonny z zewnątrz otacza torebka łącznotkankowa, która wpukla się do jego wnętrza, wytwarzając przegrody, stanowiące rodzaj rusztowania dla miąższu węzła. W miąższu węzła wyróżniamy część korową leżącą na obwodzie i rdzenną, położoną centralnie. W korze znajdują się grudki chłonne z ośrodkami rozrodczym. Należy podkreślić, że naczynia i węzły chłonne znajdują się w każdym zakątku organizmu człowieka.

węzły chłonne szyi:

• podbródkowe,

• podżuchwowe,

• szyjne przednie powierzchowne i głębokie (np.: przedkrtaniowe, tarczowe przed- i przytchawiczne)

• szyjne boczne powierzchowne i głębokie (lezące wzdłuż przebiegu żyły szyjnej wewnętrzne),

• nadobojczykowe

• zagardłowe.

węzły chłonne w obrębie głowy:

• potyliczne,

• sutkowe,

• przyuszne powierzchowne i głębokie

• twarzowe:

• policzkowe,

• nosowo-wargowe,

• jarzmowe,

• żuchwowe.

Chłonka przepływa w naczyniach chłonnych dzięki:

• rytmicznym skurczom dużych naczyń chłonnych

• skurczom mięśni szkieletowych

• ujemnemu ciśnieniu w klatce piersiowej w czasie wdechu

• dzięki zastawkom w naczyniach chłonnych, one nie pozwalają chłonce cofnąć się i zapewniają jej jednokierunkowy przepływ.

• Pulsacyjnym ruchom tętnic w sąsiedztwie naczyń chłonnych

• Substancjom które zwiększają przepuszczalność ścian naczyń włosowatych

• Substancjom, które powodują skurcz mięśni gładkich i nasilają wypływ chłonki z jelit

Naczynia chłonne z obu kończyn dolnych z węzłów chłonnych pachwinowych przenoszą chłonkę do jamy brzusznej gdzie uchodzą do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych oraz do węzłów trzewnych do pnia jelitowego który łączy się z pniami lędźwiowymi. Z pnia lędźwiowego chłonka przechodzi do przewodu piersiowego.

Przewód piersiowy to główne naczynie chłonne ustroju zbiera chłonkę z całej dolnej części ciał człowieka oraz z górnej lewej połowy do przewodu dochodzą naczynia chłonne z

-śródpiersia,

-pnie z lewej połowy głowy i szyi

-lewej kg

Przewód chłonny prawy - drugie główne naczynie chłonne- do niego napływa chłonka z prawej połowy ciała:

• z prawej połowy klatki piersiowej,

• pnia chłonnego szyjnego prawego,

• prawej części głowy,

• prawej kg.

Układ limfatyczny dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu jest w nieustającym ruchu. Według prawa Starling'a - ilość powstającego płynu jest determinowana przez cztery czynniki:

• aktywne ciśnienie onkotyczne,

• aktywne ciśnienie hydrostatyczne,

• wielkość powierzchni przesączania

• i jej przepuszczalność dla makromolekuł.

Zaburzenia pracy układu limfatycznego

Czynniki zwiększające powstawanie zwiększonej ilości płynu śródmiąższowego to :

• zwiększone ciśnienie hydrostatyczne w kapilarach

• zwiększone ciśnienie onkotyczne w tkance śródmiąższowej

• zwiększona przepuszczalność ściany naczyń

• zwiększenie przepływu w naczyniach włosowatych w jednostce czasu

Obrzęk - stan nadmiernego wytwarzania lub wadliwego wchłaniania płynów w przestrzeniach międzykomórkowych - prowadzi do jego nagromadzenia się w tkankach. Obrzęki mogą mieć charakter umiejscowiony lub uogólniony.

Obrzęki uogólnione:

• sercopochodne

• pochodzenia: wątrobowego, nerkowego, hormonalnego

• uwarunkowane ciś. onkotycznym osocza

• o etiologii złożonej

• idiopatyczne o niejasnej etiologii

• polekowe

Obrzęki umiejscowione:

• zapalne - wywołane czynnikami: zakaźnymi, fizycznymi, chemicznymi,

• alergiczne

• zakrzepowe zapalenie żył

• obrzęki limfatyczne

Terapia w obrzękach jej elementami składowymi są:

• dbałość o higienę skóry

• ćwiczenia rehabilitacyjne

• stosowanie pończoch i rękawów uciskowych oraz bandażowanie wielowarstwowe
  (w zależności od stopnia nasilenia obrzęku )

• masaż limfatyczny

Układ nerwowy

Składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych. Obwodowy układ nerwowy tworzą korzenie rdzeniowe i nerwy obwodowe. Układ ten zabezpiecza odbiór doznań czuciowych oraz przewodzi pobudzenia z ośrodków nerwowych (rdzeń, mózg) do narządów wykonawczych (mięśni, gruczołów dokrewnych).

Nerwy obwodowe zbudowane są z włókien nerwowych:

• ruchowych,

• czuciowych

• autonomicznych.

Neuron, komórka nerwowa, neurocyt, razem ze swoimi wypustkami - dendrytami, których jest zazwyczaj więcej niż jeden i zawsze jednym neurytem (aksonem), przystosowana do przewodzenia i przetwarzania, a także wytwarzania bodźców nerwowych. Charakteryzuje się tym, że przewodzi bodźce zawsze w jednym kierunku od dendrytów do ciała komórki (perikarionu) i z komórki dalej przez neuryt (wypustkę osiową).

Akson, neuryt, włókno osiowe (nerwowe), wypustka neuronu, zwykle długa (od kilku mikrometrów do ponad 1 m), przez którą przewodzone są i przekazywane dalszym komórkom impulsy nerwowe. Pęczek tysięcy aksonów tworzy nerw. Akson otoczony jest osłonką mielinową, czyli rdzenną i osłonką Schwanna (osłonki nerwowe). Włókna nerwów obwodowych różnią się od włókien znajdujących się w ośrodkowym układzie nerwowym obecnością osłonki Schwanna. Na tej podstawie rozróżnia się w nerwach włókna mielinowe (rdzenne) i włókna bezmielinowe (bezrdzenne).

Włókna nerwowe podzielone są zarówno pod względem morfologicznym jaki i czynnościowym. Morfologiczne kryteria podziału odnoszą się do budowy, średnicy oraz miejsca występowania w ukł. nerwowym.

Czynnościowy podział :

• włókna dośrodkowe (aferentne)

• włókna odśrodkowe (eferentne)

Uwzględniając podział morfologiczny i czynnościowy wyróżniamy:

• włókna grupy A : posiadają osłonkę mielinową -należ do nich aferentne (przewodzące czucie) oraz eferentne (somatyczne)

• włókna grupy B : posiadają osłonkę mielinową - należą do ukł. autonomicznego

• włókna Cs : włókna współczulne zwojowe bez osłonki mielinowej

• włókna C d.r. : włókna aferentne bez osłonki mielinowej. Przewodzą niektóre rodzaje czucia, czucie bólu.

Przewodnictwo nerwowe

Jedną z podstawowych właściwości komórek nerwowych jest zdolność do wytwarzania i przewodzenia pobudzeń nerwowych. Szybkość przewodzenia pobudzeń elektrycznych zależy od średnicy włókien nerwowych.

• włókna grube A 20-120 m/sek.,

• włókna średnie B 3 - 15 m/sek.,

• włókna cienkie C 0,5 - 2,0 m/sek.

Szybkość przewodzenia w nerwach obwodowych maleje przy obniżaniu temperatury lub w trakcie niedokrwienia nerwu, a także wskutek działania różnych czynników uszkadzających (urazy, zatrucia, zaburzenia przemiany materii np. w cukrzycy)

Miejsca palpacji nerwów obwodowych w kończynach

Nerw promieniowy

• Boczna strona ramienia, bocznie od bocznej głowy mięśnia trójgłowego ramienia.

• Na głowie kości promieniowej od strony dłoniowej, bocznie od ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia, tuz poniżej zgięcia łokcia.

• Gałąź powierzchowna, w tabakierce kciuka, bardziej po stronie przyśrodkowej.

Nerw łokciowy

• Wewnętrzna strona ramienia, przyśrodkowo do mięśnia dwugłowego ramienia.

• W bruździe nerwu łokciowego na kości ramiennej.

• Od strony dłoniowej i pośrodkowej, na głowie kości łokciowej, jeden centymetr proksymalnie od kości grochowatej, w linii przebiegającej przyśrodkowej

Nerw pośrodkowy

• Wewnętrzna strona ramienia, przyśrodkowo do mięśnia dwugłowego ramienia.

• Przyśrodkowo i nieco pod ścięgnem mięśnia dwugłowego, tuz nad zgięciem łokcia.

• Pomiędzy ścięgnami mięśni: zginacza promieniowego nadgarstka i dłoniowego długiego, ok. 1-1,5 cm proksymalnie od linii zgięcia nadgarstka.

Nerw kulszowy

• W okolicy pośladka, w 1/3 odległość od guza kuszowego do krętarza większego (1/2 odległości między guzem kulszowym a kolcen biodrowym tylnym górnym.

Nerw piszczelowy

• W okolicy podkolanowej, nieco bocznie (płytko)

• Pomiędzy kostką przyśrodkową i ścięgnem Achillesa

Nerw strzałkowy

• W okolicy podkolanowej, przyśrodkowo od ścięgna mięśnia dwugłowego uda

• Główka strzałki od tyłu, bocznie

• W pierwszej przestrzeni międzykostnej na grzbiecie stopy

Nerw udowy

• Przyśrodkowo od mięśnia krawieckiego, pod więzadłem pachwinowym, pod mięśniem czworogłowym uda przed przywodzicielami.

Nerw trójdzielny - najgrubszy nerw mózgowy. Tworzą go włókna czuciowe i włókno ruchowe V. Unerwia powłoki i głębokie części twarzy. Nerw ruchowy unerwia mm poruszające żuchwą.

