Banki jako instytucje zaufania publicznego

Banki, jako pośrednicy finansowi, są podmiotami prowadzącymi działalność opartą na powierzonych im depozytach. Muszą zatem brać pod uwagę nie tylko własne interesy ale także swoją odpowiedzialność wobec społeczeństwa. Należy je zatem traktować jako jednostki świadczące usługi publiczne a nie jak zwykłe podmioty gospodarcze. Dlatego też ze względu na swoją rolę i zadania im powierzone, są instytucjami zaufania publicznego. Nie chodzi tutaj o nadzwyczajnie wysokie zaufanie do bankowców jako grupy zawodowej. Można wręcz powiedzieć, że znaczna część społeczeństwa nie ocenia wysoko ich rzetelności i uczciwości.

Komentując te wyniki należy jednak pamiętać, że dotyczą instytucji, której powierza się własne środki pieniężne, co z góry powoduje, że wszystkie nadużycia, nieprawidłowości w sektorze bankowym są oceniane surowiej i bardziej emocjonalnie niż w innych rodzajach działalności gospodarczej. Nie chodzi o dosłownie rozumiane zaufanie, ale postrzeganie banków jako instytucji pod specjalnym nadzorem państwa, którym system prawny wyznacza ramy działania w sposób znacznie bardzie szczegółowy, niż innym podmiotom gospodarczym. Zatem z kategorią zaufania publicznego powinny się łączyć raczej podwyższone wymagania co do profesjonalizmu działania i surowszą odpowiedzialność podmiotu zaufania publicznego. Słusznie jest wobec tego krytykowane wyposażanie banków, w imię ochrony deponentów, w nadmiernie rozbudowane przywileje, naruszające konieczną w demokratycznym państwie prawnym równowagę między wierzycielem a dłużnikiem.

Bezpieczeństwo sektora bankowego leży w interesie publicznym, ale rozbudowane przywileje bankowe nie są najlepszym sposobem na jego zapewnienie. We współczesnych systemach bankowych bezpieczeństwo osiąga się przez wyposażenie banków w:

• kapitały własne,

• zapewnienie wysokiego poziomu zawodowego i etycznego kadry zarządzającej,

• przestrzeganie norm ostrożnościowych,

• właściwy dobór kredytobiorców i zabezpieczanie udzielanych kredytów,

• restrykcyjny system nadzoru bankowego,

• obowiązkowy system gwarantowania wkładów.

Duże znaczenie ma również sprawny i dostosowany do potrzeb system pomocy bankom zagrożonym upadłością. Na gruncie przepisów prawa bank nie został nazwany wprost instytucją zaufania publicznego, jednak oprócz powszechnego operowania tym pojęciem, posłużył się nim również Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu swego orzeczenia. Przepisy prawa, głównie ustawy „Prawo Bankowe" tworzą i podtrzymują ten wizerunek banku jako podmiotu o wyjątkowym charakterze. Rolą prawa jest także tworzenie mechanizmów ochronnych, utrudniających wykorzystywanie tej świadomości społecznej dla celów sprzecznych nie tylko z prawem, ale i zasadami współżycia społecznego (dobrymi obyczajami). Chodzić więc będzie zarówno o sprzeniewierzenie powierzonych środków, proceder prania brudnych pieniędzy, jak i nadmierne wykorzystywanie pozycji strony silniejszej ekonomicznie i profesjonalnie przygotowanej do prowadzenia działalności bankowej w kontaktach z klientami, a szczególnie osobami fizycznymi. Rolą prawa jest stworzenie spójnego systemu regulacji, które zapewnią bezpieczeństwo środkom powierzanym bankom przez ich klientów, a bankom uniemożliwią prowadzenie działalności nastawionej wyłącznie na maksymalizację zysku i wykonywanej bez szeroko rozumianego nadzoru ze strony państwa.

Prawo bankowe zatem odgrywa niewątpliwie istotną rolę w kształtowaniu wizerunku banku jako instytucji zaufania publicznego, chociaż jak się wydaje, nie chodzi tu o tworzenie tego obrazu od podstaw, a raczej o jego podtrzymywanie i ochronę.

Bankowość w świadomości międzynarodowej od dawna kojarzy się z bezpieczną formą przechowywania środków pieniężnych, a zaufanie jest jej nieodłącznym elementem. Wizerunek ten kształtował się przez długi czas, co powoduje, że jest on silnie zakorzeniony w świadomości społecznej.

Bank jako instytucja o wyjątkowym charakterze, pewna i bezpieczna, to pewien archetyp, który nie ulega tak szybkim zmianom jak coraz bardziej skomplikowane realia gospodarcze, w jakich funkcjonują banki. Szereg czynników, m.in. liczne powiązania sektora bankowego z innymi działami gospodarki, rozwój techniki, coraz szybszy przepływ informacji powodują, że łatwiejsze staje się wykorzystywanie wizerunku banku jako instytucji znajdującej się pod specjalnym nadzorem państwa dla osiągania sprzecznych z prawem korzyści. Przepisy prawa starają się zatem temu przeciwdziałać, chroniąc zarówno deponentów, jak i same banki. Wydaje się, że jeśli nawet u przeciętnego konsumenta usług bankowych instytucje te nie cieszą się wyjątkowo wysokim zaufaniem, to istnieje świadomość, że państwo sprawuje nad nimi nadzór. Ta wielopłaszczyznowa ingerencja państwa w sektor bankowy jest obecnie konieczna dla funkcjonowania banków w dotychczasowym kształcie - jako instytucji zaufania publicznego. Mimo są to podmioty działające według zasad wolnego rynku, dopóki słowo „bank" nie jest dla przeciętnego klienta synonimem zwykłego przedsiębiorstwa zarobkowego, rolą prawa jest jego ochrona.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) :

Instytucja gwarantująca depozyty polskich banków. Realizuje także działalność pomocniczą w stosunku do instytucji bankowych zagrożonych upadłością. Powstała na mocy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994 r.

Zadania Funduszu:

• Gwarantowanie środków pieniężnych zgromadzonych w bankach objętych obowiązkowym systemem gwarantowania do wysokości określonej ustawą.

• Udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności oraz wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi.

• Gromadzenie i analizowanie informacji o bankach objętych systemem gwarantowania.

Hierarchia ważności wymienionych zadań ulegała zmianie w zależności od sytuacji w jakiej znajdował się system bankowy. W latach 1995 - 1996 najistotniejsze było sprawne wypełnianie zobowiązań w stosunku do klientów banków znajdujących się w stanie upadłości. W kolejnych latach na pierwszy plan - przy zachowaniu gotowości Funduszu do realizacji gwarancji - wysunęła się działalność pomocowa nakierowana na likwidowanie przyczyn, które mogłyby doprowadzić do upadłości banku.

Podstawowymi źródłami finansowania BFG są:

• obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki objęte systemem gwarantowania,

• kwoty przekazane z Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych pochodzące od podmiotów objętych systemem gwarantowania, tworzonego w razie konieczności wypłat środków gwarantowanych,

• dochody z pożyczek udzielonych przez Fundusz,

• środki uzyskane w ramach pomocy zagranicznej,

• środki z dotacji udzielonych z budżetu państwa,

• środki z kredytu udzielonego przez Narodowy Bank Polski.

Działalność gwarancyjna :

Celem działalności gwarancyjnej jest zapewnienie deponentom wypłaty, do wysokości określonej ustawą, środków gwarantowanych w razie ich niedostępności. Od 28 listopada 2008, BFG gwarantuje w 100% środki do 50 000 EUR (ustawa z 23 października 2008 o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz.U. Nr 209, poz. 1315)).

Działalność pomocowa :

Zadania w ramach działalności pomocowej wynikają z obowiązku działania na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzrostu zaufania do systemu bankowego. Należą do nich:

• udzielanie zwrotnej pomocy w postaci pożyczek, gwarancji lub poręczeń oraz nabywanie wierzytelności banków zagrożonych niewypłacalnością,

• kontrola nad realizacją programu naprawczego banku oraz prawidłowością wykorzystania pomocy,

• określenie wysokości obowiązkowych rocznych wpłat wnoszonych przez banki na rzecz Funduszu.

Kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków ulokowanych na wszystkich rachunkach (np. lokatach terminowych, bieżących, oszczędnościowo-rozliczeniowych) jednej osoby w danym banku. W przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębna kwota gwarantowana do wysokości gwarancji.

Kwota podlegająca wypłacie w ramach gwarancji obliczana jest wg kursu średniego NBP z dnia zawieszenia działalności banku.

Zgodnie z Ustawą o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym ochronie podlegają imienne depozyty złotowe i walutowe:

• osób fizycznych

• osób prawnych (m.in. spółek kapitałowych, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, jednostek samorządu terytorialnego, fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych)

• jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną (np. spółek osobowych, wspólnot mieszkaniowych, niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej)

• szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.

Czyje depozyty nie podlegają ochronie?

• Skarbu Państwa

• instytucji finansowych, takich jak: banki, domy maklerskie, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe

• podmiotów, które nie są uprawnione do sporządzania uproszczonego bilansu oraz
  rachunku zysków i strat

• kadry zarządzającej bankiem oraz jego głównych akcjonariuszy (posiadających co najmniej 5 procent akcji banku)

W jaki sposób BFG wypłaca gwarantowane środki?

Na mocy Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994 r. (Dz.U.2009.84.711), w przypadku zawieszenia działalności danego banku, zarządca lub syndyk dokonuje wypłat środków gwarantowanych zgodnie ze sporządzonym przez niego terminarzem i zatwierdzonym przez Zarząd Funduszu, w ciągu 30 dni od otrzymania kwoty przekazanej przez Fundusz na wypłaty środków gwarantowanych, jednak nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia niedostępności środków (czyli dnia zawieszenia działalności danego banku). Procedura wypłat środków gwarantowanych powinna się zakończyć w ciągu 3 miesięcy od dnia zawieszenia działalności banku. W przypadku wystąpienia okoliczności uniemożliwiających wypłatę środków gwarantowanych w tym terminie, sąd może przedłużyć termin wypłat, maksymalnie o 10 dni roboczych.

Co się stanie z częścią depozytu przekraczającą wartość 50 000 euro? Czy można tę część odzyska?

Odzyskanie części depozytów, która nie jest gwarantowana przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (czyli części depozytu ponad kwotę 50 000 euro) jest możliwe. Cześć depozytów, która nie jest objęta gwarancją BFG stanowi wierzytelność deponenta do masy upadłości banku i może zostać odzyskana w wyniku podziału majątku upadłego banku w trakcie postępowania upadłościowego. W przypadku nabycia upadłego banku przez inny bank, wszystkie zobowiązania wobec Klientów przejmuje nowy właściciel.

Biuro Informacji Kredytowej S.A.

Instytucja, której zadaniem jest gromadzenie, integrowanie i udostępnianie danych dotyczących zaangażowań kredytowych klientów banków. Dane te w olbrzymiej większości są danymi pozytywnymi, to znaczy zawierającymi informacje o prawidłowo spłacanych zobowiązaniach, a tworzona w ten sposób historia kredytowa jest instrumentem mogącym służyć uwiarygodnianiu klienta banku. BIK wspomaga podejmowanie decyzji kredytowych przez banki, powiązane z nimi organizacje sektora usług finansowych, jak również podmioty kredytujące w innych sektorach gospodarki, tworząc i rozwijając narzędzia oceny kondycji finansowej ich klientów.

Zgromadzenie założycielskie akcjonariuszy BIK S.A. odbyło się 29 października 1997 roku. 29 listopada 2000 r. udostępniono bankom system informacji BIK "Klient indywidualny". W lutym 2001 przekazano pierwszy raport kredytowy. Od tego czasu ich liczba systematycznie wzrasta:

rok 2002 - udostępnienie 3,2 mln raportów kredytowych

rok 2003 - udostępnienie 4,2 mln raportów kredytowych

rok 2004 - udostępnienie 6,3 mln raportów kredytowych

rok 2005 - udostępnienie 9,1 mln raportów kredytowych

rok 2006 - udostępnienie 11,7 mln raportów kredytowych

rok 2007 - udostępnienie 15,5 mln raportów kredytowych

rok 2008 - udostępnienie 19,9 mln raportów kredytowych

rok 2009 - udostępnienie 28,4 mln raportów kredytowych

Ponadto Biuro udostępnia bankom system informacji BIK "Przedsiębiorca", oferuje oceny punktowe, analizy, informacje o instrumentach pochodnych i rachunkach bankowych przedsiębiorstw i inne. Biuro Informacji Kredytowej S.A. jest instytucją utworzoną i działającą na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.).

