KALKULACJA BEZPÓŁFABRYKAT.

Przykład

Lokalny browar zajmuje się produkcję 2 gatunków piwa: ciemnego i jasnego. Piwo sprzedaje się w butelkach 0,5 l. Prod. odbywa się w 2 fazach produkcyjnych. W fazie I odbywa się ważenie piwa, a w drugiej rozlewanie. Wytworzono 1 000 000 butelek jasnego piwa i 500 000 ciemnego.

Miesięczne koszty

K. I fazy 350 000

K. II fazy 375 000

Razem 725 000

Rozliczenie k.

K. fazy I rozliczane są w stosunku do kosztu surowca - zużycie surowca ( jęczmień, chmiel, drożdże, słód) jest około 50 razy większe niż w przypadku piwa jasnego niż ciemnego.

K. II fazy rozliczane są w stosunku do ilości rozlanych butelek.

Jaki jest k. wytworzenia piwa ciemnego i jasnego?

W fazie I zastosowanie będzie miał indywidualny współczynnik uwzględniający różne zużycia surowca.

Obiektem jest butelka jest butelka 0,5 l.

Współczynnik:

Piwo jasne 1,0

Piwo ciemne 1,5

Koszty I fazy:

1 000 000 x 1,0 = 1 000 000

500 000 x 1,5 = 750 000

= 1 750 000 jedn. współczynn.

k. jednostki współ. = 350 000/ 1 750 000 = 0,2

Koszty II fazy:

375 000/ 1 500 000 = 0,25

Współczynniki są ustalone w oparciu o zużycie surowców adekwatne do ilości wyprodukowanych butelek

Piwo jasne : 1 x 0,2 + 0,25

Piwo ciemne: 1,5 x 0,2 + 0,25

RACH. K. ZM. I PEŁNYCH

Przedsiębiorstwo Alfa produkuje i sprzedaje

Cena 5 zł za szt. W kolejnych 3 m- ach wlk. produkcji i sprz.:

I styczeń II luty III marzec

Produkcja w szt. 10 000 10 000 9 000

Sprzedaż w szt. 10 000 9 000 10 000

Zapasy w szt. 0 1 000 0

Koszty:

Mat. bezp. 1,0 zł ( Kz prod.)

Robocizna akordowa 0,5 zł ( Kz prod.)

Prowizje dla sprzedawców 0,5 zł ( Kz prod.)

Razem k. zm. : 2,0 zł

K. st. ogółem: 5 000

- st. k. sprz. 2 000

- st. k. sprz. 2 500

- st. k.zarz. 500

Sporządzić rach. zysków i strat według koncepcji rach. k. pełnych i zm. za 3 m- ce.

Wyszczególnienie	Styczeń	Luty	Marzec
Przych. ze sprz.	5 x 10 000 = 50 000	9 000 x 5 = 45 000	5 x 10 000 = 50 000
Zapas początkowy	0	0	1,7 x 1 000 = 1 700
+ k. wytworzonej produkcji	10 000 x 1,7 = 17 000	10 000 x 1,7 = 17 000	9 000 x 1,7 = 15 480
- zapas końcowy	0	1 000 x 1,7 = 1 700	0
= k. sprz. produktów	17 000	17000 - 1700 = 15 300	1700+15480 = 17180
Wynik brutto	50000 -17000 = 33 000	45000- 15300 = 29 700	50000- 17180 = 32 820
K. zarz. K.sprz.	500 2500+0,5x10000=7 500	500 2500+0,5x9000= 7 000	500 2500+0,5x10000= 7500
Wynik finans.	33 000 -(7 500+ 500) = 25 000	29 700 - (500+ 7 000) = 22 200	32 820 - (500+ 7 500) = 24 820

K_jp = 1 + 0,5 + 2 000/10 000 = 1,7 ( styczeń)

Mat. bezp. + robocizna akordowa + ks produkcji/wielkość produkcji wytworzonej

K_jp = 1 + 0,5 + 2 000/ 10 000 = 1,7 (luty)

K_jp = 1 + 0,5 + 2 000/ 9 000 = 1,7 (marzec)

Wynik finans. rach. k. zm.

