MSG a procesy integracyjne w gospodarce światowej

• Przesłanki

• Uwarunkowania

• Formy

• Przykłady

Pojęcie integracji ekonomicznej

• Integracja ekonomiczna to:

• proces koordynacji a następnie unifikacji polityki ekonomicznej w obrębie grupy państw prowadzący do

• scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gospodarczego przez

• usuwanie ograniczeń w przepływie towarów, usług i czynników wytwórczych oraz tworzenie podobnych warunków konkurencji.

Proces i stan

• Integrację można ujmować dwutorowo: jako proces i jako stan.

• Integracja jako proces to sekwencja przedsięwzięć prowadzących do zniesienia barier i ograniczeń między gospodarkami różnych państw oraz postępującej koordynacji i unifikacji ich polityk.

• Jako stan integracja wyraża się brakiem dyskryminacji oraz współpracą między państwami i podmiotami gospodarczymi.

Motywy i cele integracji

• Zwiększanie efektywności gospodarowania dzięki unowocześnieniu gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji (zaniechanie bądź ograniczenie działań o relatywnie niskiej efektywności oraz zwiększenie znaczenia dziedzin uznanych za specjalizacyjne).

• Możliwość koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych dzięki ułatwieniom w przepływie towarów i usług

• Dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych, dzięki czemu mogą być ograniczone lub eliminowane narodowe bariery wzrostu gospodarczego

Motywy i cele integracji (2.)

• Poprawa warunków rozwoju handlu: likwidacja barier taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych stwarza możliwość uzyskiwania korzystniejszych cen zarówno w eksporcie, jak i w imporcie

• Zwiększają się możliwości zakupu i sprzedaży towarów w wyniku łatwiejszego dostępu do rynków zagranicznych

• Rozwój międzynarodowej specjalizacji i kooperacji w produkcji: zwiększają się serie wytwarzanych wyrobów, wzrasta skala produkcji i w ślad za tym - korzyści z tytułu obniżki kosztów jednostkowych

• Obniżka kosztów postępu technicznego i szybsze jego tempo

Warunki rozwoju międzynarodowej integracji gospodarczej

• bliskie położenie geograficzne zainteresowanych państw

• odpowiednia infrastruktura, w tym zwłaszcza rozwinięte połączenia kolejowe, drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne itp.

• komplementarność struktur gospodarczych, czyli ich wzajemne dopasowanie (międzygałęziowa lub wewnątrzgałęziowa)

• sprzyjająca polityka ekonomiczna, wzajemne udzielanie preferencji taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych, wprowadzanie swobody przepływu kapitału, pracy i innych czynników produkcji, koordynacji polityki ekonomicznej lub w prowadzeniu wspólnej polityki ekonomicznej

Instytucjonalne formy integracji regionalnej

Praktyka integracji regionalnej w gospodarce światowej doprowadziła do wypracowania wielu form integracji instytucjonalnej, takich jak:

• strefa wolnego handlu,

• unia celna,

• wspólny rynek,

• unia walutowej,

• unia ekonomiczna i

• unia polityczna

Strefa wolnego handlu

• Strefa wolnego handlu jest najprostszym rozwiązaniem instytucjonalnym.

• Oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów.

• Kraje te zachowują jednocześnie autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę wobec krajów trzecich

• Strefa wolnego handlu może dotyczyć wszystkich towarów lub tylko ich części (np. artykułów przemysłowych)

Unia celna

• W przypadku gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne (jedna taryfę celną wobec krajów trzecich), mamy do czynienia z unią celną.

• Unia celna sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi.

• Preferencja polega na zniesieniu ceł i ograniczeń w obrotach handlowych między krajami unii oraz ich niestosowaniu

• Dyskryminacja - na wprowadzeniu wspólnej dla krajów unii zewnętrznej taryfy celnej i jej stosowaniu.

Krótkookresowe efekty
unii celnej

• Efekt kreacji handlu (trade creation effect) oznacza korzyści, tj. powstanie nowych strumieni wymiany handlowej (wzrost obrotów towarowych) między krajami, które tworzą unię celną (lub przynajmniej strefę wolnego handlu), w wyniku zniesienia ceł i barier pozahandlowych.

• Dzięki temu niektóre towary wytwarzane relatywnie tanio w określonym kraju mogą być eksportowane na rynki krajów-partnerów po konkurencyjnych cenach (niższych od dotychczasowych cen miejscowych produktów). Spadek cen rodzi zwiększony popyt na importowane towary - to efekt cenowy kreacji handlu.

Efekt dochodowy
kreacji handlu

• Powstanie większego rynku zbytu dla producentów i zaostrzenie konkurencji na rynkach krajów członkowskich unii celnej

• przyśpiesza tempo ich wzrostu gospodarczego i wzrostu dochodów ludności, zwiększając dodatkowo popyt na importowane towary.

• Jest to efekt dochodowy kreacji handlu.

