Tożsamość pedagogiki

Ścieranie się różnorodnych nurtów i koncepcji w Europie. Po ideałach oświeceniowych następuje „przyspieszenie”. W pedagogice i jej rozwoju, zaczęto myśleć o większych nakładach na naukę.

Przyspieszenie nauk spowodowało rozwój gospodarczy. W XIX w. powstają seminaria nauczycielskie. Literatura zaczyna mieć charakter dydaktyczny. Rozwija się psychologia i socjologia.

• XX w. - „stulecie dziecka”

- koedukacja

- początki wychowania fizycznego

- pierwsze wyjazdy kolonijne

- liga narodów

- nauka poprzez pracę

W okresie wojen światowych powstaje egzystencjalizm. Od jednostki zależy jej własne życie i sens egzystencji.

Powstaje postmodernizm - podważanie prawd.

* Każdy z tych nurtów zastanawiał się jak wychować człowieka.

Różnorodność wiedzy pedagogicznej:

- wiedza potoczna

- wiedza naukowa

- wiedza religijna

- wiedza publicystyczna

- wiedza filozoficzna

- wiedza zaczerpnięta z kultury i sztuki

- wiedza mityczna

• wiedza potoczna

- przekazywana językiem prostym z pokolenia na pokolenie

• przysłowia edukacyjne

„Lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim znaleźć.”

• dowcipy edukacyjne

• aforyzmy edukacyjne

„Kto nic nie wie, mysi we wszystko uwierzyć.”

• pamiętniki

• rady

- zdobywana poprzez doświadczenie

- łatwość języka potocznego sprawia, że każdy może wypowiadać się w kwestiach pedagogiki

• wiedza naukowa

- empiryczna - wiedza zdobywana na podstawie badań

- teoretyczna - teorie, koncepcje, przemyślenia

• wiedza religijna

- każda religia ma swój sposób wychowywania

- założenia religii są stałe

• przypowieści

• przykazania

• wiedza publicystyczna

- zwracanie uwagi na problemy wychowawcze, pomoc w rozwiązywaniu ich

- udostępniona dla dużej grupy odbiorców

- nagłośnienie problemów

- język prosty, docierający do każdego

• wiedza filozoficzna

• „kim jest człowiek?”

• wiedza z zaczerpnięta z kultury i sztuki

- odzwierciedla życie/rzeczywistość

• freski (przemawiające do ludzi jak książka)

• wiedza mityczna

- zdarzenia mityczne odnoszą się do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości

• bohaterowie homeryccy na pytanie: „czyje to dziecko?” odpowiadali: „ojca”

• w późniejszych greckich czasach, dziecko było własnością państwa

• mit dionizyjski - pajdokracja (paidós - dziecko, kratós - władza) = „rządy dzieci”

• mit o Demeter - miłość macierzyńska = mocna, silna

WYCHOWANIE - wszechstronny rozwój osobowości; harmonijnie wpływa na rozwój każdej ze sfer centralnego systemu integracji.

W pedagogice pojawia się często pojęcie osobowości.

OSOBOWOŚĆ - centralny system integracji i regulacji. Stosujemy ją z połączeniami mózgowymi (centrum) poprzez integrację (łączenie). Tak jak zintegrujemy (połączymy) wiedzę, tak wyglądają nasze stosunki z otoczeniem.

SFERY OSOBOSOŚCI:

- sfera „ja” (informacje dotyczące nas samych, zdobyta wiedza o sobie samym)

- sfera wartości (wartości, w które dziecko zostaje przez nas wyposażone)

- sfera popędowo-emocjonalna (zaspokajanie swoich popędów = przyjemności)

- sfera operacyjno-poznawcza (wnioskowanie, sposób logicznego myślenia; im człowiek więcej poznaje, tym więcej wie)

U dziecka harmonia lub brak harmonii pomiędzy sferami zauważalna jest poprzez zachowanie.

POSTAWY LUDZKIE

POSTAWA - jest łącznikiem, ma swoje źródło w osobowości i wpływa na zachowanie. Każda postawa różni się pod względem natężenia i kierunku. Przedmiotem postawy może być wszystko (przedmiot, myśli, zjawiska istniejące i nieistniejące, czynności, ludzie).

