PODSTAWY PRAWNE RESOCJALIZACJI
Pojęcia: prawo, resocjalizacja, prawo karne materialne, procesowe, wykonawcze, przestępstwo.
Kary (rodzaje kar).
Nieletni w świetle ustawy i KK. (Ustawa o post. z nieletnimi)
Środki zabezpieczające.
Teorie kary.
Klasyfikacja skazanych.
Rodzaje i typy ZK, systemy odbywania kary.
Środki oddziaływań penitencjarnych.
Trzy pierwsze systemy
Elementy podmiotowości skazanego.
Środki zapobiegawcze, ze szczególnym uwzględnieniem aresztu tymczasowego.
Cel kary pozbawienia wolności.
Historia podstaw resocjalizacji. (WYKŁAD)
Organy postępowania wykonawczego (Podręcznik str. 107 - 115)
Zagadnienie nr 1
Prawo - ściśle określone normy postępowania, za nieprzestrzeganie których obowiązują odpowiednie sankcje.
Resocjalizacja -jest niczym innym jak powtórną socjalizacją. Jest zatem procesem zmian, które zachodzą w osobowości jednostki (resocjalizacja nie jest możliwa bez aktywności samego wychowanka).
Przestępstwo - czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary, czyn o znacznym ciężarze; przestępstwo może być zbrodnią albo występkiem.
Prawo karne materialne - dziedzina prawa zajmująca się czynami będącymi przestępstwami, karami grożącymi za popełnienie przestępstw, środkami karnymi i zabezpieczającymi stosowanymi w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasadami odpowiedzialności karnej.
Prawo karne wykonawcze - zespół norm prawnych regulujących zasady wykonywania kar, środków karnych i zabezpieczających oraz innych rozstrzygnięć podejmowanych w postępowaniu karnym.
Prawo karne procesowe - ogół norm prawnych regulujących działalność zwaną procesem karnym stosowanych w postępowaniach o czyny zabronione przez ustawę karną. Określa ono reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym, tryb i formy dokonywania czynności procesowych, a także uprawnienia i obowiązki organów procesowych, stron oraz pozostałych uczestników postępowania.
Zagadnienie nr 2
Kara - określona przepisami prawa dolegliwość dla podmiotu prawa będąca sankcją za niepodporządkowanie się normom prawnym. Kary mogą wymierzać jedynie podmioty uprawnione, zazwyczaj organy państwa, ale ustawa może upoważniać do tego inny podmiot. Najczęściej karę nakładają:
organy administracji publicznej
sądy
organy dyscyplinarne
Karami kryminalnymi są:
Grzywna (art. 44 - 52; KKW)
Ograniczenie wolności (art. 53 - 66; KKW)
Pozbawienie wolności
25 lat pozbawienia wolności
Dożywotnie pozbawienie wolności
Areszt wojskowy
Śmierć
GRZYWNA
KK z 1997 roku wprowadził grzywnę dniówkową orzekaną w stawkach dziennych, zamiast grzywny kwotowej. Grzywna kwotowa polegała na tym, że sąd wskazywał w wyroku wysokość kwoty pieniężnej, którą skazany zobowiązany był uiścić. Grzywna orzekana w systemie stawek dziennych wymierzana jest w dwóch etapach:
Najpierw sąd określa liczbę stawek dziennych (najniższa to 10, najwyższa 360)
Następnie sąd określa kwotę odpowiadającą jednej stawce dziennej w granicach od 10 do 2000 zł biorąc pod uwagę indywidualne możliwości majątkowe skazanego
Rodzaje grzywien:
Samoistna
Kumulatywna - orzekana obok kary pozbawienia wolności
KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI
Jest traktowana jako kara alternatywna wobec kary pozbawienia wolności, a także wobec grzywny, w sytuacji gdy sąd nie może orzec grzywny, ponieważ sprawca nie jest w stanie jej zapłacić
Wymierzana jest w granicach od 1 do 12 miesięcy
Zakazy i obowiązki:
Zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu
Obowiązek wykonywania pracy wskazanej przez sąd
Obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
Formy wykonywania pracy:
Nieodpłatna, dozorowana praca na cele publiczne, społeczny wykonywana w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną albo na rzecz społeczności lokalnej; miesięczny wymiar wynosi 20 - 40
Osoby zatrudnione w swojej firmie mają potrącane z wypłaty 10 do 25% wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa albo cel społeczny
Nie może skazany rozwiązać stosunku pracy bez zgody sądu
Charakter probacyjny: sąd może oddać skazanego na karę pozbawienia wolności pod dozór kuratora sądowego, innej osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji lub organizacji społecznej. Sąd może zobowiązać skazanego do przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na trzymanie innej osoby, powstrzymania się od używania alkoholu, a także do naprawienia szkody w całości lub w części, oraz do zapłacenia świadczenia pieniężnego.
Sumienne wykonywanie pracy wskazanej przez sąd oraz nałożonych obowiązków może być podstawą do bezwarunkowego zwolnienia skazanego z reszty kary ograniczenia wolności po odbyciu co najmniej połowy tej kary.
KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI
KK z 1997 wprowadził jednolitą karę pozbawienia wolności:
Kara terminowego pozbawienia wolności: od 1 miesiąca do 15 lat
Kara 25 lat pozbawienia wolności
Kara dożywotniego pozbawienia wolności
Dwie ostatnie są przewidziane za najcięższe zbrodnie i przede wszystkim mają charakter kar eliminacyjnych, usuwających skazanego ze społeczeństwa na długi okres. Można się starać o ułaskawienie, warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu co najmniej 25 lat.
Względy humanitarne przesądzają o tym, że Ci skazani również mają odbywać karę w warunkach, które nie mogą powodować ich degradację i nie utrudniałyby ewentualnej adaptacji społecznej w przyszłości
Zagadnienie nr 3
Nieletni - w rozumieniu prawa karnego - osoba, która w momencie popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 roku życia. Odpowiada ona karnie tylko w szczególnych przypadkach, określonych w art. 10 § 2 KK oraz w art. 13 i art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r.
Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich kwalifikuje nieletniego:
zapobieganie i zwalczanie demoralizacji do 18 roku życia,
w postępowaniu o czyny karalne od 13 do 17 roku życia,
wykonywania środków wychowawczych i środka poprawczego, w stosunku do osób wobec, których środki te zostały orzeczone, nie dłużej niż do ukończenia przez nie lat 21.
Stosując wszelkie środki wychowawcze lub poprawcze sąd powinien kierować się dobrem nieletniego.
Nieletni odpowiada z zasady przed sądem rodzinnym a przed sądem powszechnym w przypadku:
art 10 § 2 KK,
„Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148§ 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.”
gdy nieletni popełnił czyn zagrożony karą wraz z osobą dorosłą, gdy łączne rozpatrywanie sprawy jest konieczne,
gdy wszczęto postępowanie po ukończeniu 18 roku życia "nieletniego".
Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich:
Art. 13. Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a), ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym - sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art. 94. Jeżeli nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym, ukończył lat 18 przed rozpoczęciem wykonania orzeczenia, sąd rodzinny decyduje, czy wykonać orzeczony środek, czy od jego wykonania odstąpić i wymierzyć sprawcy karę. Wymierzając karę sąd stosuje nadzwyczajne jej złagodzenie. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może odstąpić od wymierzenia kary, zwłaszcza gdy w zachowaniu sprawcy nastąpiła istotna poprawa. W razie wymierzenia kary pozbawienia wolności albo kary ograniczenia wolności czas jej trwania nie może przekroczyć okresu, jaki pozostaje do ukończenia przez sprawcę lat 21.
Kodeks Karny:
Art. 134. Kto dopuszcza się zamachu na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 2. Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.
4) z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych,
podlega karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 3. Karze określonej w § 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.
Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 163. § 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:
1) pożaru,
2) zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,
3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,
4) gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 166. § 1. Kto, stosując podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Kto, działając w sposób określony w § 1, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
Art. 173. § 1. Kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 197 § 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Art. 252. § 1. Kto bierze lub przetrzymuje zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób do określonego zachowania się, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 280. § 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca rozboju posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Zagadnienie nr 4
Środek zabezpieczający stosuje się zamiast kary wobec sprawcy czynu zabronionego, który nie podlega odpowiedzialności karnej z powodu niepoczytalności lub znikomej społecznej szkodliwości czynu.
Środki izolacyjno - lecznicze:
umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym
umieszczenie w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne
umieszczenie w zakładzie zamkniętym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne po odbyciu kary
umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego
skierowanie na leczenie ambulatoryjne lub na rehabilitację do odpowiedniej placówki połączone z oddaniem pod dozór kuratora
przed orzeczeniem takiego środka sąd wysłuchuje lekarzy psychiatrów i psychologa
Środki administracyjne:
zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi,
obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,
zakaz prowadzenia pojazdów,
przepadek przedmiotów
Środki zabezpieczające tym różnią się od kar, że nie maja na celu wymierzenia sprawiedliwości za popełniony czyn, ani nie zawierają elementu potępienia. Ich funkcją jest zabezpieczenie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem ze strony osób naruszających prawo karne. Są stosowane niezależnie od tego czy sprawca jest winny czynu - stosuje się nie jako kara a ochrona ładu społecznego.
Zagadnienie nr 5
Teoria - ogólna koncepcja oparta na poznaniu i zrozumieniu istotnych czynników kształtujących pewną sferę rzeczywistości
Kodeks karny. z dnia 6 czerwca 1997 r.: Art. 1.
§ 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Przestępstwo jest zbrodnią, albo występkiem, zbrodnię można popełnić tylko umyślnie, a występek także nieumyślnie
W doktrynie prawa karnego wyróżnia się następujące teorie kary:
sprawiedliwościowe (bezwzględne)
relatywne (względne)
mieszane
Teorie sprawiedliwościowe inaczej absolutne opierają się na założeniu, że kara jest odpłatą za naruszenie porządku prawnego i nie ma żadnych innych celów poza zadaniem dolegliwości sprawy czynu przestępczego. Łączona jest z zasadą talionu (oko za oko ząb za ząb). Na przełomie XVIII i XIX wieku koncepcja kary odwetowej zyskała oparcie w filozofii niemieckiego idealizmu i miała służyć urzeczywistnieniu idei sprawiedliwości:
Kant - z kary nie powinno się wyprowadzać innych celów powinna być wynikiem czystej i surowej sprawiedliwości, nawet gdyby nie było państwa i społeczeństwa
Hegel - kara powinna mieć na względzie bezprawie i sprawiedliwość, a nie osiągnięcia jakiś użytecznych celów poprzez odstraszenie, zapobieżenie i poprawę
Zalety: pozawala na określenie zasady wymiaru kary, która powinna być odpowiednia do stopnia przewinienia
Wady: negatywne skutki społeczne, pogłębienie niedostosowania więźnia
Teorie relatywne czyli względne - kara pełni społecznie użyteczne cele, nie ma być odpłatą i nie należy przy jej stosowaniu spoglądać w przeszłość. Kara ma polegać na oddziaływaniu prewencyjnym (zapobieganie):
Teorie prewencji indywidualnej - oddziaływanie na konkretnego sprawcę czynu zabronionego, aby zapobiec popełnieniu przez niego znowu przestępstwa:
Unieszkodliwianie sprawcy
Odstraszanie
Poprawa zachowania (resocjalizacja)
Teoria ta stawia w centrum sprawcę postuluje dostosowanie kary do potrzeb w zakresie zapobiegania kolejnym przestępstwom. Słabym punktem jest zerwanie związku pomiędzy wymiarem kary i ciężarem czynu oraz bark jasnych i wyraźnych ograniczeń w zakresie wymiaru kary. Problem pojawia się z przestępcami popełniającymi czyn nieumyślnie - ich resocjalizować nie trzeba, a karać tak.