Komisja Nadzoru Finansowego

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) - centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym. Powstała 19 września 2006 r. na mocy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym Przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od l stycznia 2008 r. przejęła także kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego. Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów.

Aktualny skład Komisji:

• Stanisław Kluza - Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego

• Lesław Gajek - Zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego

Pozostali członkowie:

• Dariusz Daniluk - Przedstawiciel Ministra Finansów

• Marek Bucior - Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej, podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej

• Piotr Wiesiołek - Pierwszy wiceprezes Narodowego Banku Polskiego

• Danuta Wawrzynkiewicz - Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, doradca Prezydenta RP ds. finansów publicznych

Struktura Urzędu KNF :

• Pion Nadzoru Bankowego (PNB) - Dyrektor Andrzej Stopczyński

• Pion Nadzoru Rynku Kapitałowego (PNK) - Dyrektor Marek Szuszkiewicz

• Pion Nadzoru Ubezpieczeniowo-Emerytalnego (PNU) - p.o. Dyrektora Dagmara Wieczorek-Bartczak

• Pion Polityki Rozwoju Rynku Finansowego i Polityki Międzysektorowej (PPM) - Dyrektor Adam Płociński

• Pion Organizacyjny (POR) - Dyrektor Stanisław Sołtys

• Pion Prawno - Legislacyjny (PPL) - Dyrektor Marek Wędrychowski

Zadania Komisji:

• Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego

• Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

• Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

• Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór w następującym zakresie:

• nadzór bankowy, sprawowany zgodnie z przepisami:

• ustawy - Prawo bankowe

• ustawy o Narodowym Banku Polskim

• ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających; nadzór emerytalny, sprawowany zgodnie z przepisami:

• ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy

• emerytalnych ustawy o pracowniczych programach emerytalnych

• ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych

• ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

• nadzór ubezpieczeniowy, sprawowany zgodnie z przepisami:

• ustawy o działalności ubezpieczeniowej

• ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym

• ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

• ustawy z o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich

• ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

• nadzór nad rynkiem kapitałowym, sprawowany zgodnie z przepisami:

• ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi

• ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych

• ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych

• ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych

• ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym

• nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego, sprawowany zgodnie przepisami:

• ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych nadzór uzupełniający, sprawowany zgodnie z przepisami:

• ustawy o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego

Komisja Nadzoru Finansowego nie obejmuje swoim nadzorem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, SKOK, Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia. Podlegają one nadzorom właściwych ministrów.

Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. (KIR)

Instytucja pośrednicząca w rozliczeniach między bankami. Funkcjonuje w oparciu o prawo bankowe. KIR została powołana w 1991 r. z inicjatywy 16 największych banków polskich, a także Narodowego Banku Polskiego oraz Związku Banków Polskich. Oferuje szereg usług, które kieruje przede wszystkim do instytucji bankowych, finansowych, dużych przedsiębiorstw z sektora telekomunikacyjnego i energetycznego, firm działających w obszarze e-commerce oraz administracji państwowej. Od ponad 15 lat Izba opracowuje jak i wprowadza na rynek rozwiązania z dziedziny wymiany informacji elektronicznej.

Organizacyjnie KIR tworzy Centrala, Regionalne Centra Sprzedaży, Przedstawicielstwa Handlowe oraz Regionalne Centra Operacji.

KIR obsługuje:

• system elektronicznych rozliczeń międzybankowych ELIXIR,

• system EuroELIXIR dla rozliczeń w Euro,

• system IMBIR umożliwiający optyczne odczytywanie papierowych zleceń płatniczych i wprowadzanie ich do systemu ELIXIR.

• system podpisu elektronicznego SZAFIR,

• system Elektronicznej Prezentacji i Płatności Rachunków BILIX (EBPP - Electronic Bills Presentation and Payment),

• bezpieczny, uznaniowy system płatności internetowych PayByNet,

• systemy Elektronicznego Obiegu Spraw i Dokumentów klasy "Workflow"

• system archiwizacji i zarządzania dokumentacją "eArchiwum",

• system ewidencji frekwencji i postępów w nauce "eDziennik",

• usługi doradcze, consulting w zakresie zarządzania dokumentacją i zarządzania procesami biznesowymi w organizacji.

Do roku 2004 KIR obsługiwała także system SYBIR służący do rozliczeń za pomocą dokumentów papierowych.

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

Spółka akcyjna zajmująca się rejestrowaniem papierów wartościowych i rozliczaniem transakcji na GPW lub CeTO. Jej akcjonariuszami są Skarb Państwa, Giełda Papierów Wartościowych SA oraz NBP.

KDPW funkcjonuje w charakterze spółki akcyjnej od listopada 1994 r., natomiast od 1991 r. funkcjonował jako dział Giełdy Papierów Wartościowych. Nie jest instytucją nastawioną na zysk, więc jego akcje nie dają prawa do dywidendy. Zyski KDPW powodują obniżanie opłat płaconych przez uczestników Depozytu.

Funkcje Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych

• przechowywanie i rejestracja papierów wartościowych znajdujących się w publicznym obrocie, sprawując nadzór nad wielkością ich emisji,

• nadawanie kodu papierom wartościowym każdej emisji,

• opracowanie procedur ewidencyjnych papierów wartościowych,

• nadawanie kont depozytowych uprawnionym podmiotom,

• obsługa emitentów oraz wykonywanie praw wynikających z posiadania papierów wartościowych,

• przeprowadzanie jednoczesnych rozliczeń w papierach wartościowych i rozliczeń pieniężnych potwierdzonych transakcji dokonanych na rynku regulowanym.