Wyszczególnienie	Styczeń	Luty	Marzec
Przych. ze sprz.	5 x 10 000 = 50 000	9 000 x 5 = 45 000	5 x 10 000 = 50 000
Zapas początkowy (kjz)	0	0	1,5 x 1 000 = 1 500
+k.wytworzonej produkcji	10 000 x 1,5 = 15 000	10 000 x 1,5 = 15 000	9 000 x 1,5 = 13 500
- zapas końcowy	0	1 000 x 1,5 = 15700	0
= k. sprz. produkcji	15 000	15000 - 1500 = 13 500	1500+13 500 = 15 000
Marża I	50000 -15000 = 35 000	45000- 13500 = 31 500	50000- 15000 = 35 000
Pozostałe k.zm.	0,5 x 10 000 = 5 000	0,5 x 9 000 = 4 500	0,5 x 10 000 = 5 000
Marża II	35 000 -5000 = 30 000	31 500 - 4500 = 27 000	35 000 - 5000 = 30 000
K. st. (zarz., sprz., wydz.)	5 000	5 000	5 000
Wynik finans.	30 000 - 5 000 = 25 000	27 000 - 5 000 = 22 000	30 000 - 5 000 = 25 000

K_jz = 1 + 0,5 =1,5

RACH. WIELKOBLOKOWY

Przedsięb. produkuje farby na 2 wydz. Na wydz. I odbywa się produkcja farb do malowania ścian a na wydziale II farb do malowania drewna.

Ks grup produktów są dzielone między farby do malowania ścian 2:3 i farb do malow. drewna 1:3.

Ks podmiotów obciążają 75 % wydział I i w 25 % wydział II.

Sporządzić wielostopniowy rach. Kz i ocenić rentowność produkcji na różnych poziomach marż pokrycia.

Wyszczególnienie	Wydz.I		Wydz.II		Raz.
		biała	żółta	beżowa		brązowa
Przych. ze sprz.	500	400	300	200	1.400
Kz	380	320	200	160	1.060
Marża I	120	80	100	40	340
Ks produktów	60	40	50	20	170
Marża II	60	40	50	20	170
Ks grup produktów	60		30		90
Marża III	40		40		80
Ks podmiotów	15		5		20
Marża IV	25		35		60
Ks firmy					30
Wynik Fin.					30

Ks produktu farba biała- 60, żółta - 40, beżowa -50, brązowa - 20.

Ks grup produktu - 90

Ks podmiotu - 20

Pozostałe Ks wspólne - 30

2/3 z 90 = 60

13 z 90 = 30

75 % z 20 = 15

25 % z 20 = 5

Marża I = 500 - 380 = 120

Marża II = 120 - 60 = 60

Marża III = (60 + 40) - 60 = 40

Marża I - dokonuje się oceny rent. produktów, największa marża dla farby białej

Marża II - bardziej opłaca się produkować farby do malowania ścian

Marża II - zrównanie opłacalności.

Marża IV - Ks za bardzo obciążają wydz. I, więc wydz. II staje się bardziej rentowny.

RACH. K. DOCELOWYCH

Przedsięb. zamierza wprowadzić do sprz. nowy krem. Zadania marketingowe dostarczyły następujących inf.:

- Rynek na krem to około 5mln. klientów

- 20% klientów świadomych istnienia produktów

- 50% klientów świadomych zdecyduje się go 1X spróbować

- średnia il. nabytych kremów przez osoby, które chociaż raz dokonują zakupu wyniesie 2 szt.rocznie

- planowana roczna wlk sprzedaży ustalona jest wg Modelu ATE(M)

Szacowanie wlk. sprzedaży- czynniki:

1. wlk.rynku

2. % osób świadomych co do istnienia produktu

3. % osób, które zdecydują się sprubowac produkty

4. średnia il. powtornych zakupów przez osoby z punktu 3.

Ustalenie sredniej ceny sprz.:

- polityka robatowa

- wykorzystanie rożnych drog dystrybucji

- promocja

- polityka łączenia sprzedaży nowego produktu z innymi produktami.

Ustalenie oczekiwanej marży.

1. oparta o rentowność sprz.

2. oparte o rentowność zaangażowania aktywów.

Ad. 1.

Oczekiwana marża jest ustalona jako % od sprzedazy

Cena = 10zł.

Oczekiwana rentowność: 20%

Oczekiwane marze 20% * 10zł. = 2zł.

Ad. 2.

