Ćwiczenia 1, 2. 4.03.2010r

Referat: (Donia, Ula) Kuratela sądowa - historia powstania i charakterystyka pracy współczesnych kuratorów

Historia kurateli sądowej

Pierwszy sąd dla nieletnich powstał w Stanach Zjednoczonych w 1899r. w Chicago.

Charakteryzował się on następująco:

- zajmował się sprawami dzieci bez opieki i porzuconych, włóczęgów popełniających przestępstwa

- jego posiedzenia odbywały się w specjalnie dla niego wydzielonych miejscach

- sędzia tego sądu rozstrzygał tylko sprawy nieletnich, miał on do dyspozycji różnorodne środki, które miały spełniać cel wychowawczy

- pracownikami pomocniczymi sędziego byli specjalni kuratorzy sądowi

Praktyczna działalność kuratorów sądowych sięga drugiej połowy XIX wieku, natomiast jej prawne podstawy powstały dopiero w początkach XX wieku. Ukształtowanie się instytucji kuratorów jako organu pomocniczego sądów nastąpiło także dopiero w XX wieku, najwcześniej w krajach anglosaskich.Z uwagi na to, iż pewne metody oddziaływania wychowawczego na nieletnich inne niż zamykanie ich w zakładach karnych były znane od dawna, niektórzy badacze doszukują się źródeł prawnych instytucji kuratora już w średniowieczuWedług oficjalnych danych ONZ oraz innych sprawozdań i opisów, dozór kuratora zawdzięcza swe powstanie nie aktom prawnym, a rezultatom postępowych praktyk sądowych . Interpretowanie angielskiego Common Law wykształciło w XIX wieku kilka różnych odmian procedury sądowej, pozwalającej tam zawiesić sam wymiar kary, bądź też jej wykonanie na okres próbny (z ang. probation).

Warunkowe pozostawienie na wolności wymagało jednak kontroli, stąd też zrodziła się instytucja kuratora sądowego (probation officer), który sprawował dozór nad podsądnym. Dobre efekty tych praktyk doprowadziły do wyeliminowania kary w pewnych przypadkach i stosowania tylko dozoru jako reakcji sądowej na pewne przestępstwa. Pozytywne wyniki takich działań doprowadziły w końcu do uznania dozoru jako samoistnej sankcji sądowej, a dotychczasowy kurator zmienił się w przedstawiciela władzy państwowej jako prawomocny kurator sądowy Rozwój stosowania kurateli w praktyce poszedł różnymi drogami - zależało to od miejscowych zwyczajów, kultury i możliwości, oraz oczywiście przywiązywania wagi do tego typu systemu. Zasadniczą przeszkodą do wprowadzenia tzw. metod wolnościowych było stosowanie wyłącznie pisemnego prawa w Europie, gdyż nowa praktyka nie miała możliwości rozpowszechnienia się bez uprzedniego wprowadzenia odpowiednich przepisów prawnych.

Wprawdzie możliwość zawieszania kary była dyskutowana wielokrotnie, jednak dopiero Kongres w Paryżu w 1895r. doprowadził do jej realizacji. Uznał on, że zawieszenie wykonania kary, zwłaszcza przy pierwszym skazaniu, jest lepszym środkiem do jej wykonania. Decyzję tą podparły głosy ze świata nauki - kryminologii i polityki kryminalnej. Propozycję konkretnego projektu dał francuski senator Berenger w 1889 r., w oparciu o co ustawodawstwo belgijskie i francuskie najwcześniej wprowadziły zawieszenie kary. Rozwój systemu wolności dozorowanej w Europie szedł niemal równolegle z rozwojem sądownictwa dla nieletnich. Pierwsze ustawodawstwo w tym zakresie powstało w Portugalii (1911r), Belgii i Francji. Odrębnym torem poszły państwa skandynawskie, oddając sprawy nieletnich w ręce specjalnych organów administracyjno - społecznych, tzw. komisji rad, bądź komitetów opieki nad dziećmi i młodzieżą. Wypracowały one metody postępowania podobne do probation.

Największy jednak wpływ na ukształtowanie się instytucji kuratora w Europie Środkowej miały ustawodawstwa Belgii i Francji, dlatego też przy analizie powstawania i stosowania środków wolnościowych wyróżnia się głównie dwie tendencje rozwojowe:

1. angielsko - amerykańską, czyli system probation

2. belgijsko - francuską, czyli system wolności dozorowanej, która zawdzięcza swe powstanie wydawanym w tym przedmiocie aktom prawnym.

Instytucja kuratorów sądowych w Anglii zawdzięcza swe powstanie praktyce i zwyczajowi. Z uwagi na to, iż angielskie Common Law pozwalało na niejaką swobodę, niektórzy sędziowie korzystali z możliwości łagodzenia kary więzienia, szczególnie w stosunku do nieletnich.

Wynalezienie systemu probation przypisuje się sędziom okręgu Warwickshire - zaczęli oni już w 1820r. stosować eksperymentalnie skazywanie nieletnich na symboliczną karę jednego dnia więzienia pod
warunkiem, że rodzice bądź opiekunowie wzmogą nadzór i wysiłki wychowawcze

Młody adwokat Hill przyglądający się takim praktykom już jako minister Birmingham wprowadził ten zwyczaj w życie, i po siedemnastu latach doświadczeń ogłosił wyniki tego rodzaju działań. Mówiły one, że z 483 osób wobec których zastosowano taką karę, tylko 78 stanęło ponownie przed sądem.