• prowadzenie centralnego depozytu papierów wartościowych

• przestrzeganie zgodności liczby papierów wartościowych wyemitowanych z liczbą znajdującą się w obrocie

• tworzenie, organizacja, obsługa obowiązkowego systemu rekompensat

Rezerwy obowiązkowe

Rezerwy obowiązkowe - określona procentowo część środków pieniężnych banku komercyjnego, która ma być utrzymana (dotyczy średniej wysokości miesięcznego salda) na jego rachunku w banku centralnym. Z jednej strony system rezerw obowiązkowych zapewnia wypłacalność banków komercyjnych a z drugiej strony pozwala bankowi centralnemu regulować ilość pieniądza w obiegu.

Obecnie system rezerw obowiązkowych jako narzędzie do zapewnienia płynności banków traci na znaczeniu a zwiększa się jego rola jako narzędzia do regulacji potencjału kredytowego sektora bankowego. Jako narzędzie restrykcyjne RPP może podnieść stopę rezerwy obowiązkowej co spowoduje, że większa część (niż poprzednio) aktywów danego banku musi być odprowadzona do banku centralnego. Z kolei obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej powoduje zatrzymanie większej ilości aktywów w kasach banków komercyjnych co niesie za sobą m.in. zwiększenie akcji kredytowej oraz pobudzenie procesów inwestycyjnych. Utrzymanie rezerw obowiązkowych niezgodnych z ustalonymi wskaźnikami wiąże się z karnymi odsetkami. Rezerwa obowiązkowa w Polsce może być oprocentowana (nie we wszystkich krajach jest taka możliwość ), a wysokość oprocentowania ustala Rada Polityki Pieniężnej. Zgodnie z polityką rezerw obowiązkowych bank centralny ustala różne poziomy rezerw dla poszczególnych rodzajów depozytów bankowych. Wynika to z terminów zapadalności depozytów i dotyczy ryzyka ich wycofania. Dlatego też wkłady awista mają wyższy poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych od wkładów terminowych, które mają bardziej odległy termin zapadalności.

Pozostałe czynniki wpływające na poziom wskaźnika to:

• charakter prawny podmiotu składającego depozyt (osoba prawna czy fizyczna)

• wysokość wkładu,

• miejsce zamieszkania deponenta.

Podstawowym celem działalności Narodowego Banku Polskiego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, czyli innymi słowy - niskiej inflacji. Nie mając bezpośredniego wpływu na ceny, jakie płacimy za różnorakie towary i usługi, NBP stara się oddziaływać na inflację pośrednio, poprzez kontrolę poziomu stóp procentowych, po jakich banki pożyczaj ą sobie »? nawzajem pieniądze. W tym celu wykorzystuje tzw. operacje otwartego rynku oraz stopy procentowe NBP, Ważną rolę pełni także system rezerw obowiązkowych. Banki komercyjne przyjmujące depozyty od ludności i przedsiębiorstw są zobowiązane do utrzymywania ich części, nazywanej rezerwą obowiązkową, na swych rachunkach w NBP. Ilość środków pieniężnych, które banki muszą utrzymywać w postaci rezerw obowiązkowych, jest proporcjonalna do ilości zebranych przez nich depozytów i określona przez stopę rezerw obowiązkowych. Jeśli na przykład bank posiada 200 tyś. zł depozytów, a stopa rezerw obowiązkowych wynosi 3,5%, to powinien on na rachunku rezerwy obowiązkowej utrzymywać 7 tyś. zł. A zatem nie może wykorzystać wszystkich zebranych przez siebie środków na udzielanie kredytów. Za utrzymywanie pieniędzy na rachunkach rezerwy obowiązkowej NBP płaci bankom odsetki, których wysokość jest zbliżona do oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym, czyli rynku, na którym i banki pożyczają sobie nawzajem pieniądze. W przypadku braku wymaganych środków na
rachunku rezerwy obowiązkowej bankom grożą wysokie kary pieniężne, w związku z czym
unikanie obowiązku utrzymania rezerw obowiązkowych się im nie opłaca.

System ten miał na celu poprawę bezpieczeństwa depozytów w bankach. Środki zgromadzone na rachunkach rezerw obowiązkowych były odkładane na wszelki wypadek, gdyby nagle wielu klientów banku zgłosiło się doń w celu wycofania depozytów. Banki nie trzymają wszystkich zebranych od deponentów pieniędzy w kasach, lecz pożyczają je w formie kredytów, dlatego może się zdarzyć, że nie zawsze są w stanie na żądanie zwrócić depozyt. Utrzymywanie rezerwy obowiązkowej miało na celu zmniejszenie szans zajścia takiej sytuacji. W przeszłości stopa rezerw obowiązkowych osiągała wartości rzędu 20-30%, co oznaczało, że banki były zobowiązywane do utrzymywania "na czarną godzinę" niemal trzeciej części swych depozytów. Obecnie stopy rezerw obowiązkowych są znacznie niższe 2-4%. Współcześnie rola systemu rezerw obowiązkowych uległa znacznej modyfikacji. Bardzo ważna stała się tzw. "zasada uśredniania", zgodnie z którą banki muszą utrzymywa wymagane środki rezerwowe nie codziennie, lecz średnio w ustalonym okresie. Dzięki temu możliwe jest np. opróżnienie konta dziś a utrzymanie na nim podwójnej ilości wymaganych środków jutro - wymogi rezerwowe nadal będą spełnione. Zasada uśredniania wydatnie ułatwia stabilizację stóp procentowych na rynku międzybankowym od kontraktów o najkrótszych okresach zapadalności. Jeśli z jakichś powodów dojdzie do tzw. zaburzenia płynności na rynku międzybankowym, np. w wyniku nagłego wzrostu popytu na gotówkę, wówczas niektóre banki mogłyby się znaleźć w sytuacji braku wolnych środków pieniężnych potrzebnych do uregulowania wszystkich zobowiązań. Będą one chciały pożyczyć potrzebne pieniądze. Jednak ponieważ popyt na rynku jest wyższy niż suma dostępnych wolnych środków we wszystkich bankach, cena pieniądza, czyli stopa procentowa, wzrośnie do poziomu stopy lombardowej NBP, po której jest on zawsze gotów pożyczać pieniądze dla banków. Stopa lombardowa jest wysoka i przewyższa zwykły poziom stóp procentowych na rynku międzybankowym, który jest zbliżony do stopy referencyjnej NBP. Dla banku, któremu zabrakło wolnych środków, konieczność pożyczania praktycznie po stopie lombardowej oznaczałaby ponoszenie dodatkowych kosztów. Z drugiej strony bank centralny, któremu zależy na utrzymaniu stóp rynkowych w pobliżu stopy referencyjnej, także nie byłby usatysfakcjonowany takim rozwojem sytuacji. Jednak możliwość utrzymania wymaganych rezerw obowiązkowych średnio w danym okresie rezerwowym otwiera furtkę pozwalającą uniknąć wzrostu stóp
procentowych. Banki, którym zabrakło środków, zamiast pożyczać, mogą je pobrać z utrzymywanych przez siebie rezerw. Jest to dla nich rozwiązanie znacznie tańsze. Jedynym kosztem jest konieczność utrzymania większej ilości środków w postaci rezerwy w następnych dniach, tak by średnia w całym okresie się zgadzała.

