SĄD ORAZ JEGO WŁAŚCIOWŚĆ

art. 175 Konstytucji - wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują: SN, sądy powszechne i szczególne

art. 2 § 1 KPC - do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz SN

art. 1 § 1 p.u.s.p. - sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne

sądami powszechnymi są:

• 
  sądy rejonowe Sprawują one wymiar sprawiedliwości w zakresie nie

• sądy okręgowe należącym do sądów administracyjnych, sądów

• sądy apelacyjne wojskowych i SN.

Sąd rejonowy - tworzy się dla jednej, lub większej liczby gmin.

Wydziały:

1. cywilny

2. karny

3. rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny)

1. zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego

2. dotyczące demoralizacji i czynów karalnych nieletnich

3. leczenia osób uzależnionych od alkoholu itp. ;)

4. należące do sądu opiekuńczego na podstawie ustaw odrębnych

4. pracy (sąd pracy)

5. ksiąg wieczystych

6. wydział gospodarczy (sąd gospodarczy) - istnieje, o ile sad rejonowy mieści się w mieście, w którym ma swoją siedzibę również sąd okręgowy

7. sąd grodzki - może być stworzony w siedzibie, lub poza siedzibą sądu rejonowego (jako wydział zamiejscowy), rozpoznają sprawy z zakresu:

• w postępowaniu uproszczonym

• dotyczące depozytów sądowych

• dotyczące przepadku rzeczy

Sąd okręgowy: (wydziały):

1. cywilny

2. karny

3. penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych

4. pracy

5. gospodarczy

• w Sądzie Okręgowym w Warszawie działają ponadto jako wydziały:

1. sąd ochrony konkurencji i konsumentów - odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego

2. odrębna jednostka do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów

3. sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych

Sąd apelacyjny: (wydziały):

1. cywilny

2. karny

3. pracy i ubezpieczeń społecznych

Sąd Najwyższy

- art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji RP - SN sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania oraz wykonuje inne czynności określone w Konstytucji RP i ustawach

Ustawa o sądzie najwyższym - wynika z niej, że sąd ten jest organem władzy sądowniczej, powołanym m. in. do sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

1. zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych

2. podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne

3. rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach

• ponadto SN wykonuje także funkcje nienależące do wymiaru sprawiedliwości, a powierzone mu na podstawie Konstytucji RP i ustaw

• SN ma siedzibę w Warszawie, a w jego skład wchodzą:

1. Pierwszy Prezes SN

2. Prezesi SN

3. Sędziowie SN

• liczbę stanowisk sędziowskich, w tym liczbę Prezesów Sądu Najwyższego, ustala Prezydent RP na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN

• art. 183 § 3 Konstytucji RP mówi iż Pierwszy Prezes SN jest powoływany na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN przez Prezydenta RP

• wg art. 13 § 2 ustawy o SN, Prezesa SN powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów tego sądu w stanie czynnym

SN dzieli się na cztery izby: (art. 3 § 1 ustawy o SN)

1. cywilną

2. karną

3. pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych

4. wojskową

• do właściwości Izby Cywilnej należą sprawy z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, rodzinnego i opiekuńczego, sprawy dotyczące rejestracji przedsiębiorców, w tym z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego, oraz sprawy od których złożono odwołanie od decyzji przewodniczącego KRRiTv.

• w sprawach cywilnych właściwe są zatem dwie izby: Cywilna oraz Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

SKŁAD ORGANÓW SĄDOWYCH W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

Zgodnie z art. 47 § 1 - zasadą jest, że w I instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie [jednego sędziego], chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

• udział ławników w postępowaniu cywilnym ograniczono do spraw, w których potrzebna jest znajomość stosunków społecznych

W procesie w I instancji zgodnie z art. 47 § 2 sąd w składzie [jednego sędziego i dwóch ławników] rozpoznaje sprawy:

1. z zakresu prawa pracy o:

1. ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy,

2. o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy

3. o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy

4. naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane

5. odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu

2. ze stosunków rodzinnych o:

1. rozwód

2. separacje

3. unieważnienie uznania dziecka

4. rozwiązanie przysposobienia

• wszelkie postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje jednoosobowo przewodniczący

• prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na:

• szczególną zawiłość

• precedensowy charakter sprawy

• postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego

W postępowaniu nieprocesowym zasadą jest, że we wszystkich rozprawach w I instancji orzeka jeden sędzia bez udziału ławników.

Sprawy, w których sąd w postępowaniu nieprocesowym orzeka w składzie sędziego i dwóch ławników to wyjątek, a są to sprawy:

• o przysposobienie

• pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej (art. 509)

Natomiast sprawy o ubezwłasnowolnienie sąd rozpoznaje w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 544 § 1), a obecność prokuratora na takiej sprawie jest obowiązkowa.

Apelację rozpoznaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje jednak sąd w składzie jednego sędziego (art. 367 § 3).

Apelacja jest rozpoznawana przez sąd w składzie jednego sędziego w postępowaniu uproszczonym (art. 505 z ind. 10 § 1).

SN w postępowaniu kasacyjnym rozpoznaje skargi kasacyjne w składzie trzech sędziów. W pozostałych przypadkach - odrzucając skargę kasacyjną albo rozstrzygając o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, orzeka w składzie jednego sędziego (art. 398 z ind. 10).