Za przykładem Hilla poszli inni sędziowie i praktyka ta zaczęła się upowszechniać w całej Anglii. W 1876r powstała specjalna organizacja zajmująca się niesieniem pomocy zwolnionym od kary - Police Court Mission. Z czasem sądy zaczęły członkom tego towarzystwa powierzać nadzór nad podsądnymi pozostawionymi na próbę na wolności. I tak praktyka wydawania orzeczeń symbolicznej kary jednego dnia przekształciła się w praktykę pozostawania na wolności dozorowanej przez Police Cort Mission, a członkowie tej organizacji stali się prekursorami kuratorów sądowych .

Wydane w 1870r. prawo zalegalizowało możliwości pozostawiania na wolności przestępców ze specjalnym zobowiązaniem z ich strony, tzw. recognizance. W 16 artykule tego prawa znajduje się zapis o zwyczaju używania do pomocy sądów Police Court Mission, jednak nie ma tutaj jeszcze mowy o dozorze jako samoistnej metodzie prawnej. Z biegiem lat liczba Missionaries wzrastała, aż w 1907r. uzyskały one oficjalne formy prawne - zalegalizowano system probation jako sankcję sądową, a kuratora (probation officer) uznano jako reprezentanta władzy państwowej. System ten zaczął być stosowany w Anglii nie tylko w stosunku do nieletnich, ale i dorosłych. Criminal Justice Act z 1925r. ustanowił organizację prawną sieci kuratorów i podniósł prace kuratorów do godności zawodu. Nałożył on na sądy obowiązek ustanawiania kuratorów zawodowych wprowadzając jednocześnie normy uposażenia dla nich i obciążył ponoszeniem tych kosztów władze państwowe i samorządowe. W 1948r. kolejny Criminal Justice Act skonsolidował dotychczasowe zasady stosowania probation, wprowadził nowoczesną organizację i administracje, a także rozszerzył kompetencje sądów co do zakresu stosowania probation. Tak ugruntowane zasady prawne i zapewniona podstawa materialna wywarła wpływ na wielki rozwój instytucji kuratora. Podniosła się nie tylko liczba kuratorów, lecz również ich poziom i kwalifikacje.

Powstanie i rozwój instytucji kurateli sądowej w Polsce

7 lutego 1919 - dekret Naczelnika Państwa Polskiego J. Piłsudskiego o utworzeniu sądów dla nieletnich.

Z dniem 1 września 1919 utworzono sądy dla nieletnich w Warszawie, Łodzi i Lublinie.

25 czerwca 1929 - rozporządzenie MS w sprawie przekształcenia opiekunów społecznych w kuratorów nieletnich przy sądach grodzkich i przy sądach dla nieletnich. Kurator

stał się pracownikiem sądowym, pobierającym

godziwe wynagrodzenie.

Ewolucja w kierunku budowy jednolitego systemu kurateli

§1 “Przy sadach działają kuratorzy (kuratorzy rodzinni i kuratorzy dla osób dorosłych), którzy pełnią swe czynności albo zawodowo (kuratorzy zawodowi) albo w ramach funkcji społecznych (kuratorzy społeczni).

§ 2 “minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia ustala tryb powoływania kuratorów sądowych oraz szczegółowy zakres ich praw i obowiązków”. Z dniem wejścia tej ustawy w życie, tj. 13 maja 1983 r., podniesienie rangi kuratorów przez nadanie im statusu ustawowego.

20 czerwca 1985 r. - nowa ustawa “prawo o ustroju sądów powszechnych” precyzuje status prawny kuratorów i zapowiada uregulowanie szczegółowe rozporządzeniem: art. 120 § 1: “w sądach działają kuratorzy sądowi (kuratorzy rodzinni i kuratorzy dla dorosłych), którzy wykonują czynności o charakterze wychowawczo resocjalizacyjnym i profilaktycznym oraz inne czynności określone w przepisach szczególnych”. §2. Kuratorzy sądowi pełnią swoje czynności zawodowo (kuratorzy zawodowi) albo społecznie (kuratorzy społeczni).

Referat: (Kurpiarz, Ewelina)

Podstawy prawne systemu resocjalizacji i zapobiegania demoralizacji dzieci i młodzieży

Ustawa o Postępowaniu w Sprawach Nieletnich ( 26.09.1982) r. NIELETNI MAŁOLETNI MŁODOCIANY

Art. 6. Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

  1)   udzielić upomnienia,

  2)   zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,

  3)   ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,

  4)   ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego,

  5)   zastosować nadzór kuratora,

  6)   skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,

  7)   orzec zakaz prowadzenia pojazdów,

  8)   orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,

  9)   orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym,

  10)   orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,

  11)   zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 01.09.2001 r w sprawie placówek opiekuńczo- wychowawczych.

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie reguluje:

1) typy, zasady działania i organizację placówek opiekuńczo-wychowawczych, zwanych dalej "placówkami",

2) kwalifikacje osób zatrudnianych w placówkach,

3) warunki korzystania w placówkach z pracy wolontariuszy,

4) zasady oraz tryb kwalifikowania i kierowania dzieci do placówek,

5) obowiązujący w placówkach standard wychowania i opieki oraz

6) standardy usług opiekuńczo-wychowawczych świadczonych w placówkach.

