Doradztwo

Doradztwo spotyka się niemal we wszystkich dziedzinach życia. Doradztwo najogólniej można określić jako udzielanie pomocy. Jest to też wpływanie na innego człowieka. Ma charakter interdyscyplinarny.

Doradztwo (ang. extension) - jest dziedziną wiedzy, gdzie upoważnione do tego osoby (doradcy) zajmują się udzielaniem fachowej pomocy jako prowadzić określoną organizację.

Ludzie w pewnych działaniach potrzebują pomocy. W rolnictwie główną drogą zdobywania doświadczenia i umiejętności była praca w gospodarstwie od młodego wieku, czyli przez zdobywanie doświadczenia Z czasem pojawiła się możliwość zdobywania wiedzy i szkoły.

Na wsi nie doceniono osób z wykształceniem rolniczym, a były to osoby swego rodzaju doradcami społecznymi. Akceptowano ludzi ze średnim wykształceniem. O ludziach w wyższym wykształceniem sądzono, że powinni zajmować stanowisko państwowe, a nie pracować na gospodarstwie.

Doradztwo miało aspekt praktyczny taki, że państwo starało się je rozszerzać. Państwowe doradztwo rolnicze jest z reguły bezpłatne, ponieważ rolników nie stać na innowacje. Państwo chce w ten sposób uzyskać większą wydajność, co zabezpiecza państwo przed brakiem żywności.

Doradzanie ma pomóc producentom w uzyskaniu lepszej produkcji a z punktu widzenia ekonomicznego, aby produkcja była możliwie jak najtańsza.

Doradztwo zawiera pewny zespół sądów i uogólnień na temat danej dziedziny, czyli wiedzy naukowej (teoretycznej). Ustalone są pewne zasady i normy postępowania. Nadaje to doradztwu charakter normatywny.

Doradztwo rolnicze rozwija się w naszym kraju dość słabo. Ma to uwarunkowania w naszej historii, czyli w wielkich gospodarstwach latyfundiach., PGR - ach i spółdzielniach produkcyjnych. Mimo to istnieje w Polsce system doradztwa.

4 grupy doradztwa:

1. Proces dyfuzji innowacji rolniczych

2. Funkcjonowanie służb doradczych w systemie upowszechniania

3. Przekazywanie informacji rolniczej za pośrednictwem mass-mediów

4. Problemy ze studiami historyczno-porównawczymi.

Są innowacje, które wchodzą w użycie dość szybko, ale są tez takie, które potrzebują więcej czasu. Socjologowie Hałasiński i Goła zajmowali się problemem innowacji.

Doradztwo zajmuje się upowszechnianiem innowacji.

Doradztwo jako działalność praktyczna. Zadaniem doradcy jest pomóc rolnikom tak, aby byli oni w stanie sami sobie pomóc. Jest ograniczona liczba doradców, w Polsce jest ok. 5000 doradców rolniczych na około 2 mln gospodarstw.

Jeśli doradca udzielił komus pomocy to nie znaczy, że osoba ta nie powinna udzielać pomocy sąsiadom. Zasada samopomocy w doradztwie.Doradcy są zorganizowani w określonych instytucjach.

Doradztwo związane jest z ochroną środowiska i innymi problemami związanymi z działalnością rolnicza. Poza tym doradztwo zajmuje się sprawowaniem treści medycznych (choroby społeczne). Doradztwo dotyczy również spraw socjalnych, np. urządzenie domu, racjonalnego żywienia, wychowania dzieci, wypoczynku.

System (ang. metoda, układ) - pewna całość złożona ze współrzędnych elementów, stanowiących całość. Stanowi on układ jednostek, które tworzą pewną całość organizacyjną.

System może się odnosić do aspektów technicznych i wychowawczych.

W Polsce istnieje system przekazywania osiągnięć nauki do praktyki. Wiedza musi być w jakiś sposób upowszechniania. Wiedza ma siłę wytwórczą, ale można z niej korzystać tylko wtedy, kiedy jest ona upowszechniona.

System (z gr. systema - rzecz złożona):

1. Możemy mówić o nim w sensie fizycznym, technicznym np. system oświetlenia, system komputerowy

2. Organizmy również składają się z różnych systemów naturalnych

3. Ludzie stworzyli również systemy społeczne, np. polityczny (struktura władzy, zasady na jakich opiera się państwo), prawny (prawa i obowiązki obywateli)

System doradztwa mieści się w systemie społecznym, w szczególności system oświaty/edukacji.

Na system będą składały się dwa elementy:

1. Materialno-organizacyjne (sieć placówek dydaktycznych, infrastruktura)

2. Dydaktyczno-wychowawcze:

- cele (jakie stoją przed tymi placówkami i instytucjami), programy, kadry

- pracownicy, uczestnicy, uczniowie szkół, studenci

- zasady i metody działania tego systemu

W skład różnych systemów wchodzą różne podsystemy.

System edukacji jest systemem masowym, ponieważ obejmuje swoim zasięgiem osoby związane z przekazywaniem i odbieraniem wiedzy (np. w środowisku wiejskim):

* Nie ogranicza się do systemu przekazywania wiedzy ekstensywnego (wiedza dla każdego); System intensywny - chodzi tu o oddziaływanie na ludzi, którzy zajmują się rolnictwem

* Angażuje środki materialne i organizacyjne

* Ma silną dynamikę rozwojową i ma szczególny wpływ na rozwój rzeczywistości społecznej

W skład systemu ogólnego wchodzi:

- doradztwo różnego rodzaju

- oddziaływanie indywidualne, grupowe, masowe

System transmisji osiągnięć nauki składa się z 3 zasadniczych elementów:

Dużo instytucji gospodarczych posiada placówki naukowe, czyli „ogniwo twórcze”. Zadaniem tych placówek jest poszukiwanie nowych rozwiązań przydatnych w społeczeństwie, nowych technologii. Nauka jest tym „ogniwem twórczym”.