Efekt przesunięcia handlu

• Efekt przesunięcia handlu (trade diversion effect) polega na zmianie kierunków geograficznych handlu zagranicznego, tj. zastąpienie (przesunięcie) części dotychczasowego importu i eksportu z krajów trzecich zwiększonymi obrotami handlowymi z krajami członkowskimi unii celnej ( z racji likwidacji ceł i barier pozataryfowych między tymi ostatnimi).

• Częściej przynosi straty niż korzyści dla integrujących się krajów.

Handel artykułami rolniczymi po akcesji

Wspólny rynek

• Wspólny rynek jest formą integracji wyższą od strefy wolnego handlu i unii celnej. Wspólny rynek to porozumienie, w którym:

• kraje członkowskie znoszą w stosunkach wzajemnych ograniczenia w obrocie dobrami i usługami,

• prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich oraz

• wprowadzają nieskrępowany ruch czynników produkcji (pracy i kapitału) wewnątrz ugrupowania

Unia walutowa

• Unia walutowa obejmuje, poza strefą wolnego handlu, unią celną i wspólnym rynkiem, koordynację (lub unifikację) polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego. W zakres tej koordynacji wchodzą:

• ograniczanie (do z góry określonego przedziału) wahań kursów walutowych,

• tworzenie wspólnych rezerw walutowych,

• wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej,

• bezwarunkowa pomoc kredytowa itp.

Unia ekonomiczna

• Unia ekonomiczna obejmuje, poza strefą wolnego handlu, unią celną, wspólnym rynkiem i unią walutową, koordynację (lub unifikację) poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej, i to zarówno ogólnej, jak i w poszczególnych działach gospodarki.

• Przedmiotem takiej harmonizacji są przede wszystkim:

• polityka podatkowa,

• monetarna i

• społeczna

Unia polityczna

• Unia polityczna oznacza koordynację (lub unifikację) zarówno polityki wewnętrznej, jak i obronnej oraz zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

• W praktyce ta właśnie sfera napotyka szczególnie duże kłopoty w procesie integracji regionalnej i jest traktowana jako ukoronowanie dążeń integracyjnych krajów członkowskich.

Ugrupowania integracyjne w krajach rozwiniętych gospodarczo

W krajach rozwiniętych gospodarczo istnieje kilka ugrupowań integracyjnych, które z różnymi efektami osiągają zamierzone cele. Do ugrupowań tych należy zaliczyć m.in.:

• Unię Europejską,

• Unię Ekonomiczną Beneluksu,

• Europejską Wspólnotę Węgla i Stali,

• Europejską Wspólnotę Energii Atomowej,

• Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA),

• Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA).

Unia Europejska (d. Europejska Wspólnota Gospodarcza)

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) został podpisany 25 marca 1957 r. w Rzymie.

• W skład EWG pierwotnie weszły:

• Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy.

• W 1973 r. do EWG przystąpiły: Wielka Brytania, Dania i Irlandia,

• w 1981 r. - Grecja,

• w 1986 r. - Hiszpania i Portugalia,

• w 1995 r. - Austria, Finlandia i Szwecja

• w 2004 r. - 10 nowych państw, w tym Polska

• Obecnie 27 krajów

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)

• Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association - EFTA) zostało powołane 20 listopada 1959 r. w Sztokholmie przez siedem państw: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielką Brytanię

• Głównym celem EFTA stała się liberalizacja handlu wzajemnego wyrobami przemysłowymi

• Obecnie w EFTA pozostały: Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein i Islandia.

Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA)

• Powstał 1 stycznia 1994 r.,

• obejmuje USA, Kanadę Meksyk,

• przewiduje likwidację ceł w handlu wzajemnym wyrobami przemysłowymi do 1 stycznia 2008

• Wyżej rozwinięte kraje NAFTA wybrały formułę strefy wolnego handlu, obawiając się, że w przypadku wyboru innej formy integracji mógłby nastąpić masowy przepływ siły roboczej z Meksyku do Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Przykłady ugrupowań integracyjnych krajów rozwijających się

Azja:

• ASEAN (1967) Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo-Wschodniej (Association of South East Asian Nations)
  Singapur, Tajlandia, Filipiny, Indonezja, Malezja, Brunei, Wietnam, Laos i Birma

• SPARTECA Regionalne Porozumienie o Handlu między Krajami Południowego Pacyfiku

Ameryka Łacińska:

• MERCOSUR (1991) Wspólny Rynek Ameryki Południowej Brazylia, Paragwaj, Urugwaj, Argentyna , Chile, Boliwia

• CARICOM Wspólnota Karaibska

Przykłady ...