Na podstawie przepisów ustawy o SN, podejmuje on uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne w składzie 7 sędziów, w składzie całej izby, w składzie połączonych izb lub pełnym składzie Sądu Najwyższego.

W myśl art. 379 pkt 4 - skład sądu niezgodny z przepisami prawa stanowi przyczynę „nieważności postępowania”, która może stanowić zarzut apelacyjny, oraz którą sąd II instancji i SN w postępowaniu kasacyjnym w granicach zaskarżenia biorą z urzędu pod rozwagę (art. 378 § 1 i art. 398 z ind. 13 § 1).

WYŁĄCZENIE OSÓB WCHODZĄCYCH W SKŁAD ORGANÓW SĄDOWYCH

Wyłączenie sędziów:

• jednym z istotnych czynników prawidłowego wymiaru sprawiedliwości jest zapewnienie bezstronności sędziego

• prawo stara się więc stworzyć gwarancje bezstronności sędziego, które mogą być dwojakiego charakteru: ustrojowe i procesowe

gwarancje ustrojowe - wynikają z Konstytucji RP oraz prawa o ustroju sądów powszechnych, wiążą się one z całokształtem norm dotyczących powoływania sędziów, ich kwalifikacji, praw i obowiązków oraz odpowiedzialności

gwarancje procesowe - wynikają z ustaw procesowych, które zawierają przepisy zmierzające do zapewnienia bezstronności sędziów orzekających w konkretnych sprawach - w tym celu przewidziana jest instytucja „wyłączenia sędziego”

Przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego, można podzielić na dwie grupy:

• wyłączające sędziego z mocy ustawy (bezwzględne)

• wyłączające sędziego na wniosek sędziego lub strony (względne)

Iudex inhabilis - przyczyny wyłączenia sędziego z mocy ustawy:

• wyczerpujący katalog przyczyn wyłączających sędziego z mocy ustawy jest wymieniony w KPC w art. 48 § 1, stosownie do tego przepisu sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:

1. w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki

2. swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych aż do czwartego stopnia, powinowatych bocznych do drugiego stopnia

3. osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli

4. w których był lub jest pełnomocnikiem, albo radcą prawnym jednej ze stron

5. w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z udziałem jego zawartego lub przez niego rozpoznanego, oraz w sprawach, w których występował jako prokurator

6. w których brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie - nie może orzekać co do tej skargi (art. 48 § 3 )

• powody wyłączające trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli (art. 48 § 2)

Iudex suspectus - przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego na wniosek:

• przyczyn uzasadniających wyłączenie sędziego na wniosek KPC nie wymienia szczegółowo i jest to zabieg celowy, ponieważ niemożliwe byłoby wymienienie wszystkich sytuacji, w których sędzia mógłby być podejrzany o stronniczość w sprawie - dlatego KPC określa „ogólnie” takie przyczyny pozostawiając stronom (i sędziemu) drogę do ich egzekwowania

• KPC stanowi ogólnie, że sąd wyłącza sędziego na wniosek strony, jeżeli pomiędzy sędzią a jedną ze stron, jej ustawowym przedstawicielem lub pełnomocnikiem zachodzi stosunek osobisty takiego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwość co do bezstronności sędziego (art. 49 KPC)

• KPC mówi o „stosunku osobistym”, który należy odróżnić od „stosunku prawnego” - należy przez to określenie rozumieć zarówno przychylne jak i nieprzychylne ustosunkowanie się sędziego do jednej ze stron - przyczyną wyłączenia sędziego będzie np. fakt pozostawania w stosunku koleżeńskim z jedną ze stron lub jej pełnomocnikiem

• wniosek o wyłączenie sędziego strona powinna zgłosić na piśmie lub ustnie wnieść do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodobniając przyczyny wyłączenia

• niezależnie od wniosku stron, sędzia który ma podstawę do wyłączenia, powinien zawiadomić o tym sąd i wstrzymać się od udziału w sprawie (art. 51)

• do chwili rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie, sędzia co do którego wpłyną wniosek o wyłączenie, może spełniać tylko czynności nie cierpiące zwłoki (art. 50 § 3)

• o wyłączeniu orzeka sąd w składzie trzech sędziów zawodowych

• instytucja wyłączenia sędziego, ma zapewnić stronie prawo do rozpoznania jej sprawy przez sędziego, który jest bezstronny - ponieważ instytucja ta byłą wykorzystywana do bezpodstawnego przedłużania postępowania, 2 lipca 2004r. został wprowadzony art. 51 z ind 1 KPC, zgodnie z którym, ponowny wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych okolicznościach lub wniosek oczywiście bezzasadny podlega odrzuceniu bez składania wyjaśnień przez sędziego, którego dotyczy

• przepisy o wyłączeniu sędziego mają pełne zastosowanie do ławników, prokuratora oraz innych organów sądowych

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDÓW W SPRAWACH CYWILNYCH

Istnienie drogi sądowej w danej sprawie cywilnej tj. przynależności tej sprawy do kompetencji (jurysdykcji) sądów powszechnych, nie oznacza oczywiście, aby sprawa ta mogła być rozpoznawana przez którykolwiek z sądów powszechnych.

Przepisy prawa o.u.s.p. określają funkcje poszczególnych rodzajów sądów oraz ustanawiają terytorialny zasięg ich działalności.