Zwój n. trójdzielnego - leży w pobliżu części skalistej k. skroniowej, ze zwoju odchodzą trzy duże gałęzie:

• nerw oczny (czuciowy): n. czołowy, n. nosowo - rzęskowy, n. łzowy

• nerw szczękowy (czuciowy): unerwia czuciowo zęby

• nerw żuchwowy: oprócz włókien czuciowych zawiera włókno ruchowe V.

.

Nerw twarzowy - jest VII nerwem czaszkowym unerwiającym mięśnie mimiczne (poza mm. dźwigaczem powieki górnej) m. szeroki szyi brzusiec tylny m. dwubrzuścowego. Jądro ruchowe
n. twarzowego stanowi grupa komórek w moście będąca początkiem neuronu dolnego nerwu twarzowego. Jądro połączone jest z korą mózgową za pośrednictwem włókien stanowiących neuron górny

WYBRANE RODZAJE MASAŻU LECZICZEGO

MASAŻ IZOMETRYCZNY

Masaż izometryczny stosowany jest gdy chcemy wpłynąć na przyrost masy i siły mięśni. Według toku masażu możemy jego przebieg opisać w trzech fazach:

Faza przygotowawcza, czas wykonania około 8 minut.

W fazie tej wykonuje się masaż klasyczny wybranego mięśnia lub grupy mięśniowej, stosując techniki : głaskanie, rozcieranie, ugniatanie. Celem tej fazy jest uzyskanie przekrwienia mięśnia, przygotowanie go do wysiłku fizycznego, pobudzenie eksteroreceptorów i proprioreceptorów.

Faza właściwa,

W tej fazie wyróżniamy dwa etapy:

• na mięśniu znajdującym się w skurczu izometrycznym w zależności od stopnia zaniku mięśnia stosujemy techniki: rozcieranie , wibracje, ugniatanie lub oklepywanie. Wykonujemy je intensywnie i energicznie. Czas trwania - etapu skurczu - 5 -20 sekund.

• w przerwach między skurczami stosuje się wstrząsanie w celu rozluźnienia mięśnia. Czas przerwy powinien wynosić dwukrotną ilość czasu skurczu - około 30 sekund.

Cykl skurczu i przerwy powtarza się 6-12 razy w czasie jednego zabiegu.

Faza końcowa .

W fazie końcowej wykonuje się masaż klasyczny o charakterze odprowadzającym, technikami : głaskanie, ugniatanie, wstrząsanie. Wykonujemy masaż trwający około 5 minut, w celu zmniejszenia powysiłkowego napięcia mięśnia i odprowadzenia produktów przemiany materii nagromadzonych w tkankach podczas beztlenowego wysiłku izometrycznego mięśnia.

Masaż izometryczny można stosować codziennie przez okres miesiąca lub trzy razy w tygodniu przez okres trzech miesięcy.

MASAŻ KONTRALATERALNY

Masaż kontralateralny stosuje się przy wszystkich schorzeniach związanych z unieruchomieniem chorych np. w opatrunku gipsowym. Masaż wykonuje się na kończynie przeciwnej - zdrowej. Zjawisko masażu i ćwiczeń kontralateralnych związane jest ze skrzyżowaniem naczyniowo- ruchowych odruchów fizjologicznych.

Powoduje:

• aktywację przepływu krwi w kończynie chorej.

• szybsze gojenie kończyny chorej.

• lepsze dotlenienie tkanek kończyny chorej.

• może przyspieszyć zrost kostny średnio o dwa tygodnie (zapobiegając zmianom charakterystycznym przy długotrwałym unieruchomieniu).

• siła i masa mięśni nie zmienia się.

• jest jednym z korzystniej działających bodźców biologicznych wykorzystywanych
  w leczniczym usprawnieniu związanym z unieruchomieniem.

Wykonanie - wykonuje się:

• bardzo intensywnie

• na granicy odczuwania bólu (jest to bezwzględny warunek wystąpienia przerzutu funkcjonalnego.

Techniki - stosuje się:

• rozcieranie

• ugniatanie: intensywnie ruchem okrężnym; ruchem przesuwania

• oklepywanie: siekanie; uderzanie

2 razy dziennie przez 6 dni w tygodniu

czas trwania - 8 - 12 min.(w zależności od masowanej części ciała i stanu pacjenta).

MASAŻ SEGMENTARNY

Masaż segmentarny - zespół mechanicznego oddziaływania stosowany w celu świadomego odruchowego wpływu na wszystkie tkanki i ich zmiany chorobowe. Masaż segmentarny opiera się na powiązaniach między pewnymi obszarami skóry, tkanki podskórnej, tkanki mięśniowej, tkanki łącznej, a naczyniami i narządami wewnętrznymi, które unerwione są z tego samego segmentu rdzenia kręgowego.

Główne założenie masażu segmentarnego - opracowanie każdej odruchowej zmiany tkankowej przez zastosowanie najwłaściwszych technik. Przed przystąpieniem do masażu przeprowadzamy wywiad na temat rodzaju dolegliwości oraz badamy palpacyjnie występowanie zmian odruchowych.

Skóra / strefy Haeda /- stwierdzamy występowanie :

• podwyższona wrażliwość na ból - pacjent odczuwa bez stosowania bodźców dotykowych : mrowienie, swędzenie, pieczenie.

• podwyższona wrażliwość na dotyk tzw. przeczulica - delikatny ucisk fałdu skóry pacjent odbiera jako tępy ból uciskowy bądź mocno piekący ból, lub takie uczucie może też wystąpić przy przesuwaniu skóry.

• powierzchowne zwiększenie napięcia skóry - wykonujemy szybkie głaskanie opuszkami palców, na skórze powstaje tzw. dermografizm. Dermografizm czyli zabarwienie tkanki skórnej .Bladoczerwone jest w normalnym stanie. Ciemnoczerwone o ograniczonym charakterze w ostrych stanach chorobowych. Ciemnoczerwone o rozlanym charakterze świadczy o chorobie przewlekłej.

Lokalizacja poszczególnych segmentów skórnych

C2 - potylica, małżowiny uszne

C3 - kark, szyja, VII kręg szyjny, mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowaty,

wcięcie szyjne rękojeści mostka

C4 - obojczyk, górny brzeg łopatki, wyrostek barkowy łopatki

C5 - powierzchnia mięśnia naramiennego

C6 - kciuki

C7 - palce III

C8 - palec mały

Th5 - sutek u mężczyzny

Th6 - dolny kąt łopatki

Th7 - wyrostek mieczykowaty mostka

Th9 - dolny brzeg kąta żebrowego

Th10 - pępek

Th11 - grzebień biodrowy

Th12 - górny brzeg kości krzyżowej

L1 - kolec biodrowy przedni górny, pachwiny, spojenie łonowe

L2 - moszna, wargi sromowe większe

L3 - krętarz większy kości udowej

L4 - strona przednia stawu kolanowego (rzepka)

L5 - paluch

S l - pięta, kostka boczna i przy środkowa stawu skokowego

S2 - prącie, łechtaczka.

Tkanka łączna

Tkankę łączną bada się poddając tkankę ocenie wzrokowej i palpacyjnej ustalając przesuwalność między skórą, a tkanką podskórną, a powięzią. W przebiegu chorób narządów wewnętrznych przesuwalność tkanki łącznej jest ograniczona.

• płaskie przesuwanie,

• przesuwanie za pomoca fałdu skórnego.

Tkanka mięśniowa /strefy Mackenziego/ stwierdzamy zaburzenia:

• podwyższona wrażliwość bólowa - tkanka mięśniowa odbierana jest jako ból mięśniowy lub zmęczenie mieśnia.

• przeczulica dotykowa - ból podczas unoszenia mięśnia.

• wzmożone napięcie mięśniowe - płaskie , twarde napięcie mięśnia lub grupy mięśniowej.

Punkty bólowe okostnej:

Występują zwłaszcz w okolicy bezpośeredniego kontaktu ze skórą, są to miejsca wrażliwe na dotyk:

• obrzmienie okostnej,

• wklęśnięcie okostnej.

Punkty maksymalne:

Miejsca o szczególnej wrażliwości na ból, mogą znajdować się we wszystkich tkankach: skóra, mięsień, tkanka łączna, okostna. Nie pokrywają się ze strefami Head'a i Mc kenziego. Punkty te badamy za pomocą kulki metalowej o średnicy 1 cm lub opuszki palca przesuwając po okolicy zmian chorobowych.

ZASADY I WARUNKI OBOWIĄZUJĄCE PODCZAS WYKONYWANIA

MASAŻU SEGMENTARNEGO

1. Masaż segmentarny rozpoczynamy zawsze od opracowania kręgosłupa

2. Należy zachować odpowiednie kierunki masując poszczególne części ciała, np.:

kręgosłup - z dołu do góry

grzbiet - jw. oraz od linii pachowej środkowej do kręgosłupa.

3. Masaż nie powinien sprawiać choremu bólu - nie należy przekraczać granicy bólu.

4. Pierwsze masaże wykonujemy delikatnie, aby przygotować poszczególne tkanki do masażu zasadniczego.

5. Zabiegi terapii segmentarnej wykonujemy w pozycjach leżącej i siedzącej.

6. Przed przystąpieniem do terapii segmentarnej w poszczególnych jednostkach chorobowych musimy najpierw wyszukać wszystkie zmiany odruchowe w tkankach oraz punkty maksymalne.

7. Przy pierwszych zabiegach likwidujemy napięcie w segmentach położonych niżej, następnie masujemy segmenty położone wyżej.

8. W pierwszej kolejności usuwamy napięcia powierzchniowe a później strefy napięć głębiej położonych.

9. Nie używamy środków poślizgowych.

PRZECIWWSKAZANIA DO MASAŻU SEGMENTARNEGO

• wszystkie stany chorobowe temperaturą powyżej 38 stopni

• nowotwory

• tętniaki

• świeże zakrzepy

• ostre i podostre stany zapalne

• tendencje do krwotoków

• przewlekłe choroby zakaźne

• ostre bakteryjne zapalenie skóry

• niewydolność krążenia

• stany zawałowe.