Oczekiwana faza zwrotu ustalona jest jako % od aktywów zaangażowanych w nowy produkt. W całym cyklu życia produktów.

Przykład 2

Firma „S” produkująca opakowania otrzymała od firmy mleczarskiej na 100 000 szt. Opakowań do mleka. Zaakceptowana cena przez firmę „Mlekpol” wynosi 0,48zl. za litr. Ponieważ średnia rent. sprz. firmy kształtuje się na poziomie 10% pożądany zysk z realizacji zamówienia firmy „Mlekpol” wynosi 4800zl.

Wyliczenie zysku:

Przych. z realizacji zamówienia: 100 000szt. * 0,48zl. = 48 000zl.

Zysk : 4 800 *10% = 4 800 zł.

W firmie „S” MAX k. produkcji zamówionych opakowań może wynieść 43 200zl. (przychód - zysk)

Jedn. k.kształtuje się na poziomie: 43 200zl. / 10 000szt. = 0,432 zł./szt.

Po dokładnej kalkulacji kosztów zamówienia dział produkcji firmy „S” ustalił, że MIN k.jedn. wynosi 0,45zl. wynika z następujących k. cząstkowych:

- papier = 0,32zl

- nadruk = 0,05zl

- matryca = 0,02zl

- transport = 0,05zl

- zabezpieczenie = 0,01zl

różnice miedzy k. docelowymi 43 200zl a k. oszacowanymi przez dział produkcji 45 000zl wynosi 1 800zl.

RACH. K. DZIAŁAŃ

Firma zamierza uruchomić produkcję 2 kompletów łazienkowych Mars i Wenus. Szacunkowe dane kompletów są następujące:

	Mars	Wenus
Mat. bezp.	1350	1800
Płace	1260	2160
Rozm. prod.	70	140
L. maszynogodz.	6	10
L. przestawień	50	30
Zużycie energii w kWh	3600	5500

W nadchodzącym okresie zostaną poniesione następujące k. pośr.:

- k. dostaw 180 000 (300 dostaw)

- k. napraw i remontów 3 600 (4 000 maszynogodzin)

- k. przygotowania produkcji 90 000 (450 przestawień linii produkcyjnych)

- k. energii elektrycznej 18 000 (7 200 kWh)

Należy ustalić planowane k. pośr. przypadające na poszczególne komplety i k. jedn..

K. dostaw mierzone są liczbą dostaw.

Realizowane procesy:

- realizowane liczbą dostaw to proces zaopatrzenia

- proces konserwacji (techn.. przygotowania produkcji) mierzony l. maszynogodzin

- proces przygotowania produkcji mierzony l. przestawień linii produkcyjnych

- proces produkcyjny mierzony zużyciem energii elektrycznej

	Mars	Wenus
K. dostawy	(180 000 / 300) * 6 = 3 600	(180 000 / 300) * 10 = 6 000
K. napraw i remontów	(3 600 / 4 400) * 50 = 45	(3 600 / 4 400) * 30 = 27
K.przygotow. prod.	(90 000 / 450) * 3 = 600	(90 000 / 450) * 5 = 1000
K. energii elektrycznej	(18 000 / 7 200) * 600 = 1 500	(1800/7200) * 500 = 1 250
K.WYTWARZ.	Suma kompletu + 2 610	Suma kompletu + 3 960

PRÓG RENT.

Przedsięb wytwarza 1 asortyment wyrobu. Dane:

- cena wyrobu 10 zł

- k. jedn. zm. 6 zł

- kS 800 zł

Planuje się wytworzyć i sprz. 300 szt wyrobu. Należy:

1. Obliczyć pr. rent. il. i wart.

2. Obliczyć marżę bezpiecze. oraz wsk. bezpiecz.

3. Ustalić l. wyrobu, jaką należy sprze., aby osiągnąć 600 zł zysku; należy obliczyć kwotę zysku na planowanej sprz.

4. Ustalić kwotę zysku na planowanej sprz. przy założeniu, że przedsięb. obniży kS o 100 zł, a k_jz o 1 zł.

5. Ustalić wysokość ceny sprz. wyrobu, która przy planowanej sprz. i nie zmienionych k. pozwoliłaby wygospodarować zysk w kwocie 700 zł.