Do rozpoznawania spraw cywilnych w I instancji powołane są zarówno sądy rejonowe, jak i okręgowe.

Rozgraniczenie kompetencji sądów - czyli ich właściwość.

• wymaga z jednej strony określenia jakie sprawy mają być rozpoznawane i jakie czynności dokonywane przez sądy różnego rzędu (rejonowe, okręgowe, apelacyjne i SN)

• z drugiej strony wymaga oznaczenia zasad podziału spraw i czynności pomiędzy sądami równorzędnymi

Unormowaniem tych zagadnień zajmuje się prawo procesowe.

• przez właściwość sądu - rozumie się zakres jego kompetencji (uprawnień) do rozpoznawania i rozstrzygania spraw oraz dokonywania czynności w postępowaniu sądowym.

• Oznaczenie właściwości, czyli rozgraniczenie zakresu kompetencji poszczególnych sądów, może opierać się na różnych kryteriach, które określa ustawodawca:

1. rodzaj czynności procesowych

2. rodzaj spraw

3. zasięg terytorialny

• zależnie od przyjętego kryterium podziału właściwości oraz od tego, czy chodzi o rozgraniczeni kompetencji sądów różnych instancji, czy też sądów jednej instancji, ale różnego rzędu, czy wreszcie sadów równorzędnych rozróżnia się:

1. właściwość funkcyjną - rozgraniczenie kompetencji sądów różnych instancji

2. właściwość rzeczową - rozgraniczenie kompetencji sądów jednej instancji, ale różnego rzędu

3. właściwość miejscową - rozgraniczenie kompetencji sądów równorzędnych

właściwość funkcyjna - polega na podziale funkcji oraz poszczególnych czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami różnych instancji lub też sądami równorzędnymi - przepisy o właściwości funkcjonalnej określają, który sąd jest powołany do rozpoznania sprawy w I instancji, który do rozpoznania środków odwoławczych, który do zabezpieczenia dowodów, do dokonania czynności z zakresu pomocy sądowej itp.

właściwość rzeczowa - polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rodzaju rozpoznające sprawy w I instancji (rejonowe lub okręgowe)

właściwość miejscowa - wynika z podziału terytorialnego państwa na okręgi sądowe i polega na podziale spraw i czynności procesowych pomiędzy sądy równorzędne ze względu na terytorialny zakres ich działalności

• właściwość ustawowa, umowna i delegacyjna

Zależnie od tego z jakiego źródła płynie przekazanie sprawy do rozpatrzenia sądu, można rozróżnić trzy rodzaje właściwości:

• właściwość ustawową - określoną bezpośrednio przepisami ustawy procesowej

• właściwość umowną - wypływającą z umowy stron działających w granicach dozwolonych ustawą procesową

• właściwość delegacyjną - wynikającą z delegacji, czyli z przydzielenia danej sprawy sądowi przez sąd wyższej instancji

• właściwość ustawowa sądów w sprawach cywilnych stanowi zasadę w stosunku do której właściwość umowna i delegacyjna są wyjątkami

• odstępstwo od właściwości ustawowej w drodze umowy i delegacji dopuszczalne jest tylko w zakresie właściwości miejscowej

• właściwość rzeczowa i funkcyjna są określone tylko ustawowo i nie ma od nich żadnych odstępstw - przepisy normujące właściwość rzeczową i funkcyjną stanowią normy imperatywne

umowa prorogacyjna - prawo procesowe dopuszcza w pewnych granicach w przedmiocie właściwości sądu porozumienie stron, które mając na względzie swe słuszne interesy, mogą umówić się o poddanie sprawy do rozstrzygnięcia innemu sądowi zamiast sądu właściwego z ustawy

• umowa prorogacyjna może dotyczyć tylko właściwości miejscowej (art. 46)

• jest dopuszczalna tylko w procesie, nie jest dopuszczona w postępowaniu nieprocesowym (art. 508), ani też w innych rodzajach postępowania

• umowa powinna być zawarta na piśmie - może być zawarta w formie klauzuli prorogacyjnej w treści umowy materialnoprawnej

• powód występujący z powództwem przed sąd wskazany w umowie prorogacyjnej powinien powołać się w pozwie na fakt zawarcia tej umowy (art. 187 § 1 pkt 2)

• w treści umowy powinien być wskazany spór już wynikły, albo stosunek prawny, z którego w przyszłości mogące wyniknąć spory strony poddają umówionemu sądowi

• umowa prorogacyjna może być zawarta bądź przed powstaniem jakiegokolwiek sporu pomiędzy stronami i dotyczyć sporów przyszłych (ante litem natam), bądź też może być zawarta już po powstaniu sporu

• umowa prorogacyjna może dotyczyć tylko właściwości miejscowej, przy czym art. 46 § 2 zawiera dalsze ograniczenia, że umowa taka nie może naruszać przepisów KPC o właściwości miejscowej wyłącznej - strony nie mogą ustanowić w drodze umowy innego sądu w wypadkach, dla których kodeks przewidział sąd wyłącznie właściwy (art. 38 - 42)

• strony nie mogą również zmieniać właściwości rzeczowej ani funkcyjnej sądów powszechnych określonych przepisami ustawowymi

• strony mogą jedynie poddać sprawę w I instancji innemu sądowi miejscowemu niż temu, jaki by wynikał z przepisów ustawy o właściwości miejscowej ogólnej i przemiennej