Teoria prewencji generalnej - celem kary jest oddziaływanie na ogół społeczeństwa i wyróżnia się dwa aspekty:
Negatywny - związany jest z zapobieganiem przestępczości poprzez odstraszanie potencjalnych sprawców
Pozytywny - zwiany jest z umacnianiem świadomości obowiązywania norm prawnych w społeczeństwie; swoisty trening przestrzegania prawa dla ogółu obywateli
Zalety: dostarczają uzasadniania dla wymierzenie kary również przy braku niebezpieczeństwa recydywy ze strony sprawcy ponieważ zorientowane są na ogół społeczeństwa. Koncentrują się na jasnym i czytelnym określeniu czynów zabronionych, aby motywować obywateli do powstrzymywania się od ich popełnienia
Wady: brak wyraźnego ograniczenia wysokości kary, czasami drastycznie zwiększane surowości kary, orzekanie kar nieproporcjonalnych oraz pomijają sprawce na etapie wymierzania kary.
Teorie mieszane - kara odpłaty, prewencji indywidualnej i generalnej traktowane są jako równorzędne cele kary, wzajemnie się uzupełniają, ponieważ zapobieganie przestępczości następuje zarówno poprzez oddziaływanie kary na konkretnego sprawcę, jak i na ogół społeczeństwa. Dołącza się tutaj również zasadę winy jako wyznacznik górnej granicy wysokości kary. Kara nie może przekroczyć stopnia zawinienia nawet jeśli względy resocjalizacyjne czy społeczne za tym przemawiają. Można orzec karę niższą co jest podyktowane prewencją indywidualną, a względy generalnej nie stoją na przeszkodzie. Teorie te uwzględniają sprawcę na etapie wykonywania kary ponieważ akcentują różne cele w poszczególnych fazach wymiaru sprawiedliwości (ustawowe zagrożenie karą - względy sprawiedliwościowe; wykonywanie kary - aspekt indywidualny).
Zagadnienie nr 6
Klasyfikacja polega na podziale skazanych na grupy przez skierowanie ich do właściwego rodzaju i typu zakładu karnego , systemu odbywania kary oraz poprzez odpowiednie rozmieszczenie ich wewnątrz zakładu. Zadaniem klasyfikacji jest zapobieganie wzajemnej demoralizacji więźniów i zapewnienie im bezpieczeństwa osobistego a także stworzenie możliwości indywidualnego oddziaływania na skazanych.
Najwyższym celem klasyfikacji skazanych jest ich społeczna readaptacja czyli przystosowanie do życia na wolności. Indywidualizacja oznacza zróżnicowanie form i metod oddziaływania na skazanych w procesie ich resocjalizacji. Barierą jest ograniczona możliwość traktowania we wszystkim każdego skazanego oddzielnie i konieczność wychowywania skazanych w zespole. Indywidualizacja następuje przez klasyfikację oraz przez określone postępowanie ze skazanymi, co oznacza sposób ich traktowania w procesie wykonania kary.
Podstawę klasyfikacji stanowią kryteria zarówno formalne jak i materialne.
Kryteria formalne to płeć, wiek, poprzednia karalność, charakter przestępstwa, wysokość kary i czas pozostały do jej odbycia. W polityce rozmieszczenia skazanych potrzeby indywidualizacji wyznaczają dodatkowe kryteria np. przy grupowaniu skazanych do pracy, nauki, ze względu na stan zdrowia czy bezpieczeństwo.
Kryteria materialne to stopień demoralizacji, zagrożenia społecznego czy podatność na resocjalizację.
Grupy i podgrupy klasyfikacyjne;
rodzaje zakładów karnych
dla młodocianych M
dla odbywających karę po raz pierwszy P
dla recydywistów penitencjarnych R
dla odbywających karę aresztu wojskowego W
typy zakładów karnych
zamknięty 1
półotwarty 2
otwarty 3
systemy wykonywania kary
programowego oddziaływania p
terapeutyczny t
zwykły z
Decyzja w sprawie klasyfikacji skazanych może być podjęta przez sąd lub przez komisję penitencjarną. Jeżeli decyzja komisji penitencjarnej jest sprzeczna z prawem o jej zmianie orzeka sąd penitencjarny. Decyzję tę może również uchylić Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej albo Dyrektor Generalny Służby Więziennej.
Zagadnienie nr 7
Rodzaje zakładów karnych:
Zakład karny dla młodocianych
Jednostka typu specjalnego, przeznaczona dla skazanych przed 21 rokiem życia(w wyjątkowych przypadkach również po). To wyodrębnienie skazanych ze względu na wiek spowodowane jest osiąganą w tym wieku dojrzałością psychiczną, większą podatność na oddziaływania wychowawcze oraz przyuczaniem do zawodu i uzupełnianiem luk w wykształceniu, konieczne jest też oddzielenie młodocianych od demoralizującego wpływu innych skazanych.
Program resocjalizacji młodocianych musi być różnorodny i podlegać indywidualizacji. Wykonywanie kary w tym zakładzie ma na celu ukształtowanie pozytywnych cech charakteru i społecznie pożądanych postaw.
Formy resocjalizacji przewidują nauczanie zawodowe, oddziaływanie zespołowe i indywidualne. Wobec młodocianych nie stosuje się surowszych kar dyscyplinarnych poza ograniczeniem możliwości zakupu wyrobów tytoniowych.
Regulamin tych zakładów nakazuje współpracę z rodzinami skazanych. Ważną rolę spełnia włączeni dorosłych skazanych do procesu resocjalizacji młodocianych, nie mogą to być jednak recydywiści czy osoby skazane za najcięższe przestępstwa kryminalne.
Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy
Odbywają w nim karę wszyscy skazani niezakwalifikowani do innych zakładów, jest to więc zakład ogólny przeznaczony dla większości skazanych. Jest to zakład dla odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy a nie po raz pierwszy skazanych, jednak będą tu również osoby, które odbywają po raz kolejny karę pozbawienia wolności za przestępstwa nieumyślne.