System rezerw obowiązkowych oraz stopy procentowe NBP uzupełniają się w ramach obecnie stosowanego przez bank zestawu instrumentów służącego do utrzymania stóp procentowych na pożądanym poziomie. Stopy lombardowa i depozytowa ustalaj ą przedział zmienności dla stóp procentowych na rynku międzybankowym, zaś system rezerw obowiązkowych z zasadą uśredniania przyczynia się do ograniczenia ich wahań. Dodatkowo prowadzone przez NBP operacje otwartego rynku powodują, że wartosci stóp na rynku są zbliżone do poziomu stopy referencyjnej.

Sieć bezpieczeństwa finansowego

Sieć bezpieczeństwa finansowego (ang. safety net) to instytucje i regulacje prawne działające na rzecz ochrony systemu finansowego przed destabilizacją.

Konsekwencje destabilizacji systemu finansowego to:

• zakłócenia w systemach płatności i rozliczeń

• utrata części (lub całości) oszczędności przez deponentów

• kryzys walutowy

Stabilność finansowa jest uznawana za atut, z którego korzystają wszyscy uczestnicy życia gospodarczego.

Ze względu na szczególną rolę banków w gospodarce, w praktyce sieć bezpieczeństwa finansowego odnosi się do systemu bankowego, który jest częścią systemu finansowego

Najważniejsze instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa finansowego:

• bank centralny (w Polsce - Narodowy Bank Polski www.nbp.pl)

• nadzór bankowy (Komisja Nadzoru Finansowego www.knf.gov.pl)

• system gwarantowania depozytów (Bankowy Fundusz Gwarancyjny www.bfg.pl)

Sieć bezpieczeństwa finansowego pełni dwie funkcje:

• profilaktyczną - zapobieganie destabilizacji systemu bankowego

• zarządzania kryzysowego

W różnych krajach istnieją różne rozwiązania, ale zazwyczaj:

• nadzór bankowy pełni funkcję profilaktyczną

• bank centralny pełni funkcję zarządzania kryzysowego

• system gwarantowania depozytów pełni obie funkcje

Jak działa system gwarantowanie depozytów ?

Funkcja profilaktyczna (zapobiegania) - samo jego istnienie zwiększa poczucie bezpieczeństwa wśród klientów banków i ogranicza ryzyko systemowe; w przypadku polskiego systemu gwarantowania - BFG może udzielać pomocy bankom przeżywającym kłopoty

Funkcja zarządzania kryzysowego - wypłata zgromadzonych przez deponentów środków w banku (w Polsce wysokość gwarancji wynosi równowartość w złotych 50 tys. euro.)

System bankowy

To całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość.

Elementy systemu bankowego:

• bank centralny

• banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne.

• banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe.

• kasy oszczędnościowe

• spółdzielczość kredytowa

System bankowy pełni następujące funkcje:

• emisyjną i regulacyjną - pełni ją bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,

• depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,

• rozliczeniową - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),

• alokacyjną - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

• finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

• stymulacyjną - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

System bankowy na świecie można podzielić na dwa modele:

• model anglosaski - który opiera się na rynkach finansowych, które są głównym źródłem pozyskiwania środków pieniężnych, które są następnie przeznaczane na dalszy rozwój podmiotów gospodarczych. W tym modelu podstawowe znaczenie maja banki inwestycyjne, zajmujące się wszelkiego rodzaju usługami finansowymi, wykraczającymi poza tradycyjna działalność depozytową. Rola banków komercyjnych sprowadza się natomiast do bieżącej obsługi operacyjnej podmiotów gospodarczych.

• model niemiecko-japoński - zakładający, że system bankowy pełni główna funkcję w sektorze finansowym. W tym systemie główna rolę odgrywają banki uniwersalne (realizują wszystkie rodzaje operacji bankowych)

System bankowy w Polsce

Podstawowymi elementami systemu bankowego w Polsce są:

• Narodowy Bank Polski, będącym bankiem centralnym,

• Komisja Nadzoru Finansowego,

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny,

• sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze.

W 1989r. władze państwa polskiego postanowiły całkowicie przebudować system bankowy w Polsce, co miało nastąpić w kilku etapach:

1. powstanie nowego systemu prawnego: ustawa o NBP, oraz ustawa Prawo bankowe;

2. wyodrębnienie z NBP kas oszczędności i banków komercyjnych;

3. sprowadzenie roli NBP do roli banku centralnego;

4. powstanie nowych banków komercyjnych w ramach pobudzania konkurencyjności.