TECHNIKI MASAŻU SEGMENTARNEGO

Obok technik z masażu klasycznego stosuje się tzw. techniki specjalne:

• Chwyt przyśrubowania(śrubowania) - przesuwanie tkanki masowanej palcami V, IV, III do przeciwstawnego kciuka, stosowany przy masażu mięśni przykręgosłupowych. Stanowi połączenie techniki głaskania , rozcierania i ugniatania.

Chwyt ten powoduje szybkie przekrwienie mięsni grzbietu i mięśni przykręgosłupowych, pobudza zakończenia nerwów w mięśniach, pobudza mięśnie i zwiększa ich napięcie (wskazany u osób starszych).

• Chwyt rolowania - przesuwanie tkanki masowanej odwiedzionymi kciukami obu dłoni, stosowany do masażu mięśni przykręgosłupowych oraz mięśni grzbietu. Możemy na grzbiecie wykonywać rolowanie podłużne i poprzeczne. Chwyt ten jest połączeniem głaskania, rozcierania posuwistego oraz ugniatania.

Działa pobudzająco na zakończenia nerwów w skórze oraz powoduje szybkie przekrwienie tkanki łącznej i mięśni powierzchownych.

• Chwyt piłowania - piłowanie duże (wew. krawędziami dłoni) i piłowanie małe(zew. krawędziami dłoni), to rozcieranie tkanki między brzegami łokciowymi lub promieniowymi dłoni, stosowany szczególnie przy masażu kręgosłupa i mięśni grzbietu, ale może być wykonywany na innej części ciała jak: bark, łydka, kończyny, podudzie-strona zginaczy, udo-zginacze i prostowniki. Chwyt piłowana jest połączeniem głaskania i rozcierania posuwistego.

Wpływa na rozluźnienie napięcia mięśniowego, napięć w tkance skórnej i łącznej, powoduje szybkie przekrwienie miejscowe. Chwyt ten wykonywany dogłowowo poprawia ukrwienie.

• Chwyt posuwania - krótkie posunięcia tkanki masowanej opuszkami palców, stosowany na mięśniach przykręgosłupowych, jest połączeniem głaskania i ugniatania posuwistego, służy do masażu mięśni powierzchownych oraz tkanki skórnej.

Chwyt posuwania zmniejsza wzmożone napięcie mięśniowe. Pobudza zakończenia nerwowe w skórze, doprowadza do przekrwienia tkanki łącznej i powierzchownych mięśni.

• Chwyt podłopatkowy - to chwyt który na mięsień podłopatkowy działa jak ugniatanie, zmniejszając jego napięcie. W trakcie tego chwytu możemy wykonywać:

• rozcieranie okolicy podłopatkowej i kąta dolnego łopatki, powodując poprawę ukrwienia i zmniejsza ich napięcie.

• wibrację normalizując napięcie mięśnia podłopatkowego.

• Chwyt nadkolczysty(międzykolczysty) - rozcieranie okolic wyrostków kolczystych przez uchwycenie między palec II, III i kciuk obu rąk, stosowany wzdłuż wyrostków, jest połączeniem rozcierania z ugniataniem powierzchniowym.

Powoduje w krótkim czasie maksymalne przekrwienie skóry i tkanki łącznej. Dzięki niemu dochodzi do poprawy odżywienia i ukrwienia wiązadeł międzykolcowych, nadkolcowych. Chwyt ten działa rozluźniająco na tkankę skórną i łączną okolicy przykręgosłupowej.

• Chwyt sprężynowania klatki piersiowej - wykonywany w końcowej fazie wydechu przez zwolnienie ucisku na klatce piersiowej, powoduje rozluźnienie zrostów opłucnej, zwiększa wentylację płuc i utrzymuje prawidłową ruchomość klatki piersiowej. Działa na mięśnie klatki piersiowej, obręczy barkowych, okostną żeber. Sprężynowanie powoduje rozluźnienie mięśni oddechowych oraz zmniejsza napięcie mięśni klatki piersiowej.

• Chwyt biodrowy - polega na kolistym lub posuwistym rozcieraniu wewnętrznych płaszczyzn kości biodrowej wzdłuż grzebienia biodrowego, służy do zmniejszenia napięcia w obrębie miednicy i lędźwi, powoduje zmniejszenie wzmożonego napięcia miednicy małej powodując lepsze ukrwienie tej okolicy.

• Chwyt wstrząsanie miednicy - powoduje zmniejszenie napięcia mięśni i tkanki łącznej w obrębie miednicy, jest połączeniem wibracji i wstrząsania.

Przykład metodyki masażu segmentarnego

Choroby kręgosłupa.

W procesach chorobowych występują ograniczone zmiany głównie w segmentach objętych chorobą, chociaż mogą występować i w innych segmentach z uwagi na zaburzenia statyczne kręgosłupa spowodowane chorobą.

Segmentarne zmiany występują w:

SZM:

• m. płatowy głowy,

• m. czworoboczny,

• m. prostownik grzbietu,

• m. pośladkowy wielki,

• m. biodrowo-lędźwiowy

- SZO: kość krzyżowa, kość kulszowa, wyrostki kolczyste żebra, kość biodrowa, łopatki, mostek, krętarz kości udowej, spojenie łonowe

- PM: zależnie od umiejscowienia zmian chorobowych występują lokalne zmiany w tkance łącznej i mięśniach.

Technika masażu

1. Określenie zmian odruchowych w poszczególnych tkankach.

2. Masaż kręgosłupa

3. Masaż grzbietu po obu stronach

4. Masaż kości krzyżowej

5. Masaż pośladków

6. Masaż okolicy łopatkowej po obu stronach

7. Masaż mięśni czworobocznych oraz głębszych w okolicach karku

8. Masaż mięśni biodrowo-lędźwiowych. Po kilku zabiegach wprowadzamy chwyt na mięśnie ..

9. Wstrząsanie miednicy

10. Masaż mostka

11. Masaż mięsni międzyżebrowych

12. Sprężynowanie klatki piersiowej


Uwagi do masażu

1 Masaż przeprowadzamy 3 razy w tygodniu.

2. Czas trwania jednego zabiegu wynosi 25 - 35 minut.

3. Jeżeli 10 zabiegów nie zlikwiduje zmian odruchowych, leczenie należy przedłużyć o następne 10 masaży.

4. W razie wykonania zbyt dużej liczby zabiegów możemy spowodować wystąpienie nowych zmian odruchowych. Należy zastosować przerwę 14-dniową, po której możemy przystąpić do następnej serii masaży.

Przesunięcia odruchowe mogące wystąpić w czasie wykonywania masażu:

1. Przy rozcieraniu mięśni nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego może wystąpić zdrętwienie lub mrowienie kończyny górnej.

Należy wykonać masaż okolicy dołu pachowego (rozcieranie)

2. Podczas masażu karku i segmentów szyjnych mogą wystąpić bóle i zawroty głowy.

Powinno się przeprowadzić masaż skroni (rozcieranie) oraz głaskanie powiek.

3. U chorych ze schorzeniami serca, przy masażu pasma dolnego mięśnia czworobocznego po stronie lewej, może wystąpić napad dusznicy bolesnej.

Zaleca się wykonanie masażu okolicy mostkowej po stronie lewej (głaskanie, rozcieranie) oraz masażu dolnego brzegu klatki piersiowej od linii mostkowej do kręgosłupa (głaskanie, rozcieranie, wibracja).

4. Masaż połączeń mostka z żebrami może wywołać uczucie pragnienia i dławienia.

Należy przeprowadzić masaż okolicy wyrostka kolczystego VII kręgu szyjnego (głębokie głaskanie, rozcieranie).

5. U chorych ze schorzeniami żołądka, po masażu mięśnia podgrzebieniowego lewego mogą wystąpić bóle żołądka.

Wskazany jest masaż dolnego brzegu klatki piersiowej po stronie lewej (głaskanie, rozcieranie, wibracja) oraz masaż dolnej części klatki piersiowej do mostka (głaskanie, rozcieranie).

6. Przy masażu grzbietu (części dolnej) oraz miednicy mogą wystąpić bóle w okolicy pęcherza moczowego.

Konieczny jest masaż powłok brzusznych.

Przesunięcia odruchowe mogące wystąpić w zespołach bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego

• Przy masażu punktów maksymalnych ma mm. czworobocznych lędźwi mogą wystąpić bole podbrzusza i pęcherza moczowego.

Należy wykonać masaż okolic kolców biodrowych przednich górnych, spojenia łonowego oraz podbrzusza stosując głaskanie i rozcieranie.

DRENAŻ LIMFATYCZNY

Drenaż limfatyczny to zabieg fizykalny, który przez zastosowanie odpowiednich technik pozwala na usprawnienie przepływu limfy Służy również likwidacji obrzęków, wysięków limfatycznych, jak również obrzęków zastoinowych, zapalnych i onkotycznych. Skraca czas resorpcji wysięków. Przeciwdziała powstawaniu chorób wywołanych zastojem chłonki.

Celem drenażu limfatycznego

• jest usprawnienie przepczlywu chłonki w układzie limfatycznym, tzn. od naczyń chłonnych włosowatych do ujść żylnych,

• poprawa warunków do produkcji limfocytów, transportu wody i soli mineralnych,

• likwidacja obrzęków.

Twórcą drenażu limfatycznego Emil Vodder - duński lekarz, opublikował w 1934 drenaż limfatyczny. Masaż ten bardzo szybko zyskał uznanie i stosowany jest do dnia dzisiejszego zarówno jako masaż ogólny, jak i metoda pielęgnacji twarzy. Opracowana przez Voddera metoda masażu była efektem 25 lat studiów i badań klinicznych.

