1. Pojecie, model i struktura systemu organizacyjnego.

POJĘCIE

System produkcyjny stanowi celowo zaprojektowany i zorganizowany układ materialny, energetyczny i informacyjny eksploatowany przez człowieka i służący produkowaniu określonych produktów (wyrobów lub usług) w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb konsumenta.

MODEL I STRUKTURA

System produkcyjny składa się z 5 podstawowych elementów.

1. Wektor wejścia X, w skład, którego wchodzą wszystkie czynniki wytwórcze.

• Techniczne środki produkcji: teren zakładu i powierzchnia produkcyjna, wyposażenie technologiczne, budynki, budowle, instalacja energetyczna, gazowa, sieci informatyczne

• Przedmioty pracy: materiały, wyroby, surowce

• Media energetyczne: woda, gaz, ciepło, paliwa stałe i gazowe

• Kapitał: finansowy, trwały, obrotowy

• Kapitał ludzki: personel inżynieryjno - techniczny, personel administracyjno - biurowy, warunki środowiska pracy, kwalifikacje i doświadczenie

• Informacja: informacja rynkowa, prognozy rynkowe, dokumentacje, program produkcji

2. Wektor wyjścia Y, w skład, którego wchodzą:

• Wyroby,

• Usługi

• Braki produkcyjne i surowce wtóre

• Szkodliwe odpady produkcyjne zanieczyszczające środowisko: wibracje, hałas, śmieci, odpady, ścieki

• Informacje dotyczące jakości, technologii, kosztów, doświadczenia

3. Procesy przetwarzania wektora wejścia w wektor wyjścia T (wektor transformacji) nazywane procesem produkcyjnym

4. Proces zarządzania systemem

5. Sprzężenia materialne, energetyczne i informatyczne pomiędzy wyżej wymienionymi elementami składowymi systemu produkcyjnego

2. Otoczenie systemu produkcyjnego.

Funkcjonowanie systemu produkcyjnego ściśle zależne jest od dwustopniowego otoczenia systemowego:

1. Otoczenie stopnia pierwszego - firma lub przedsiębiorstwo w ramach, którego system funkcjonuje

• Zatrudniony personel wykonawczy i zarządzający

• Prowadzone prace badawcze i rozwojowe w zakresie: produktu, technologii wytwarzania i organizacji produkcji

• Technika w zakresie: wykonywania operacji technologicznych, kontrolnych, transportowych, magazynowo-składowych, przetwarzania informacji i transformacji danych w procesie produkcyjnym

• Organizacja zbytu, obsługi serwisowej i innej działalności handlowej w przedsiębiorstwie

• Wykorzystywane środki i techniki współcześnie pojmowanego marketingu

• Organizacja zaopatrzenia i gospodarki materiałowej i poziom zapasów materiałowych i półfabrykatów w przedsiębiorstwie, liczba i poziom wyrobów albo usług na drodze od producenta do konsumenta

• Posiadane środki finansowe firmy, szybkość rotacji środków,

• Służby ekonomiczne i księgowe, czyli sposób liczenia kosztów własnych, ewidencjonowanie strat, metodologia ustalania cen dla wyrobów i usług zbywanych na zewnątrz a także w wewnątrz.

• Metody i formy zarządzania systemami produkcyjnymi, służbami naukowo-technicznymi przygotowania produkcji, służbami pomocniczymi (sterowanie jakością, gospodarka materiałowa)

• Zarządzanie personelem i zasady motywacji

• Osobowość i kwalifikacje kierownictwa firmy

2. Otoczenie stopnia drugiego w ramach, którego funkcjonuje przedsiębiorstwo, czyli gospodarka kraju lub regionu ekonomicznego

• Poziom techniki, na jego poziom ma również wpływ możliwości szybkiego i taniego tworzenia nowych i nowoczesnych technik produkcyjnych w danym regionie. Możliwości te kształtowane są przez:

• System bankowy i jego funkcjonowanie

• System łączności i komunikacji (telekomunikacja, poczta, autostrady, transport rzeczny, morski)

• Możliwości produkcyjne dostawców

• Poziom i możliwości konkurencji na rynku

• Kondycja ekonomiczna kraju, regionu, poziom inflacji, ceny żywności, stabilność pieniądza, możliwość akumulacji kapitału przez obywatela

• Regulacje państwowe dotyczące gospodarki i ekonomiki (poziom podatków, regulacje własnościowe, system celny, system kształcenia)

• Środowisko społeczno-polityczne (wolność osobista, podmiotowa i przedmiotowa rola pracownika i kierownika, rola partii politycznych)

• Środowisko naturalne (klimat, skażenie powietrza, wody)

• Metody i formy zarządzania i sterowania produkcją przez naczelne władze administracyjne kraju, regionu