W związku z I etapem reformy w dniu 31.01.1989r. weszła w życie ustawa Prawo bankowe, które:

• zobowiązywała banki do utrzymywania płynności płatniczej,

• wprowadzała rozwiązania służące zapewnieniu bezpieczeństwa środków pieniężnych powierzonych bankom przez klientów

Do rozwiązań tych można zaliczyć:

• zapobieganie nadmiernej koncentracji kredytów,

• zapobieganiu nadmiernym inwestycjom kapitałowym,

• nadzór nad działalnością banków, który został usytuowany w banku centralnym, jako Główny Inspektorat Nadzoru Bankowego,

• ustalenie zasad dotyczących uzdrawiania banków, ich likwidacji i ogłaszania upadłości.

Nowe prawo bankowe odstąpiło od podziału jednostek prowadzących działalność gospodarczą na jednostki gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej. Osoby prawne i fizyczne otrzymały prawo swobodnego wyboru banku, z którego usług chciałyby korzystać.

W tym samym dniu weszła w życie ustawa o NBP, zgodnie z którą NBP jest:

• centralnym bankiem państwa,

• bankiem emisyjnym,

• bankiem prowadzącym działalność umacniającą pieniądz polski,

• bankiem współdziałającym w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa,

• bankiem prowadzącym działalność kredytowa dla innych banków (kredyty refinansowy),

• bankiem prowadzącym rachunki innych banków, budżetu i jednostek budżetowych,

• bankiem gromadzącym rezerwy obowiązkowe,

• wykonuje nadzór nad działalnością bankową.

W wyniku II etapu wyodrębniono z NBP:

• w dniu 01.01.1988r. kasy oszczędności i utworzono odrębny bank - PKO,

• w dniu 01.02.1989r. ( na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 11.04.1988r ) zostało powołanych IX banków państwowych:

1. Bank Gdański w Gdańsku,

2. Bank Śląski w Katowicach,

3. Bank Przemysłowo-Handlowy w Katowicach,

4. Bank Depozytowo- Kredytowy w Lublinie.

5. Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi,

6. Wielkopolski Bank Kredytowy w poznaniu,

7. Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie,

8. Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie,

9. Bank Zachodni we Wrocławiu.

Banki te stały się samodzielnymi i samofinansującymi się jednostkami organizacyjnymi. Miały prowadzić działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych, udzielaniu kredytów i pożyczek pieniężnych oraz przeprowadzaniu rozliczeń pieniężnych.

Każdy z wymienionych banków posiadał swobodę w zakresie:

• decydowania o przedmiocie i zakresie swojego działania i oferowania usług bankowych,

• zawierania umów z klientami - ustalanie wysokości oprocentowania lokat i kredytów.

Zmiany w systemie bankowym po 1989 roku wynikają z urynkowienia gospodarki polskiej oraz z reformą prowadzenia polityki pieniężno-kredytowej przez banki. Każdy z tych banków przejął obowiązki części oddziałów NBP. Jednak pomimo wydzielenia IX banków NBP nadal zajmował się pewnymi operacjami komercyjnymi w zakresie obrotu dewizowego, co było sprzeczne z założeniami reformy.

Ostatecznie w 1994 roku powołano Polski Bank Inwestycyjny, który przejął ostatnie funkcje banku komercyjnego od NBP. Struktura polskiego systemu bankowego stała się przez to bardziej przejrzysta.

W czasie III etapu reformy przebudowano działalność NBP jako banku centralnego co oznacza:

• współdziałanie przy opracowywaniu rozwiązań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i kształtowaniu systemu funkcjonowania gospodarki narodowej,

• udzielanie kredytów refinansowych innym bankom,

• organizowanie i realizowanie rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych,

• administrowanie państwową rezerwą dewizową,

• sprawowanie funkcji nadzoru bankowego nad instytucjami bankowymi na podstawie rocznych bilansów, miesięcznych sprawozdań i bieżących meldunków,

• kształtowanie polityki kursowej i jej bieżącej realizacji,

• emisję znaków pieniężnych i organizowanie obrotu gotówkowego,

• organizowanie i przeprowadzanie rozrachunków międzybankowych,

• reprezentowanie interesów Polski w międzynarodowych instytucjach bankowych.

Obowiązkową rezerwą zostały natychmiast objęte wszystkie środki pieniężne aktualnie znajdujące się w banku, przy czym stopa rezerwy nie mogła być wyższa niż 30% sumy wszystkich tych środków. Ustawa nie przewidywała natomiast oprocentowania środków odprowadzonych na rachunek rezerw obowiązkowych.

Wraz z IV etapem reformy nastąpiłam możliwość powstania nowych banków przy liberalnych zasadach tworzenia ich:

• niewielki kapitał zakładowy,

• własne pomieszczenia,

• projekt statutu,

• plan działania.

Wprowadziło to zasadę konkurencyjności oraz odejście od podziałów terytorialnych i branżowych.

Pozycja i zadania systemu bankowego w Polsce przed rokiem 1989 określone były przez charakter ustroju gospodarczego oraz wprowadzoną przez organa władzy politykę gospodarczą. Była to gospodarka centralnie zarządzana, o wysokim stopniu dyspozycyjności wszystkich instytucji wobec władz naczelnych. Można również powiedzieć, cytując W. Wilczyńskim, że była to gospodarka rzeczowa, w której pieniądz, traktowany instrumentalnie, nie pełnił samoistnej funkcji kryteryjnej. Oznaczało to, że wybór ekonomiczny, podejmowane decyzje w minimalnym zakresie były uwarunkowane rachunkiem pieniężnym. Pieniądz był, i to w ograniczonym stopniu instrumentem realizacji wcześniej podjętych decyzji rzeczowych. Mimo to w latach 80-tych nastąpiło w pewnej mierze urynkowienie gospodarki - istota systemu ekonomicznego pozostała niezmieniona.
W tym też okresie centralistyczny system gospodarki znajdował obicie w pozycji, charakterze i funkcjach NBP i innych ówczesnych banków. NBP jako „monobanku” cechowało:

• służebna obsługa pieniężna rzeczowych procesów gospodarczych bez możliwości dyskutowania na temat wysokości i celowości wypłat;

• brak posiadania jakiegoś bardziej znaczącego wpływu na politykę budżetową państwa

• finansowanie budżetu bezprocentowym kredytem.