Adaptacja - jest to przystosowanie, wprowadzenie innowacji i uchronienie producentów przed stratami. Każde wprowadzenie innowacji związane jest z ryzykiem.

Nauki społeczne przynoszą korzyść dopiero po jakimś czasie.

Ogniwo adaptacyjne - sprawdza na ile dana innowacja może się przydać w społeczeństwie.

Ten system adaptacyjny obejmuje również ośrodki, których zadaniem jest upowszechnianie osiągnięć nauki do praktyki. Są to np. ośrodki doradztwa rolniczego.

Ogniwo praktyczne - producenci wykorzystują nowe innowacje w produkcji; jest to ogniwo realizujące.

Ogólnie mówiąc cechą systemu jest pomoc ze strony państwa. Rolnik otrzymuje pewną wartość, ponieważ może z niego korzystać za darmo. Jest to inwestycja państwa, aby producenci korzystali z lepszego materiału wyjściowego.

Praktyka - ogniwo realizujące dwa poprzednie; realizacja procesów w źródłach badawczych.

Są to wszystkie jednostki produkujące innowacje.

Adaptacja - przystosowanie, polega na tym, że nowe osiągnięcia mają pewne właściwości i muszą być dokładnie dopasowane do pewnych warunków środowiska.

Podsumowanie:

System transmisji nauki do praktyki

NAUKA	ADAPTACJA	PRAKTYKA
występujące placówki badawcze; ogniwo twórcze; wytwarzane są innowacje: nowa myśl, wytwór materialny lub niematerialny, np. w rolnictwie nowe odmiany prasy; GMO- genetycznie modyfikowane organizmy- wytwór człowieka 9 akademii rolniczych	przystosowanie w wielu dziedzinach życia; wdrożenie musi być sprawdzane w warunkach rolniczych, czy nie będzie narażała producenta na straty; sprawdza na ile dana innowacja przyjmie się bądź może się przyjąć; obejmuje pewne placówki, które zajmują się upowszechnianiem, np. ośrodki doradztwa rolniczego;	efekty dwóch poprzednich ogniw; producenci wykorzystują osiągnięcia nauki, produkując masę produkcyjną dla przemysłu.

Ryzyko produkcji - „nie zawsze zbieramy to co posiejemy”. Wiąże się to z ryzykownym wprowadzaniem innowacji.

Ośrodki doradcze mają za zadanie przenoszenie innowacji do praktyki. Izby rolnicze, samorządy wiejskie są innymi instytucjami tego typu. Doradztwo występuje też w lokalnych mediach.

Schemat organizacyjny mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Warszawie. Zadania tej instytucji:

1. wyszukiwanie innowacji w placówkach naukowych wdrożenie ich w życie;

2. w poszczególnych gminach przekazywanie rolnikom różnych informacji - doradztwo;

3. kolekcje - miejsca gdzie pokazywane są rożne roślinne innowacje;

4. Izby Rolnicze mają zakres działania podobny do ośrodka Doradztwa Rolniczego tyle, że nie mają takich specjalistów;

Centrum Doradztwa Rolniczego (Brwinów) Kolo Pszczeli - tam powstały pierwsze szkoły rolnicze (Radom - ochrona środowiska, Kraków - doskonalenie nauczycieli, Poznań - doradztwo rolnicze).

Charakterystyka form doradztwa rolniczego:

Podstawowe formy doradztwa rolniczego:

1. Indywidualne - z tym doradztwem mamy do czynienia, kiedy zachodzi relacja 1:1.

Jeden doradca oddziaływuje na jednego rolnika i odwrotnie.

Doradztwo to może mieć dwojaką postać:

• Doradztwo problemowe - polega na rozwiązywaniu problemów, jakie występują w gospodarstwie jednego rolnika. Inicjowane ze strony rolnika lub doradcy. Może się odbywać osobiści poprzez rozmowę, telefonicznie, przez Internet. Rolnik wraz z doradca poszukują rozwiązanie problemu. Czasami rolnik nie dostrzega pewnych problemów a doradca może mu je wskazać i pomóc rozwiązać. Ma wysoką skuteczność.

• Doradztwo dyrektywne - polega na narzucaniu. Doradca daje gotowe recepty, do których rolnik ma się zastosować.

Będzie ono skuteczne wtedy, kiedy:

- doradca jest pewny, na 100 %, że jego zalecenie przyniesie sukces

- posiada autorytet, jest autorytetem dla rolnika;

- wymaga tego sytuacja, jest np.: zagrożenie plonów, jeżeli chce coś uratować to nie ma

innego wyjścia, musi się zastosować do tego, co mu radzi doradca

Może się to odbywać w postaci komunikatów w prasie, telewizji, rozmowach osobistych, telefonicznych i przez Internet.

2. Grupowe - góruje nad doradztwem indywidualnym tym, że doradca oddziaływuje na większą liczbę osób w tym samym czasie. W indywidualnym doradca musi sam przekonać do nowego, w przeciwieństwie do grupowego, gdzie część tego przekazywania spada na pozostałych członków grupy.