Zasady stosowania masażu limfatycznego:


1. Drenaż limfatyczny wykonujemy zgodnie z wskazaniami i przeciwwskazaniami. Wymagana jest konsultacja lekarska przed rozpoczęciem masaży (zbyt wczesne rozpoczęcie może doprowadzić do zaostrzenia stanu!).


Wskazania do wykonywania drenażu limfatycznego:


• obrzęki zastoinowe, limfatyczne (pierwotne i wtórne)

• wysięki, obrzęki pourazowe (spowodowane urazami mechanicznymi, zabiegami chirurgicznymi)

• obrzęki żylno - limfatyczne związane z niewydolnością dynamiczną naczyń chłonnych i żylnych

• usunięcie węzłów chłonnych

• obrzęki tłuszczowe, cellulit (zaburzenie pracy układu limfatycznego)

• u osób z obniżoną odpornością na infekcję (w fazie zdrowia)


Przeciwwskazania do wykonywania drenażu limfatycznego:


• ostre zapalenia wirusowe i bakteryjne

• ostre zapalenie tkanki podskórnej i stany zapalne żył (zatorowo-zakrzepowe)

• choroby zakaźne

• epizod zakrzepicy żył głębokich w przeciągu ostatniego pół roku

• obrzęki i wysięki w przebiegu ostrych stanów zapalnych

• zmiany alergiczne, grzybice, otwarte rany na skórze

• niewyrównana niewydolność serca (niewydolność prawokomorowa)

• niewydolność krążenia w stadium III i IV NYHA

• ciąża

• epilepsja

• ciężkie zmiany arteriosklerotyczne np.:w cukrzycy

Przeciwwskazania względne:

• choroby nowotworowe układu chłonnego

• nowotwory - ich przerzuty

• zespół żyły głównej górnej

2.  Pozycja pacjenta podczas drenażu.

Pacjent powinien przyjąć pozycję (drenażową), która ułatwi odpływ chłonki z drenowanej części ciała, podczas drenażu kończyn górnych, dolnych i głowy powinny być one znacznie uniesione w stosunku do tułowia, a kończyny dodatkowo zgięte pod niewielkim kątem w stawach, co zmniejszy napięcie mięśni ułatwiając odpływ krwi.

3. Kierunek wykonywania masażu.

Drenaż wykonujemy od obwodu w kierunku ujść żylnych.

W celu ułatwienia odpływu chłonki do układu krwionośnego należy najpierw udrożnić pnie limfatyczne
i węzły chłonne leżące przy ujściu żylnym, a następnie stopniowo, zachowując odpowiedni kierunek opracowywać dalsze części. Przetoczenie limfy z obwodu w innej kolejności będzie bardzo utrudnione
i w pewnym sensie ograniczone.

4. Stosowane techniki.

Techniki drenażu należy wykonywać jak największą powierzchnią dłoni. Powinny mieć charakter wypychający, czyli każda z nich - poprzez odpowiednio rozłożoną siłę nacisku - powinna spowodować przepchnięcie limfy we właściwym kierunku. Siła nacisku na tkanki wzrasta w kierunku wykonywanego chwytu i nie powinna być przyczyną zbytniego wzrostu temperatury tkanek. Należy masować precyzyjnie, miękko i płynnie, wszystkie techniki stosujemy z umiarkowaną siłą.

Techniki drenażu limfatycznego:

Głaskanie

Wykonujemy w formie „wyciskania" ,to technika którą rozpoczynamy jak, również kończymy masaż danego odcinka. Głaskanie w zależności od miejsce możemy wykonywać chwytami płaskimi lub obejmującymi. W trakcie masażu wielokrotnie wykonujemy głaskanie między poszczególnymi technikami, chwytami, oraz dwukrotnie opracowujemy tkanki (naskórka) znajdujące się na większymi węzłami chłonnym.

Rozcieranie

Wyróżnia się trzy sposoby rozcierania:

Rozcieranie koliste polega na wykonaniu trzech, czterech kółek w miejscu, a następnie przesunięciu dłoni i zatoczeniu następnych kółeczek w miejscu zachodzącym na jedną trzecią poprzedniego kółeczka. Rozcieranie posuwiste, to ruch głębokiego naprzemiennego przesuwania wykonany powierzchniami dłoniowymi obu rąk lub opuszkami palców II, III, IV obu rąk w linii prostej. Rozcieranie spiralne charakteryzuje się tym, że opuszkami palców II, III, IV wykonujemy rozcieranie po linii w kształcie spirali.


Ugniatanie

Najczęściej wykonujemy ugniatanie ruchem okrężnym lub przesuwanym („falą”), w specyficzny sposób, bez unoszenia tkanki mięśniowej od tkanki kostnej. Chwyty te wykonujemy spokojnie , łagodnie bez szarpnięć, kończąc każdy chwyt głaskaniem. Wyróżniamy jeszcze dwa inne sposoby ugniatania wykorzystywane w drenażu: ugniatanie kołyskowe i faliste.

5. Tempo masażu i odpowiednia liczba powtórzeń.

Bardzo wolny prąd chłonki wymusza wolne tempo wykonywania drenażu limfatycznego. Każdą technikę powtarzamy 3-7 razy, a tempo poszczególnych technik - 10-20 ruchów na minutę

6. Czas masażu.

Czas zabiegu częściowego wynosi 15-20 min, a całościowego do 60 min.

7. Liczba zabiegów.

O ile nie ma przeciwwskazań, zabieg można wykonywać codziennie. Liczba zabiegów jest zależna od postępów w leczeniu schorzenia.

 

8. Opracowanie okolic większych węzłów chłonnych

W trakcie masażu dwukrotnie opracowujemy tkanki (naskórka) znajdujące się na większymi węzłami chłonnym

Metodyka drenażu według metody polskiej:

Masaż limfatyczny kończyny górnej:

Opracowujemy kolejno okolice :

1.     Całą kończynę - G

2.      Dół pachowy - G

3.      Staw barkowy - G, R, U, G

4.      Ramię - G, R, U, G

5.      Staw łokciowy - G, R,

6.      Staw barkowy - G, R

7.      Przedramię - G, R, U, G

8.      Staw nadgarstkowy - G, R

9.      Staw łokciowy - G, R

10.  Śródręcze - G, R,

11.  Palce - G, R

12.  Staw nadgarstkowy - G, R

13.  Całą kończynę - G

Masaż limfatyczny kończyny dolnej:

Opracowujemy kolejno okolice 

1. Całą kończynę - G

2.      Pachwinę - G

3.      Staw biodrowy - G, R, G

4.      Udo - G, R, U, G

5.      Staw kolanowy - G, R,

6.      Staw biodrowy - G, R

7.      Podudzie - G, R, U, G

8.      Staw skokowy - G, R

9.      Staw kolanowy - G, R

10.  Śródstopie - G, R,

11.  Palce - G, R

12.  Staw skokowy - G, R

13.  Całą kończynę - G

Każdy masaż wykonywany w kolejności opracowywania( np. w kończynie dolnej ): udo, staw kolanowy, podudzie, staw skokowy, stopa, cała kończyna dolna; nazywamy masażem o charakterze odprowadzającym.

Drenaż limfatyczny - dodatkowe możliwości zastosowania

• masaż odprowadzający po wysiłku fizycznym produkty przemiany materii

• masaż jako profilaktyka chorób układu krążenia (żylaki),

• w celu wzmocnienia organizmu po przebytych chorobach - układu odpornościowego

• zważywszy na spokojny i bezbolesny przebieg drenażu, masaż ten może być odbierany jako relaksacyjny

Drenaż limfatyczny w kosmetyce

• to podstawowy element medycy estetycznej

• kosmetyce przypomina on bardziej masaż odprowadzający niż właściwy drenaż limfatyczny( tym bardziej że łączony bywa z technikami uciskowymi)

• wykorzystywany jest jako część terapii cellulitu

• oraz jako wspomaganie w masażu wyszczuplającym (wraz z innymi masażami), z tym że w jednej sesji nie powinien być łączony z innymi metodami masażu.

Drenaż limfatyczny twarzy

1. Głaskanie całej twarzy.

2. Drenaż dołów nadobojczykowych.

3. Drenaż od konta żuchwy do dołów.

4. Drenaż okolicy podżuchwowej.

5. Drenaż wzdłuż krawędzi żuchwy.

6. Drenaż od środka wargi dolnej do kąta żuchwy.

7. Drenaż od kącików ust do kąta żuchwy.

8. Drenaż od środka wargi górnej do kata żuchwy.

9. Drenaż od kąta żuchwy dołów nadobojczykowych.

10. (2).

11. Drenaż od nasady nosa do skroni.

12. Drenaż od skrzydełek nosa do kąta żuchwy.

13. Drenaż od wewnętrznych kącików oczu do kątów żuchwy.

14.Drenaż od zewnętrznych kącików oczu do kąta żuchwy.

15. (9).

16. (2).

17. Drenaż powiek górnych.

18. Nad brwiami do kąta żuchwy.

19. Drenaż wewnętrznych kącików oczu.

20.Drenaż dolnej krawędzi oczodołu.

21. (14).

22. (9).

23. (2).

24. Drenaż od środka czoła do skroni.

25. Drenaż od skroni do kąta żuchwy.

26. (9).

27. (2).

28. Głaskanie całej twarzy. 

AUTOMASAŻ

• jest kluczowym elementem terapii po zakończeniu okresu intensywnego leczenia

• terapeuta uczy pacjenta lub rodzinę metod i sposobów wykonania takiego masażu.

Podstawowe zasady automasażu:

• nie powinien powodować dolegliwości bólowych,

• masaż powinien być delikatny, powolny i rytmiczny

• nie jest wskazane używanie olejków ani kremów

• kontakt dłoni ze skórą powinien być bezpośredni - dłoń przylega do skóry i porusza się wraz z nią

• jeżeli dłonie w czasie masażu stają się wilgotne można użyć niewielkich ilości nie perfumowanego talku

• masujemy ruchami okrężnymi

• kierunek masażu powinien być zgodny z kierunkiem odpływu chłonki do okolicznych węzłów chłonnych

• minimalny czas trwania masażu 15 - 20 min.