Rozwiązanie:

1. P_ri = 800 / 10 - 6 = 200 szt

P_rw = 800 / 1 - (6/10) = 2000 zł

2. marża bezp.

300 * 10 = 3000

3000 - 2000 = 1000

wsk.bezp. wynosi

W_be = [(3000 - 2000) * 100] / 3000 = 33,3 %

Planowaną wielkość sprzedaży można obniżyć o ok. 1000 zł, tj. o 33,3 % i przedsiębiorstwo nie będzie ponosiło straty.

3. q = (800 + 600) / (10 - 6) = 1400/4 = 350 szt

Na planowanej sprz. będzie można uzyskać następującą kwotę zysku:

- przych. ze sprz. 300 * 10 = 3000 zł

- kZ 300 * 6 = 1800 zł

- 1200 zł

- koszty stałe 800 zł

= zysk na sprzedaży 400 zł

4. Jeżeli obniżymy kS o 100 zł a k_jz o 1 zł to przy planowanej wlk.sprz. i ustalonej cenie wyrobu osiągnie następującą kwotę zysku:

• przychody ze sprzedaży 3000 zł

• koszty zmienne 300 * 5 = 1500 zł

= • marża brutto 3000 - 1500 = 1500 zł

• zysk na sprzedaży 800 zł

Relatywnie niewielka obniżka k. spowodowała podwojenie kwoty zysku.

5. [(800 + 700) / 300] + 6 = 5 + 6 = 11 zł

Zysk w kwocie 700 zł, przy innych czynn. nie zmienionych, zapewni cena wyrobu w kwocie 11 zł.

Uwzględnienie podatku dochodowego w analizie progu rentowności:

Przykład

Ustalamy, jaki należy osiągnąć zysk operac. oraz ile trzeba sprz. produktów, by osiągnąć zysk po opodatkowaniu w wysokości 9 000 zł przy założeniu 19 % podatku.

Zysk operac. = Z_or / (1- r) = 9000 / (1 - 0,19) ~ 11 000

Zysk operac.przed opodatk. 11 111 (ok. 11 000)

Podatek doch. 19%

11 111 * 0,19 = 2111,09

Zysk po opodatk.:

Z_or = 11 111 *(1 - 0,19) = 89 999,91

Ustalenie i. sprz. produktu:

K_s = 20 000 zł

Marża jedn. brutto 200 zł

(20 000 / 200) + {9000 / [(1 - 0,19)*200]} = 155,55

WSK. MARŻY NA POKRYCIE

Marża na pokrycie = 100 000zl.

Przych. ze sprz. = 20 000zl.

Wsk. marzy na pokrycie (Wsk) = 50%

Oznacza to ze wzrost sprz. o 1zl. przyniesie wzrost marzy na pokrycie o 50gr.

(1zl * Wsk). Gdy przedsięb. zwiększy sprz. o 300szt. przy p = 100zl., tj. o 30 000 to marża ma pokrycie i wynik ze sprz. wzrośnie o 15 000 (50% * 30 000 = 15 000).

DŹW. OPERAC.

Dane spółki X:

	Struktura k.	%
Przych. ze sprz.	200 000
kZ	100 000	62,5%
marża na pokr.	100 000
kS	60 000	37,5%
wynik ze sprz.	40 000

Zmieniono strukturę k.: Kz zmniejszono o 20 000 zł na rzecz Ks (z poziomu 60 000 na 80 000).Zwiększenie poziomu kosKswpłynęło na wzrost ryzyka prowadzenia działalności.

	dotychczasowa struktura k.	-10%	zmieniona struktura k.	-10%
Przych. ze sprz.	200 000	180 000	200 000	180 000
Kz	100 000	90 000	80 000	72 000
Mar. na pokr.	100 000	90 000	120 000	108 000
Ks	60 000	60 000	80 000	80 000
Wynik na sprz.	40 000	30 000	40 000	28 000
% zm. wyn.na sprz.		-25%		-30%

Im Wyższy poziom K_s tym wyższa D_o.

WNIOSEK:

W przypadku zmiany struktury k. (wzrost poziomu Ks) przy tym samym spadku sprz.spółki ma większy spadek wyniku ze sprz..