§ 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) właściwym powiecie - należy przez to rozumieć powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka lub lokalizację placówki,

2) organie prowadzącym - należy przez to rozumieć jednostkę samorządu terytorialnego lub podmiot określony w art. 12a ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, zwanej dalej "ustawą", prowadzące placówkę,

3) opiece dziennej - należy przez to rozumieć wspieranie rodziny przez objęcie dziecka działaniami wychowawczymi, opiekuńczymi i edukacyjnymi realizowanymi w placówce

4) opiece całodobowej - należy przez to rozumieć zaspokajanie w placówce potrzeb życiowych dziecka zgodnie z ustalonymi w rozporządzeniu standardami opieki i wychowania oraz standardami usług opiekuńczo- wychowawczych, jeżeli potrzeby te stale lub okresowo nie mogą być zaspokajane w domu rodzinnym,
5) opiece doraźnej - należy przez to rozumieć krótkotrwałą opiekę całodobową, której celem jest opracowanie diagnozy dotyczącej w szczególności poziomu rozwoju poznawczego, emocjonalnego dziecka, jego stanu zdrowia, związków z rodziną, z rówieśnikami, z uwzględnieniem wskazań wychowawczych i dydaktycznych,

6) hostelu - należy przez to rozumieć część placówki dysponującą bazą noclegową i zapewniającą opiekę wychowawczą, czynną przez całą dobę, przeznaczoną dla wychowanków placówki mieszkających z rodziną, wykorzystywaną w sytuacjach kryzysowych, kiedy dziecko ze względów rodzinnych musi czasowo zamieszkać poza swoją rodziną,

7) rodzinach zaprzyjaźnionych - należy przez to rozumieć rodziny obce, których członkowie związani są z placówką na zasadach wolontariatu, wspierające placówkę w procesie wychowania w zakresie życia rodzinnego.

Aspekty kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Ograniczenie władzy rodzicielskiej:

-Art. 109 k.r.o. przewiduje ograniczenie władzy rodzicielskiej w razie niewłaściwego wykonywania tej władzy przez rodziców. Przepis ten stanowi: "Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia"

-Art. 109 § 1 k.r.o.. Dla zastosowania tego przepisu nie musi mieć miejsca naruszenie dobra dziecka, wystarcza wystąpienie stanu zagrożenia tego dobra. Zagrożenie dobra dziecka może dotyczyć jego interesów osobistych i majątkowych. W przypadku takim sąd wydaje zarządzenia ograniczające władzę rodziców. 

Pozbawienie praw rodzicielskich w przypadku gdy:

-Art. 111 § 1 k.r.o. stanowi: "Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców"

Również pozbawienie władzy rodzicielskiej może się odnosić tylko do niektórych dzieci, jeśli względem pozostałych te przyczyny nie występują.

Kodeks Karny Wykonawczy

Zakres obowiązywania :

Art. 1. § 1. Wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym, karnym skarbowym i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności odbywa się według przepisów niniejszego kodeksu, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2. W postępowaniu wykonawczym w kwestiach nie uregulowanych w niniejszym kodeksie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Zakłady Poprawcze: zakłady poprawcze resocjalizacyjne:

• otwarte- młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej

• półotwarte

• zamknięte

• wzmożonym nadzorze wychowawczym

• zakłady resocjalizacyjno- rewalidacyjne- środki dla osób zdemoralizowanych z upośledzeniami

• zakłady resocjalizacyjno- terapeutyczne- dla osób zdemoralizowanych i uzależnionych z zaburzeniami osobowości lub zaburzeniami emocjonalnymi

Ćwiczenia 3, 18.03.2010

- referat SUM i Mikowska - zasady pracy kuratora sądowego

Zasady pracy kuratora sądowego

Współczesna kuratela jako jeden z elementów systemu opieki i profilaktyki, ulega stopniowym przeobrażeniom, zarówno w wymiarze formalno-organizacyjnym, jak i merytorycznym. Nowego sensu nabierają zwłaszcza zasady pracy kuratora, które- choć wielokrotnie przytaczane w różnych klasyfikacjach i na ogół ugruntowane w świadomości pomagających, wymagają głębszej refleksji i reinterpretacji w ujęciu wielowymiarowym, uwzględniającym przede wszystkim pierwiastki etyczne.

Wyróżniamy 12 zasad pracy kuratora sądowego:

1. zasada „twarzą w twarz”

Treść tej zasady wyznacza tworzenie w relacjach kurator-podopieczny silnych pozytywnych więzi emocjonalnych, atmosfery wzajemnego zaufania, życzliwości i szczerości. Zaufanie rzutuje na skuteczność nadzoru. Zaufanie w relacjach interpersonalnych jest wartością dominującą. W personalizmie chrześcijańskim zaufanie postrzegane jest jako wartość konstytuująca osobę ludzką, regulator jej relacji ze światem, związany nierozerwalnie z wiarygodnością. Zdaniem J. Tischnera każdy człowiek dąży do tego by być istotą wiarygodną, szuka obok siebie osób wiarygodnych i na tej podstawie buduje trwałe więzi oparte na wierności, lojalności. Zdaniem psychologów ,warunkiem prawidłowego rozwoju każdego człowieka jest zaufanie skierowane do siebie samego i świata Kurator by zyskać szczerość i zaufanie podopiecznego powinien dostrzec w nim przede wszystkim drugiego człowieka. W ten sposób kurator zyskuje większą wiarygodność, staje się osobą której można ufać i bez przeszkód powierzyć swoje problemy oraz korzystać z udzielonych przezeń wskazówek. Przeszkody utrudniające budowanie autentycznych więzi to:

- niechęć do instytucji społecznych (np. ośrodków pomocy społecznej, placówek opiekuńczych, szkoły, policji, również sądu i kuratora jako reprezentanta)

- nieufność innym ludziom ( sąsiadów, członków rodziny, rówieśników i nauczycieli) w których postawach upatrują źródło swoich cierpień.