Metodyka masażu w przypadku wystąpienia przykurczu tkanek

Wykonujemy masaż składający się z pięciu faz:

I. Pogłębiamy przykurcz

- masaż rozluźniający po stronie zginaczy i prostowników chorego stawu.

II. Rozciągnięcie przykurczu

- masaż rozluźniający po stronie zginaczy

- masaż intensywny - pobudzający po stronie prostowników.

III. Ogólny masaż stawu.

IV. Uciski jednostajne na miejsca przyczepów, zginaczy i na przebiegu ich ścięgien oraz uciski przerywane (pobudzające) na przyczepy prostowników i ich ścięgna.

V. Redresja lub relaksacja poizometryczna stawu

MASAŻ CENTRYFUGALNY

- stawowy -

Masaż centryfugalny stosuje się po urazach stawowych (stłuczenie, zwichnięcie, skręcenie), urazy elementów okołostawowych (wiązadła, ścięgna, torebki stawowe, mięśnie). Masaż przeprowadzony ,, na mokro'' zbieżnie, w kierunku szpary stawowej. Masaż stosujemy po ustąpieniu obrzęków i stanu zapalnego.

Wykonanie - dwa etapy:

I. etap - zabieg przygotowawczy

cel - wywołanie przekrwienia samego stawu i najbliższej okolicy.

Środek poślizgowy:

• woda z mydłem

• oliwka

Czas masażu 5 - 7 min.

Technika:

• głaskanie, rozcieranie (duże stawy- ugniatanie)

II. etap - zabieg zasadniczy.

cel - uzależniony od środka, który (leczniczy rozgrzewający itd.)

Środek poślizgowy:

• kremy

• maści

• żele

Czas masażu 5 - 10 min.

Technika:

• głaskanie

• rozcieranie

Liczba zabiegów (wykonywanych codziennie lub co drugi dzień.) uzależniona od skuteczności,
tzn. od tempa rekonwalescencji. Po dwudziestu zabiegach przerwa 10 -14 dni.

MASAŻ SHANTALI

Masaż Shantali wywodzi się z Indii. Nazwa masażu pochodzi od nazwiska hinduskiej lekarki, autorki metody leczenie dotykiem dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym oraz porażeniem spastycznym. W Europie masaż niemowląt rozpropagował francuski położnik Frederique Leboyer. Metoda ta pozwala nawiązać lepszy kontakt z dzieckiem, a także zrozumieć jego specyficzny sposób komunikowania się z otoczeniem. Regularne masowanie ma pozytywny wpływ na dziecko, jak również na matkę czy inną osobą wykonująca masaż.

Masaż Shantali korzystnie wpływa na szybszy rozwój psychoruchowy niemowlęcia, ułatwia mu trawienie i wypróżnianie, uspokaja oraz relaksuje dziecko, wspomaga jego układ krążenia. Ponadto ćwiczenia stosowane po masażu stymulują pobudzenie ruchliwości dziecka, rozluźnienie stawów i rozciągnięcie mięśni i stawów. Stosowanie tej metody obniża nadmierne napięcie mięśniowe u niemowlaka, podnosi ogólną odporność organizmu, stymuluje układ hormonalny. Rodzicom pomaga zyskać pewność siebie w sprawowaniu opieki nad niemowlęciem oraz dokładniej odbierać jego komunikaty. Masaż małego dziecka znany jest od stuleci prawie na całym świecie. Praktykowany jest zarówno w Afryce, w Azji, w Ameryce jak i w Europie. W Indiach dzieci masowane są już po sześciu dniach od przyjścia na świat. Masaże wykonywane są codziennie, aż do trzeciego roku życia.

Przed masażem:

• Osoba masująca powinna być ubrana w wygodny i swobodny strój.

• Ręce masującej osoby jako narzędzie pracy wymagają utrzymania w nieskazitelnej czystości, paznokcie musza być stale krótko przycięte.

• Należy pamiętać, aby zdjąć biżuterię, szczególnie z rąk.

• Przed i po każdym zabiegu ręce musza być starannie umyte woda z mydłem i wytarte.

• Włosy spięte lub związane.

• Aby dziecko mogło się odpowiednio rozluźnić i zrelaksować, powinno się zadbać o odpowiednią temperaturę pomieszczenia, w którym zamierza się wykonać masaż.

Co będzie potrzebne do masażu?

• Miękki kocyk, na którym ułożymy wygodnie dziecko.

• Pieluszki, ręczniki, które przydadzą się gdy dojdzie do wypróżnienia w trakcie masażu.

• Czyste ubranko, aby móc otulić rozgrzane ciałko malca od razu po zakończeniu zabiegu.

• Oliwka lub olejek, aby ruchy były płynne i delikatne.

Pozycje stosowane w masażu niemowlęcia.

• Siad na piętach, pod nogi można podłożyć kocyk lub poduszkę, dziecko leży przed nami na kocyku. W tym jak i w kolejnych ustawieniach należy pamiętać o tym aby pochylać całe plecy, Aż do bioder, unosić pośladki w czasie wykonywania masażu. Starajmy się unikać zaokrąglenia pleców, ponieważ prędzej czy później może doprowadzić to do bólów kręgosłupa.

• Siad nogi ugięte w stawie kolanowym, tułów oparty o ścianę (można podłożyć pod plecy poduszkę), dziecko położyć na swoich udach.

• Siad rozkroczny, (można usiąść na poduszce) dziecko leży przed nami.

• Siad na piętach lub między stopami, nogi są w rozkroku, (można również usiąść na poduszce) dziecko leży przed nami.

• Siad rozkroczny, pięty złączone, dziecko położyć pomiędzy nogami.

• Położyć dziecko na przewijaku mniej więcej na wysokości pasa (może być to również stół). Osoba masująca musi pamiętać o ugięciu nóg w stawie kolanowym, a także częstym przenoszeniu ciężaru ciała z jednej nogi na drugą. Pomoże to zapobiec bólom w okolicy kręgosłupa.

Klatka piersiowa:

Dziecko leży na plecach.

• Dłonie ułożone na klatce piersiowej dziecka, tak aby kciuki znajdowały się blisko siebie. Dłonie przesuwamy w bok aż do linii pachowych i z powrotem do środka.

• Głaskanie na skos klatki piersiowej prawą dłonią w górę, w kierunku lewego barku. Lewa dłoń wykonuje podobny ruch w kierunku barku prawego, w tym samym czasie prawa ręka wraca do pozycji wyjściowej.

Kończyny górne:

Dziecko pozostaje w leżeniu na plecach, można ułożyć je również na boku.

• Prawą ręką chwycić dziecko za nadgarstek, podtrzymując jego rączkę w górze. Lewą dłonią masażysta chwyta ramię dziecka (chwyt pierścieniowy) i wykonuje głaskanie obejmujące przesuwając swoją dłoń w kierunku nadgarstka. Ręce pracują na zmianę.

• Lewą dłonią objąć ramię dziecka, poniżej łokcia, prawą ułożyć tuz nad lewą. Dwiema rękami wykonujemy ruchy śrubowe w przeciwnych kierunkach, przemieszczając je w stronę nadgarstka. Po dojściu do nadgarstka obie ręce powracają w stronę barku głaszcząc przy tym kończynę.

• Kolejnym etapem jest masaż dłoni. Jeżeli dłoń dziecka zaciśniętą jest w piąstkę, należy dać mu do trzymania palec wskazujący i kciukiem tej samej ręki głaskać dłoń po stronie grzbietowej od nadgarstka w kierunku koniuszków palców. Po wykonaniu kilku ruchów głaskania dziecko powinno rozluźnić zaciśniętą wcześniej dłoń. Następnie osoba masującą wykonuje głaskanie śródręcza kciukami na boki, oraz głaszcze wewnętrzną część dłoni od podstawy palców aż po opuszki. A następnie wykonuje głaskanie od nasady palców po czubki.

Brzuch:

Dziecko ułożyć na plecach.

• Dłonie układamy w okolicy łuków żebrowych i wykonujemy głaskanie raz jedną raz drugą ręką przesuwając dłonie w kierunku spojenia łonowego.

• Na wysokości łuków żebrowych w poprzek ciała dziecka ułożyć przedramię jednej ręki, druga ręką unieść nóżki dziecka do kąta 45⁰ 60⁰ . Przedramieniem wykonujemy głaskanie brzucha z góry do dołu.

Kończyny dolne:

Masaż kończyn dolnych wykonujemy według zasad opisanych podczas masażu kończyn górnych. Dziecko leży na plecach.

• Opracowanie stopy. Kciuk ułożyć w poprzek po stronie podeszwowej stopy dziecka i przesuwać go od pięty w kierunku palców. Powtórzyć ruch wykonując głaskanie kciukiem drugiej ręki.

• Opracowanie palców stóp palcem wskazującym i kciukiem wykonujemy masując każdy z osobna, kierując się od podstawy aż po koniuszki.

Masaż grzbietu:

Dziecko położyć na brzuchu, w poprzek nóg osoby wykonującej masaż, tak by główka dziecka znajdowała się po lewej stronie.

• Ręce ułożyć w poprzek, na grzbiecie dziecka na wysokość ramion. Lewą rękę przesunąć do przodu i z powrotem. W tym samym czasie, kiedy lewa ręka cofa się, prawa przesuwa się do przodu i tak na zmianę. Plecy dziecka należy głaskać powoli, kierując ruchy od karku do pośladków i z powrotem.

• Prawą rękę położyć na pośladkach dziecka tak, aby ją ustabilizować. Lewą ręką wykonujemy głaskanie od karku aż do ręki prawej.

• Prawą ręką ustabilizować piety dziecka. Lewą ręką wykonujemy głaskanie od karku, przez pośladki do pięt.

Twarz:

Dziecko położyć na plecach równolegle do osi osoby wykonującej masaż (kolejność ruchów na obrazku).