USTALENIE STOPNIA DŹW. OPERAC. DLA RÓŻNYCH WARIANTÓW K_s i K_z

	dotychczasowa struktura k.	zmieniona struktura k.
marża na pokr.	100 000	120 000
wynik ze sprz.	40 000	40 000
SDO (1:2)	2,5	3,0

Interpretacja wyników:

Przy zmianie przych.ze sprz. o 1% wynik ze sprz. wzrośnie 2,5% przy dotychczasowej strukturze k., a o 3% przy nowej strukturze.

∆Z% = D_o* ∆P

∆Z% = 10%*2,5 = 25%

∆Z% = 10%*3,0 = 30%

Zmiany w poziomie SDO - interpretacja

produkcja	1 200	1 400	1 600	1 800	2 000	2 400
Przych.	120 000	140 000	160 000	180 000	200 000	240 000
Kz	60 000	70 000	80 000	90 000	100 000	120 000
marża	60 000	70 000	80 000	90 000	100 000	120 000
Ks	60 000	60 000	60 000	60 000	60 000	60 000
wynik na sprz.	0	10 000	20 000	30 000	40 000	60 000
SDO		7,00	4,00	3,00	2,5	2,00

SDO się zmniejsza w miarę jak oddalamy się od pr.rent.(słabszy efekt dźw. operac.).

Przy sprzedaży 1 400 szt, 1% wzrost sprz.powoduje 7% wzrost zysku ze sprz.

DECYZJE KRÓTKOTERMINOWE

Przedsięb.prywatne produkujące wyroby bezkooperantów rozważa możliwość zakupu półfabryk. Gdyby przedsięb. samo wykonało te elementy kosztowałyby 36 zł. Oferta kooperanta wynosi 30 zł/szt, Ks miesięczne w firmie wynoszą 90 000zł. Rezygnacja z produkcji własnej obniżyłaby Kso 20 000 zł. Planowana produkcja miesięczna 10 000 szt. Czy przyjąć ofertę kooperanta czy ją odrzucić?

1.Obliczenie k.wytworzenia przy dalszej produkcji

10 000 szt * 36 zł = 360 000 zł

2. Ustalenie k. firmy po zaakceptowaniu oferty kooperanta

10 000 szt * 30 zł = 300 000 zł

300 000 + (90 000 - 20 000) = 370 000

Zakładając, że KS = 90 000 są kosztami wydziałowymi to zawierają się w koszcie wytworzenia. Decyzja - produkcja jest opłacalna.

W przypadku, gdy Ks dotyczą zarz.i sprz. k. te doliczamy do k. wytworzenia. Decyzja - półprodukt należy kupić.

a) decyzje typu „produkować samemu czy kupować”

Przedsiębiorstwo produkuje części do samochodów jako podzespół A, ponosi koszty jednostkowe:

Płace 420

Materiały 250

Koszty wydziałowe:

- st. 90

- zm. 30

K. zarz. 110

RAZEM 900

1. Założenie: wart. k. ustalone są przy 100% wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

Takie same części można kupić za 750 zł

Jaka powinna być decyzja?

K_z = 420 + 250 + 30 = 700

Decyzja - opłaca się kupić niż produkować, bo k. wytworzenia jest wyższy od ceny zakupu o 150 zł.

Treść K.	Przepływy pienięż.jedn.		K.relewantne
		Produkt.		Nie prod.
Płace	420	0	420
Mater.	250	0	250
Wydz. st.	90	90	0
Wydz.zm.	30	0	30
Zarz.	110	110	0
RAZEM	900	200	700

Faktyczne wydatki wytworzenia wyrobu A wyniosą 700 zł, są niższe od k. ustalonych do celów rach. finanse. i niższe niż ceny rynkowe.

W wyniku analizy okazuje się, że k. związane z produkcją = 900 zł natomiast k. związane z zakupem 750 + 90 + 110 = 950 zł. (Opłaca się produkować).

2. Założenie: przedsięb. brakuje na wytworzenie 200 szt wyrobu A zdolności wytwórczych.

Przedsięb. może wyprodukować brakujące 200 szt tylko wtedy, gdy zrezygnuje z produkcji wyrobu B (50 szt). Marża jedn. brutto wyrobu B wynosi 300 zł.

Jaką należy podjąć decyzję produkować wyroby A czy je kupić?