• skutkiem umowy prorogacyjnej jest to, że sąd wybrany przez strony staje się sądem wyłącznie właściwym dla wynikłego między nimi sporu (art. 46 § 1) - umowa prorogacyjna stwarza zobowiązanie stron do wytoczenia powództwa zgodnie z jej treścią

• jeżeli mimo jej zawarcia strona skieruje pozew do sądu z ustawy właściwego, to pozwany może podnieść zarzut niewłaściwości sądu przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 202) - jeśli pozwany nie skorzysta w tym czasie z możliwości zarzucenia powodowi niewłaściwości sądu, sąd ustawowo właściwy stanie się właściwy do przeprowadzenia postępowania i pozostanie właściwy do ukończenia postępowania (art. 15 § 1, zasada perpetuatio fori)

• umowa prorogacyjna należy do rzędu tzw. umów procesowych, do których zaliczyć należy ponadto umowy prorogacyjne i derogacyjne dotyczące jurysdykcji krajowej, umowę o mediacje, oraz umowę o poddanie sporu pod rozpoznanie sądu polubownego - umowy te tym różnią się od umów materialnoprawnych, że nie regulują żadnych stosunków mających byt poza procesem i wywierają skutki jedynie w procesie - nie są jednak czynnościami procesowymi, gdyż są zawierane przez podmioty nie będące jeszcze stronami procesowymi

właściwość delegacyjna - przydzielenie pewnych spraw sądowi może nastąpić także na podstawie zarządzenia sądu przełożonego, tego rodzaju delegacja może nastąpić ze względu:

• konieczności

• celowości

Delegacja ze względów konieczności:

• jeżeli na podstawie okoliczności sprawy nie można ustalić właściwości miejscowej sądu, SN na wniosek strony wyznaczy sąd, do którego należy wnieść pozew (art. 45)

• jeżeli sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności

Delegacja ze względów celowości:

• występuje w postępowaniu nieprocesowym na podstawie art. 508 § 2 - wyznaczenie innego sądu w tym trybie postępowania może nastąpić w myśl cytowanego przepisu także w wypadku, gdy wymagają tego względy celowości np. większość uczestników postępowania i świadkowie zamieszkują w innym okręgu sądu

Od właściwości delegacyjnej należy odróżnić przekazanie sprawy przez sąd właściwy innemu sądowi równorzędnemu - możliwość taką przewiduje art. 461 § 3, w myśl którego sąd właściwy może, na zgodny wniosek stron, przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, rozpoznającemu sprawy z zakresu PP lub US, jeżeli przemawiają za tym względy celowości - taki zgodny wniosek stron stanowi szczególny rodzaj umowy prorogacyjnej.

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI I SKUTKI NIEWŁAŚCIWOŚCI SĄDU

• przy oznaczaniu właściwości sądu istotną kwestią jest, jaki moment czasowy ma decydować o właściwości sądu, gdyż podstawy oznaczenia tej właściwości mogą się w toku procesu zmieniać

• KPC postanawia, że „sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje nim nadal, mimo późniejszych zmian podstaw jego właściwości (art. 15 § 1)

• w przepisie tym KPC jako moment czasowy, miarodajny dla oceny właściwości sądu, przyjmuje chwilę wniesienia pozwu, ustanawiając zasadę ciągłości sądu będącego właściwym w chwili wniesienia pozwu (perpetuatio fori)

• niewłaściwość usuwalna - rozumie się przez nią wypadki takiej niewłaściwości sądu, w których sąd mógłby być właściwy dla sprawy na podstawie umowy stron - sąd uwzględni ją tylko na zarzut pozwanego wniesiony przez niego i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy

• niewłaściwość nieusuwalna - zachodzi wówczas, gdy sąd nie może być właściwy nawet na podstawie umowy stron o właściwość sądu, a więc gdy zostały naruszone przepisy o właściwości rzeczowej ,funkcyjnej lub miejscowej wyłącznej - sąd uwzględni ją z urzędu w każdym stadium sprawy w I instancji

• w postępowaniach innych niż postępowanie procesowe tj. nieprocesowym, zabezpieczającym, egzekucyjnym każdy wypadek niewłaściwości ma charakter nieusuwalny

• w razie stwierdzenia swej niewłaściwości sąd, przed który sprawa została wytoczona, przekażę sprawę sądowi właściwemu, jednak czynności (o ile do nich doszło) dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy

• w II instancji sąd uwzględni z urzędu niewłaściwość sądu I instancji, jedynie w wypadku wymienionym w art. 379 pkt 6 - kiedy sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy i na tej podstawie uchyli zaskarżone orzeczenie

WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA

Uwagi ogólne:

• właściwość rzeczowa polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rzędu, rozpoznające sprawę w I instancji

• wynika z tego, że o właściwości rzeczowej mówić można tylko wówczas, gdy w danym systemie organizacji wymiaru sprawiedliwości i prawa procesowego rozpoznanie sprawy w I instancji przekazane jest dwóm lub więcej rodzajom sądów różnego rzędu, bo tylko wówczas zachodzi potrzeba podziału kompetencji między tymi sądami

• zagadnienie właściwości rzeczowej nie powstaje i nie wymaga unormowania ustawowego w tych systemach organizacji wymiaru sprawiedliwości, które realizują zasadę jednolitego sądu I instancji - zasada ta oznacza, że wszystkie sprawy, bez względu na ich charakter, podmioty postępowania i inne mogące wchodzić w rachubę kryteria, rozpoznają sądy jednego rodzaju - w takich systemach zachodzi jedynie potrzeba rozgraniczenia terytorialnej właściwości sądów I instancji tj. ich właściwości miejscowej