• z punktu widzenia wychowawcy:

- postawy negatywne

- postawy pozytywne

• z punktu widzenia dziecka

- postawy pozytywne

Skład postawy:

• komponent poznawczy - wiedza o przedmiocie postawy (każda postawa ma swoją rzecz w kierunku której jest kierowana)

- wiedza prawdziwa

- wiedza fałszywa - wiedza pełna

- wiedza ogólna - wiedza fragmentaryczna

- wiedza szczegółowa

• komponent emocjonalno-oceniający - emocje i oceny względem przedmiotu postawy

oceny = werbalizacja emocji

• oceny właściwe

• oceny instrumentalne

- świadome

- nieświadome

• komponent behawioralny - zachowanie (program zachowań) względem przedmiotu zachowań

POSTAWA PEŁNA: (np. hobbisty)

1. komponent poznawczy

2. komponent emocjonalno-oceniający

3. komponent behawioralny

POSTAWA POZNAWCZA: (np. wobec faktów historycznych)

1. komponent poznawczy

2. komponent emocjonalno-oceniający

3. komponent behawioralny

POSTAWA BEHAWIORALNA:

1. komponent poznawczy

2. komponent emocjonalno-oceniający

3. komponent behawioralny

ASOCJACJA AFEKTYWNA:

1. komponent poznawszy

2. komponent emocjonalno-oceniający

3. komponent behawioralny

!!! komponent emocjonalno-oceniający buduje postawę !!!

ZMIANA POSTAW

najłatwiej zmienić postawy:

- o tym samym znaku (a)

- o niskim natężeniu (b)

Najtrudniej zmienić postawy

- o przeciwnych znakach i o dużym natężeniu („ze skrajności w skrajność”);

zmiana o 180° (c)

POSTAWY RODZICIELSKIE

1. właściwe

- postawa akceptacji dziecka

- postawa współdziałania z dzieckiem

- postawa dawania dziecku rozumnej swobody

- postawa uznania praw dziecka

2. niewłaściwe

- postawa odrzucenia dziecka

- postawa unikania kontaktu z dzieckiem

- postawa nadmiernej ochrony

- postawa nadmiernych wymagań

POSTAWA - stała tendencja do zachowania się w określony sposób

FORMY ZABURZEŃ KONTAKTU Z DZIEĆMI

• ULEGŁOŚĆ (między postawą unikania, a postawą nadmiernie chroniącą)

• DOMINACJA (między postawą odrzucenia, a postawą nadmiernych wymagań)

• NADMIERNY DYSTANS (może wynikać z postawy unikającej i może być związany z postawą odrzucenia)

• NADMIERNA KONCENTRACJA (może wynikać z postawy nadmiernej ochrony i może być związana z postawą nadmiernych wymagań)

RODZINA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

Rodzina ma podstawowe znaczenie dla dziecka. Jest jego środowiskiem pierwotnym, silnie wpływającym na jego rozwój. Każdy z nas należy do rodziny macierzystej oraz do tej, którą sam stworzy.

FUNKCJE RODZINY

Możemy je analizować:

• w skali MAKRO (zadanie rodziny na rzecz społeczeństwa)

• w skali MIKRO (zadanie rodziny na rzecz własnych członków)

• FUNKCJA PROKREACYJNA

• w skali MAKRO dostarcza członków społeczeństwu

• w skali MIKRO dotyczy macierzyństwa

• FUNKCJA PRODUKCYJNA

• w skali MAKRO dostarcza pracowników, wzmaga siły twórcze i wytwórcze

• w skali MIKRO zaspokaja potrzeby ekonomiczne i bytowe rodziny

• FUNKCJA USŁUGOWO-OPIEKUŃCZA

• w skali MAKRO zapewnia wszystkim codzienne usługi

• w skali MIKRO zaspokaja potrzeby dawania i dostawania opieki

Dwie ostatnie funkcje mają takie same zadania w skali makro i mikro. Różnią się tylko stopniem emocjonalnego ich realizowania.

• FUNKCJA SOCJALIZUJĄCA

• nauka języka ojczystego

• wprowadzenie we wzory zachowań, obyczajów, moralnych wartości

• FUNKCJA PSYCHOHIGIENICZNA

• Zapewnienie poczucia stabilizacji, bezpieczeństwa i równowagi emocjonalnej

Na podstawie realizacji tych funkcji możemy mówić o dysfunkcjonalności rodziny. Trzeba ja opisać poprzez własne doświadczenie. Nie ma wyraźnej normy realizacji funkcji.

FAZY ŻYCIA RODZINY

Na fazy życia rodziny można nałożyć okresy życia poszczególnych członków rodziny oraz etapy wychowania dziecka.

Fazy rodzicielskie są jednakowe dla każdej rodziny. Pozostałe są indywidualne.