2. Zasada akceptacji Zasada ta wiąże się z respektowaniem podmiotowości wychowanka. Nakazuje ona zaakceptowanie wychowanka takim, jakim on jest, powstrzymywanie się od ocen, bez względu na czyn, którego się dopuścił oraz postawę jako prezentuje najczęściej na początku trwania nadzoru- nieufność i dystans czasem arogancja i wrogość. Zdaniem A. Bałandynowicza „ akceptacja dla osób opuszczających zakład karny nie oznacza ignorowania jej patologicznego zachowania czy tez wybaczania lub darowania jego skutków. Akceptacja to zrozumienie uczuć skazanego i warunkującej je rzeczywistości, pozwalające kuratorowi razem z osobą dozorowaną załagodzić powstałe napięcia i bezkonfliktowo wejść w życie społeczeństwa” Zatem treścią tej zasady jest z jednej strony konieczność traktowania działalności jednostki nieprzystosowanej jako jednej z cech skomplikowanej natury ludzkiej a z drugiej strony głęboka wiara w człowieka w możliwość jego poprawy, odrodzenie moralnego oraz autentyczne „siły sprawcze” kuratora, którego oddziaływanie może wywołać istotne zmiany w osobowości podopiecznego.

3. Zasada optymizmu pedagogicznego W zasadzie tej kurator powinien być przeświadczony o tym że jego działalność może być skuteczna, a „[…] każdy człowiek, któremu stworzy się odpowiednią szanse może dźwignąć się z niepowodzeń i upadku” co oznacza odnalezienie motywacji do poprawy sytuacji, w której się znalazł, zmianę nastawień, postaw i modyfikację systemu wartości z wykorzystaniem własnych sił (zasobów, mocnych stron).

4. Zasada respektowania Zasada ta wskazuje na potrzebę zaangażowania przede wszystkim samego podopiecznego w proces korygowania własnego życia. Osoba objęta nadzorem kuratora powinna być przekonana o konieczności samodzielnego dokonywania wyborów, podejmowania decyzji bez poczucia jakiejkolwiek presji czy wykorzystywania osób trzecich i ich tendencji wyręczania. Rola kuratora w myśl tej zasady powinna się sprowadzać jedynie do przedstawiania podopiecznemu różnych wariantów rozwiązań sytuacji życiowych oraz ukazywania konsekwencji pewnych działań i wyborów. Nadzór kuratora powinien zatem zmierzać w kierunku kształtowania człowieka wewnątrz-sterowanego.

5. Zasada indywidualizacji Zasada ta nawiązuje do „inności”, odrębności fizycznej, psychicznej i społecznej każdej osoby ludzkiej. Indywidualna historia życia każdego człowieka, czyli relacje interpersonalne, sekwencje zdarzeń i sytuacji, relacje emocjonalne i sposoby radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych, uwarunkowane cechami osobowości i właściwościami temperamentu- wszystko to decyduje o egzystencjonalnej niepowtarzalności jednostki ludzkiej. Dlatego tez kurator ma ograniczone możliwości korzystania z gotowych (nawet sprawdzonych wcześniej rozwiązań) a ciągłe poszukiwanie nowych, optymalnych w każdym indywidualnym przypadku sposobów postępowania czyni z jego pracy działalność twórczą, upodabniającą ją do sztuki.

6. Zasada współuczestnictwa Rola kuratora nie może się ograniczać do okresowego nadzoru, kontroli, obserwacji czy biernego towarzyszenia podopiecznemu. Nadzór kuratora powinien uwzględniać wspólnotę działań partnerów relacji, obejmująca propozycję różnych wersji rozwiązań trudnych sytuacji, wybór sposobów i środków zaradczych adekwatnych do konkretnych potrzeb, zobowiązanie obu stron do wzajemnego wsparcia i wreszcie- WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚĆ za konsekwencje podjętych kroków. W relacjach kurator-podopieczny nie powinno zabraknąć elementów dyskusji , odwołującej się do racjonalnej argumentacji, jak również negocjowania warunków kontraktów wiążące obie strony. Kontrakt w pracy kuratora sądowego- choć ciągle niedoceniany i słabo jeszcze rozpowszechniony jest najlepszą egzemplifikacją działań wspólnotowych, o które wciąż upomina się współczesna polityka społeczna.

7. Zasada kompleksowego traktowania Zasada ta akcentuje zarówno psychologiczny jak i socjologiczny aspekt każdego indywidualnego przypadku. Z jednej strony ważne są swoiste cechy konstytuujące osobowość wychowanka, jego aspiracje, zamiłowania, pragnienia ( ta treść nawiązuje do zasady indywidualizacji) z drugiej zaś strony ujmuje się podopiecznego w kontekście środowiskowym, biorąc pod uwagę jego sytuację rodzinną, szkolno- rówieśniczą czy sąsiedzką. Zasada ta stanowi implikację wszechobecnego w naukach społecznych podejścia ekologicznego, w którym każdy człowiek traktowany jest jako element szerszego systemu, który sam współkształtuje, ale też podlega nieustannym wpływom innych elementów oraz układu jako całości. Zgodnie z tym ujęciem, nadzór kuratora nad nieletnim/dorosłym nie ogranicza się do pracy z jednostką, a obejmuje również rozmaite podsystemy ( rodzinne, rówieśnicze) wraz z siecią powiązań i zależności, składających się na relacje interpersonalne, w które jednostka jest uwikłana.

8. Zasada kształtowania perspektyw W myśl tej zasady kurator nie koncentruje się jedynie na sytuacji „tu i teraz” ale wybiega w przyszłość wychowanka, antycypując pewne zdarzenia i stany rzeczy. Kurator powinien być pomocny w wytyczaniu celów życiowych oraz wzmacnianiu motywacji do konstruktywnego działania i odnoszenia sukcesów. Jest to zadanie nie łatwe zważywszy na skomplikowaną sytuację społeczno-gospodarczą naszego kraju, kraju w którym ludzie nie mają nadziei na lepszą przyszłość , na dobrą pracę. Kurator może odegrać istotną rolę w poszukiwaniu własnej tożsamości wychowanka, towarzyszyć mu w jego skomplikowanej drodze samorealizacji, wspierać go w walce w obronie godności osobistej w obliczu bezlitosnej rzeczywistości.