Grupa istnieje na zasadzie więzi, czyli maja wspólne idee, zainteresowania. Jest w niej zawsze lider.

Doradca Lider Grupa

Im siatka więzi jest gęściejsza tym lepiej dla grupy. Im mniej tym łatwiej o zburzenie grupy.

Właściwości grupy:

• istnieje solidarność

• naśladownictwo

• presja członków grupy

• jednostka może oddziaływać na grupę, grupa na jednostkę

• zamiana „ja” na „my” robimy coś wspólnie

3) Masowe - wykorzystywanie wszystkich mass mediów do rozpowszechniania doradztwa rolniczego.

Media mają różne właściwości w doradztwie rolniczym:

1. Docierają do nieograniczonej liczby odbiorców

2. Efemeryczność (okresowość) - podawana jest aktualna informacja, ale już nie wraca

3. Nie da się dopracować programu do przeciętnego odbiorcy

4. Jest aktualne

5. Jest szybkie

6. Nie jest podatne na czas i przestrzeń (możemy cos odtwarzać w dowolnym czasie)

7. Działanie to jest tańsze

Proces doradzania jest często nazywany w rolnictwie procesem wdrażania oświaty.

Istnieje pewien związek między doradzaniem a byciem nauczycielem. Związane jest to z przekazywaniem wiedzy.

Proces doradcy łączy dwie płaszczyzny w jedność:

1. Przekazywanie informacji

2. Wdrożenie postępu

Proces wdrożenia (doradczy) jest procesem opartym na strukturze racjonalnego działania.

Prakseologia - nauka o racjonalnym działaniu; działanie musi być racjonalne, aby było skuteczne.

4 zasady racjonalnego działania:

1. Określenie celu działania

2. Przyjmowanie informacji

3. Podjęcie decyzji

4. Realizacja decyzji

Różnicą między doradcą i nauczycielem, jest też to, że doradca ma do czynienia z dorosłymi ludźmi a nauczyciel z ludźmi młodymi.

Innowacja - to coś, co stanowi dla jednostki nowość, może mieć wymiar (charakter):

1. Materialny - nowy sprzęt, nowe elementy

2. Ideowy - nowe pomysły

Przez wieki zmieniały się koncepcje organizacyjne społeczeństwa. Te idee miały ułatwić ludziom życie, taki był charakter tych innowacji.

Przyjmowanie innowacji napotyka na swojej drodze na aspekty:

a) techniczne

b) organizacyjne

c) psychologiczne

d) socjologiczne

Zawsze spotykając na swojej drodze coś nowego, kieruje nami jakaś obawa o skutki.

Dyfuzja - rozprzestrzenianie, przenikanie idei i innowacji z jednego środowiska społecznego do drugiego; jest to przenikanie od źródła do użytkowników.

5 faz Rogera wprowadzania innowacji:

1. faza informacji - zetknięcia

2. faza zainteresowania

3. faza oceny

4. faza próby

5. faza adaptacji

Fazy te odnoszą się nie tylko do rolnictwa ale również do innych dziedzin. Czasem proces wdrażania kończy się po jednej fazie, ponieważ innowacja od razu jest przyjętą.

Ad 1. Stykamy się po raz pierwszy z innowacji, gdy wydaje nam się ciekawa to poszukujemy informacji na jej temat

Ad 2. Jeśli jest ciekawa producent poszukuje dalszych, szczegółowych informacji i danych

Ad 3. Ocenianie innowacji, poszukujemy wszystkich argumentów „za” i „przeciw”

Ad 4. Wprowadzanie innowacji do części przedsiębiorstwa albo na części pola i ocenianie efektów

Ad 5. Jeśli próba przyniosła pozytywne efekty wprowadza się innowację na szerszą skalę

Fazy w procesie doradztwa:

1. Analityczna - analizie poddane jest całe gospodarstwo i jego problem. Wybieramy te problemy, które najbardziej ograniczają rozwój gospodarstwa

2. Informacji - producenci oczekują, że otrzymają informacje i rady od doradcy; wyłaniane problemy są dokładnie omawiane i rozwiązywane

3. Propozycji - doradca przedstawia klientowi warianty rozwiązania problemów oraz skutki wprowadzania zmian

4. Przekonywania - nakłanianie rolnika do podjęcia decyzji, bo to od rolnika będzie zależało to co się dzieje w gospodarstwie.

Rozpatrywanie jakiegoś problemu (innowacji) może odbywać się w stosunku do jednego gospodarstwa, grupy produkcyjnej lub całego społeczeństwa z danego regionu (obszaru).

Dlaczego innowacje raz przyjmują się szybciej a raz wolniej?

Powody reakcji społecznych na innowacje.

Czynniki wpływające na tempo przyjmowania postępu:

1. Postawy producentów (rolników)

2. Rodzaje i cechy adoptowanych innowacji

3. Źródła wpływów na producentów

4. Właściwości środowiska lokalnego

Tempo przyjmowania innowacji - „krzywa dzwonowa”

Zainteresowanie danym produktem stopniowo wzrasta, potem szybko wzrasta i nagle opada. Trzeba produkować coś nowego.