• Dystrybucji i obsługi serwisowej, czyli możliwości zakupu

• Poziom nowoczesności i jakości oraz cena maszyn i urządzeń produkcyjnych a także technicznych środków przetwarzania i przekazywania informacji

3. Proces wytwórczy podstawowy.

Podstawowy proces wytwórczy składa się z pięciu rodzajów procesów składowych lub operacji:

1. procesy lub operacje technologiczne

2. procesy lub operacje kontrolne

3. procesy lub operacje transportowe

4. procesy lub operacje magazynowania i składowania

5. procesy lub operacje złożone w różnoraki sposób z powyższych r rodzajów procesów lub operacji prostych

4. Cykl produkcyjny i jego elementy.

Cykl produkcyjny wyrobu jest to czas od rozpoczęcia podstawowego procesu produkcyjnego do momentu jego zakończenia i przekazania gotowego wyrobu do dyspozycji odbiorcy.

Składniki cyklu produkcyjnego:

1. Czas trwania operacji procesu produkcyjnego zależy od wariantu technologii i organizacji procesu produkcyjnego. Czynnik ten jest związany z rodzajem wyrobu, wielkością partii części lub serii wyrobów, strukturą procesu produkcyjnego, strukturą produkcyjną, strukturą produkcyjno-administracyjną i strukturą przestrzenną. Niezależnie od tych czynników, zasadniczy wpływ ma odmiana organizacji produkcji

2. Czas przerw w realizacji operacji procesu produkcyjnego (organizacja dnia roboczego, czynniki losowe)

3. Długość cyklu produkcyjnego, czyli czas trwania operacji podstawowego procesu produkcyjnego i czas przerw w podstawowym procesie produkcyjnym, który możemy określić kilkoma metodami (analityczną, statystyczno-doświadczeniową, szacunkową)

Zgodnie z definicja procesu produkcyjnego cykl produkcyjny składa się z cyklu:

• Przygotowania produkcji (badań i rozwoju) - realizowany jest głównie w sferze informacyjnej. Gdy mamy równocześnie do czynienia z przygotowaniem zdolności produkcyjnych lub przygotowaniem czynników produkcji, co wiąże się z zaangażowaniem kapitału inwestycyjnego to jest on również realizowany w sferze materialnej

• Wytwarzania - realizowany jest głównie w sferze materialnej i wiąże się z zaangażowaniem kapitału inwestycyjnego i obrotowego

• Dystrybucji i sprzedaży - realizowany jest głównie w sferze materialnej i wiąże się z zaangażowaniem kapitału obrotowego

Zarówno cały cykl produkcyjny jak również jego wyżej wymienione trzy podstawowe elementy składowe mogą być organizowane według następujących metod:

• Szeregowej - polega ona na kolejnej obróbce całej partii wyrobów na danym stanowisku i przekazanie całej partii wykonanych wyrobów na stanowisko kolejne. Jest bardzo prosta, ale wydłuża cykl produkcyjny.

• Równoległej - polega na równoległej obróbce poszczególnych wyrobów. Wyrób obrabiany jest na danym stanowisku i przekazywany natychmiast po zakończeniu obróbki na stanowisko następne. Daje ona najkrótsze wyniki przebiegu części wyrobów. Jej wadą są powstające przerwy na stanowiskach roboczych, które trudno jest zagospodarować.

• Szeregowo-równoległej - polega na wykorzystaniu zalet metody równoległej przy zachowaniu zasady ciągłości pracy na danych stanowiskach roboczych.

5. Metody skracania cyklu produkcji

1. Zastosowanie bardziej efektywnych i wydajnych technologii przygotowawczych i obróbkowych i przez udział wysoko wydajnych maszyn i urządzeń w procesach produkcyjnych w zakresie wszystkich rodzajów.

2. Skracanie czasów pomocniczych na skutek lepszej organizacji produkcji. Procesy pomocnicze - dostawa materiałów na miejsce pracy, pobranie i oddanie narzędzi, uruchomienie poszczególnych mechanizmów.

3. Przez modernizację technologiczną i organizacyjną procesów montażu i pakowania gotowego wyrobu

4. Zastosowanie bardziej efektywnych procesów (operacji) pomiarów i kontroli, transportu i składowania czy magazynowania zarówno wstępnego oraz międzyoperacyjnego, jak i wyrobu gotowego

5. Usprawnienie przepływu materiałów, półwyrobów eliminując (gdzie to jest możliwe) magazyny wejściowe (od dostawcy bezpośrednio na produkcję) i ograniczając znacznie magazynowanie wyrobów gotowych (z produkcji bezpośrednio do sklepu lub klienta)

6. Zastosowanie bardziej efektywnych metod przepływu materiałów przez proces produkcyjny - synchronizacja produkcji, minimalizacja przerw międzyoperacyjnych, praca na zmiany, automatyczne urządzenia produkcyjne

7. Wprowadzenie komputerowo wspomaganej automatyzacji i elastycznych systemów produkcyjnych

8. Zastosowanie bardziej efektywnych organizacji produkcji, w zasadzie bez istotnych zmian parku maszynowego i bez zmiany zagospodarowania powierzchni - rozsądny podział pracy, podniesienie na wyższy poziom istniejącego sterowania i planowania produkcji poprzez rozsądną komputeryzację, optymalne współdziałanie człowieka z techniką, właściwa motywacja.