9. Zasada współpracy ze środowiskiem Kurator związany jest do ścisłej współpracy z taki instytucjami jak: szkoła, policja, ośrodki kultury, kluby sportowe, świetlice środowiskowe, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, placówki opieki zdrowotnej. Współpraca ta powinna polegać na systematycznym tworzeniu rzetelnego banku danych, swobodnej wymianie informacji, monitoringu i ewaluacji bieżących działań. Kurator zatem powinien pełnić rolę koordynatora, a często też inicjatora oddziaływań wychowawczych środowiska.

10. Zasada systematyczności Zasada ta oznacza planowość działań, konsekwencję w postępowaniu, określoną częstotliwość oraz jakość kontaktów z podopiecznymi, czyli rzetelność i ”uporządkowanie” w prowadzeniu nadzorów. Kuratora zatem powinna cechować dobra i przemyślana organizacja pracy, racjonalne gospodarowanie budżetem czasu. Niezbędne są także umiejętności interpersonalne, pełna świadomość swojego systemu wartości, jasność osobistych celów życiowych, aktywne słuchanie, asertywność.

11. Zasada praworządności, szybkości i humanizmu Zasada szybkości do oddziaływania kuratora wydaje się niezbędna zwłaszcza w fazie wykonawczej, począwszy od momentu objęcia konkretnego przypadku nadzorem. Szybkość odnosi się do maksymalnego skrócenia okresu: od decyzji sędziego o zastosowaniu wspomnianego środka do podjęcia pierwszych działań przez kuratora. Ważna jest również natychmiastowa reakcja kuratora na wszelkie zachowania dysfunkcjonalne podopiecznego. Szybkość reakcji oraz pewna elastyczność w stosowanych wobec kuratora sposobach i środkach oddziaływań powinna przyczynić się do zahamowania procesu demoralizacji i zapobiec popełnianiu przez niego czynu zabronionego. Zasada praworządności i humanizmu jest wyrazem oparcia postępowania z osobami objętymi nadzorem na ogólnych prawidłowościach procesu karnego co w praktyce oznacza Podporządkowanie działalności kuratora decyzjom sadu. Przestrzeganie tej zasady wyklucza arbitralność i samowole kuratora, zapobiega ewentualnemu ponizaniu godności podopiecznego, stawianiu mu zarzutów.

12. Zasada pomocniczości, solidarności, odpowiedzialności i bliskości oraz autonomii społecznej wspólnot - Pomocniczość- jest rozumiana jako wsparcie wewnętrznych sił jednostki lub rodziny w sytuacjach kryzysowych.- Zasada Odpowiedzialności oznacza obowiązek czynnego i kreatywnego uczestnictwa w budowania dobra wspólnego przez każdego członka społeczeństwa oraz wszystkie instytucje publiczne.- Zasada bliskości- odnosi się do samorządowych form zaspokajania potrzeb w obrębie środowiska lokalnego.-Zasada solidarności- to samopomoc w sytuacjach trudnych, doceniająca wartość różnorodnych środowiskowych grup wsparcia. - Zasada autonomii społecznej wspólnot- zakłada pierwotność (uprzywilejowaną pozycje) osoby czy grupy wspólnotowej (np. rodziny) względem państwa co oznacza pewną swobodę w wyrażaniu siebie, w indywidualnej ścieżce samorealizacji.

Podsumowując , praca kuratora sądowego jest ogromnie ciężka i odpowiedzialna. Kurator to sługa ludzkości, nauczyciel, wychowawca i przyjaciel.

Ćwiczenia 4, 8.04.2010

- referat Duda - wywiad środowiskowy

Wywiad środowiskowy kuratora

Podstawowe przepisy regulujące  zarządzenia  i przeprowadzanie wywiadu środowiskowego zawarte są głównie w art. 214 Kodeksu Postępowania Karnego oraz w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 11.O6.2003 roku w sprawie regulaminu czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzoru kwestionariusza tego wywiadu. W sprawie wywiadów środowiskowych przeprowadzanych w sprawach nieletnich - Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości  dnia 07.051983r.

Co to jest wywiad? Wywiad jest to rozmowa kierowana przemyślana, Musi się odznaczać: Jasnością Precyzyjnością Celowością Odbywa się w normalnej sytuacji społecznej tzn. " twarzą w twarz”

Cel wywiadu: Wywiad kuratorski ma na celu: poznanie zachowania oskarżonego, warunki środowiskowe oskarżonego, sytuacja bytowa oskarżonego i jego rodziny , sposób spędzania przez oskarżonego wolnego czasu, przebieg i ocena pracy zawodowej oskarżonego lub nauki, kontakt oskarżonego ze środowiskowymi grupami patologii społecznej, z uwzględnieniem nadużywających alkoholu lub środków odurzających, stanu zdrowia oskarżonego z uwzględnieniem zdrowia psychicznego, uzależnienia od alkoholu lub środków odurzających. Zbiera również niezbędne informacje od sąsiadów, przełożonych oskarżonego w miejscu jego pracy, nauczycieli lub wychowawców w szkole oraz od innych osób lub instytucji, które mogą posiadać niezbędną wiedzę o oskarżonym.

Wywiad środowiskowy przeprowadza kurator właściwy dla miejsca pobytu oskarżonego. Jeżeli oskarżony ma miejsce zamieszkania, pracy lub nauki w miejscowości znajdującej się poza okręgiem, w którym kurator działa, przeprowadzający wywiad kurator może zwrócić się do innego. Wywiad środowiskowy może być przeprowadzany od godziny 600 do godziny 2200. Wywiad środowiskowy powinien być przeprowadzony w terminie 14 dni od dnia otrzymania przez kuratora zarządzenia o jego przeprowadzeniu. Organ zarządzający może wyznaczyć inny termin przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.