1. Dłonie układając na szczycie głowy wykonujemy głaskanie prowadząc ręce aż do ramion.

2. Dłonie, ułożyć na środku czoła dziecka. Głaskanie od środka czoła na boki kierując się do skroni.

3. Z kolejnym ruchem palce schodzą dalej od środka czoła dochodząc do skroni, okrążają go oko schodząc wzdłuż policzków do kącików ust i ponownie do skroni.

4. Głaskanie kciukami okolic nosa dziecka od nasady do kącików, schodząc na boki aż do podstawy nosa i z powrotem.

5. Kciukami głaskanie od nasady nosa, schodząc do kącików ust i przechodząc po policzkach do skroni.

Masaż Shantali kończy się wykonaniem trzech ćwiczeń:

• Chwyć dziecko za nadgarstki, skrzyżuj jego rączki na klatce piersiowej i powróć do pozycji wyjściowej. Powtarzając ćwiczenie, należy za każdym razem zmienić rękę znajdującą się wyżej.

• Chwyć nogę dziecka na wysokości kolana i przeciwległą rękę w okolicy łokcia, następnie powrócić do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie należy powtórzyć kilka razy, zmieniając na przemian strony.

• Chwyć stopy dziecka na wysokości stawów skokowych. Zgiąć nóżki w stawie kolanowym oraz zgiąć i odwieźć je w stawie biodrowym. Skrzyżować podudzia i delikatnie dociągnąć kolana do brzucha dziecka. Po chwili należy zwolnić ucisk i wyprostować nogi dziecka. Ćwiczenie powtórzyć zmieniając przy tym podudzie znajdujące się wyżej.

Ćwiczenia wykonywane na zakończenie masażu, mają charakter relaksacyjny. Podstawowym zadaniem tych ćwiczeń jest pobudzenie ruchliwości dziecka, rozluźnienie stawów i rozciągnięcie mięśni. Każde ćwiczenie należy powtórzyć od 4 do 5 razy.

Skuteczność masażu zależy od spełnienia pewnych warunków:

• Intensywność i ilość wrażeń czuciowych muszą być dostosowane indywidualnie i w miarę wykonywania zabiegów stopniowo zwiększane.

• Masaż powinna wykonywać osoba bliska dziecku najlepiej matka. Odbierane wrażenia będą dla niego milszej przyniosą lepsze rezultaty. Jeżeli masaże będzie wykonywała inna osoba, np. temperatura, musi wcześniej zostać poznany i zaakceptowany przez dziecko.

• Dziecko najlepiej masować po 2 godzinach od spożycia posiłku.

• Jeśli to możliwe, przez cały czas należy utrzymywać kontakt wzrokowy i słowny z dzieckiem.

• Małe dzieci najlepiej masować układając je na własnych udach. Dzieci starsze można masować na materacu czy kocyku rozłożonym na podłodze.

• Masaż trzeba wykonywać wolno i delikatnie utrzymując stały rytm. Dłoni nie należy odrywać od powierzchni masowanej.

• Każdy ruch w masażu należy powtarzać od 3 do 5 razy

• W masażu opracowujemy kolejni: klatkę piersiową, kończyny górne, brzuch, kończyny dolne, grzbiet i twarz.

MASAŻ MEDYCZNY

Masażem medycznym wg def. nazywamy sprężystym oddziaływaniem mechanicznym na komórki /komórki naskórka/, tkanki /tkankę łączną narządy /mięśnie naczynia/ może on poprzez uruchamianie szeregu procesów adaptacyjnych przywracać prawidłowy układ przestrzenny komórek, tkanek i narządów, co z kolei będzie miało decydujący wpływ na sprawność całego organizmu.

Zdolność organizmu do utrzymywania stałości swego wewnętrznego środowiska, a także zasadnicze cechy jego organizacji, niezależne od zmian parametrów środowiska otaczającego, nazywa się homeostazą.

Homeostaza organizmu na poziomie:
molekularnym - np. odpowiednia sekwencja i ilość wiązania łańcuchów peptydowych kolagenu
komórkowym - np. utrzymywanie zrównoważonego napięcia błony komórkowej i cytoszkieletu w celu zachowania prawidłowego kształtu i lokalizacji poszczególnych organelli komórkowych.
tkankowym - np. utrzymywanie optymalnego napięcia i układu przestrzennego włókien kolagenowych w tkance dzięki prawidłowemu rozkładowi sil pociągania na nie działające.

PRAWO TENSEGRACJI mówi że:
Wzrost naprężenia w jednym z elementów struktury powoduje wzrost naprężenia we wszystkich innych elementach tej struktury.
Ogólny przyrost naprężeń rozciągających /np. ścięgna, powięź / jest równoważony przyrostem naprężeń ściskających / np. kości /.
W ten sposób struktura ulega samostabilizacji dzięki mechanizmowi, jako ciągłe rozciąganie i lokalne ściskanie.

Podział technik masażu powinien opierać się na rodzaju narządu i w jakim celu ten narząd jest odkształcany, a nie na formie ruchu ręki masażysty. Innymi słowy technika masażu powinna wynikać przede wszystkim z analizy budowy strukturalnej i mechaniki danej tkanki którą chcemy opracowywać aby przywrócić jej prawidłową strukturę i funkcję.

Techniki sprężystego odkształcania skóry
(naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna, naczynia powierzchowne żylne i chłonne, itp.)

Techniki sprężystego odkształcania narządów ruchu
(mięsień, ścięgno, powięź, więzadło, kaletka maziowa, torebka stawowa, itp.)

Techniki sprężystego odkształcania narządów wewnętrznych
( jelito grube, prostata, pęcherz moczowy, aparat wykonawczy układu oddechowego itp.)

*Tensegracja - prawo dotyczące struktury, opisane po raz pierwszy przez architekta Fullera w 1927 r., który wykorzystał je w budowie domu.

*Masaż medyczny - nowa koncepcja masażu zawierająca: teoretyczne uzasadnienie celowości działania, metody diagnozowania, oceniania i kontrolowania stanu pacjenta, metodologię opracowania planu postępowania i metody oceny końcowych efektów leczenia; dzięki temu spełnia on wymogi działania medycznego i tym samym nabywa prawa do nazwy (opracował dr K. Kassolik z AWF we Wrocławiu) (Magiera L., Leksykon masażu i terminów komplementarnych. Bio-Styl, Kraków 2001, s. 84).

Obecnie Krzysztof Kassolik (doniesienia z IV Konferencji poświęconej zagadnieniom zwianym z masażem) proponuje analizę IV układów mięśniowych.

1. Układ mięśnia najszerszego grzbietu.

2. Układ mięśnia piersiowego większego.

3. Układ mięśnia zębatego przedniego.

4. Układ więzadła krzyżowo - guzowego.




Wybrane elementy z patologii




Przyczyny dolegliwości bólowych kręgosłupa nie maja powiązania z: wiekiem; płcią; sprawnością fizyczną; trybem życia.

Dolegliwości bólowe mogą powstać u każdego, w przebiegu jednej z dróg patologii drogi przewlekłej lub nagłego urazu.

Zespoły korzeniowe odcinka szyjnego kręgosłupa

Mogą powstać na skutek podrażnienia korzeni z segmentów szyjnych kręgosłupa. Często nazywane radikulopatiami lub neuropatioami.

Najczęściej spotykane wzorce osłabienia mięśniowego, czucia, zaburzeń odruchów oraz bólu w radikulopatii szyjnej :

• Otwór potyliczny wielki

• zaburzenia czucia zmienne

• odruchy wzmożone - kończyny górne i dolne

• ból - szyja (głowa)

• C2-4 (strefa cicha)

• osłabienie ruchów unoszenia i ściągania łopatek, zginanie i rotacja szyi

• zaburzenia czucia od ucha do szyi

• odruchy wzmożone - kończyny górne i dolne

• ból - okolica międzyłopatkowa, szyja, bark

 

• Zespoły korzeniowe C5.

Poziom uszkodzenia C4-5

• ból promieniuje do mięśnia naramiennego oraz strony łokcia - oraz szyja i okolica międzyłopatkowa.

• zaburzenie czucia - okolica pachowa, bliższa część ramienia bocznej

• osłabienie ruchów odwodzenie i rotacji zewnętrzna ramienia (zgięcie w stawie łokciowym)

• odruchy osłabione - biceps

• Zespoły korzeniowe C6.

Poziom uszkordzenia C5-6

• ból promieniuje po stronie promieniowej kończyny do kciuka i wskaziciela, niekiedy do palca trzeciego.

• osłabienie czucia powierzchownego w obszarze jw.

• osłabienie pronacji - (osłabienie odruchu z m. nawracacza (m. pronator teres)

• osłabienie m. seratus anterior (obserwujemy wystającą łopatkę w czasie wyciągniętych rąk do przodu )

Pronator Teres Seratus anterior

• Zespoły korzeniowe C7.

Poziom uszkodzenia C6-7

• ból biegnie środkiem powierzchni grzbietowej kg do 3 - ech środkowych palców

• osłabienie czucia powierzchownego w tym obszarze

• osłabienie m. triceps brachii jego siły i odruchów

• Zespoły korzeniowe C8.

Poziom uszkodzenia C7-Th1

• ból po stronie łokciowej do czwartego i piątego palca (przyśrodkowa powierzchnia przedramienia)

• osłabienie czucia powierzchniowego w obszarze małego palca,

• osłabienie zgięcia palców (uścisk dłoni jest więc słabszy).

• osłabiona abdukcja palca piątego.

• osłabiony jest odruch zginaczy palców.

• zanik drobnych mięśni dłoni.

ZESPOŁY BÓLOWE ODCINKA PIERSIOWEGO KRĘGOSŁUPA


Objawy:

• Bóle odcinka piersiowego kręgosłupa oraz okolicy międzyłopatkowej.

• Często rozchodzące się do boku wzdłuż przestrzeni międzyżebrowych.