Przejście rodziny z jednej fazy do drugiej może powodować powstanie konfliktów.

• FAZA MAŁŻEŃSKA PIERWOTNA

- okres w życiu rodziny, którym nie ma dziecka

- rodzina przygotowuje się i tworzy pewien typ rodziny, w której dziecko będzie się wychowywać

- najważniejsza jest miłość, która powoduje, że wszystkie problemy mogą zostać rozwiązane

- trzy etapy dojrzałości małżonków

• biologiczna: zdolność do podjęcia współżycia i posiadania potomka

• społeczna: dojrzałość do nawiązania relacji z drugą osobą, podjęcia pracy itp.

• emocjonalna: dojrzałość do kochania drugiej osoby, a nie siebie, realistyczne spojrzenie na partnera

- nowe role: męża, żony, synowej, zięcia, matki, ojca

- każde z małżonków wnosi własną wizję tych ról

Fazy rodzicielskie

• dużo czasu należy poświęcać dzieciom, jednak lata młodości to okres zdobywania kariery zawodowej - wiek służący wychowaniom dzieci trzeba pogodzić z samorealizacją zawodową, towarzyską, społeczną

• jest to intensywny okres w życiu

• należy pamiętać by podtrzymywać relację między żoną, a mężem, nie należy skupiać się jedynie na sobie i wychowywaniu dzieci, ponieważ może się okazać, iż mężczyzna nie jest dla nas stworzony

Kobieta Mężczyzna

25 lat 28 lat

46lat 49lat

• FAZA RODZICIELSKA OKRESU PRZEDSZKOLNEGO

- ważne jest, aby miał kto zająć się dzieckiem

- trójkąt emocjonalny

• bliskość matki i dziecka może spowodować, że mężczyzna może poczuć się odrzucony

• jeżeli kobieta i mężczyzna są blisko siebie cały czas, mężczyzna bez problemu przyjmie rolę żony jako matki

• FAZA RODZICIELSKA OKRESU SZKOLNEGO

• FAZA RODZICIELSKA OKRESY DOJRZEWANIA

• FAZA MAŁŻEŃSKA WTÓRNA (syndrom pustego gniazda) !KRYZYS!

- może się okazać, iż nie ma niczego innego od dzieci co łączy nas z mężem

- należy podtrzymywać relacje z partnerem (żoną, mężem)

- kiedy nastąpi oddalenie małżonków, osoby takie bardzo często zaczynają wchodzić w życie dzieci lub nieświadomie wprowadzają partnera w chorobę - jedna z osób dominuje we wspólnym życiu

- zmniejsza się ilość ról towarzyskich, społecznych, zawodowych

• FAZA MAŁŻEŃSKA EMERYCKA

- bardzo ważne jest wejście w kontakty z rodziną

- relacja między rodzicami, a dziećmi jest bardziej dojrzała

- potrzeba opieki nad rodzicami

ETAPY WYCHOWANIA

Podkreślają w jaki sposób rodzice mogą spożytkować rozwój dziecka w określonym wieku

I ETAP - DZIECINNEGO POKOJU (do około 3r.ż.)

• najważniejsza jest bliskość rodziców - stałe miejsce dziecka tzw. „pokój dziecinny”

• wszyscy są blisko siebie

• oaza bezpieczeństwa dla dziecka

• podkreśla atmosferę bliskości

II ETAP - ETAP KOZIOŁKA (3 - 6r.ż.)

• w tym okresie kładzie się nacisk na rozwój ruchowy

• rozpoczyna się okres wychodzenia z dzieckiem na spacery itp.

• pozwolić, by dziecko było ciągle w ruchu

III ETAP - ETAP SZKOLNY (7 - 12r.ż.)

• dominacja rozwoju struktur poznawczych dziecka

• szybka nauka dziecka, zapamiętywanie

• dziecko w tym etapie jest grzeczne, jednakże nie jest to czas odpoczynku rodziców od wychowania

• w tym wieku dziecko jest bardzo chłonne

IV ETAP - ETAP DOJRZEWANIA/DORASTANIA (12 - 16r.ż.)