6. Typy, formy i odmiany organizacji produkcyjnej

TYPY

Stopień specjalizacji poszczególnych stanowisk roboczych wraz z obciążeniem tych stanowisk, związanych z wykonywaniem wyznaczonych części i operacji określają typ organizacji produkcji na stanowisku roboczym lub krótko typ produkcji.

Typ produkcji wynika, więc z częstotliwości przezbrajania stanowiska roboczego.

O przeważającym typie produkcji w komórce produkcyjnej lub produkcyjno-administracyjnej I stopnia decyduje ilość podstawowych stanowisk produkcyjnych w danym typie produkcji występujących w danej komórce.

Wyróżnia się stanowiska o:

1. Masowym typie produkcji - wykonywana jest tylko jedna ściśle określona czynność

2. Seryjnym typie produkcji

• Stanowisko robocze o wielkoseryjnym typie produkcji - od 2 do 5 czynności i operacji a w przypadku podobnych obrabianych części i wykonywanych czynności do 10 części i operacji w okresie powtarzalności

• Stanowisko robocze o średnioseryjnym typie produkcji - od 5 do 25 części i operacji w okresie powtarzalności

• Stanowisko robocze o małoseryjnym typie produkcji od 20 do 50 a niekiedy przy podobnych częściach i operacjach do 100 części i operacji. Partie produkcyjne są niewielkie, czas obróbki wynosi do kilku godzin, a operacje nie muszą powtarzać się seryjnie

• Jednostkowym typie produkcji - na ogół nie powtarzają się lub powtarzają się nieregularnie wykonywane w nieograniczonej liczbie części i operacje.

Typ produkcji określa stopień specjalizacji stanowiska roboczego:

1. Uniwersalne - bez przydzielenia określonych części i operacji, ma uniwersalne wyposażenie o narzędzia w obrębie danej fazy produkcyjnej

2. Specjalizowane - przydzielona grupa części i operacji, zwężony zakres przyrządów i narzędzi, można przezbroić

3. Specjalne ściśle określona jedna/dwie części i operacje, bez możliwości przezbrojenia, możliwość przebudowy stanowiska w celu dostosowania do części i operacji

FORMY

Forma organizacji produkcji jest to inaczej rodzaj (forma) przepływu części, zespołów, wyrobów pomiędzy stanowiskami robotniczymi w cyklu robotniczym.

W obrębie największego efektu techniczno - ekonomicznego wyróżniamy dwie formy:

1. Produkcja niepotokowa - przybiera najczęściej formę organizacji grupowej lub gniazdowej. Wyodrębnia się gniazda technologiczne i przedmiotowe. Gniazda technologiczne tworzone są dla realizacji określonej technologii operacji, fazy np. gniazdo obrabiarek, tokarek ciężkich albo też gniazdo przedmiotowe, które tworzymy dla wykonania określonego wyrobu lub części (detalu). Jeżeli kooperacja poza gnizdem przekracza 15% mamy do czynienia z gniazdem otwartym. Jeżeli mieści się w 15% to jest to gniazdo zamknięte.

2. Produkcja potokowa - cechuje się liniowym rozmieszczeniem stanowisk według kolejności przebiegu procesu technologicznego. Organizacja produkcji potokowej oparta jest na tzw. specjalizacji przedmiotowej. Liniowe rozmieszczenie stanowisk w potoku stanowi tzw. linię produkcyjną, realizującą zamknięty proces produkcji. Zastosowanie linii produkcyjnej pozwala na:

• Postępowy przebieg procesu produkcyjnego (zgodnie z kolejnością obróbki)

• Synchronizację i koordynację robót na stanowiskach roboczych

• Ograniczenie asortymentu produkcji (stabilizacja produkcji)

• Produkcja ma charakter ciągły

• Stanowiska są obciążone równomiernie

Charakter potoku:

1. Potok stały, - kiedy wyposażenie jest stałe, niezmienne. Realizujemy w sposób ciągły proces określonego wyrobu.

2. Potok zmienny - mamy do czynienia ze zróżnicowanym asortymentem (przystrajanie stanowisk)

3. Asynchroniczny - to taki, który nie udało doprowadzić się do synchronizacji. Występują przerwy na poszczególnych stanowiskach