• Promieniujące nieraz do narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Przyczyną tych dolegliwości mogą być zmiany zwyrodnieniowo - wytwórcze odcinka piersiowego kręgosłupa dotyczące:

• trzonów kręgów

• krążków międzykręgowych

• stawów międzykręgowych

• wyrostków kolczystych itd.

Zmiany takie powstają szczególnie szybko w następstwie wady postawy. Przed przystąpieniem do masażu należy uwzględnić rodzaj deformacji kręgosłupa tzn. dokonać oceny postawy.

PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA.

Postawa ciała - sposób trzymania się człowieka w swobodnej pozycji stającej uwarunkowany podłożem morfologicznym i funkcjonalnym oraz odpowiednim nawykiem ruchowym.

Prawidłowa postawa ciała nie da się zdefiniować jednoznacznie. Pojęcie prawidłowej postawy to - pojęcie umowne - postawa zmienia się wraz z wiekiem. Są określone czynniki od których zależy postawa - rasa, typ samotny, wiek i płeć.

JAK POWSTAJĄ WADY POSTAWY?

W przebiegu rozwoju wad postawy możemy wyróżnić trzy okresy:

I okres - zmian czynnościowych

II okres - powstawania zmian morfotycznych np. przykurczy (więzadeł , mięśni i ścięgien)

III okres - zmian strukturalnych , czyli utrwalonych przykurczy

I okres - zmian czynnościowych

Określone grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują powstawanie wad.

II okres - powstawania przykurczy (więzadeł , mięśni i ścięgien)

Tkanki które w I okresie ulegały wzmożonemu napięciu skracają się. W tym okresie wprowadzenie ćwiczeń korekcyjnych może być jeszcze całkowicie skuteczne. Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy a nawet lat.

III okres - zmian strukturalnych , czyli utrwalonych przykurczy

Okres w którym dochodzi do trwałych zaburzeń rozciągliwości struktur sprężystych, a nawet do powstania zniekształceń kostnych. Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednak całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego.

WADY POSTWAWY W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ

PLECY OKRĄGŁE

1. zmniejszone przodopochylenie miednicy;

2. spłycenie lordozy lędźwiowej, czego następstwem jest pogłębienie kifozy piersiowej.

3. cały tułów nachylony jest do przodu, a równowagę można utrzymać dzięki cofnięciu miednicy do tyłu.

4. kompensacyjne zwiększenie lordozy szyjnej i pochylenie głowy do przodu.

Wada ta charakteryzuje się :

• wysunięciem do przodu głowy i barków,

• odstawaniem łopatek,

• osłabieniem lub nawet zwiotczeniem mięśni grzbietu,

• przykurczem mięśni klatki piersiowej

• kolana i łokcie są często w pozycji lekkiego zgięcia.

PLECY PŁASKIE

1. zmniejszone przodopochylenie miednicy.

2. spłaszczenie lub brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.

3. ograniczenie ruchomości w poszczególnych odcinkach kręgosłupa.

4. klatka piersiowa jest płaska, jej ruchomość i pojemność są ograniczone, barki opadnięte.

Wada ta charakteryzuje się:

• zmniejszeniem fizjologicznych wygięć kręgosłupa

• powoduje wypadnięcie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa,

• sprzyja powstawaniu zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych kręgosłupa oraz bóli głowy

PLECY WKLĘSŁO - WYPUKŁE

1. zwiększony jest kąt przodopochylenia miednicy

2. nadmierna lordoza lędźwiowej

3. przez odcinkową kompensację - pogłębienie kifozy piersiowej.

To wpływa na stan mięśni i więzadeł

rozciągnięciu ulegają:

• mięśnie prostowniki grzbietu odcinka piersiowego

• rozciągnięcie mięśni brzucha

a skróceniu:

• mięśnie pośladkowe

• mięsień piersiowy większy i mięśnie obręczy barkowej,

• mięśnie prostowniki grzbietu w odcinku lędźwiowym

• mięsień czworogłowy uda (głowa prosta).

Charakterystyczne w tej wadzie postawy jest :

• pochylenie głowy ku przodowi,

• ustawienie barków do przodu,

• odstawanie łopatek,

• spłaszczenie klatki piersiowej

PLECY WKLĘSŁE

1. zwiększone przodopochylenie miednicy.

2. hiperlordoza w odcinku lędźwiowo - krzyżowym

Charakterystyczne w tej wadzie są:

• zmiana w układzie barków i łopatek.

• uwagę zwraca przesunięcie górnej części tułowia ku tyłowi.

mięśnie rozluźnione

• m. brzucha

• m. pośladkowe

mięśnie i wiązadła napięte, przykurczone

• m. okolicy lędźwiowej głównie prostownik grzbietu

• m. prosty uda

• m. biodrowo - lędźwiowy

• m. czworoboczny lędźwiowy

CHOROBA SCHEURMANNA - KIFOZA MŁODZIEŃCZA

Objawy radiologiczne są następujące:

1. Spłaszczenie i klinowate zniekształcenie kilku sąsiadujących ze sobą kręgów.

2. Nierówność, pozaziębianie lub fragmentacja płytek granicznych zmienionych chorobowo trzonów kręgów.

3. Guzki Schmorla — uwpuklanie się jąder miażdżystych krążków międzykręgowych w głąb trzonów kręgów.

4. Zwężenie przestrzeni międzytrzonowych.

5. Zjawisko Knutssona — trójkątne naddatki cieniowe na przedniej ścianie trzonu przy górnej lub dolnej jego krawędzi.

ZESPOLY BOLESNEGO BARKU

Bóle barku i ramienia dzielimy :

• Bóle na tle angiopatii i neurolopatii

• Bóle barku spowodowane patologia ortopedyczną

• Bóle pochodzenia na skutek dysfunkcji odcinka szyjnego kręgosłupa.

Angiopatie

Angiopatie przebiegają z objawami upośledzenia krążenia:

• bladość lub zasinienie skóry;

• zgorzel lub stan przedzgorzelowy;

• zaniki skóry, tkanki podskórnej i mięsni;

• osłabieniem fali tętna i obniżeniem ciśnienia krwi;

• słyszalnymi szmerami

Neuropatie

Neuropatie przebiegają z objawami ucisku lub rozciągnięcia nerwów obwodowych:

• zaniki mięśniowe;

• zaburzenia czucia;

• utrata zręczności ruchów (brak ruchów precyzyjnych);

• zaburzenie potliwości skóry;

• występowanie trigger points tzw. punktów uruchamiających

Angiopatie i Neuropatie Charakterystyczne zespoły:

1. Zespół ciasnoty górnego otworu klatki piersiowej

2. Zespół bark - ręka ( algodystrofia kończyny górnej)

3. Neuropatie nerwów ze splotu ramiennego itp..

Bolesny bark w przebiegu chorób ortopedycznych
Konflikty bólowe stawu ramiennego związane z ruchami w stawie. Bark wywołany patologią ortopedyczną

Następstwo dysfunkcji o charakterze ortopedycznym w konsekwencji prowadzi do postaci naturalnego Zespołu bolesnego barku, na który składa się przebiegający w III (lub IV) stadiach stan zapalny:

• Zapalenie kaletki maziowej ( charakterystyczny ból sporadyczny)

• Zapalenie torebki stawowej i ścięgien ( ból w trakcie czynności dnia codziennego i nocy)

• Uszkodzenie stożka rotatorów lub ścięgna gł. długiej mięśnia dwugłowego ramienia ( utrata siły lub wypadnięcie funkcji mięśni)

• Zmiany zwyrodnieniowe stawu.

Bark wywołany patologia ortopedyczną

Charakterystyczne zespoły:

• Uszkodzenie stożka rotatorów

• Uszkodzenie lub zerwanie głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia

• Idiopatyczne zarastające zapalenie torebki stawu ramiennego (charakterystyczny przebieg w III stadiach;

• postępujące ograniczenie ruchomości stawu;

• „zamrożenie”

• ustępowanie zablokowania

• „odmrażanie”

• Zespół bolesnego barku w przebiegu porażenia połowiczego.

• niestabilność stawu barkowego

• uszkodzenie obrąbka panewki stawu ramiennego




UDAR MÓZGU

PORAŻENIE POŁOWICZE (APUPLEXIA CEREBNRI, HEMIPLEGIA)

Udar mózgu nie jest rozpoznaniem klinicznym, ale oznacza nagłe upośledzenie krążenia mózgowego na pewnym jego obszarze , następuje na skutek krwotoku do mózgu, zatoru lub zakrzepu jednej z tętnic mózgowych, guza mózgu lub stanów zapalnych mózgu, urazów lub złamań w obrębie czaszki.

Porażenie połowicze występuje na skutek jednego z wyżej wymienionego incydentu , występuje po stronie przeciwnej niż uszkodzenie mózgu. W przebiegu choroby możemy wyróżnić trzy okresy:

• okres ostry (3-9 dni po udarze do trzech tyg.) -okres wiotkości,

• okres kompensacji (od 10dni lub 3 tyg. po udarze do 12 miesięcy) - okres kompensacji , jest to okres narastania spastyczności i utrwalenie spastyczności w patologiczne synergie. Synergia zgięciowa w kończynach górnych, wyprostna w kończynach dolnych -pozycja Wernicke-Manna, chód koszący.

• okres adaptacyjny - przewlekły, względnego wyzdrowienia , okres w którym musi nastąpić przystosowanie chorego do życia z zaistniałą dysfunkcją. Spastyczność jest wyrazem przewagi mechanizmów pobudzających i torujących na poziomie pnia mózgu i rdzenia kręgowego, nad wyłączonymi bądź zmniejszonymi wpływami hamującymi wyżej położonych obszarów o.u.n.)

Uruchamianie chorego rozpoczyna się w zależności od przyczyny:

• w zakrzepach po 2-3 dniach,

• w zatorach do 3 tyg.

• w udarach krwotocznych 3-4 tyg.

• w przypadkach diagnostycznie niepewnych 3-4 tyg.