Wywiad środowiskowy w sprawach nieletnich. Osoba przeprowadzająca wywiad może odwiedzać nieletniego i rodziców lub opiekunów w miejscu ich zamieszkania lub pobytu, w pracy albo w szkole, a także żądać złożenia niezbędnych wyjaśnień i informacji. Wywiad powinien być przeprowadzany wyłącznie w porze dziennej z zachowaniem dyskrecji; za porę dzienną uważa się czas od 7 - 21. Wywiad obejmuje zwłaszcza informacje o zachowaniu się i warunkach wychowawczych nieletniego, o sytuacji materialnej jego rodziców, warunkach bytowych rodziny, sposobie spędzania przez nieletniego wolnego czasu, przebiegu nauki szkolnej, kontaktach nieletniego z rówieśnikami i innymi osobami mogącymi mieć wpływ na jego zachowanie, stanie zdrowia nieletniego, stosunku rodziców lub opiekunów do nieletniego, podejmowanych oddziaływaniach wychowawczych, a także podstawowe dane o członkach rodziny nieletniego, istniejących konfliktach w rodzinie, charakterystykę środowiska społecznego w miejscu zamieszkania nieletniego (miejscowości, dzielnicy); w tym celu wypełnia się kwestionariusz według ustalonego wzoru. Wywiad powinien kończyć się wnioskiem o sposobie resocjalizacji nieletniego

Profile wywiadu środowiskowego:

• Dot. Nieletniego po dokonaniu czynu karalnego

• Dot. Małoletniego o pozbawienie, zawężenie, ograniczenie władzy rodzicielskiej, o ustanowienie rodziny zastępczej lub opieki prawnej

• Dot. Sprawy rozwodowej

• Dot. Ubezwłasnowolnienia

• Dot. Przysposobienia (adopcji)

ćwiczenia 5, 22.04 referat Asia Z o Casework

Case-work - praca z indywidualnym przypadkiem, bazująca na psychotechnice, czyli wykorzystaniu specyficznych zależności w relacji kurator- osoba nadzorowana oraz podmiotowe traktowanie podopiecznych.

W relacji kurator - osoba nadzorowana M. Kalinowski wymienia trzy rodzaje metod:

1. Podtrzymująca aktywność podopiecznego

2. Ukierunkowująca aktywność podopiecznego

3. Pobudzająca aktywność podopiecznego

Metody pobudzająca aktywność podopiecznego

• Informowanie- polega na przekazywaniu podopiecznemu podstawowej, rzetelnej wiedzy, odnoszącej się do mechanizmów funkcjonowania jednostki w różnych sytuacjach społecznych, przewidywania konsekwencji pewnych decyzji i wyborów.

• Dostarczanie wzorów osobowych- to prezentowanie nieletniemu przykładowych bohaterów, których sposób postępowania określony przestrzeganiem elementarnych zasad zakorzenionych w zinternalizowanym (narzuconym) systemie wartości, może stanowić model naśladowania.

• Stosowanie zaleceń- polega na określeniu podopiecznemu konkretnych zachowań, jakie są z jego strony oczekiwane oraz nakładanie nań pewnych obowiązków i zadań do wykonania

• Wyrażanie sugestii- to daleko idące wsparcie od strony kuratora w procesie podejmowania przez nieletniego różnorodnych decyzji, dokonywania wyborów i rozwiązywania sytuacji problemowych

• Doradzanie wychowawcze- służy przede wszystkim ukazaniu nieletniemu niedostrzegalnych przez niego aspektów sytuacji, konsekwencji pewnych jego mniej lub bardziej intencjonalnych działań, które często utrudniają osiąganie założonych celów, bądź nawet przynoszą odwrotny do oczekiwanego skutek np. konflikt z otoczeniem

• Przekonywanie- natomiast, jest jedną z istotnych metod, wpływających w znaczący sposób na kształtowanie i zmianę postaw osób objętych nadzorem

Metody ukierunkowujące aktywność podopiecznego

• Przekazywanie decyzji i kontrola- pierwsza z nich odnosi się do wytyczania celów i zadań a czasem też określania środków działania. Z wychowawczego punktu widzenia, bardziej pożądane jest pozostawienie wychowankowi swobody w zakresie wyboru sposobów służących realizacji założonych celów, gdyż sprzyja to jego kreatywności. Wymaga to jednak wprowadzenia pewnych elementów kontroli, która- w zależności od przebiegu realizacji zadań staje się bardziej lub mniej odczuwalna przez podopiecznego

• Organizowanie doświadczeń- polega na projektowaniu i aranżowaniu przez kuratora takich sytuacji, które stanowią dla nieletniego źródło nagród w przypadku pozytywnych zachowań oraz źródło kar, jeżeli zachowania te są negatywne. Kary i nagrody nie wypływają bezpośrednio od kuratora, lecz stanowią naturalną konsekwencję określonych zachowań nieletniego w określonych sytuacjach

• Metoda wpływu osobistego- odwołuję się do przykładu własnych zachowań, postaw i stylu życia kuratora, wykorzystując mechanizmy naśladownictwa, modelowania i identyfikacji

• Oddziaływanie dyscyplinujące- to nic innego, jak umiejętne operowanie nagrodami i karami wychowawczymi, czyli wzmacnianie zachowań pożądanych, a wygaszanie niepożądanych

Klasyfikacja metod pracy z indywidualnym przypadkiem według Z.Ostrichańskiej i A. Greczuszkin

Proponują one inne metody tj.: Metoda nagradzania Metoda karania Metoda modelowania Metoda perswazyjna Metoda zadaniowa

Autorki te uważają, że strategia działań pedagogicznych może mieć charakter:

• Urabiania(wyraźna jednostronność procesu z przewagą kuratora)

• Poszukiwania(symetryczny dialog dotyczący wyboru właściwej drogi wychowanka)

• Strategia otwarta(najbardziej właściwa)- której podstawę, a tym samym najistotniejszą wartość stanowi nieskrępowana rozmowa(o charakterze psychoterapeutycznym), będąca z jednej strony okazją do bliższego poznania podopiecznego, a z drugiej umożliwiająca mu odblokowanie nagromadzonych napięć psychicznych

Metody terapeutyczne według A.Bałandynowicza

• Psychoterapia podtrzymująca- która obejmuje ekspresję zainteresowania kuratora sądowego problemami osoby dozorowanej, skupienie na nich uwagi, akceptacje skazanego, wyrażenie wiary w jego możliwości poprawy i zachętę do dalszych wysiłków w tym kierunku

• Psychoterapia wentylująca- pozwalająca mu wyzbyć się lęku przed otaczającą go rzeczywistością i rozwinąć zdolności porozumiewania się z innymi ludźmi

• Refleksyjna dyskusja(w działalności probacyjnej)- powinna ona dotyczyć diagnozy aktualnej sytuacji skazanego, analizy jakości jego relacji interpersonalnych oraz subiektywnych odczuć i reakcji podopiecznego na otaczającą rzeczywistość społeczną, stanowiąc swoistą bazę do weryfikacji najważniejszych problemów i obranych dla nich rozwiązań

• Logoterapia- która polega na wspieraniu osób objętych nadzorem w poszukiwaniu zgubionego sensu życia

Według wspomnianych już wcześniej autorek Z. Ostrihańskiej i A. Greczuszkin ważnym elementem pracy kuratora są negocjacje.

• Negocjacje w pracy kuratora sądowego prowadzą zazwyczaj do zawarcia kontraktu z podopiecznym(w formie ustnej lub pisemnej), czyli umowy wiążącej obie strony, w której wspólnie uzgadnia się cele i projekt działania, zmierzającego do osiągnięcia pożądanej sytuacji(rozwiązania zaistniałego problemu, realizacji potrzeb i interesów).

• Mediacje, której celem jest doprowadzenie do porozumiewania stron. Jej istotnym walorem jest poznanie argumentacji, różnych punktów widzenia osób skonfliktowanych i na tej bazie wspólne poszukiwanie optymalnego rozwiązania, satysfakcjonującego obie strony. Kurator jako mediator zachowuje daleko idącą bezstronność(obiektywizm) i racjonalizm w procesie dochodzenia do consensusu.

Ćwiczenia 6, 11.05.2010r

NETWORK

Kurator sądowy - aby działać skutecznie - nie może ograniczać się tylko do pracy z jednostką bądź z grupą podopiecznych, lecz musi wpływać na środowisko ich życia i dokonywać w nim zmian zgodnych z wychowawczym zamierzeniem. W związku z tym jednym z podstawowych zadań kuratora tuż po objęciu nadzoru jest bezzwłoczne nawiązanie kontaktu zarówno z nieletnim, jak i jego rodziną, szkołą i środowiskiem rówieśniczym.

W pierwszej kolejności kurator powinien rozpoznać uwarunkowania środowiskowe, które spowodowały niekorzystną sytuację wychowawczą nadzorowanego nieletniego.

Następnym krokiem kuratora jest tworzenie klimatu życzliwości w najbliższym otoczeniu jego podopiecznych. (M. Kopeć-Chrościcka, 1989)

Jednym z najistotniejszych zadań kuratora jest nawiązanie współpracy z rodziną, ponieważ jest ona podstawowym środowiskiem wychowawczym nieletniego. Poprzez doradzanie i udzielanie pomocy powinien on kształtować środowisko domowe swych podopiecznych (M. Kalinowski, 1984).

Praca z rodziną stanowi priorytet, ponieważ ten krąg środowiskowy, jako względnie trwały, autonomiczny system, najdłużej i najsilniej oddziałuje na jednostkę, rzutując w decydującym stopniu na jej funkcjonowanie. Nie można skutecznie i trwale pomóc jednostce bez "uzdrowienia„ jej relacji interpersonalnych, dlatego że zaburzenia w jej zachowaniu są odbiciem nieprawidłowości występujących w systemie. Na uwadze trzeba mieć fakt, iż rodzina nieletniego oddanego pod nadzór jest często rodziną problemową, wśród tych problemów dostrzec można m.in.: rozbicie bądź niepełność rodziny, trudną sytuację materialną, problemy alkoholowe, choroby przewlekłe jej członków. (Z. Ostrihanska, A. Greczuszkin, 2000).

W pracy kuratora niezbędne jest poznanie i zrozumienie istoty tych problemów, a także źródeł ich powstawania. Przeszkodą w tym są trudności pojawiające się w momencie nawiązania przez kuratora kontaktu z rodziną i ustalenie w niej dla siebie wysokiej pozycji. Często rodzina nieletniego wykazuje brak zrozumienia i chęci współpracy, a nawet wrogi stosunek do sprawującego nadzór. (M. Kopeć-Chrościcka, 1984).

Zasadniczym celem pracy kuratora sądowego z rodziną jest wspieranie jej w realizowaniu podstawowych funkcji wychowawczych, mobilizowanie do współdziałania, udzielanie jej takiej pomocy, która wzmacnia umiejętności samodzielnego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, uruchamiając jej naturalne zasoby. Oddziaływanie na środowisko rodzinne, najczęściej poprzez eliminowanie interakcji dysfunkcjonalnych, służy przygotowaniu odpowiedniego gruntu do przyjęcia podopiecznego jako pełnoprawnego członka wspólnoty. Bez względu na to ,czy kurator podejmuje prace z nieletnim, dorosłym czy też obejmuje nadzorem opiekuńczym środowisko małoletnich dzieci, musi dokonać dokładnej diagnozy sytuacji rodzinnej podopiecznego.