4. Synchroniczny - operacje są sobie równe lub stanowią wielokrotność operacji najkrótszej

• Potok z taktem swobodnym - pracownicy regulują takt

• Potok z taktem wymuszonym - będziemy mieli z nim do czynienia wtedy, kiedy środek transportu decydować będzie o szybkości i intensywności pracy na poszczególnych stanowiskach

• Charakter zautomatyzowany

• Charakter nie zautomatyzowany

ODMIANY

Odmiana organizacji produkcji jest wynikiem nałożenia się, czy też skrzyżowaniem typów produkcji i form jej organizacji

W ramach techniczno - ekonomicznego kryterium wykształciło się przez wiele dziesiątków lat dużo różnorodnych form i odmian organizacji produkcji. Wszystkie jednak oparte są na:

• Trwałym rozstawieniu maszyn i urządzeń

• Sztywnej mechanizacji i automatyzacji, stwarzającej konieczność długotrwałych przezbrojeń w przypadku zmiany asortymentu, czy też nawet zmiany wielkości programu produkcyjnego

• Sztywnych systemach sterowania i zarządzania produkcją.

Typy produkcji wyrobu to system organizacji produkcji tego wyrobu albo system organizacji pracy przy produkcji tego wyrobu. Obejmuje on system stosowanych środków i metod produkcji wyrobu oraz system organizacji pracy na stanowiskach roboczych i ich obsługi.

Produkcja jednostkowa polega na wytwarzaniu pojedynczych wyrobów.

Produkowane są jednorazowo bądź powtarzalnie, ale w nieregularnych odstępach czasu.

Wyroby realizowane są na konkretne zamówienie odbiorców, co powoduje, że zakłady produkujące jednostkowo wykonują szeroki asortyment produkcji.

Ponad to posiada następujące cechy charakterystyczne:

• Przygotowanie technologiczne nie jest szczegółowe

• Stosuje się narzędzia uniwersalne

• Częste przestawiania maszyn i urządzeń

• Wymagane kwalifikacje w stosunku do zatrudnionych są wysokie

• Cykl produkcji jest długi

• Koszty jednostkowe wysokie

Produkcja seryjna - niepowtarzalna lub powtarzalna. Okresy powtarzalności mogą być periodyczne lub równomierne w zależności od okresów powtarzalności to możemy mówić o produkcji seryjnej rytmicznej lub nierytmicznej.

W zależności od przyjętych kryteriów produkcja może być: mało, średnio, drobno, wielkoseryjna.

Przez serie wyrobów będziemy rozumieć zadysponowaną do produkcji liczbę wyrobów o określonej konstrukcji. Kolejne serie realizowane są według tej samej dokumentacji technicznej (na ogół).

Produkcja masowa odbywa się w sposób ciągły. Dotyczy 1 lub kilku zbliżonych do siebie technicznie asortymentów. Stosuje się urządzenia specjalistyczne.

Wymagania w stosunku do zatrudnionych są wąskie, często wystarcza przeszkolenie. Stabilizacja asortymentu produkcji pozwala na stosowanie wyższych form organizacji procesu produkcyjnego.

Cykl produkcyjny wyrobów jest bardzo krótki, koszt jednostkowy na ogół nie wysoki.

Ważną rolę odgrywa przygotowanie techniczne i technologiczne. Przy produkcji masowej nie ma przezbrojeń stanowisk. Stanowiska zajęte są przez cały czas produkcji tych samych wyrobów

3 cechy wyraźnie różnicują typy produkcji:

1. Zróżnicowanie asortymentu - w przypadku produkcji jednostkowej jest wysokie a w masowej brak zróżnicowania

2. Wyposażenie techniczne i rodzaj oprzyrządowania - w produkcji jednostkowej są uniwersalne a w masowej specjalistyczne

3. Stopień specjalizacji stanowisk związany z powtarzalnością operacji produkcyjnych - w produkcji jednostkowej stopień niski brak stabilizacji w masowej wysoka stabilizacja

Kryteria wyodrębniania typów produkcji:

1. Ilościowy program produkcji

2. Pracochłonność wyrobów na poszczególne stanowiska

3. Stopień podobieństwa działań wykonywanych na stanowiskach

4. Powtarzalność partii

5. Uniwersalny jest jednak wskaźnik zmienności robót

f= m * a m - średnia liczba operacji

is a - ilość obrabianych części

is - ilość stanowisk

f < 1 produkcja masowa

1 < f < 8 produkcja wielkoseryjna

8 < f < 25 produkcja średnioseryjna

25 < f < 50 produkcja małoseryjna

50 < f produkcja drobnoseryjna

f nieokreślone produkcja jednostkowa

8

PROCES WYTWÓRCZY PODSTAWOWY

PROCES WYTWÓRCZY POMOCNICZY

PROCES WYTWÓRCZY

PROCES OBSŁUGI WYTWARZANIA

---