Krzywa tą możemy podzielić na 5 elementów (grup):

- początkowi, wcześnie akceptuje postęp;

- końcowi, klienci późno akceptują postęp;

Grupy klientów:

- ok. 2,5 % - liderzy, nowatorzy, wykształceni wyżej niż przeciętnie, potrafią myśleć abstrakcyjnie, szukają postępu jak najszybciej

- 13,5 % - starterzy, są podobni do liderów, wcześnie adoptują

- 34% - średnio-wcześnie adaptujący

- 34 % - neutralni, sceptycy, ostrożni, z rezerwą podchodzą do zmian, późno adoptują

- 16% - opieszali rolnicy, posiadają anty-cechy nowatorów, słabo wykształceni, mało zainteresowani swoim gospodarstwem

Mniej szczegółowy podział to: dobzi, średni i słabi.

Rodzaje i cechy innowacji (mają również wpływ na tempo przyjmowania tego postępu):

Wpływ dodatni:

- korzyści materialne po wprowadzeniu innowacji

- wyższość techniczna innowacji

- względne podobieństwo innowacji do znanych dotychczas zabiegów

- komunikatywność

- zgodność innowacji z normami kultury danego środowiska

- innowacja może być podzielona, można ją łatwo zastosować w jakimś fragmencie gospodarstwa (np. zasiewamy zbożem jakiś mały kawałek pola)

Te cechy innowacji decydują o tempie wprowadzania innowacji.

Kategorie zmian wpływających na przyjmowanie się innowacji:

1. Nowości polegające na zmianie dotychczasowych maszyn i urządzeń

2. Zmiany częściowe w dotychczasowych operacjach technicznych

3. Całkowite wprowadzenie nowej technologii

4. Zmiany kierunku i systemu gospodarowania

Jedne cechy działają dodatnio (przyspieszająco), a inne ujemnie (opóźniająco) na postęp.

Źródła wpływów na wolniej lub szybsze przyjmowanie innowacji:

- środki masowe (radio, TV, prasa, Internet)

- wpływ personalny (sąsiedzi, przyjaciele)

- osobiste doświadczenie producenta

- instruktorzy

- handel (dostawcy, kupcy)

- wpływ środowiska (tempo zależy tu od odległości - dostępu różnych ośrodków, gdzie jest prezentowany postęp)

4 klasy środowisk rolniczych:

a) wysokorozwinięte

b) dość rozwinięte i modernizujące się

c) słabiej rozwinięte i modernizujące się

d) tradycyjne

Psychologiczne podstawy doradztwa.

Pomocy potrzebuje osoba, która ma konflikt wewnętrzny.

Poradnictwo jest czynnikiem wychowawczym mającym również wpływ na aspekty psychologiczne człowieka.

3 prawidłowości wpływające na zachowanie człowieka:

1. Dynamiczność procesów psychicznych

2. Plastyczność postawy człowieka

3. Integralność procesów psychicznych

Ad 1. Wynika z tego, że organizm człowieka zawsze dąży do równowagi. Kiedy dochodzi do zachwiania równowagi wydzielona jest energia mająca ją przywrócić.

Napięcie jest czynnikiem zwiększającym aktywność człowieka. Siły psychologiczne zwiększające aktywność biorą się również z napięca.

3 fazy:

I - naruszenie stanu równowagi

II - ruch w kierunku przywrócenia poziomu równowagi

III - stabilizacja stanu równowagi

Aspekty mające wpływ na dynamiczność:

1. Wprowadzenie dodatkowych bodźców pozytywnych\

2. Likwidacja bodźców negatywnych

3. Zmiana kierunków działania sił psychicznych

Źródłami napięcia jest niepewność i niejasność sytuacji.

Zadaniem doradcy w takim przypadku jest rozmowa.

Każda zmiana wprowadzana w gospodarstwie wymaga odrzucenia wcześniejszych technologii. Jest to trudne, ponieważ człowiek przywiązuje się do tego co robi. Zadaniem doradcy jest wtedy przekonanie rolnika i danie poczucia, że zmiany wprowadzone przez rolnika są korzystne.

Czasem pojawiają się czynniki negatywne przez co rolnik wraca do wcześniejszych sposobów uprawy, tych tradycyjnych.

Każda zmiana ma większą szansę na przyjęcie, jeśli idzie za nią korzyść w sensie ekonomicznym. Dochodzi wtedy u rolnika do umocnienia motywacji. Doradca widzi, że rolnik dobrze je wprowadza, a rolnik widzi korzyści.

Ta dynamiczność to siła procesów naruszających i przywracających równowagę.

Ad 2. Jeśli zmiany następują w psychice człowieka to łatwiej jest potem w praktyce.

* działania stereotypowe

U organizmów występują działania instynktowe: bodziec reakcja

Człowiek w niektórych sytuacjach działa jak mechanizm. U człowieka została tylko część tych instynktów i działania te są nazywane działaniami stereotypowymi.

Ten sam bodziec może wywołać kilka rodzajów reakcji. Dostosowane są one do okoliczności w jakich człowiek się znalazł.

Człowiek może dostosować swoje reakcje do sytuacji w jakiej się znalazł.

Są ludzie, którzy ciągle poszukują nowych sposobów postępowania, które przynoszą określone korzyści materialne. Korzystają z takiego schematu: B R_1, R_2, R_3, R₄,……. R _n

Doradca, który doradza rolnikom będzie szukał sposobów zachęcania rolników do działania bardziej innowacyjnego.

Ad 3. Integralność wiąże się z teorią pola psychicznego (ogół istniejących równocześnie faktów, które będą zmierzać do wzajemnej zależności).

Zachowanie człowieka: osobowość i sytuacje.

Będąc w nowej sytuacji dostosowujemy do niej nasze zachowania.

Sytuacja jest funkcją osoby, osobowości. Człowiek wybiera i kształtuje otoczenie. Niekiedy w naszym życiu występują sytuacje, którym nie jesteśmy w stanie sprostać.