• związany z dojrzewaniem biologicznym

• dzieci są bardzo krytyczne głównie w stosunku do siebie, w wyniku czego mogą być krytyczne i wybuchowe w stosunku do siebie

• dziewczynki łatwo akceptują płeć swojego ojca, ich stosunek do niego jest bardzo pozytywny, kokietują go; natomiast ich stosunki z matką głównie skłaniają się do konfliktów, są krytyczne dla matki

• chłopcy bezkrytycznie akceptują matkę, zapamiętują sobie jej wizerunek jako wizerunek idealnej dla nie jego partnerki życiowej; ojciec musi zaimponować synowi w każdej dziedzinie, jeżeli takiego wzoru męskości nie ma (rodziny patologiczne), syn może przyjąć postawy osoby silniejszej w rodzinie (postawa matki)

• dzieci ciężko akceptują swoje przemiany biologiczne

• można pracować z dzieckiem i podnosić jego samoocenę

V ETAP - ETAP MŁODZIEŃCZY (16 - 21r.ż.)

• charakteryzuje się silną idealizacją życia/świata

• problem wychowawczy dla rodziców, ponieważ dzieci podejmują decyzję pod wpływem idei

• podejmowanie rozmów z dzieckiem (z granic psychologii/filozofii)

METODY WYCHOWANIA (wg Konarzewskiego)

1. indywidualne

- nagrody / nagradzanie

- kary / karanie

- modelowanie

- perswazja

- metody zadaniowe

2. grupowe

- modyfikacja odniesienia porównawczego

- modyfikacja nacisku grupowego

- modyfikacja stanowienia norm i ról grupowych

- modyfikacja kultury grupy

NAGRODY / NAGRADZANIE

dostarczenie czynnika atrakcyjnego, bądź odebranie czynnika awersyjnego w celu wywołania, utrwalenia lub zintensyfikowania pożądanej czynności

• pierwotnie atrakcyjne - związane z zaspokojeniem

• pierwotnie awersyjne - blokada podstawowych potrzeb biologicznych

• wtórnie atrakcyjne - potrzeby wyuczone

• wtórnie awersyjne

Nagradzanie musi być sporadyczne = co N-tą czynność!

W skuteczności nagrody ważna jest więź emocjonalna nagradzającego z nagradzanym.

+ nagrody słowne: „jestem z Ciebie dumna…”

KARY / KARANIE

dostarczanie czynnika awersyjnego bądź odebranie czynnika atrakcyjnego w celu wyhamowania niepożądanej czynności lub intensyfikacji pożądanej

W skuteczności kary ważna jest więź emocjonalna pomiędzy karającym, a karanym.

Karanie musi być stosowane każdorazowo po niepożądanej czynności!

Rzadko kara wymazuje niepożądane czynności, czynność ta jest jedynie wyhamowana.

KARY + NAGRODY

elementy kary występują w nagradzaniu

MODELOWANIE

podawanie przez wychowawcę za pomocą modela gotowych wzorów zachowania obserwacja + naśladownictwo

naśladownictwo:

1. wymiar istotności

polega na umiejętności odróżniania elementów istotnych dla naśladowanej czynności od elementów mniej istotnych

2. wymiar odroczenia

polega na tym, że w sprzyjających okolicznościach jesteśmy w stanie odtworzyć i naśladować czynność obserwowaną „x” czasu temu (*TYLKO u człowieka!)

3 podstawowe obszary modelowania:

- model

- sytuacja modelowana

- naśladowca/obserwator

Cechy modela:

- więź emocjonalna

- wyższy statut społeczny

- skuteczność adaptacyjna modela

- podobieństwo do obserwatora

a) obiektywne

b) subiektywne

Perswazja- metoda bazująca na słowie (trudna, ale trwała)

-rzadko wykorzystywana w poprawny sposób

- trafnie zastosowana jest bardzo skuteczna

- odwołuje się do nauki o języku

- język którym się posługujemy musi być zrozumiały dla dziecka

Metafory- mimo że są dosłowne są mniej bolesne dla dziecka

Każde słowo ma desygnat(wskazuje na dane słowo) słowa mogą być różnie zrozumiane, każdy podkłada swój desygnat (np. każdy inaczej definiuje szczęście)

Funkcje języka:

-musi być zrozumiały

- rodzic, wychowawca może sterować wypowiedzią dziecka (zadając pytania, wyłapując słowa)

- słowa od osoby „znaczącej” zapamiętuje się na dłużej (każda rozmowa musi być przemyślana, budująca wychowanka oraz nastawiać na rozwój)

Metoda zadaniowa

- bazuje na aktywności dziecka

- o wielu rzeczach można się dowiedzieć i nauczyć się ich pod wpływem doświadczeń

- zadania aktywne dla dziecka, niezbyt trudne (muszą jednak czegos wymagać od dziecka, ma być wyzwaniem, nie może być też zadanie wymuszane, bo jest traktowane jako kara)

Zadania mają cel (ze względu na co podejmuje się zadanie) oraz funkcję (ze względu na co zadanie się wprowadza)

Cel i funkcje powinny być takie same, jeśli są inne jest to manipulacja.