Skazani poddawani są oddziaływaniu wychowawczemu stosownemu do typu zakładu i systemu do którego zostali zakwalifikowani.
Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych
„Art. 86. K.K.W. W zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia, chyba że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy.”
Stosuje się przy tym materialne kryteria kwalifikujące do zakładu karnego.
Celem pracy wychowawczej w tym zakładzie jest kształtowanie u skazanych przekonania o możliwości i celowości prowadzenia uczciwego życia oraz eliminowanie złych i wyrabianie dobrych nawyków, zwłaszcza nawyku pracy.
Zakład ten przeznaczony jest przede wszystkim da osób skazanych w warunkach art.64k.k. czyli tzw. recydywy kodeksowej, pojęcie recydywy penitencjarnej jest znacznie szersze i obejmuje osoby, które odbywały już karę pozbawienia wolności i ponownie skazane zostały na taką karę (chodzi o skazanych za przestępstwa umyślne).
KKW dopuszcza możliwość osadzenia skazanych spełniających te kryteria w ZK dla odbywających karę po raz pierwszy z uwagi na szczególne względy resocjalizacyjne
Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego
Żołnierz może być skazany na karę pozbawienia wolności we wcześniej wymienionych zakładach lub na karę aresztu wojskowego. Sąd może orzec karę aresztu wojskowego jeżeli za popełnione przestępstwo przewidziana jest taka kara i jeśli zachodzą okoliczności zapisane w art.329 k.k.
Art. 329. Jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, a wymierzona kara nie byłaby surowsza niż 2 lata pozbawienia wolności, sąd może w stosunku do żołnierza orzec karę aresztu wojskowego.
Art. 322. § 1. Karą stosowaną wobec żołnierzy jest także areszt wojskowy; do kary aresztu wojskowego stosuje się odpowiednio przepisy o karze pozbawienia wolności. § 2. Kara aresztu wojskowego trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach. § 3. Karę aresztu wojskowego odbywa się w przeznaczonym do tego zakładzie karnym; w czasie odbywania kary skazany podlega także szkoleniu wojskowemu.
Art. 231. K.k.w. Szkolenie wojskowe skazanych na karę aresztu wojskowego ma na celu utrwalenie nabytej wiedzy wojskowej, utrzymanie sprawności fizycznej i psychicznej, a także wzmożenie dyscypliny.
Art. 232. K.k.w. § 1. Szkoleniem wojskowym w zakładzie karnym dla odbywających karę aresztu wojskowego kieruje oficer wyznaczony, na podstawie odrębnych przepisów, do wykonywania zadań poza wojskiem. § 2. Oficer kierujący szkoleniem wojskowym jest zastępcą dyrektora zakładu karnego, a także przełożonym żołnierzy zawodowych wyznaczonych do wykonywania zadań w tym zakresie. § 3. Dyrektor zakładu karnego, przed podjęciem decyzji związanych z wykonywaniem kary, zapoznaje się z opinią oficera kierującego szkoleniem wojskowym; oficer ten wchodzi w skład komisji penitencjarnej.
Art. 233. K.k.w. Oddzielnie rozmieszcza się następujących skazanych:
1) oficerów i chorążych,
2) podoficerów zawodowych, służby nadterminowej i okresowej,
3) pozostałych.
Art. 234. K.k.w. § 1. Skazany odbywający karę aresztu wojskowego może otrzymywać nagrody przewidziane w art. 138 § 1 i 2, z tym że czas widzenia określonego w art. 138 § 1 pkt 7 nie może przekroczyć 60 godzin. § 2. Skazany odbywający karę aresztu wojskowego otrzymuje na Dzień Wojska Polskiego od dyrektora zakładu karnego zezwolenie na widzenie poza obrębem zakładu, chyba że przemawia przeciwko temu brak postępów w szkoleniu wojskowym.
Zakład karny dla skazanych niebezpiecznych
24 lipca 2003 wprowadzono do kodeksu karnego wykonawczego dwa nowe przepisy, które mówią, że skazanych stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub dla bezpieczeństwa zakładu osadza się w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i zakładu.
Warunki odbywania kary w tym zakładzie powinny stanowić barierę przed poważnym zagrożeniem społecznym.
Przez warunki konieczne do utrzymania tej bariery zredukowana jest w dużym stopniu możliwość wychowawczego oddziaływania na skazanych. Jest to więzienie o modelu ochronno-odwetowym, dlatego raz na 3 miesiące należy ocenić skazanego i w razie możliwości przenieść do innego rodzaju zakładu.
Zakład karny dla kobiet
K.k.w nie przewiduje odrębnego rodzaju zakładów karnych dla kobiet jednak stanowi, że kobiety odbywają karę pozbawienia wolności oddzielnie od mężczyzn.
Art. 87. § 1. Kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn. § 2. Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym innego typu. § 3. Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną. § 4. W celu umożliwienia matce pozbawionej wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia, chyba że względy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opinią lekarza albo psychologa, przemawiają za oddzieleniem dziecka od matki albo za przedłużeniem lub skróceniem tego okresu. Decyzje w tym zakresie wymagają zgody sądu opiekuńczego. § 5. Minister Sprawiedliwości określa, w drodze zarządzenia, tryb przyjmowania, w sytuacji, o której mowa w § 4, dzieci matek pozbawionych wolności do domów dla matki i dziecka przy zakładach karnych oraz zasady organizowania i działania tych placówek.
Inne zakłady karne
Art. 71. K.k.w. Minister Sprawiedliwości może, w drodze rozporządzenia, tworzyć, zgodnie z ustalonymi w niniejszym kodeksie celami wykonywania kary pozbawienia wolności i z ustalonymi zasadami klasyfikacji skazanych, zakłady karne inne niż wymienione w art. 69 i art. 70 § 1 lub ustalić inny niż określony w art. 81 system wykonywania kary, w szczególności dla sprawdzenia nowych środków i metod oddziaływania na skazanych.