Stanowi ona bowiem punkt wyjścia do wspólnego z rodziną określenia celów pracy z nią i wyboru adekwatnych do istoty problemu środków postępowania. Cennym narzędziem diagnozy systemu rodzinnego możliwym do wykorzystania w praktyce kuratorskiej , jest GENOGRAM.

Genogram to umowny szeroko stosowany sposób wizualizacji struktury kolejnych pokoleń rodziny. Za pomocą określonych symboli można graficznie przedstawić różne sytuacje z życia rodziny, np. kolejność zawieranych związków, rozwody, ciąże, płeć i wiek dziecka, czy tez typy relacji pomiędzy członkami rodziny. Uzyskany materiał daję podstawę do wieloaspektowej analizy wzorów relacji i sekretów rodzinnych, problemów dziedziczonych z pokolenia na pokolenie.

Przykładowe symbole genogramu

Diagnoza w pracy kuratora sądowego stanowi drogowskaz, ukierunkowujący kolejne etapy postępowania z rodziną, zgodnie z nakreślonym wspólnie z nią projektem działania. W zależności od rodzaju stwierdzonych obszarów potrzeb, rola kuratora może polegać na udzielaniu rodzinie wsparcia o charakterze informacyjnym, instrumentalnym lub/i emocjonalnym.

Tuż obok rodziny bardzo ważnym środowiskiem wychowawczym, w sposób zasadniczy wpływający na rozwój osobowości dziecka, jest szkoła. Znaczenie ma tu przede wszystkim stosunek nauczycieli do nieletniego, ich sposób oceniania go, a także akceptacja w gronie rówieśników. Przeważnie objęty nadzorem nieletni ma kłopoty w nauce i sprawia problemy swym zachowaniem, co wpływa na negatywny stosunek nauczycieli i odepchnięcie ze strony szkolnych kolegów. Takiemu dziecku potrzebna jest pomoc w przezwyciężaniu trudności w nauce oraz nawiązywaniu pozytywnych kontaktów koleżeńskich. Kurator powinien dążyć do tego, aby szkoła stała się dla nieletniego atrakcyjna, a nauczyciele osobami znaczącymi.

Podstawowym zadaniem jest pomoc podopiecznemu w ukończeniu szkoły i uzyskaniu przygotowania zawodowego oraz zadbanie o to, by szkoła dostarczała mu doświadczeń wspomagających jego rozwój. Sukces pracy kuratora w tym zakresie zależy przede wszystkim od właściwej współpracy z wychowawcą klasy i pedagogiem szkolnym, na co powinien być położony duży nacisk. (M. Kalinowski, 1984). Dla kuratora istotną kwestią jest grupa rówieśnicza, w której przebywa jego podopieczny. Celem jego pracy jest odsunięcie nieletniego od środowisk destruktywnych (M. Kalinowski, 1984; M. Kopeć-Chrościcka 1984). Wielu bowiem spośród nieletnich objętych nadzorem tkwi w grupach zdemoralizowanych.

Odgrywają one istotną rolę w dostarczaniu negatywnych zazwyczaj wzorów zachowań, wywierając destruktywny wpływ na wielu młodych ludzi.

Zaangażowanie innych osób i instytucji w proces osłabiania destruktywnego wpływu grupy na jednostkę jest konieczny i ważny, gdyż ten obszar działalność kuratora wydaje sie byś najbardziej narażony na ryzyko niepowodzenia.

Z. Ostrihanska i A. Greczuszkin proponują w tym kontekście czynny udział rówieśniczych doradców, czyli osób specjalnie przygotowanych i nadzorowanych przez dorosłych, udzielających wsparcia, dostarczających pozytywnych wzorców zachowań, propagujących wiedzę i umiejętności użyteczne w codziennym życiu młodych ludzi.

Również B. Urban powołując sie na najnowsze badania amerykańskie, dostrzega istotną rolę pozytywnych grup rówieśniczych w readaptacji dzieci obciążonych negatywnymi doświadczeniami rodzinnymi. Szczególnie w odniesieniu o jednostek agresywnych i odrzuconych, adaptacja w grupie rówieśniczej może stanowić doskonałą przeciwwagę dla traumatycznych przeżyć, wyniesionych z naturalnych kręgów środowiskowych. Urban proponuje wykorzystanie synergetycznego modelu profilaktyki, zakładającego istnienie w najbliższym otoczeniu jednostki czynników mogących wywierać wzmacniający wpływ na jej pozytywne cech osobowościowe (mocne strony). Dzięki zjawisku typu oporu-elastyczności jednostka mimo funkcjonowania w obiektywnie niekorzystnych układach społecznych może realizować pozytywną adaptację, uzyskując wsparcie przyjaciół (rówieśników), pełniących rolę bufora wobec negatywnych doświadczeń rodzinnych.

Charakter pracy kuratora wymaga współdziałania z wieloma instytucjami i organizacjami, do których należą m.in.: rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne, pogotowia opiekuńcze, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, policja, miejskie ośrodki pomocy społecznej.

Można wśród nich wymienić między innymi następujące podmioty: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Polski Czerwony Krzyż, Miejski (Gminny)Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodki interwencji kryzysowej, policja(szczególnie zespoły dla nieletnich i patologii),ośrodki terapii uzależnień, domu kultury, stowarzyszenia i fundacje, organizujące grupy wsparcia oraz samopomocy, ośrodki kościelne, inicjujące różnorodne programy profilaktyczne i wiele innych.

METODYKA PRACY KURATORA SĄDOWEGO - KONWERSATORIUM

9

---