• CACM - Wspólny Rynek Ameryki Środkowej (Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua, Kostaryka)

• ACM - Andyjski Wspólny Rynek (Wenezuela, Kolumbia, Ekwdor, Peru, Bolivia)

Afryka:

• ECOWAS - Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej

• CEAO - Wspólnota Gospodarcza Afryki Zachodniej

APEC (Asia-Pacific
Economic Cooperation)

• luźny układ integracyjny dotyczący współpracy gospodarczej krajów Azji i obrzeży Pacyfiku, powołany w 1989 r. w Canberze podczas nieformalnego spotkania 6 państw członkowskich ASEAN i Australii, Nowej Zelandii, Kanady, USA, Japonii i Korei Południowej, obecnie skupia 21 państw, w tym także USA, Rosję i Chiny
  Celem APEC jest:

• znoszenie barier celnych

• współpraca technologiczna

• dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej

• popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju

Przyczyny niepowodzeń w integracji krajów słabo rozwiniętych

• Brak odpowiedniej infrastruktury

• Słaba komplementarność struktur gospodarek lub jej brak

• Zamiast tego struktury te są substytucyjne i konkurencyjne

• Słaby poziom industrializacji, surowcowo-rolniczy charakter

• Znaczne niekiedy zróżnicowanie potencjału ekonomicznego

• Często wysokie zadłużenie zagraniczne i trudności z obsługą długu

• Konflikty lokalne

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu

• Porozumienie o powstaniu CEFTA (Central European Free Trade Agreement) zostało podpisane 21 grudnia 1992 r., a weszło w życie 1 stycznia 1994.

• Przewidywało ono utworzenie strefy wolnego handlu wyrobami przemysłowymi oraz selektywną liberalizację handlu wzajemnego artykułami rolno-spożywczymi.

• W skład CEFTA początkowo weszły: Polska, Węgry, Czechy i Słowacja, następnie zostały przyjęte Słowenia, Rumunia i Bułgaria oraz kraje bałkańskie

• Po rozszerzeniach Unii z 2004 i 2007 straciła na znaczeniu

Formalnoprawne podstawy UE

Funkcjonowanie Unii Europejskiej opiera się - z punktu widzenia formalnoprawnego - na czterech zasadniczych traktatach:

• Traktacie Rzymskim,

• Jednolitym Akcie Europejskim oraz

• Traktacie z Maastricht

• Traktacie Nicejskim

• Obecnie trwa proces ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego przyjętego w grudniu 2007 r.

Traktat Rzymski

• Traktat Rzymski został podpisany 25 marca 1957 r. (wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.). Zawarto w nim:

• cele Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (budowę wspólnego rynku i zbliżenie polityki ekonomicznej krajów członkowskich)

• mechanizm działania oraz

• funkcje podstawowych organów tego ugrupowania.

• Traktat Rzymski określił instytucjonalne podstawy podejmowania decyzji w EWG które obowiązywały do 1 lipca 1987 r., kiedy to wszedł w życie Jednolity Akt Europejski

Jednolity Akt Europejski

• Jednolity Akt Europejski (Single European Act) , podpisany przez kraje EWG w lutym 1986 r., był ukoronowaniem wieloletnich działań, zmierzających do utworzenia Unii Europejskiej.

• Nadał organom EWG nowe kompetencje oraz zmodyfikował proces podejmowania decyzji, wzmacniając ich ponadnarodowy charakter

• wprowadził korekty w sposobie wypełniania przez Komisję Europejską jej kompetencji wykonawczych.

• zaakcentował potrzebę stworzenia unii ekonomicznej i monetarnej.

Traktat z Maastricht

• Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej, podpisany w dniach 9-10 grudnia 1991 r., zawierał zamierzenia Wspólnot Europejskich do końca XX wieku. Obejmowały one:

• postanowienia dotyczące unii ekonomicznej i monetarnej,

• wspólnej polityki obronnej,

• obywatelstwa Unii Europejskiej,

• wspólnej polityki zagranicznej,

• dalszego zwiększania uprawnień Parlamentu Europejskiego.

Wspólna polityka rolna EWG - UE

• Podstawowym narzędziem wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej jest polityka cenowa, służąca:

• likwidacji różnic w dochodach między ludnością wiejską a miejską,

• stwarzaniu preferencyjnych warunków zbytu na rynku Unii dla producentów z krajów członkowskich,

• regulowaniu wielkości produkcji poszczególnych towarów

• Każdy towar objęty wspólną polityką rolną ma cenę ustaloną na poziomie wyższym od ceny światowej, jednolitą dla wszystkich krajów.

• Utrzymaniu tej ceny służą cła i opłaty wyrównawcze chroniące przed tanim importem spoza Unii Europejskiej.

Polska w Unii Europejskiej

• Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi został podpisany 16 grudnia 1991 r.

• Regulował on całokształt stosunków Polski z tym ugrupowaniem, koncentrując się na rozwoju wzajemnego handlu.

• Po ratyfikacji Układu przez Parlament Europejski i narodowe parlamenty wszystkich stron wszedł on w życie 1 lutego 1994 r.

• 1 maja 2004 Polska uzyskała pełne członkostwo w UE

Korzyści Polski z członkostwa w Unii Europejskiej

• korzyści ze zwiększenia dostępu do bardzo chłonnego rynku Unii

• wzrost konkurencji na rynku wewnętrznym, wynikający z otwarcia gospodarki dla wyrobów importowanych z Unii Europejskiej

• stabilizujący wpływ na politykę ekonomiczną Polski, zarówno w fazie akcesji, jak i po uzyskaniu członkostwa

• uzyskanie znaczących środków pomocowych, funduszów spójnościowych i strukturalnych

8

---