Typy zakładów karnych;
Art. 70. K.k.w. § 1. Zakłady karne wymienione w art. 69 mogą być organizowane jako:
zakłady karne typu zamkniętego,
zakłady karne typu półotwartego,
zakłady karne typu otwartego.
§ 2. Zakłady karne, o których mowa w § 1, różnią się w szczególności stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem.
Zakład karny typu zamkniętego
Najmniejsza swoboda skazanych w zakresie kontaktu ze światem zewnętrznym, a także w zakresie wzajemnych kontaktów z więźniami. Skazany może korzystać w dwóch widzeń w miesiącu a jego rozmowy telefoniczne są kontrolowane.
Art. 90. K.k.w. W zakładzie karnym typu zamkniętego:
cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie,
skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania,
zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego,
ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod dozorem,
skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia, a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego - także z odzieży.
Zakład karny typu półotwartego
Skazany może korzystać z 3 widzeń w miesiącu, jego rozmowy i korespondencja mogą być kontrolowane przez funkcjonariusza.
Art. 91. W zakładzie karnym typu półotwartego:
cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte,
skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta, w tym również na pojedynczych stanowiskach pracy,
skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,
skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,
skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku.
Zakład karny typu otwartego
Pobyt w zakładzie tego typu ma na celu stopniowe ułatwianie skazanym powrotu do warunków wolnościowych. Stanowi rolę pomostu od uwięzienia do wolności. Skazany może korzystać z nieograniczonej liczby widzeń, korespondencja i rozmowy nie są kontrolowane i umożliwia się skazanemu przygotowywanie posiłków we własnym zakresie.
Art. 92. W zakładzie karnym typu otwartego:
cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę,
skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy,
skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację, poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,
skazanym można zezwalać na udział w zajęciach i imprezach kulturalno-oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,
skazani mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego pieniądze pozostające do ich dyspozycji,
skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w roku.
Systemy odbywania kary;
System programowego oddziaływania
Kara pozbawienia wolności powinna wzbudzić reakcję psychologiczną, oddziaływać na wolę tego kto dobrowolnie popełniając przestępstwo może również dobrowolnie postanowić poprawę. Zadaniem personelu ZK jest wpoić sprawcy czynu przekonanie, że przestępstwo się nie opłaca. Wstępnym warunkiem resocjalizacji jest krytyczny stosunek do własnego czynu. Oddziaływanie resocjalizacyjne ma szansę powodzenia jeżeli skazany będzie współpracować z wychowawcą.
Program oddziaływania zakłada: kształtowanie nawyku pracy, kontynuowanie nauki, kontakt z rodziną i bliskimi, wywiązywanie się ze zobowiązań materialnych, włączenie do zespołów prowadzących różne działalności, przygotowanie do wyjścia na wolność.
Obowiązuje zasada okresowych ocen wykonania programu.
System terapeutyczny
W tym systemie odbywają karę skazani z zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo, uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.
Zapobiega pogłębianiu się patologicznych cech osobowości oraz przywraca równowagę psychiczną.
Dokonuje się okresowych ocen wykonania indywidualnych programów i postępów resocjalizacji. Skazani, którzy nie wymagają już odrębnego traktowania powinni być skierowani do odpowiedniego systemu wykonania kary.
System zwykły
Odbywają w nim karę skazani niezakwalifikowani do systemu programowego oddziaływania ani do systemu terapeutycznego. w systemie tym więźniowie mogą korzystać z nauczania, zajęć kulturalno - oświatowych i sportowych.
Zagadnienie nr 8
Środki oddziaływania penitencjarnego to narzędzia działania, z reguły określone w aktach prawnych, metody zaś to sposoby posługiwania się tymi narzędziami.
Oddziaływanie przez pracę - Przez pracę: wypracowuje w skazanych nawyk pracy, odpowiedzialność, dyscyplinuje, zapobiega nudzie i tworzeniu się podkultury; funkcje pracy w zakładzie karnym to: porządkowa - porządkuje życie skazanego, ekonomiczna - daje mu korzyści pieniężne, wychowawcza i terapeutyczna; praca podnosi poziom godności u skazanego.
Oddziaływanie przez naukę - Przez naukę: pomaga podnieść kwalifikacje lub zmienić je, umożliwia uzupełnienie wykształcenia, uczy skazanego odpowiedzialności, samozaparcia, dyscypliny, podporządkowania się, daje możliwość zdobycia nowych informacji, umożliwia skazanemu otrzymanie świadectwa ukończenia kursu lub szkoły bez adnotacji, że kształcił się on w zakładzie karnym
Zajęcia kulturalno oświatowe, społeczne i wf - Przez zajęcia kulturalno - oświatowe, społeczne i sportowe: działa na uczucia skazanego, uwrażliwia go (sztuka), uczy pracy w zespole, sportowe gry zespołowe uczą współdziałania i zdrowej rywalizacji, integrują skazanych; skazanym w ramach tych zajęć umożliwia się dostęp m.in. do biblioteki, sprzętu audiowizualnego, organizuje się teatry, zespoły muzyczne.
Stosowanie nagród i kar - Przez nagrody i kary dyscyplinarne: kształtują postawy, uspołeczniają skazanych i pobudzają ich aktywny udział w procesie wychowania.