Przestrzeń życiowa - wspólne połączenie człowieka i otoczenia. Wzajemne oddziaływanie na siebie.

Siły oddziaływujące na człowieka w przestrzeni życiowej:

- koledzy i koleżanki

- praca

- regulaminy, przepisy i zwyczaje

To wszystko wpływa na kierunek zachowań człowieka.

Pole psychiczne - stanowi wszystko to co w danej chwili wpływa na zachowanie. Stan pola może być wyjaśniany przez różne rodzaje zachowań występujących pomiędzy osobnikiem a otoczeniem.

Ludzie zazwyczaj działają w grupach, rzadziej chodzi tylko o samą jednostkę. Występuje wpływ rodziny, sąsiadów, mediów.

W doradztwie chodzi o to, żeby pomóc rolnikowi tak, żeby mógł on działać sam.

Integralność procesów psychicznych - chodzi tu o łączne oddziaływanie na rolnika (pole psychiczne).

Te zachowania można ująć jako postawa (jego ustosunkowanie, ocena otaczającego człowieka świata i ocena ludzi, sytuacji, rzeczy, podmiotów i zjawisk).

3 rodzaje postaw:

1. Postawa zachowawcza - niechętny stosunek do zachowań innowacyjnych, opór wobec wszelkich zmian

2. Postawa recepcyjna - tendencja do pozytywnej oceny i przejmowania (naśladowania) takich innowacji, które zostały wprowadzone i sprawdzone gdzie indziej.

2 rodzaje tej postawy:

a) aktywna - w jakimś stopniu włączanie się i poszukiwanie wzorów innowacji

b) wyczekująca - brak tego poszukiwania

3. Postawa pionierska - samodzielne poszukiwanie lub inicjowanie nowych rozwiązań; związana jest z ryzykiem.

Podejmowanie decyzji w procesie doradzania:

Doradcy chcą poprawić jakość podejmowania decyzji. Mają pomagać rolnikom by ich decyzje były racjonalne, by poprawili swoją sytuację materialną, by jakość decyzji była jak najlepsza. Podejmowanie decyzji jako przewidywanie przyszłości.

Proces ten ujmuje zagadnienia natury psychologiczne, motywacyjnej, a nie tylko gospodarcze I - przynieść jak najlepsze rezultaty - normatywny model - rozsądny proces decyzyjny przechodzi przez kilka etapów:

1. Uświadomienie sobie problemów obecna sytuacja, w której znajduje się człowiek jest niezadowalające (choroba), może to doprowadzić do trudności. Stara się on wprowadzić w życie jakąś receptę w celu poprawy

2. Ustalenie jakie są nasze cele - ustalenia pożądanej sytuacji. Ludzie stawiają sobie różnorakie cele. Trzeba ustalić kryteria do tych celów i na ich podstawie ustala się hierarchię - które cele są najważniejsze. Logiczna kolejność celów, by nie były ze sobą sprzeczne.

3. Rozpoznanie przyczyn problemu - niemożliwe jest znalezienie zadowalającego rozwiązania, bez poznania przyczyn problemu.

Trzeba spojrzeć na problem obiektywnie, konkretnie, jasno go określić. Barierą jest sfera emocjonalna.

4. Sformułowanie możliwych alternatyw rozwiązania problemu - musi poznać skutki, do czego one prowadzą. Rozważamy wiele wariantów, tych najbardziej racjonalnych.

5. Staramy się oceniać rezultaty w świetle kryterium dobrego rozwiązania kryterium nadania naukowego korzystamy z badań

6. Wybór właściwego rozwiązania - stymulowanie rolnika do dokonania wyboru

7. Realizacja wybranego rozwiązania - praca doradcy nie kończy się na pomocy wyboru decyzji, dalej czuwa nad przebiegiem realizacji tej decyzji, zachęca, wspomaga

8. Ocenianie rezultatów - systematycznie i obiektywnie sprawdzamy czy zostały osiągnięte zamierzone rezultaty i czy nie pojawił się efekt uboczny. Gdy było niepowodzenie - znaleźć przyczynę

Ciągły proces podejmowania decyzji (spirala), każdy koniec cyklu, zaczyna nowy problem i proces zaczyna się od początku.

II - empiryczny model podejmowania decyzji -w jaki sposób ludzie podejmują decyzje - nie zawsze dążą do maksymalnych wyników, bo rozważają koszt podjęcia decyzji.

Często podejmujemy decyzje, które zaspokajają nasze minimalne wymagania.

Decyzje rzadko są podejmowane od razu, zazwyczaj stanowią element dłuższego toku podejmowania decyzji. Cecha rolnictwa: podejmuje się decyzje w niepewnym środowisku. Trudno przewidzieć jak będą się kształtować ceny.

Model empiryczny wiąże się a analizowaniem przez nas różnych aspektów.

Rolnictwo bez należytego wsparcia ze strony doradztwa nie mogłaby się prawidłowo rozwijać.

Cechy wspólne systemów doradczych na świecie:

- wielość i różnorodność podmiotów partycypujących w świadczeniu usług

- zróżnicowane sposoby i źródła finansowania; doradztwo finansowane jest przez państwo nie przez przedsiębiorstwa

Tendencje w doradztwie:

a) przechodzenie od doradztwa technologicznego do realizacji działań dotyczących edukacji

b) zmienia się finansowanie, rozwija się doradztwo socjalne (dla mniejszych grup i obszarów peryferyjnych)

Doradztwo - ćwiczenia

Upowszechnianie - jest jednym z zadań doradztwa; upowszechnianie postępu.