3 typy zadań:

Maja zmienić naszą wiedzę

Usprawniające naszą adaptacje

Ma na celu zmianę postaw

Wykorzystuje się rozróżnienie na cel i funkcje ( prowokacja przez zadania do zdobycia wiedzy), wymyśla się atrakcyjne zadania np. jeśli są w szkole grupy, które się nie akceptują i unikają, to wychowawca może zorganizować np. olimpiadę miedzy szkolną (wspólny cel- zwycięstwo z inną szkoła- integracja tych grup)

Przyczyniają się do lepszego funkcjonowania społecznego. Cel i funkcje musza być takie same!

Zmiany postaw są trudne (postawy są silne emocjonalnie, są trwałe) Potrzebny jest emocjonalny wstrząs, który wpłynie na zmianę. (odwołanie się do uczuć pozytywnych: euforii czy pewności siebie)

METODY GRUPOWE

Grupa przejmuje funkcję wychowawcy, nauczyciel wykorzystuje grupę, która działa zastępczo. Jeśli istnieją zjawiska grupowe, to nauczyciel je wykorzystuje i modyfikuje, musi stworzyć zespół. Ważna jest integracja!

Zjawisko odniesienia porównawczego- wchodząc do nowej grupy porównuje się (postawy, wygląd). Dzieci formalnie są przypisane do grupy, sprawdzają się w szkole, pierwsze zderzenie ma ważne znaczenie dla dziecka.

- Można wykorzystywać metodę modyfikacji odniesienia porównawczego (namawianie np. do uczestnictwa w kołach). Jest to trudna metoda, bo można się pomylić (coś może wydawać się awansem, a dla dziecka może nim nie być)

2) zjawisko nacisku grupowego- grupa odwołuje się do więźi, spójności w grupie.

- Nagroda nie może być zbyt atrakcyjna (może być zbyt duży nacisk, stosowana przemoc)

- można wprowadzić rywalizacje

3) Stanowienie norm i ról grupowych (wpisane w życie grupowe)

Ustalenie zasad, norm i ról gdy przebywa się dłużej w grupie.

Trzeba tworzyć różne okazje, by dzieci znalazły się w innych normach( ktoś pokazuje poza szkołą np. na wycieczce z innej strony, której w szkole nie ma możliwości pokazać)

4) Kultura grupy

Im trudniej się dostać do grupy, tym bardziej ją cenimy. Potrzebne jest stawianie wymagań dzieciom.

STYLE PRACY NAUCZYCIELA I WŁAŚCIWOŚCI JEGO OSOBOWOŚCI

Właściwości osobowości nauczyciela/wychowawczy: (wg Czesława Wiśniewskiego)

• POWOŁANIE

• określenie jako zdolności, skłonności, zamiłowanie do określonego zawodu

• w zawodzie nauczyciela przejawia się w przyjemności pracy z dziećmi i przebywaniu wśród nich

• jest trudne do wyuczenia, ponieważ pochodzi od skłonności psychicznych człowieka

• zauważalne jest dosyć wcześnie

• zamiłowanie

• WIĘŹ EMOCJONALNA Z WYCHOWANKAMI

• to obecność określonych uczuć w wychowaniu

• emocje mogą być siłą motywacyjną bądź mogą skutkować negatywnie

• emocje łączące wychowawcę z wychowankiem nie mogą być nadmierne, ponieważ może to doprowadzić do nadopiekuńczości

• wychowawca z pozytywnymi emocjami ma dobry kontakt z klasą; wychowankowie mogą mu się zwierzać

• TWÓRCZY STYL PRACY

• oznacza wychodzenie poza utarte schematy zarówno w myśleniu jak i działaniu

• wychowawca daje to nie tylko wychowankom, ale przeważnie sobie

• ważne jest, aby nie odrzucać działań odtwórczych, ponieważ mogą one być niekiedy przydatne (mogą one być źródłem satysfakcji dzieci)

• OPIEKA SPOLEGLIWA

• pojęcie jest zaczerpnięte z dzieł Tadeusza Koterbińskiego

• składa się z trzech cech: życzliwości, zaufania i pomocy

• wychowawca powinien ufać swoim wychowankom, ale przede wszystkim sam powinien być godny zaufania (nie można wymagać czegoś, nie dając od siebie niczego)

• życzliwość jest życzliwym usposobieniem wychowawcy wobec wychowanka

• pomoc można rozumieć na trzy sposoby:

- pomoc materialna

- pomoc psychologiczna - oparcie w trudnych chwilach

- przykład - wychowawca ma obowiązek być przykładem dla swoich wychowanków( przykładem moralnym)

• PODNOSZĄCY WPŁYW NA WYCHOWANKÓW

• konstruktywne oddziaływanie na psychikę dziecka czyli takie, które prowadzi do samodoskonalenia się dziecka i jego pracy nad sobą

• dzieci lgną do wychowawcy, który doskonale potrafi podnosić samoocenę dzieci

• działania o charakterze obniżającym to np.: krytykowanie, dyskryminowanie, dyskredytowanie, może być wyrażane wprost

• TALENT PEDAGOGICZNY

• to wysokie uzdolnienia przejawiane w pracy z dziećmi, które dotyczą kontaktywności (znalezienie odpowiedniej formuły kontaktu z dzieckiem) i reakcji na ich zachowanie

• zdania są podzielone do tego, czy talent pedagogiczny jest wrodzony, czy nabyty jednakże nie ma jednostronnej odpowiedzi

STRUKTURY GRUPOWE (dzięki nim można opisać grupę)

• STRUKTURA WŁADZY

• poszczególne pozycje osób w grupie powiązane są ze sobą stosunkami władzy, czyli kontrolą nad zachowaniami

• hierarchia władzy określa kto jest podporządkowany i w jakim zakresie lub kto z kim powinien współdziałać

• powiązania mogą mieć charakter formalny (przewodniczący klasy, skarbnik) i nieformalny

• im wyższa pozycja w tej strukturze, tym większe poczucie bezpieczeństwa i odwrotnie (osoby takie są naśladowane przez grupę, mają większą aktywność oraz mają pod kontrolą osoby z niższą pozycją)

• STRUKTURA AWANSU

• powiązania między poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwościami zajmowania coraz wyższych pozycji w strukturze grupy

• najważniejsza jest czytelność dróg prowadzących do awansu

• STRUKTURA KOMUNIKOWANIA SIĘ

• pozycje określone są zakresem lub ilością przekazywanych i otrzymywanych informacji przez członków grupy

• mogą mieć charakter łańcucha, raka itd.

• podstawowe typy komunikowania się:

- nauczyciel-uczeń (jednostronne)

- nauczyciel-uczeń (dialog)

- każdy z każdym (praca w grupach)

• w szkole występuje komunikowanie się dialogowe oraz każdy z każdym, dzięki temu zmniejsza się lęk przed nauczycielem dla osób nieśmiałych - zmniejsza nieśmiałość, zwiększa odwaga

• STRUKTURA SOCJOMETRYCZNA

• poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki sympatii, uznania, popularności czy też żywione wzajemnie uczucia niechęci lub wrogości

• określa pozycję dzieci lubianych i nielubianych w grupie

• pozycję w grupie bada się za pomocą technik socjometrycznych (zadaje się pytania wskazujące „za” i „przeciw”)

• miejsce w tej strukturze jest istotne:

1. GWIAZDA SOCJOMETRYCZNA (osoby najbardziej popularne w grupie, najwięcej pozytywnych wskazań, choć samo nie wybiera, może świecić bardzo krótko; pozycja ta nie zależy od niej) najczęściej jest jedna)

2. DZIECI AKCEPTOWANE (dzieci akceptowane przez większość członków grupy, spełniają się w grupie; pozycja ta jest inna od pozycji gwiazdy - dzieci wiedzą, że muszą na nią zapracować)

3. WSPINAJĄCY SIĘ (mają akceptację w jednej grupie, ale chciałyby zdobyć ją w innej, cieszącej się popularnością; niekiedy wspinanie się po akceptację w jednej grupie, powoduje stratę w drugiej)

4. DZIECI Z POGRANICZA (ich pozycja jest niepewna)

5. DZIECI IZOLOWANE (dzieci ani lubiane, ani nielubiane; często niedostrzegane przez członków z grupy; nie znajdują satysfakcji w kontaktach z grupą, są poza nią)

6. DZIECI ODRZUCONE (nie mają przyjaciół w grupie, wybierane na „nie”, kategorycznie odrzucone; są dobrowolnie samotne i odrzucone nie z własnej woli)

postawy centralne

postawy obwodowe

proces wychowania dziecka

---