PORAŻENIE OBWODOWEGO NERWU TWARZOWEGO (n. facialis - VII nerw ruchowy)

Nerw twarzowy może ulec uszkodzeniu na różnych odcinkach - górnego i dolnego neuronu oraz włókien obwodowych. Powyżej otworu rylcowo - sutkowego lub w otworze rylcowo - sutkowatym.

Porażenie obwodowe nerwu twarzowego po stronie porażonej następuje:

• wygładzanie skóry:

• zniesienie bruzd czołowych (wygładzenie zmarszczek czoła)

• nie domykanie szpary ocznej

• opadanie kącika nosa i ust

• opadanie fałdu policzkowego

W przebiegu choroby wyróżniamy okresy:

• ostry - NIE MASUJEMY

• podostry

• przewlekły

Uszkodzenia nerwów obwodowych

Nerwy obwodowe ulegają uszkodzeniu na skutek przerwania, zgniecenia oraz naciągnięcia. Neuropraksja - gdy nie dochodzi do anatomicznego zniszczenia wypustki osiowej komórki nerwowej (aksonu) ani innych części nerwów, ale na skutek zadziałania czynnika urazowego następuje zahamowanie przewodnictwa w nerwie. Powstaje czasowe wyłączenie czynności nerwu, które po pewnym okresie (zwykle po paru dniach) mija i następuje całkowity powrót do prawidłowej czynności nerwu.

Aksonotmesis - gdy akson ulega zniszczeniu i postępują zmiany zwyrodnieniowe w jego odcinku obwodowym. Śródnerwie, onerwie i naderwie nie zostają w tym przypadku uszkodzone i powrót do samoistnej odnowy włókien nerwowych następuje stosunkowo szybko, prowadząc do przywrócenie prawidłowej czynności nerwu.

  Neurotmesis- całkowite przecięcie nerwu i zupełne oddzielenie uszkodzonych końców. Jeśli odcinki dośrodkowy i obwodowy nerwu tracą ze sobą łączność, nigdy nie następuje samoistny powrót czynności uszkodzonego nerwu. Czynność nerwu może być odzyskana jedynie po chirurgicznym zespoleniu przerwanych końców.

Najczęstszą przyczyną uszkodzenia nerwu typu neuropraksji i aksonotmesis jest uciśnięcie pnia nerwowego. Ten rodzaj uszkodzenia nerwu nie wymaga leczenia operacyjnego i rokowanie, co do powrotu do prawidłowej czynności nerwu jest w zasadzie dobre. Stosunkowo często stwierdza się uciśnięcie nerwu przez bliznę łącznotkankową lub kostną. W takich przypadkach zachodzi konieczność operacji polegającej na uwolnieniu nerwu z blizny. Również w tych przypadkach rokowanie jest dobre. Całkowite przerwanie nerwu powoduje zwyrodnienie odcinka obwodowego. Wypustki osiowe, osłonki rdzenne, śródnerwie i onerwie ulegają rozpadowi i wchłonięciu przez komórki żerne. W ciągu 90 dni następuje całkowity rozpad osłonek i włókien osiowych. Jednocześnie od strony odcinka dośrodkowego odnawiają się włókna nerwowe. Nie mając jednak „toru", po którym mogłyby prawidłowo rozrastać się, formują złożoną plątaninę włókien w postaci twardego, owalnego tworu, zwanego nerwiakiem. Z chwilą przerwania nerwu mięśnie, które on zaopatrywał, zostają porażone i następuje ich zanik. Wiotkiemu porażeniu towarzyszy zaburzenie czucia powierzchniowego na odpowiednim obszarze unerwienia, skóra staje się sucha, cienka i gładka.

Porażenie nerwów obwodowych.


Ogólne objawy uszkodzenia nerwów obwodowych:

• zaniki

• niedowłady wiotkie mięśni

• zaburzenia troficzne

• zmiany elektryczne

następstwa:

• zaburzenia czucia

• zaburzenie ruchów czynnych

• zaburzenia odruchów

• zaburzenia naczyniowe

Porażenie nerwów obwodowych.

• Całkowita rei nerwacja następuje nieraz po wielu miesiącach zależnie od długości uszkodzenia nerwu.

• Proces regeneracji zaczyna się w 40 -50 dni po uszkodzeniu

• Na dobę przybywa ok.. 1 -1,5 mm długości nerwu

Podrażnienia więzadeł miednicy w zespołach bólowych kręgosłupa

Nierównowaga statyczna mięśni powoduje swoisty stan tkanek otaczających doprowadzający do przeciążeń bezpośrednich i pośrednich poszczególnych tkanek. Rodzaje podrażnienia tkanek narządu ruchu:

Podrażnienia bezpośrednie

• tkanki łącznej

• tkanki mięśniowej

• okostnej

Podrażnienia bezpośrednie w układzie nerwowym

• zaburzenia przewodnictwa obwodowego układu nerwowego (mechaniczny ucisk na korzeń - ból promieniujący; zaburzenia czucia; zaburzenia motoryki i inne)

• podrażnienie układu autonomicznego - promieniowanie do narządów wewnętrznych

Podrażnienia tkanki łącznej dotyczyć mogą:

• torebek stawowych

• więzadeł międzykolcowych, nadkolcowych kręgosłupa

• więzadeł i chrząstkozrostów miednicy

Cztery etapy podrażnienia więzadeł powodują w poszczególnych etapach następujący charakter bólu:

• Ból wywołany uciskiem (bierny)

• Ból samoistny (czynny)

• Promieniowanie dolegliwości bólowych przypominający zespół korzeniowy

• Ból regionów odległych - zamazanie przyczyny rzeczywistej bólu

Podrażnienia tkanki mięśniowej

Przyczyny:

• przykurcze, skrócenia mięśni

• zmiany ciągłości mięśni

• podwyższenia tonusu mięśniowego

• bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne zmieniające napięcie mięśni: pogoda, przeciążenia fizyczne i psychiczne, obniżony próg pobudliwości bólowej

Efekt - przeciążenia statyczne mięśni

Przeciążenia okostnej

Charakterystyczny ból podrażnionego miejsca na kości (nie promieniujący) .

BIBLIOGRAFIA

34. Biriukow A. „Masaż sportowy”. „Sport i Turystyka”, Warszawa, 1974;

35. Dobrzański T. „Medycyna wychowania fizycznego i sportu”. Wydawnictwo Sport i turystyka, Warszawa 1989;

36. Dziak A., Tayara S. „Urazy i uszkodzenia w sporcie” Wydawnictwo Kasper Kraków 2000;

37. Ibrahimowa W.S. „Masaż punktowy”. Warszawa 1990;

38. Jankowiak J. ”Masaż leczniczy”, PZWL, Warszawa 1974;

39. Jankowiak J. „Fizykoterapia ogólna i kliniczna”. PZWL Warszawa 1968.;

40. Kasperczyk T, Magiera L., Mucha D., Walaszek R.: Masaż z elementami rehabilitacji, Rahmed, Kraków 1999;

41. Kasperczyk T, Magiera L.: Segmentowy masaż leczniczy, Wyd. Bio-Styl, Kraków 1997;

42. Kirch R.: Masaż sportowy, PZWL Warszawa 1965;

43. Kocjan P., Ewert E. : Medycyna sportowa, Polskie towarzystwo medycyny sportowej,14 miesięcznik, Nr.87,1998;

44. Konarska J. „Medycyna fizykalna” Warszawa 1974 PZWL;

45. Kunicew A.: Leczebnyj masaż, Medicina Moskwa 1976;

46. Lidel L.Thomas S. Beresford C. Porter A.; Masaż, techniki wschodu i zachodu. Delta W-Z Warszawa 1997;

47. Magiera L.: Leksykon masażu i terminów komplementarnych, Bio-Styl Kraków 2001;

48. Magiera Leszek „Klasyczny masaż leczniczy” Kraków 1994r.Wydawnictwo BIO-STY;

49. Podgórski T.: Masaż leczniczy, M-198.Zakład Doskonalenia Zawodowego, Warszawa 1988;

50. Podgórski T.: Masaż w rehabilitacji i sporcie.Wydawnictwo AWF, Warszawa 1989;

51. Prochowicz Z.: Masaż leczniczy klasyczny i masaż chiński, CMDNŚSzM, Warszawa 1986;

52. Prochowicz Z.: Podstawy masażu leczniczego, PZWL, Warszawa 1991;

53. Sawicki Z, Kassolik K. Pawlak H. „Nowe spojrzenie na współczesny masaż medyczny”.

54. Straburzyński G. Straburzyńska-Lupet „Medycyna fizykalna” PZWL W-wa 1997;

55. Strock U.: Masaż leczniczy, PZWL, Warszawa 1996;

56. Szczotka P. MikułaE.: Współczesny masaż, Body Work, Poznań 1998;

57. Thomas S.: Masaż w pospolitych dolegliwościach, Delta W-Z Warszawa 1997;

58. Traczyk W. Z. Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, PZWL, Warszawa 1989;

59. Walker Peter „Masaż dziecka” Warszawa 1997 „Delta W-Z”;

60. Zborowski A.: Masaż klasyczny, Wy d. A-Z, Kraków 1997;

61. Zborowski A.: Masaż segmentarny, Wyd. A-Z, Kraków 1997;

62. Zborowski A.: Masaż w wybranych jednostkach chorobowych /., Wyd. A-Z, Kraków 1997;

63. Zborowski A.: Masaż w wybranych jednostkach chorobowych II., Wyd. A-Z, Kraków 1998;

64. Zborowski Adam „Drenaż limfatyczny” Kraków 1995 Wyd. AZ.;

65. Zborowski K.: Masaż, (część teoretyczna) Centr. Met. Doskon. Naucz. Śred. Szkol. Medycz. Warszawa 1991;

66. Zembaty A.: Fizjoterapia, PZWL Warszawa 1987;

34

ŁUK ODRUCHOWY

EFEKTOR

OUN

RECEPTOR

ŁUK ODRUCHOWY

OUN

RECEPTOR

EFEKTOR

---