W tej sytuacji NBP nie wykonywał czynności typowych dla banków centralnych w gospodarce rynkowej. Nie istniała ogólna stopa procentowa wyrażająca ogólne warunki kredytowania przez bank centralny, tak jak w późniejszych lub obecnych czasach. Nie było również normalnego oddziaływania na podmioty gospodarcze. Niewymienialność pieniądza izolowała NBP od gospodarki światowej, a tym samym od świata.
Istniejące oprócz NBP inne banki, takie jak: Bank Gospodarki Żywnościowej czy Bank Handlowy w Warszawie S.A., nie odgrywały żadnej samodzielnej roli w gospodarce państwa. Pewnym stopniem samodzielności (przy podległości wobec BGŻ) cieszyły się natomiast banki spółdzielcze. Banków prywatnych, mimo że niektóre z wymienionych wyżej banków były formalnie spółkami akcyjnymi, w praktyce nie było. Nie dopuszczano również do działalności banków zagranicznych na terytorium naszego kraju. Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym przyjętej przez Sejm w lutym 1982 r. Ustawa stworzyła możliwość wykorzystania aparatu bankowego jako ważnego ogniwa wpływającego w sposób aktywny na kształtowanie i realizację polityki gospodarczej państwa oraz równowagi gospodarczej.
Ustawa o prawie bankowym prowadzała również nową instytucję - Radę Banków, powołaną w celu zapewnienia spójności działania całego systemu bankowego w Polsce. Był to organ rozpatrujący wszystkie podstawowe sprawy związane z polityką pieniężno-kredytową oraz organizacją systemu bankowego.
Następne zmiany sytuacji na tym polu umożliwiły nowe ustawy z 1989 r.: Prawo bankowe i Ustawa o Narodowym Banku Polskim, którego cele są wymienione powyżej.

Ewolucja systemu bankowego po roku 1989

Z dniem 1 stycznia 1990 r. rozpoczęło się wcielanie w życie „Rządowego programu stabilizacji gospodarczej”, co oznaczało:

• powrót do gospodarki pieniężnej (opanowanie hiperinflacji, dewaluacja, wewnętrzna wymienialność, odejście do traktowania pieniądza),

• uruchomienie mechanizmu rynkowego (liberalizacja cen i zahamowanie inflacjogennego wzrostu płac, przywrócenia równowagi rynkowej, odejścia do centralnego, nierynkowego podejmowania decyzji itp.),

• mikroekonomizację gospodarki i rozpoczęcia jej prywatyzacji

Przełom ustrojowy w gospodarce oznaczał całkowitą zmianę pozycji i roli banków. Z dnia na dzień banki stały się kluczowymi instytucjami i ogniwami funkcjonowania gospodarki w państwie. Przejęcie nowych funkcji napotkało od razu wiele barier zarówno w postaci złej sytuacji finansowej, jak i nawyków odziedziczonych po poprzednim systemie, nie doceniającym racjonalnej gospodarki pieniężnej. Wystąpiła też poważna bariera infrastrukturalna, braki wyposażenia itp. Mimo to w szybkim tempie nastąpiło przekształcenie się banków z niesamodzielnych jednostek wykonawczych w organizacje podejmujące suwerenne decyzje.

Narodowy Bank Polski zyskał znaczny stopień autonomii w polityce pieniężno - kredytowej. Wśród zadań NBP nadrzędne miejsce zajęło umocnienie pieniądza polskiego oraz wspieranie polityki gospodarczej państwa. w porównaniu do polityk gospodarczych świata. Wprowadzone zostały rynkowe zasady kredytowania budżetu państwa. NBP starał się również odejść od stosowania ujemnej realnej stopy procentowej. W regulowaniu podaży pieniądza NBP połączył metody rynkowe z nierynkowymi. Finansowanie deficytu budżetowego zostało ograniczone do ściśle określonych kwot. NBP przestał również być bankiem bezpośrednio obsługującym przedsiębiorstwa i indywidualnych klientów.

Wyodrębnione z NBP banki komercyjne, państwowe o ogólnokrajowym zasięgu działania przejęły obsługę przedsiębiorstw państwowych, często silnie zadłużonych. Wysoki odsetek tzw. złych kredytów w niektórych bankach wymagał od początku ich dokapitalizowania poważnymi sumami w formie restrukturyzacyjnych obligacji Skarbu Państwa. Banki te zostały przeznaczone do prywatyzacji, której warunkiem jest jednak uprzednie pozbycie się złych długów. Państwowe banki komercyjne były początkowo dość liberalne w udzielaniu kredytów. Występowały też przejawy poczucia nadrzędności, świadomości przewagi, uprzywilejowanej sytuacji w porównaniu z innymi bankami. Z drugiej strony obarczono je zadaniami prowadzącymi do pogorszenia ich płynności. Dla zapewnienia im niezbędnego współczynnika wypłacalności (8%) konieczne było zaciągnięcie kredytów zagranicznych. Poprawiły one doraźnie ich sytuację, ale problem złych kredytów pozostał, zwłaszcza że ciągle występują przejawy presji w kierunku przyznawania przedsiębiorstwom państwowym kredytów o niedostatecznym prawdopodobieństwie zwrotu i przez długi czas nie malał.

Nowym elementem systemu bankowego w Polsce, będący rezultatem przejścia do gospodarki rynkowej, stały się banki prywatne. W krótkim czasie, dzięki niskiemu progowi wielkości kapitału założycielskiego, powstało ich około osiemdziesięciu. Była to grupa silne zróżnicowana, zarówno co do genezy, wielkości, profilu działalności, jak i co do jakości gestii. Niestety nie brakowało wśród nich instytucji nieuczciwie wykorzystujących ewolucję systemu bankowego dla swoich potrzeb, co osłabiało i tak już słaby system bankowy.
W stosunkowo krótkim czasie większość banków dostosowała się funkcjonalnie do wymagań gospodarki rynkowej. W znacznej mierze nadrobiono braki infrastrukturalne.