Treść K.	Przepływy pienięż. jedn.		K. relewantne
		Prod.		Nie prod.
Płace	84 000	0	84 000
Materiały	50 000	0	50 000
Wydz. st.	18 000	18 000	0
Wydz. zm.	6 000	0	6 000
Zarządu	22 000	22 000	0
Utracona marża	0	+15 000	15 000
RAZEM	180 000	25 000	+155 000

WNIOSEK:

Jednostkowe k.istotne związane z podjęciem produkcji wyrobu A wynoszą 155 000:200= 775 zł, są wyższe od żądanej ceny zakupu podzespołu o 25 zł, bardziej opłaca się kupić niż wytwarzać.

b) decyzje typu: „sprzedawać czy przetwarzać dalej”?

Półfabrykat może być sprz. lub przetwarzany dalej w procesie produkcyjnym w produkt B. . do momentu podjęcia decyzji typu sprz., czy produkować dalej poniesione na wytworzenie 2 000 półproduktów B wyniosły 80 000 zł:

- jkz 30 zł

- Ks 20 000 zł

Półprodukty mogą być albo sprz. dalej po cenie 50 zł/szt albo podlegać dalszemu przetwarzaniu.

W wyniku tego przetworzenia uzyskamy jedynie 1 900 produktów B (5% ulega zniszczeniu podczas procesu technol.), dla których cena rynkowa wynosi 70 zł, natomiast dodatkowe k.stałe przetworzenia wynoszą 27 000 zł (kosKsskokowe, dla których przedział istotności wynosi od 900 do 2 000 szt.).

Decyzja o sprz.półproduktu A

1. przych.ze sprz.	2 000 szt * 50 zł	100 000 zł
2. kosKz	2 000 szt * 30 zł	60 000 zł
3. marża brutto		40 000 zł
4. Ks		20 000 zł
5. zysk operac.		20 000zł

Decyzja o przetwarzaniu

1. przych. ze sprz.	1 900 szt * 70 zł	133 000 zł
2. KZ	2 000 szt * 30 zł	60 000 zł
3. marża brutto		73 000 zł
4. Ks	20 000 + 27 000	47 000 zł
5. zysk operac.		26 000 zł

WNIOSEK: Przetwarzać.

Przykład 1.

Przedsięb. prywatne produkujące wyroby bezoperantów rozważa możliwość zakupu półfabrykatu. Gdyby przedsięb. samo wykonało te elementy kosztowałoby to 36 zł, oferta kooperanta wynosi 30 zł, kKswynoszą miesięcznie 90 000, rezygnacja z produkcji własnej obniżyłaby Ks o 20 000 zł. Planowana produkcja miesięczna to 10000 zł. Przyjąć ofertę czy ja odrzucić?

Rozwiązanie:

- własna produkcja

10 000 szt * 36 zł = 360 000

pod warunkiem, ze ten koszt zawiera część st. i zm.

- zakupy od kooperanta

10 000 * 30 zł = 300 000

+ 70 000 (90 000 - 20 000)

=370 000

Opłaca się produkcja własna.

Przykład 2.

Spółka rozważa 2 warianty procesu technol. Wariant I - z dużym udziałem pracy ręcznej. Wariant II - produkcja z automatyzowana. Planowa wlk. produkcji wynosi 2 700 szt. Przewidywane koszKsw wariancie I - 30 000 zł, w wariancie II - 50 000 zł. Zkj w wariancie I - 65 zł, w II - 55 zł. Który wariant jest bardziej opłacalny?

Rozwiązanie:

- ustalamy rozm.produkcji, zrównujemy 2 warianty

(50 000 - 30 000)/(65 - 55)= 2 000

Przy 2 000 szt wariant I i II jest tak samo opłacalny.

Dla wariantu I

2 000 * 65 + 30 000 = 160 000 zł

Dla wariantu II

2 000 * 55 + 50 000 = 160 000 zł

Przykładowo dla 2 500 szt sprawdzamy, który wariant jest korzystniejszy

Dla wariantu I

2 500 * 65 + 30 000 = 192 500

Dla wariantu II

2 500 * 55 + 50 000 = 187 500

Wariant II jest bardziej korzystny.

Przykładowo dla 1 500 sztuk

Dla wariantu I

1 500 * 65 + 30 000 = 127 500

Dla wariantu II

1 500 * 55 + 50 000 = 132 500

Dla produkcji poniżej 2 000 sztuk opłacalny jest wariant I

---