Postęp:

1. Postęp rolniczy obejmuje wielką liczbę zmian, udoskonaleń i innowacji.

2. Proces upowszechniania danej innowacji, tzn. okres do przyjęcia jej i zastosowania przez wszystkich rolników, jest zwykle bardzo długi.

Mechanizm postępu rolniczego (technicznego, biologicznego) działa mniej więcej następująco: W wyniku nagromadzenia i rozwoju wiedzy ludzkiej (w tym zwłaszcza badań naukowych), co pewien czas pojawiają się wynalazki i rozwiązania, dzięki którym możliwe jest wprowadzenie głębokich zmian jakościowych w produkcji rolniczej. Stare technologie są powoli odrzucane (postęp polega także na tym, że odrzuca się to, co się przeżyło lub w praktyce nie sprawdziło) i do masowej produkcji stosuje się technologie nowe, bardziej sprawne i efektywne. Ich „pojemność” jest jednakże ograniczona. Eksploatuje się je doskonaląc jednocześnie. Te udoskonalenia mają zwykle odcinkowy charakter i nie naruszają samej podstawy, na której te technologie się opierają. To jest także postęp, ale - wykorzystując pojęcie dialektyki - możnaby powiedzieć ilościowy.

Proces poprawiania i doskonalenia danej generacji techniki wytwórczej może trwać dopóty, dopóki nie zostaną wyczerpane jej możliwości, a więc jej „pojemność”. Dalszy postęp w tej sytuacji zależy od pojawienia się jakościowo nowej teorii, na której oprzeć można nowe techniki i metody wytwarzania. Pokonany zostaje kolejny próg w rozwoju rolnictwa.

Postęp obejmuje 2 sfery: wytwórczą i życia społecznego.

Rodzaje postępu:

- ekonomiczny

- organizacyjny,

- techniczny i technologiczny (wprowadzenie do użycia maszyn i narzędzi, oraz chemii)

- społeczny - możemy go mierzyć, np. stopień zorganizowania społecznego (ilość ludzi w danych organizacjach.

Są następujące teorie postępu w rolnictwie:

1. teoria dyfuzji innowacji

2. teoria ewolucjonizmu

3. teoria równowagi

4. teoria konfliktu

5. teoria adaptacji

6. teoria zmian kumulatywnych

Ad 1. Zgodnie z tą teorią główne nośniki postępu powstają poza rolnictwem i są wnoszone z zewnątrz. Mogą tu zachodzić dwie sytuacje. Pierwsza wówczas, gdy innowacje przechodzą z jednego społeczeństwa do drugiego. Druga natomiast polega na tym, że zmiany techniczne przechodzą od ich źródła (np. instytut naukowy) do użytkowników.

Ad 2. Głosi, że jeśli nawet pewne społeczeństwo w kontaktach z innymi napotyka wyższy poziom techniki, to nie może od nich przejąć nic lub prawie nic, gdyż nie jest do tego zdolne, tzn. dostatecznie „dojrzałe”.

Ad 3. Głosi, że każdy układ ekonomiczny dąży do zachowania właściwej mu niejako naturalnej, homeostatycznej równowagi, która z kolei jest warunkiem rozwoju i postępu. Teoria ta nie odrzuca zmian, ale traktuje je jako krok w kierunku przywrócenia utraconej równowagi, co określa się mianem dynamicznej teorii równowagi.

Ad 4. Stanowi podstawę marksistowskiej teorii rozwoju społecznego. Za siłę sprawczą postępu marksizm uznaje konflikt interesu pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi. Zgodnie z tą teorią każdy proces zachodzący w społeczeństwie, nawet pozornie czysto techniczny, jest w gruncie rzeczy procesem społeczny, w tym sensie, że dokonuje się w określonych układach społecznych. Każdy akt (produkcyjny, techniczny i społeczny) wymaga zaangażowania się określonych ludzi, którzy mają w tym swoje interesy. Konflikt tych interesów jest motorem postępu i rozwoju.

Ad 5. W teorii tej postęp powstaje na zewnątrz, a rolnik się musi dostosować do niego.

Ad 6. Istnieje czynnik, który zaczyna postęp. To powoduje wystąpienie sprzężenia zwrotnego dodatniego i wszystko się „nakręca”.

Postęp - jest to zmiana ilościowa i jakościowa w danych warunkach i w danym czasie.

Wzrost - to będą zmiany ilościowe

Rozwój - to będą zmiany jakościowe

Czynnik czasowo przestrzenny odgrywa dużą rolę przy pojęciu postępu.

Postęp w sensie absolutnym - ludzie nie znali wcześniej danej innowacji

Technologie - są to sposoby wykorzystania techniki

Czynniki warunkujące postęp:

1. Poziom oświaty - na ile ludzie są przygotowani do przyjęcia innowacji; poziom ogólnej oświaty jest czynnikiem warunkującym postęp

2. Poziom techniki - musi być zaopatrzenie w energię, muszą być przedsiębiorstwa zaopatrujące w podstawowe środki techniczne

3. Warunki przyrodnicze

4. Nauka - w sensie tworzenia nowych innowacji

5. Życie społeczne

6. Sfera polityki

Czynniki obiektywne postępu:

- możliwości materialne kraju

- zdolność aparatu wytwórczego do przestawień

Czynniki kreujące postęp:

- wynalazczość

- podatność, czyli skłonność na innowacje

- powstawanie grup pionierskich, które będą pierwsze stosować postęp

- upowszechnianie postępu

Czynniki subiektywne postępu:

- chłonność innowacji przez jednostki gospodarcze

- istniejące systemy motywacyjne

- szeroko rozumiane czynniki organizacyjne

- postawy wiodących grup społeczeństwa wiejskiego

- prorozwojowa orientacja polityki rolnej

Przyczyny subiektywne postępu są zależne od człowieka.