Do ważniejszych wydarzeń tamtego okresu należy przede wszystkim zaliczyć przeprowadzoną denominację złotego. Została ona uchwalona ustawą z dnia 7.07.1994. Od 1.01.1995 roku wprowadzono do obiegu nowe banknoty i monety opiewające na złote i zapomniane już grosze. Nowy złoty przyjął wartość 10 000 starych złotych, które przestały być środkiem płatniczym po dwóch latach od rozpoczęcia wymiany. Kurs złotego od połowy maja 1995 roku zaczął kształtować się na rynku walutowym. Z kolei 1.06.1995 roku złoty stał się walutą wymienialną według standardu Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Nadzór bankowy w Polsce

W Polsce, na mocy ustawy z 1989 r. zadanie sprawowania nadzoru bankowego powierzono Narodowemu Bankowi Polskiemu (NBP), a w zasadzie prezesowi NBP. W dniu 6 maja 1989 r. w strukturach banku centralnego został powołany Departament Nadzoru Bankowego. Następnie ustawa z 1997 r. przekazała funkcję sprawowania nadzoru organowi kolegialnemu, tj. Komisji Nadzoru Bankowego (KNB). Decyzję i zadania określone przez Komisję są wykonywane przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB).

Celem nadzoru bankowego w Polsce jest zapewnienie:

• bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

• zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe ustawy o NBP, ze statutem i z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

NBP prowadzi politykę rezerw obowiązkowych państwa, kształtował politykę stopy procentowej - obecnie kształtowaniem się stopy procentowej zajmuje się Rada Polityki Pieniężnej.

W ramach funkcjonującego systemu bankowego możemy wyróżnić następujące rodzaje banków:

• banki komercyjne,

• banki rozwojowe,

• spółdzielcze,

• oszczędnościowe

• banki specjalne.

Banki komercyjne - zajmują się głównie przyjmowaniem depozytów, oraz udzielaniem kredytów oraz wykonywaniem wszelkiego rodzaju operacji rozliczeniowych. Celem działania banku komercyjnego jest zaspokojenie wszelkich potrzeb jednostkom prowadzącym działalność gospodarczą, jak i klientom indywidualnym w zakresie usług bankowych.

Banki rozwojowe, czyli inwestycyjne - zajmują się całą gamą usług związanych z zarządzaniem finansowym i doradztwem. Gromadzą, więc one środki mające charakter długoterminowy, emitują papiery wartościowe oraz przyjmują lokaty. Mogą również uczestniczyć w rynkach surowcowych, organizować syndykaty finansowe, nadawać płynność rynkom kapitałowym, sprzedawać pożyczki i kapitałowe, ubezpieczenia.

Banki spółdzielcze - ze względu na charakter i zakres usług traktowane są często jako banki komercyjne. Ich działalność ma również charakter uniwersalny, polegający na świadczeniu różnego rodzaju usługi finansowych dla różnych grup klientów. Funkcjonują one przede wszystkim na terenie obszarów wiejskich

Banki oszczędnościowe - są to banki świadczące usługi depozytowo-kredytowe (w tym kredyty dla ludności) realizowane poprzez uzyskiwanie indywidualnych oszczędności drobnych wytwórców, gospodarstw domowych oraz samorządów terytorialnych. Banki specjalne - charakteryzują się tym, że oferta ich ma specjalny charakter odnoszący się do zakresu i formy działania, albo do rodzaju klienteli. Źródłem pozyskiwanych środków finansowych, przeznaczonych przede wszystkim na finansowanie inwestycji, są depozyty składane przez klientów, a także emisja i sprzedaż własnych obligacji. Banki te specjalizuj ą się przede wszystkim w gromadzeniu powszechnych oszczędności, w finansowaniu średnio i długookresowych potrzeb przedsiębiorstw, projektów inwestycyjnych, programów restrukturyzacyjnych np. Polski Bank Rozwoju S.A. w Warszawie, Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A. w Warszawie, Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego S.A. w Warszawie, banki obsługujące handel zagraniczny(również poszczególne jego obszary wydzielone przedmiotowo).

System Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych

Bank państwowy z prywatnymi podwykonawcami, nazywany także Rezerwą Federalną lub FEDem (z ang. Federal Reserve) jest bankiem centralnym Stanów Zjednoczonych. Powstał na mocy Ustawy o rezerwach federalnych z 1913 roku.

System składa się z centralnej Rady Gubernatorów w Waszyngtonie i dwunastu regionalnych Banków Rezerwy Federalnej rozmieszczonych w głównych miastach kraju. Obecnie stanowisko Przewodniczącego Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej zajmuje Ben Bernanke, który 1 lutego 2006 zastąpił Alana Greenspana (pełniącego funkcję przez 18 lat).

Pierwszymi instytucjami mającymi zadania banku centralnego były First Bank of United States działający w latach 1791-1811 i Second Bank of the United States (1816-1836). Różniły się w wielu miejscach od dzisiejszych banków centralnych (np. były w rękach prywatnych). W latach Ery Wolnej Bankowości (1837-1862) formalnie nie było banku centralnego, a banki działały na podstawie regulacji stanowych (np. wydawały różne banknoty, miały niejednolite wymagania co do rezerw itd). Brak nadzoru powodował bankructwo połowy banków, a średni czas ich funkcjonowania wynosił pięć lat. W 1863 roku ustanowiono system banków krajowych (także prywatnych), ujednolicono pieniądz i wprowadzono nadzór nad tymi bankami. W 1913 roku po panikach bankowych (run na banki), które mocno nadwyrężyły system wprowadzono ustawę tworzącą Rezerwę Federalną. Ustawa została podpisana 23 grudnia 1913 przez prezydenta Woodrowa Wilsona.

Zadania Rezerwy Federalnej to:

• Nadzór nad bankami

• Prowadzenie polityki pieniężnej

• Utrzymanie silnego systemu płatniczego

• Kontrola nad ilością gotówki produkowanej tzw. fiat money i niszczonej

• Badania ekonomiczne

• Edukacja ekonomiczna

Wszystkie uzyskane zyski są w pierwszej kolejności przeznaczane na wypłatę 6% rocznych dywidend dla banków członkowskich; pozostała kwota zostaje przekazana Departamentowi Skarbu USA. Dla przykładu, w 2007 roku Departament Skarbu dostał powyżej 97% uzyskanego zysku.

---