• polskie prawo procesowe realizuje zasadę „ jednolitego sądu I instancji” w ten sposób, iż przyjmuje jako zasadę właściwość rzeczową sądów niższego rzędu (rejonowych), których sieć terytorialna jest najgęstsza, dzięki czemu dostęp do nich dla obywatela jest najłatwiejszy; właściwość rzeczową sądów wyższego rzędu (okręgowych) stanowi wyjątek od tej zasady, przewidziany w przypadkach uzasadnionych interesem społecznym i gospodarczym interesem państwa

Właściwość rzeczowa według KPC:

• w myśl art. 16 do właściwości sądów rejonowych należą wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów okręgowych

• ponieważ w świetle przepisu 16 KPC zasadą w polskim postępowaniu cywilnym jest właściwość rzeczowa sądów rejonowych, omówienia wymagają jedynie kategorie spraw należących do właściwości sądów okręgowych - ustawodawca przekazał określone sprawy do właściwości sądów okręgowych, kierując się kryterium charakteru sprawy (ratione materiae) lub kryterium wartości przedmiotu sporu (rationae valoris), w wypadkach spraw o prawa majątkowe

• na podstawie art. 17 KPC do właściwości rzeczowej sądów okręgowych należą następujące kategorie spraw rozpoznawanych w procesie:

1. o prawa majątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, oprócz

• spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka

• o unieważnienie uznania dziecka

• o rozwiązanie przysposobienia

• o ochroną praw autorskich i pokrewnych jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych

• o roszczenia wynikające z prawa prasowego

• o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tyś. złotych, a w postępowaniu w sprawach gospodarczych 100 tyś. złotych, oprócz:

• spraw o alimenty

• o naruszenie posiadania

• o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami

• spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

• o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni

• o uchylenie, stwierdzenie nieważności, albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób pranych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną

• o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji

ad 1) Do właściwości SO należą sprawy o:

• rozwód

• separacje

• o unieważnienie małżeństwa

• o ustalenie istnienia bądź nie istnienia małżeństwa

• do spraw o prawa niemajątkowe, podlegających właściwości SO, należą też sprawy dotyczące ochrony praw osobistych podmiotu, jak prawa do nazwiska, firmy, naruszenia czci itp., z mocy art. 23 i 24 KC

• jeśli ze sprawą o prawa niemajątkowe jest połączone dochodzenie roszczeń majątkowych, sprawy o te roszczenia majątkowe rozpoznaje ten sąd, który jest właściwy dla spraw o prawa niemajątkowe, bez względu na wysokość dochodzonych roszczeń majątkowych

ad 2) Za przekazaniem tych spraw do właściwości SO przemawiała ich odrębność i szczególny charakter oraz trudności przy ich rozstrzyganiu. Do właściwości SO należą zatem sprawy:

• o roszczenia uregulowane ustawą z 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych

• należące do drogi sądowej sprawy o roszczenia wynikające z ustawy z 30 czerwca 2000r. prawo własności przemysłowej

ad 3) Z zakresu prawa prasowego należą do właściwości SO sprawy o prawa określone ustawą z 26 stycznia 1984r. - prawo prasowe

ad 4) Do właściwości SO przekazane zostały sprawy o prawa majątkowe o wartości przedmiotu sporu ponad 75 tyś zł, lub 100 tyś zł w postępowaniach gospodarczych

ad 5) Chodzi tu o żądanie wydania przez sąd orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni - ustawa z 16 września 1982r. - prawo spółdzielcze

ad 6) Przekazanie tych spraw do właściwości SO jest podyktowane tym, że w praktyce, wątpliwości może budzić charakter tych spraw, tj. czy są to sprawy o prawa majątkowe, czy też o prawa niemajątkowe, jak również to, jak, przy uznaniu majątkowego charakteru tych spraw, ustalać wartość przedmiotu sporu. Chodzi tu o takie sprawy jak:

• uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z o.o. (art.249 - 254 KSH)

• o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia w s.a. (art. 422 - 427 KSH)

• o ustalenie nieistnienia lub nieważność albo uchylenie uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni (art. 42 prawa spółdzielczego)

ad 7) Chodzi o zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji na podstawie ustawy z 16 kwietnia 1993r. - o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Sprawy należące do postępowania nieprocesowego są rozpoznawane w zasadzie przez SR (art. 507). Od tej zasady przewidziane są dwa wyjątki:

• do właściwości rzeczowej SO przewidziane są sprawy o ubezwłasnowolnienie (art.544 § 1)

• oraz sprawy o rozstrzygnięcie sporu między radą pracowniczą przedsiębiorstwa a dyrektorem przedsiębiorstwa, organami przedsiębiorstwa, a organem założycielskim przedsiębiorstwa, organami przedsiębiorstwa a organem sprawującym nadzór nad przedsiębiorstwem (art.691 z ind 1 § 2)

Rozgraniczenie właściwości rzeczowej między SO, a SR nie jest bezwzględne. Możliwe jest, aby każda w zasadzie sprawa należąca do właściwości rzeczowej SR została przejęta do rozpoznania przez SO - możliwość taką przewiduje art. 18, w myśl którego, „jeżeli przy rozpoznawaniu sprawy w SR powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd ten może przekazać sprawę do rozpoznania SO. SO nie jest związany postanowieniem SR i może przed pierwszą rozprawą odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwrócić ją SR.