To jest tylko skrót, szczegółowo w podręczniku „Prawne podstawy resocjalizacji” autorstwa Barbary Stando - Kaweckiej na stronach 139 - 163
Zagadnienie nr 9
System celkowy:
Pierwszy system penitencjarny jaki wykształcił się w toku rozwoju więziennictwa. Opierał się na umieszczaniu skazanego w pojedynczej celi
Odmiana pensylwańska
System osamotnienia; na jego powstanie wpływ miała religijna seksta kwarków, odosobnienie więźnia w celi miało chronić go przed złymi wpływami jednostek bardziej zdemoralizowanych oraz sprzyjać kontemplacji nad jego dotychczasowym życiem
1790 Filadelfia w stanie Pensylwania - pierwsze więzienie celowe z 30 celami
1827 Chery Hill modelowe więzienie celkowe powstałe na planie gwiazdy z punktem obserwacyjnym w środku i korytarzami w ramionach, cele wyposażone były w dwoje drzwi - oprócz drzwi na korytarz miały drugie prowadzące do zamkniętej przestrzeni w której więzień mógł przechadzać się samotnie
Przymusowa bezczynność więźniów - powodowała odzwyczajenie od pracy i niezdolność do życia w społeczeństwie po opuszczeniu zakładu; po tych doświadczeniach pozwolono im pracować w celi, czytać książki oraz utrzymywać kontakty z członkami organizacji charytatywnych
Odmiana auburnska
Lata 20 XIX wieku w Auburn przeprowadzono eksperyment polegający na tym, że więźniowie zostali podzieleni na trzy grupy:
Całkowite odosobnienie (z 80 więźniów 2 zostało)
Całkowite odosobnienie trzy dni w tygodniu
Sami w celach w nocy a w dzień w milczeniu pracują
Auburnska odmiana charakteryzowała się odosobnieniem więźniów w pojedynczych celach w nocy oraz wspólną pracą w ciągu dnia połączoną z rygorystycznie przestrzeganym nakazem milczenia
System celkowy ujednolicił sposób wykonywania kary pozbawienia wolności oraz zwrócenie uwagi na konieczność zapewnienia odpowiednich warunków bytowych i higienicznych w zakładach karnych. Odmiana z całkowitą izolacją prowadziła do apatii, braku samodzielności, a odmiana z nakazem milczenia rozwijała u nich obłudę.
Pomimo wad system ten cieszył się dużą popularnością w Europie i przetrwał aż do początków XX wieku Pierwszy Międzynarodowy Kongres Penitencjarny który miał miejsce we Frankfurcie nad Menem i w Brukseli w 1846 - 1847 roku opowiedział się za całkowitą izolacją więźnia w dzień i w nocy przy jednoczesnym zatrudnianiu do w więziennej celi i umożliwieniu mu pobierania nauk religijnych, moralnych i szkolnych. Dopiero w 1912 na Międzynarodowym Kongresie Antropologii Kryminalnej odbywający się w Koloni gdzie system celkowy został potępiony i powstał nowy system
System progresywny
Istota tego systemu polega na podziale czasu wykonywania kary pozbawienia wolności na kilka etapów przy jednoczesnym łagodzeniu warunków jej odbywania w miarę wykazywania przez skazanego poprawy.
XIX wiek Ch. Lucas wydał pracę O reformie więzień, czyli o teorii więziennictwa i uważał w niej, że celem systemu penitencjarnego jest uspołecznianie więźnia a nie jego izolacja; odrzuciła więc system celkowy i zaproponował nowy oparty na wychowaniu skazanego.
XVIII i XIX wieku więźniów z Anglii deportowano do kolonii karnych w Australii; tam pracowali przy robotach publicznych.
System progresywny wprowadzony został po raz pierwszy około 1840 roku w więzieniu na wyspie Norflok przez A. Maconochiego który podzieli czas wykonywania kary na trzy etapy przy czym przejście do kolejnego etapu wiązało się z poprawą sytuacji skazanego:
I etap - umieszczenie skazanego w więzieniu celkowym typu pensylwańskiego
II etap - roboty przymusowe wykonywane wg systemu celkowego auburnskiego ale bez dodatkowego nakazu milczenia; ten etap dzielił się na kilka dodatkowych klas, a przejście do następnej klasy (poprawy warunków odbywania kary) uzależnione było od uzyskania przez skazanego odpowiedniej lczby punktów zaznaczonych w postaci marek (kresek) system markowy
III etap - po odbyciu określonej części kary i uzyskaniu odpowiedniej liczby punktów więźniowie uzyskiwali prawo do warunkowego przedterminowego zwolnienia
U podstaw owe systemu penitencjarnego tkwiło przekonanie, że kara pozbawienia wolności ma za zadanie uczenie więźniów samokontroli oraz samodzielnego podejmowania decyzji i dokonywania wyborów, by w ten sposób przygotować ich do życia po zwolnieniu bez popełniania kolejnych przestępstw
Angielska odmiana systemu progresywnego
Nie zyskał tam aprobaty
W. Crofton zastosował ten system w więzieniach irlandzkich wzbogacając o kolejny etap, który stanowiło umieszczenie skazanego w więzieniu przejściowym, pobyt w nim poprzedzał warunkowe przedterminowe zwolnienie
Tak powstała odmiana irlandzka systemu progresywnego:
I etap - pobyt w więzieniu wg systemu celkowego wg odmiany pensylwańskiej
II etap - wspólne wykonywanie ciężkich robót
III etap - umieszczenie więźnia w więzieniu przejściowym
IV etap - po upływie określonego minimum pobytu w więzieniu mógł uzyskać przedterminowe zwolnienie
Crofton wprowadził policyjny dozór nad skazanymi w okresie przedterminowego warunkowego zwolnienia; comiesięczne meldowanie się na posterunku policji, utrzymywanie kontaktu z zakładem
System reformatoriów amerykańskich
System progresywny był odwróceniem progresji, według jego założeń więźniowie otrzymywali bezpośrednio po przyjęciu klasę najwyższą ze wszystkimi możliwymi ulgami. W razie złego sprawowania byli degradowani stopniowo do klas niższych z możliwością awansu do poprzedniego poziomu w razie poprawy.
W tej fazie odbywania kary nie groziło zmaterializowanie pobudek dobrego postępowania, gdyż można było apelować do wyższych uczuć więźniów, do ambicji i honoru.