Część potrzeb jest wspólna dla wszystkich ludzi, inne zaś zależą od preferencji poszczególnych osób - to potrzeby indywidualne, subiektywne.

Potrzeby subiektywne - są to potrzeby, wynikające z osobistych odczuć

Potrzeby obiektywne - są to potrzeby bezstronne, które nie wynikają z uprzedzeń

* Jak potrzeby wpływają na postęp?

- ułatwienie życia, czynności - próby przerzucenia pewnych czynności na maszyny

- korzystanie z nowych obszarów - wykorzystanie nowych rozwiązań w celu korzystania z nowych przestrzeni

- zwiększenie wydajności - poszukiwanie oszczędniejszych możliwości produkcji

- ochrona środowiska - wykorzystywanie mniej szkodliwych materiałów *

Istnieje 7 grup potrzeb (wg Masłowa):

- fizjologiczne (pragnienie snu, jedzenia)

- bezpieczeństwa (pragnienie życia, stałej pracy)

- przynależności i miłości (pragnienie obcowania z innymi ludźmi)

- uznania i szacunku (pragnienie akceptacji, niezależności)

- samorealizacji (pragnienie wykorzystania własnego potencjału umysłowego)

- wiedzy i rozumienia (kształcenia)

- estetyczne (pragnienie poczucia piękna)

Potrzeby biologiczne wymuszają ten postęp. Ludzie potrzebują coraz wyższej jakości produktów (np. mniej tłuszczów więcej białka w żywności). Potrzeba bezpieczeństwa to zabezpieczenie swojej rodziny, posiadać dom. Wprowadzenie nowych zmian w uprawie, które dają większy dochód. Potrzeby ludyczne - ludzie chcą ze sobą przebywać, to co widzimy u innych wprowadzamy potem u siebie. Namawianie się do czegoś nawzajem.

Każda z tych potrzeb osobno bądź razem z innymi będzie warunkowała wprowadzenie postępu.

Dane z GUS-u: ukazanie rolników w kategoriach wiekowych, płeć, osoby, które samotnie prowadzą gospodarstwo, wykształcenie, staż pracy w rolnictwie, zatrudnienie w rolnictwie (ile osób w skali kraju), prowadzenie dodatkowej działalności gospodarczej, wyniki w rolnictwie, władanie, struktura zasiewów.

Rolnik jako podmiot oddziaływań doradczych.

Są 2 podmioty, które wzajemnie na siebie oddziaływają:

a) rolnik

b) doradca

Metody wpływania na zachowania ludzi:

a) Porada - porady potrzebuje ten kto ma konflikt (czyli stan niewiedzy, jakiego wyboru dokonać). Porad udziela się co do tego, które rozwiązanie danego problemu wybrać.

Możemy wykorzystać tę metodę, jeżeli:

- rolnicy zgadzają się z nami co do charakteru ich problemu i kryteriów wyboru „poprawnego” rozwiązania

- wiemy wystarczająco dużo o sytuacji rolników i posiadamy wystarczające informacje, aby rozwiązać ich problem w sposób sprawdzony naukowo lub w praktyce

- rolnicy są pewni, że potrafimy i rzeczywiście pomożemy w rozwiązaniu ich problemów

- nie uważamy, ze jest konieczne lub możliwe, aby rolnicy rozwiązali ten problem samodzielnie

- rolnicy mają do dyspozycji wystarczające zasoby, aby wprowadzić zalecenie w życie

b) Przymus lub obowiązek

Nacisk wywierany jest przez władzę, która zmusza kogoś do tego aby coś robił. Ludzie stosujący przymus muszą spełniać następujące warunki:

- muszą mieć wystarczającą władzę

- muszą wiedzieć, jak mogą osiągnąć swoje cele

- muszą być w stanie sprawdzić, czy osoba przymuszana zachowuje się pożądany sposób

W rolnictwie jest wymóg odpowiedniego zachowania w wypadku chorób innowacyjnych

c) Otwarte wywieranie wpływu na wiedzę i postawę rolników

Metodę tę można zastosować gdy:

- uważamy, że rolnicy nie potrafią rozwiązać swoich problemów, ponieważ posiadają niewystarczającą lub błędną wiedzę i/lub ponieważ ich postawy nie odpowiadają ich celom

- uważamy, że rolnicy mogliby rozwiązać swoje problemy, jeżeli posiadaliby większą wiedzę lub zmieniliby swoje postawy

- jesteśmy gotowi pomóc rolnikom w zebraniu większej i lepszej wiedzy, w celu zmiany ich postaw

- posiadamy tę wiedzę lub wiemy, gdzie ją zdobyć

- możemy wykorzystać metody pedagogiczne w celu przekazywania tej wiedzy lub wpłynięcia na postawy rolników

- rolnicy ufają naszemu doświadczeniu i motywom i są przygotowani na współpracę z nami w celu zmiany ich wiedzy lub postawy

Postawy - mogą się przejawiać do przedmiotów, ludzi, zjawisk i do otaczającego nas świata; to też dokonywanie oceny (wartościowanie)

d) Manipulacja

- uważamy, że konieczna i pożądana jest zmiana zachowania rolników w pewnym kierunku

- uważamy, że nie jest konieczne ani pożądane, aby podejmowali oni niezależne decyzje

- kontrolujemy techniki wpływania na rolników przy braku ich świadomości na temat tego wpływu

- rolnicy nie sprzeciwiają się czynnie podleganiu takim wpływom

Właściwości związane z zawodem rolniczym (czynności trwale wykonywane, wyuczone):

- do zawodu rolnika nie dochodziło się przeważnie przez szkołę, ludzie nie uznawali czegoś takiego (szczególnie ludzi po szkołach wyższych)

Teoria mówiąca o osobowości (ujęcie Szewczuka):

Społecznie ukształtowany sposób świadomego istnienia jednostki, jej celów. Teoria ta neguje to z czym człowiek przychodzi na świat.

Biorąc pod uwagę różne teorie wyodrębniono 10 składników osobowości:

1. Pogląd na świat - najbardziej uogólniona wiedza o świecie i rzeczywistości, całe nasze działania jest temu podporządkowane

2. Plan życiowy - system celów, do jakich w życiu dążymy; do tych doraźnych i ostatecznych celów

3. Zamiłowanie - zamiłowanie jest głębsze od zainteresowań; zainteresowania angażują nas poznawczo i uczuciowo

4. Działalność - bez działalności nie ma osobowości; dz. organizacyjna, poznawcza itp.

5. Zdolności - stopień wykonawstwa pewnych czynności jest wyższy od przeciętnej.

3 grupy: umysłowe, spostrzeżeniowe, psychomotoryczne

6. Charakter - moje ustosunkowanie wobec samego siebie, wobec innych ludzi, jaki jestem w stosunku do celów pracy, jakie wykonuje

7. Samowiedza - świadomość istnienia własnej jednostki, poznanie samego siebie, gotowość do aktualizacji własnych doświadczeń

8. Samokrytyka - świadoma ocena samego siebie, obiektywna ocena samego siebie

9. Sumienie - konflikt z samym sobą na tle różnicy między tym co wyznaję a tym jak postępuje

10. Temperament - 4 typy: sangwinik (krew), choleryk (żółć), flegmatyk (flegma), melancholik (czarna żółć)

Jak można rozumieć inteligencję (wyznacznik dynamiki osobowości)?

Umiejętność dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, łatwość rozwiązywania zadań w sposób kreatywny.

4 stopnie sprawności umysłowej:

- oligofrenia

- zachowania mało-inteligentne

- inteligentne

- wybitnie inteligentne

Określenie osobowości pozwala doradcy przyjąć odpowiednią postawę wobec danej osoby i przygotować się do rozmowy z taką osobą.

Mamy ogółem 2070000 gospodarstw rolnych (jednostek produkcyjnych).

Średnia wielkość gospodarstwa wynosi 8,25 ha.

Metody doradcze:

Część z nich będzie podobna do tych wykorzystywanych w szkole.

Poznanie zasad wpływa na to doradztwo.

Człowiek kompetentny - rozumiany jako osoba, u której występują relacje następujących elementów:

1. Wiedza (wiadomości)

2. Umiejętności (wiadomości odebrane i przetwarzane)

3. Postawy (wiadomości wytwarzane przez odbiorcę)

4. Doświadczenie (osobiste wiadomości znajdujące się w pamięci odbiorcy)

Zasady odnoszące się do uczniów:

1. Zasada zainteresowania - trzeba wywołać zainteresowanie przekazywaną problematyką

2. Zasada przeglądowości - skuteczność przekazywania wiedzy będzie większa, gdy będziemy używać obiektów mających wyrobić u odbiorców poglądy. Posługujemy się w tym celu różnymi pomocami dydaktycznymi.

3. Zasada aktywności - zaangażowanie człowieka w proces dydaktyczny. Podział aktywności: - intelektualna, zawodowa, społeczna.

4. Zasada dostępności wiedzy

5. Zasada łączenia teorii z praktyką - trzeba mówić o możliwościach wykorzystania wiedzy w praktyce.

Zasady odnoszące się do prowadzących w pracy oświatowej:

- sprzężenia zwrotnego - zrozumienie między słuchającymi i prowadzącym

- selektywności umysłu - na podstawie wiedzy, którą człowiek posiada

- stereotypu

2 grupy metod pracy doradztwa:

1. Pracy oświatowej upowszechnianie wiedzy

Metody:

a) Podające - polegają na tym, że słuchacz dostaje gotową wiedzę do zapamiętania (wykład, gawęda).

Wykład: temat, zakres - część wstępna; dedukcja i indukcja (ogólne i szczegółowe informacje) - część druga; podsumowanie wykładu, „czy są jakieś pytania” - część końcowa

b) Poszukujące (heurystyczne) - poszukiwanie wiedzy (dyskusja, pogadanka).

Cechy dyskusji:

- uczymy się wypowiedzi i zabierania głosu, nabieramy śmiałości

- aktywizacja uczestników do czynnego udziału w zajęciach

Dyskusja panel. Na czym polega kierowanie dyskusją:

- udzielanie i odbieranie głosu

- podaje się kolejne tematy

- podsumowanie

c) Aktywizujące

*brainstorming, 12 krzeseł

2. Upowszechniania postępu albo praktyczno-doświadczalna

W praktyce one się uzupełniają.

DORADZTWO - 1 -

1

Nauka

Adaptacja

Praktyka

---