Stosownie do art. 13 § 2 przekazanie sprawy przez SR do rozpoznania SO jest możliwe nie tylko, gdy chodzi o proces, lecz także postępowanie nieprocesowe.

Obliczanie wartości przedmiotu sporu:

• w związku z unormowaniem właściwości rzeczowej sądu pozostają przepisy KPC o wartości przedmiotu sporu - przepisy te mają zastosowanie do oznaczania właściwości sądu

• ustalenie wartości przedmiotu sporu ma jednak znaczenie we wszystkich sprawach o roszczenia majątkowe dla innych kwestii procesowych jak:

• ustalenie wysokości należnych opłat sądowych i kosztów procesu

• wynagrodzenia adwokata i radcy prawnego

• ustalenie wartości przedmiotu sporu może nastąpić tylko zgodnie z przepisami kodeksu

• ogólną zasadą, wyrażoną w art.126 z ind 1 § 1, jest to, że w każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu, lub wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu lub wysokość opłaty

• ponadto, z art.187 § 1 pkt 1 wynika, że powód ma obowiązek oznaczenia w każdej sprawie majątkowej wartości przedmiotu sporu zgodnie z przepisami KPC

• obowiązek podania wartości przedmiotu sporu nie jest aktualny, gdy przedmiotem sporu jest roszczenie pieniężne, choćby zgłoszone w zamian innego przedmiotu, gdyż wtedy wartość przedmiotu sporu stanowi żądana kwota pieniężna

• KPC wyraża następnie ogólną zasadę, że do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się:

• 
  Odsetek - żądanych obok roszczenia głównego (art. 20)

• pożytków i kosztów

• jeżeli powód jednym pozwem dochodzi kilku roszczeń, należy wartość roszczeń zliczyć razem (art. 21)

• dotyczy to wypadków, gdy powód dochodzi kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu - tzw. przedmiotowa kumulacja roszczeń, której dotyczy art. 191

• jak i gdy dochodzi jednego lub kilku roszczeń przeciwko kilku pozwanym - tzw. podmiotowa kumulacja roszczeń, czyli współuczestnictwo procesowe art. 72

• oprócz tych zasad ogólnych, KPC podaje kilka reguł szczególnych dla następujących spraw:

1. w sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeśli świadczenia trwają krócej niż rok - za cały czas ich trwania (art. 22)

2. spory w sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie lub odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy, wartość przedmiotu sporu stanowi:

• przy umowach zawartych na czas określony - suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż rok,

• przy umowach zawartych na czas nieokreślony suma czynszu za okres trzech miesięcy (art. 23)

• w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi:

• przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok

• przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku (art. 23 z ind 1)

• w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa, wartość przedmiotu sporu oblicza się przyjmując, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości (art. 23 z ind 2)

• w sprawach o zabezpieczenie albo o prawo zastawu lub hipotekę wartość przedmiotu sporu stanowi wysokość wierzytelności - jeżeli przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość, rozstrzyga wartość mniejsza (art. 24)

• oznaczenie wartości przedmiotu sporu należy do powoda, ale ocena podanej przez niego wartości podlega kontroli sądu, który może zarządzić sprawdzenie wartości przedmiotu sporu z urzędu lub na zarzut pozwanego

• z urzędu sąd może zarządzić dochodzenie celem sprawdzenie wartości przedmiotu sporu jedynie przed doręczeniem pozwu pozwanemu, jeśli na podstawie pozwu poweźmie wątpliwość co do oznaczenia tej wartości przez powoda zgodnie z przepisami KPC

• po doręczeniu pozwu sprawdzenie wartości przedmiotu sporu może być zarządzone na zarzut pozwanego, zgłoszony przez niego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 25 § 1 i 2)

WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA

Actor sequitur foru rei - sprawę powinien rozpoznawać sąd właściwy dla pozwanego i do tego sądu powinien zwrócić się ze swym żądaniem powód

Przepisy KPC rozróżniają trzy rodzaje właściwości miejscowej:

• ogólną

• przemienną

• wyłączną

Właściwość ogólna stawowi zasadę, właściwość przemienna i wyłączna stanowią wyjątki od tej zasady.

1. Właściwość miejscowa ogólna:

• oparta jest na zasadzie „actor sequitur forum rei”

• w myśl art. 27 § 1, powództwo wytacza się przed sąd I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania

• do określenia „miejsca zamieszkania” należy użyć przepisów KC 25 - 28.

• stosownie do art. 45 powód może, w razie niemożności ustalenia sądu miejscowo właściwego, zwrócić się do SN o oznaczenie sądu do rozpoznania sprawy

• jeśli stroną pozwaną jest osoba prawna lub inny podmiot nie będący osobą fizyczną, wówczas powództwo wytacza się w miejscu ich siedziby (art. 30)

• jeśli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma ona swój organ zarządzający (art. 41 KC)

1. Właściwość miejscowa przemienna:

• polega na tym, że ustawa zezwala powodowi w pewnych granicach na wybór sądu, a mianowicie może on wytoczyć powództwo bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed inny sąd oznaczony w przepisach normujących właściwość przemienną (art. 31)

• właściwość przemienna dopuszczona jest w wypadkach, gdy:

• charakter roszczenia dochodzonego przez powoda uzasadnia umożliwienie mu wytoczenia sprawy przed sąd dla niego dogodniejszy

• lub gdy związek przedmiotu sprawy z okręgiem sądu innego niż sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego jest szczególnie silny

Właściwość przemienna jest dopuszczona w poniższych przypadkach:

1. Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia można wytoczyć:

• według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (art. 32)

1. Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy wytoczyć można

• przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału (art. 33)

1. Powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jak też odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania:

• wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania (art. 34)

1. Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd:

• przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 35)

1. Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy:

• wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził (art. 36)

1. Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości można wytoczyć:

• przed sąd miejsca położenia nieruchomości (art. 37)

1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można :

• wytoczyć przed sąd miejsca płatności (art. 37 z ind 1 § 1)

1. W sprawach za stosunku pracy powództwo można wytoczyć:

• bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy

1. Właściwość przemienna wchodzi też w grę w przypadku zbiegu właściwości miejscowej kilku sądów. Zgodnie z art. 43, jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda.

1. Właściwość miejscowa wyłączna:

• polega na tym, że w pewnych wypadkach ustawa wprowadza wyjątki od właściwości ogólnej i ze względu na ścisły związek sprawy z okręgiem pewnego sądu postanawia, że sąd ten będzie wyłącznie właściwy do jej rozpoznania - w tych wypadkach wybór między tym sądem, a sądem właściwości ogólnej pozwanego nie wchodzi w rachubę - właściwość wyłączna wyłącza więc właściwość ogólną

• jak była mowa, właściwości wyłącznej strony nie mogą zmienić w drodze umowy prorogacyjnej (art. 46 § 2), a niewłaściwość sądu w wypadku, gdy w grę wchodzi właściwość wyłączna innego sądu, sąd, do którego sprawa wpłynęła, bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 202 zdanie pierwsza a contrario)

Właściwość wyłączna przewidziana jest w przypadkach poniższych:

1. Powództwo o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwa o posiadanie nieruchomości, wytoczyć można:

• przed sąd miejsca jej położenia (art. 38 § 1 i 2)

1. Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się:

• wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeśli nie da się takiego miejsca ustalić, przed sąd miejsca położenia majątku spadkowego (art. 39)

1. Powództwo ze stosunku członkostwa w spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się:

• według miejsca ich siedziby (art. 40)

1. Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się:

• przed sąd, w okręgu którego małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym stale jeszcze przebywa, a w braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda (art. 41)

• przepis ten ma zastosowanie w sprawach o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa

1. Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się:

• przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeśli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej (art. 42)

1. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy jest

• sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej (art. 461 § 2)

W postępowaniu nieprocesowym zasadą jest, że - o ile właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym - wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania (siedziby) wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jego pobytu.

WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCYJNA

Polega ona na podziale funkcji oraz poszczególnych czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami różnego szczebla lub sądami równorzędnymi.

• główne znaczenie tego podziału polega na rozgraniczeniu funkcji sądu I i II instancji, stąd też niekiedy właściwość funkcyjną określa się jako „właściwość instancyjną”

• należy pamiętać, że właściwość funkcyjna polega nie tylko na rozgraniczeniu funkcji sądów różnych instancji, ale określa także, który sąd jest uprawniony do dokonywania poszczególnych czynności procesowych w toku postępowania

• zdarza się, że niektóre czynności procesowe takie jak np. zabezpieczenie dowodów, przeprowadzenie czynności pomocy sądowej, postępowanie pojednawcze, należy do właściwości SR, niezależnie od tego, w której instancji i sądzie którego szczebla sprawa się toczy lub ma się toczyć

• na podstawie art. 45 SN oznaczy sąd właściwy do rozpoznania sprawy

Najważniejsze funkcji SR w postępowaniu cywilnym są następujące:

1. rozpoznawanie spraw cywilnych w I instancji w granicach swej właściwości rzeczowej i miejscowej (art. 16)

2. przyjmowanie środków odwoławczych (apelacji, zażaleń) od własnych orzeczeń i kontrola tych środków pod kątem zachowania warunków formalnych (art. 370 i 397 § 2)

3. rozpoznawanie zażaleń na własne postanowienia w wypadkach wskazanych w art. 395 § 2

4. dokonywanie czynności pomocy sądowej na żądanie innych sądów (art. 235), sądów polubownych (art. 1192), innych organów (art. 44 § 1 i 3 p.u.s.p.) oraz sądów zagranicznych (art. 44 § 2 p.u.s.p., art. 1131-1132)

5. wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym w granicach swojej właściwości rzeczowej i miejscowej (art. 484 z ind 1 § 1, art. 497 z ind 1 § 1) oraz rozpoznawanie w granicach tejże właściwości sprzeciwów i zarzutów od nakazów zapłaty

6. prowadzenie postępowania uproszczonego (art. 505 z ind 1 - 505 z ind 14)

7. funkcje sądu opiekuńczego (art. 568), którego kompetencje określają przepisy KRO i KPC

8. przyjmowanie wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie adwokata lub radcy prawnego od strony niemającej miejsca zamieszkania w okręgu sądu, w którym sprawa się toczy

9. przeprowadzanie postępowania pojednawczego przed wszczęciem procesu (art. 185 § 1)

10. rozpoznawanie skarg o wznowienie postępowania z przyczyn wskazanych w art. 401 i 401 z ind 1

11. przeprowadzenie postępowania o zabezpieczenie dowodów przed wszczęciem procesu i w trakcie procesu w wypadkach niecierpiących zwłoki (art. 311)

12. powoływanie arbitra lub arbitrów

13. przyjmowanie na przechowanie akt sądu polubownego (art. 1204 § 1)

14. przeprowadzanie postępowania o odtwarzanie akt zaginionych lub zniszczonych

W postępowaniu egzekucyjnym:

15. rozpoznawanie skarg na czynności komornika oraz wykonywanie nadzoru nad działalnością komorników

16. sprawowanie funkcji organu egzekucyjnego w wypadkach wskazanych w ustawie

17. nadawanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, oraz tytułowi egzekucyjnemu niepochodzącemu od sądów powszechnych

Inne funkcje:

18. rozpoznawanie skarg wyborczych

19. prowadzenie w systemie informatycznym KRS

20. rozpoznawanie skarg na orzeczenia referendarzy sądowych

21. orzekanie o poddanie leczeniu osoby uzależnionej od alkoholu w zakładzie lecznictwa odwykowego

22. orzekanie o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego i wypisaniu z niego

Najważniejsze funkcje SO są następujące:

1. rozpoznawanie w I instancji spraw cywilnych w granicach swojej właściwości rzeczowej i miejscowej (art. 17)

2. rozpoznawanie w II instancji środków odwoławczych od orzeczeń sądów rejonowych

3. przyjmowanie środków odwoławczych na własne orzeczenia i kontrola tych środków pod kątem zachowania warunków formalnych (art. 369 § 1, art. 397 § 2, art. 398 z ind 6 § 1 i 2)

4. rozpoznawanie w I instancji spraw należących do właściwości SR przekazanych przez ten sąd do SO (art. 18)

5. orzekanie o wyłączeniu sędziego SR, gdy sąd ten z powodu za małej liczby sędziów nie może wydać postanowienia w tej sprawie (art. 52 § 1)

6. wyznaczenie sądu, gdy właściwy SR nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy (art. 44)

7. wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym w granicach swojej właściwości rzeczowej i miejscowej (art. 484 z ind 1 § 1, art. 497 z ind 1 § 1)

8. nadawanie klauzuli wykonalności własnym orzeczeniom

9. rozpoznawanie skarg o wznowienie postępowania z przyczyn wskazanych w art. 401 i art. 401 z ind 1

10. powoływanie arbitra lub arbitrów (art. 1171 § 2 lub art. 1172)

11. przyjmowanie na przechowanie akt sądu polubownego (art. 1204 § 1)

12. przeprowadzenie postępowania o uznanie orzeczeń zagranicznych oraz o stwierdzenie wykonalności zagranicznych tytułów egzekucyjnych

13. przeprowadzanie postępowania o odtworzenie akt zaginionych lub zniszczonych

14. prowadzenie rejestru dzienników i czasopism

15. rozpoznawanie skarg na orzeczenia referendarzy sądowych wydane w SO (art. 398 z ind 22 § 1)

Podstawową funkcją SA jest rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń SO I instancji.

Najważniejsze funkcje SN:

1. rozpoznawanie środków odwoławczych i środków zaskarżenia od orzeczeń sądowych stosownie do przepisów prawa procesowego, w szczególności skarg kasacyjnych

2. rozpoznawanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń (art. 424 z ind 10)

3. podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne

4. rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawie

5. rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzanie ważności wyborów do:

• sejmu i senatu

• wyborów prezydenckich

• referendum ogólnokrajowego

• referendum konstytucyjnego

• oznaczenie sądu do rozpoznawania sprawy, gdy nie można ustalić sądu miejscowo właściwego (art. 45)

• przeprowadzanie postępowania o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt SN

REFERENDARZE SĄDOWI

Zgodnie z art. 47 z ind 1 referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie.

W zakresie powierzonych mu czynności referendarz sądowy ma kompetencje sądu, chyba ze ustawa stanowi inaczej.

Art. 147 § 1 p.u.s.p. stanowi, że referendarze sądowi i starsi referendarze sądowi są zatrudnieni w SR i SO do wykonywania określonych w ustawach czynności należących do sadu w zakresie ochrony prawnej

• według art. 353 z ind 1 § 2 RS może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym

• na podstawie art. 364 § 2 RS jest uprawniony do wydania postanowienia w sprawie stwierdzenia prawomocności

• zgodnie z art. 509 z ind 1 RS może wykonywać czynności w sprawach o wpis w księdze wieczystej, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy

• art. 82 u.k.s. stanowi, że RS może zarządzić zwrot opłat

• RS może przyznać i ustalić należności świadków, biegłych, tłumaczy lub stron

• W myśl art. 118 u.k.s. przewidziane w ustawie czynności w zakresie zwalniania od kosztów sądowych może wykonywać także RS

• RS może na podstawie przepisów KPC wydawać postanowienia o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (art. 123 § 2)

• Może wydawać zarządzenia w wypadkach o których mowa w art. 130 - 130 z ind 4

• RS może nadawać klauzule wykonalności tytułowi egzekucyjnemu o któ®ym mowa w art. 777 § 1 pkt 1

1

1

---