W fazie drugiej przy degradacji pojawiały się znowu zwykle motywy działania, jak przy systemie progresywnym. System regresywny był krytykowany i uznawano go za zwyrodnienie systemu progresywnego. W systemie progresywnym można mówić o mechanizmie regresji, jaka miała z pewnością miejsce przy degradacji do klasy niższej, a także odwrotnie - można mówić o progresji w systemie regresywnym, gdyż więzień po degradacji był zmuszony wspinać się do warunków lepszych.
Przykładem zakładu, w którym zastosowano system progresywny jest amerykańskie reformatorium z XIX wieku w Bostonie, którego kierownikiem był duchowny protestancki E.M.P. Wells. Stworzony przez niego system progresywny obejmował sześć stopni: trzy złe i trzy dobre. Dla każdego z nich ustalono przywileje i ograniczenia.
Pierwszy zły stopień - skłonni do złego prowadzenia się: żadnych zabaw, rozmowy dozwolone tylko z członkami tego samego stopnia i jeśli to jest potrzebne - z towarzyszami pracy; zakaz wchodzenia do pokoju kierownika; pozbawienie praw wyborczych.
Drugi zły stopień obejmował tych, którzy z reguły źle się prowadzili. Stosowano wobec nich wszystkie ograniczenia pierwszego stopnia; zakaz rozmów z innymi wychowankami, chyba też tego wymagała wykonywana praca; zakaz zwracania się do kierownika bez wyraźnego pozwolenia; pozbawienie zwykłego miejsca i stały nadzór; pozbawienie ciastek, łakoci itp.
Trzeci zły stopień dla tych, którzy z reguły źle się prowadzili, obejmował: wszystkie ograniczenia pierwszego i drugiego stopnia w zakresie pożywienia - chleb i woda oraz obowiązek noszenia specjalnej odznaki i przebywania w miejscu odosobnionym.
Trzeci dobry stopień dla tych, którzy chcą się dobrze prowadzić dawał: wszystkie uprawnienia, jakie mają zaliczeni do złych stopni; prawo wyjścia do miasta w towarzystwie tzw. monitora (forma opiekuna) po zdobyciu 25 marek za dobre sprawowanie; możność spaceru po terenie zakładowym w towarzystwie monitora; prawo wstępu do czytelni i sali gimnastycznej; korzystanie ze zezwoleniem z książek i pism w sali zebrań; prawo wyboru przy obsadzaniu funkcji.
Drugi dobry stopień, dla starających się z reguły dobrze prowadzić obejmował: uprawnienia wszystkich poprzednich stopni; prawo wyjścia do miasta bez monitora po trzykrotnym zdobyciu 25 marek za dobre sprawowanie; zabieranie książki z czytelni; bez specjalnego pozwolenia korzystanie z pism w sali zebrań; pierwszeństwo we wszystkich innych sprawach przed wychowankami niższych stopniu.
Pierwszy stopień dla tych, którzy z reguły stale dobrze się sprawowali, pozwalał korzystać ze wszystkich uprawnień poprzednich stopni; spacerować bez monitora poza obrębem zakładu; bez specjalnego zezwolenia wchodzić do swego pokoju, a w razie potrzeby również do jadalni; bez zezwolenia opuszczać swoje miejsca podczas zebrania; swobodnie korzystać z pokoju mieszkalnego (świetlicy); w razie potrzeby powierzono im ważniejsze klucze; w zwykłych przypadkach mogli się zobowiązać słowem honoru; ich urodziny były uroczyście obchodzone; mogli nosić cywilne ubranie (ubranie zakładowe: prosta niebieska kurtka i białe spodnie).
Ponadto pierwszy stopień w tych samych warunkach dawał pierwszeństwo przed innymi stopniami. Awans z najniższych stopni złych był łatwy, natomiast coraz trudniejszy do wyższych stopni dobrych. Przydziału do poszczególnych stopni dokonywała sama młodzież. Każdy wychowanek miał w księdze sprawowania swoje konto dobrych i złych marek. Wieczorem na zebraniu każdy wydawał o sobie opinię i wyrok, korygowany niekiedy przez zebranych. Żadnemu wychowankowi nie wolno było donosić na innych z wyjątkiem przypadków, gdy uczynić to nakazywało sumienie. Kto szczerze przyznał się do popełnionego wykroczenia, nie był karany.
System progresywny w nieco innym kształcie stosowany był również w amerykańskim reformatorium w Emirze. Twórcą i pierwszy dyrektorem był Brockway. Uważał on, że w sposób szczególny trzeba zająć się młodymi ludźmi niebędącymi recydywistami gdyż oni spośród przestępców mają największe szanse na poprawę. Uważał, że głównym czynnikiem pobudzającym więźnia do pracy jest dążenie do wolności. Wprowadził on podział wychowanków ze względu na stopień poprawy. Więźniowie zostali podzieleni na 3 kategorie; czerwoną, czarną i niebieską. Każda kategoria miała wyznaczone pomieszczenia i zakres uprawnień. Nowy więzień był zaliczany do kategorii średniej-czarnej i za złe lub dobre zachowanie mógł trafić do kategorii wyższej-niebieskiej lub niższej-czerwonej.
Zagadnienie nr 10
Art. 4. [Zasada humanitaryzmu]
§ 1. Kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje sie w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Zakazuje sie stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego.
§ 2.Skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z
ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia.
Art. 5. [Prawa i obowiązki]
§ 1. Skazany jest podmiotem określonych w niniejszym kodeksie praw i obowiązków.
§ 2. Skazany ma obowiązek stosować sie do wydanych przez właściwe organy poleceń zmierzających do wykonania orzeczenia.
Art. 6. [Wnioski i zażalenia]
§ 1.Skazany może składać wnioski o wszczęcie postępowania przed sądem i brać w nim udział, jako strona oraz wnosić zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym, chyba, że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Skazany może składać wnioski, skargi i prośby do organów wykonujących orzeczenie.
§ 3. Jeżeli wnioski, o których mowa w § 1 i 2, oraz skargi i prośby, o których mowa w § 2, oparte sa na tych samych podstawach faktycznych, właściwy organ może wydać zarządzenie o pozostawieniu ich bez rozpoznania.
Art. 7. [Skarga]
§ 1. Skazany może zaskarżyć do sadu decyzje organu wymienionego w art. 2 pkt. 3-6 i 10 z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
§ 2.Skargi rozpoznaje sad właściwy zgodnie z art. 3. W sprawach dotyczących odbywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, kary porządkowej, środka przymusu skutkującego pozbawienie wolności, wykonywania orzeczenia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu oraz środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu w zakładzie zamkniętym sadem właściwym jest sad penitencjarny.
§ 3 Skarga na decyzje, o której mowa w § 1, przysługuje skazanemu w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia lub doręczenia decyzji; decyzje ogłasza sie lub doręcza wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o przysługującym skazanemu prawie, terminie i sposobie wniesienia skargi. Skargę wnosi sie do organu, który wydał zaskarżona decyzje. Jeżeli organ, który wydał zaskarżona decyzje, nie przychyli sie do skargi, przekazuje ja wraz z aktami sprawy bezzwłocznie do właściwego sadu.
§ 4. Sad powołany do rozpoznania skargi może wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Odmowa
wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.
§ 5. Po rozpoznaniu skargi sad orzeka o utrzymaniu w mocy, uchyleniu albo zmianie zaskarżonej decyzji; na postanowienie sadu zażalenie nie przysługuje.
Art. 8. [Obrońca i pełnomocnik]
§ 1.W postępowaniu wykonawczym skazany może korzystać z
pomocy obrońcy ustanowionego w tym postępowaniu.
§ 2. W postępowaniu przed sadem skazany musi mięć obrońcę, jeżeli:
1) jest głuchy, niemy lub niewidomy,
2) zachodzi uzasadniona wątpliwość, co do jego poczytalności,
3) nie ukończył 18 lat,
4) nie włada językiem polskim.
§ 3.Skazany pozbawiony wolności może porozumiewać sie ze swoim obrońca lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radca prawnym podczas nieobecności innych osób. Korespondencja z tymi osobami nie podlega cenzurze i zatrzymaniu, a rozmowy w trakcie widzeń i telefoniczne nie podlegają kontroli. Nadzór nad korespondencja z obrońca może być wykonany przez otwarcie listu wyłącznie wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, _e list zawiera przedmioty, których dotyczy zakaz posiadania, przechowywania, przekazywania, przesyłania lub obrotu. Czynności otwarcia dokonuje sie w obecności skazanego i zawiadamia sie o niej sędziego penitencjarnego, podając jej powód i wynik. Przepis art. 225 § 3 Kodeksu postępowania karnego stosuje sie odpowiednio.
Oznacza to, że skazany nie może byś traktowany jako przedmiot oddziaływań czy środków przymusu, muszą być zachowane jego podmiotowe prawa w całym procesie wykonywania orzeczeń. Człowiek musi być traktowany jako wartość najwyższa. Skazany nie jest wyjęty spod prawa.
Zagadnienie nr 11
Środki Zapobiegawcze - Są to środki przymusu stosowane wobec oskarżonego celem zabezpieczenia prawidłowego toku procesu.
Wyróżnia się:
Tymczasowe aresztowanie,
Poręczenie,
Dozór policji,
Nakazy i zakazy zachowania się,
Zakaz opuszczania kraju,
List żelazny.
Cel wykonania kary tymczasowego aresztowania:
Areszt tymczasowy jest instytucją postępowania karnego. Jego procesowa funkcja polega na zapobieganiu uchylenia się oskarżonego przed postępowaniem karnym.
„Art. 207. K.k.w. Wykonanie tymczasowego aresztowania służy realizacji celów, dla których ten środek zastosowano, a w szczególności zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania karnego.”
„Art. 214. § 1. Poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach niniejszego rozdziału, tymczasowo aresztowany korzysta co najmniej z takich uprawnień, jakie przysługują skazanemu odbywającemu karę pozbawienia wolności w systemie zwykłym w zakładzie karnym typu zamkniętego i nie stosuje się do niego ograniczeń innych niż te, które są konieczne do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, utrzymania porządku i bezpieczeństwa w areszcie śledczym oraz zapobieżenia wzajemnej demoralizacji tymczasowo aresztowanych.”
Art. 208. § 1. Areszty śledcze podlegają Ministrowi Sprawiedliwości.
§ 2. Tymczasowe aresztowanie wykonuje się w aresztach śledczych.
§ 3. Areszty śledcze mogą być tworzone jako samodzielne areszty lub jako wyodrębnione oddziały w zakładach karnych.
§ 4. Aresztem śledczym kieruje dyrektor.
§ 5. Minister Sprawiedliwości, w drodze zarządzenia, tworzy i znosi areszty śledcze.
Art. 209. Do wykonywania tymczasowego aresztowania stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do wykonywania kary pozbawienia wolności, ze zmianami wynikającymi z przepisów niniejszego rozdziału.
Art. 212. § 1. Tymczasowo aresztowani powinni być rozmieszczani w areszcie śledczym w sposób zapobiegający ich wzajemnej demoralizacji. W szczególności należy oddzielać nie karanych od uprzednio odbywających karę pozbawienia wolności oraz młodocianych od dorosłych, chyba że względy wychowawcze przemawiają za umieszczeniem dorosłego z młodocianym.
§ 2. Przy rozmieszczaniu tymczasowo aresztowanych administracja aresztu śledczego uwzględnia wskazania organu, do którego dyspozycji pozostają, mające na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego i zapewnienie bezpieczeństwa w areszcie.
§ 3. Jeżeli zachodzi konieczność izolowania tymczasowo aresztowanych od siebie, organ, do którego dyspozycji pozostają, informuje o tym dyrektora aresztu śledczego.
Art. 260. K.p.k. Jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym.
Zagadnienie nr 12
Art. 67 KKW
Wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa
Dla osiągnięcia celu określonego w 1. Prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych.
W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno - oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne