Wykład 3. Od ortodoksji do heterodoksji w naukach o wychowaniu; o dynamice przedmiotu pedagogiki i społecznym dyskursie o edukacji

1. Pedagogika: między nauką i sztuką

2. Rodzaje wiedzy o wychowaniu

3. Codzienność jako przedmiot pedagogiki ogólnej

4. Dynamika przedmiotu pedagogiki

5. Pedagogizacja w społeczeństwie wiedzy

Ad. 1. Pedagogika: między nauką i sztuką

a) Przedmiot sztuki: wytwór, dzieło twórcze, artystyczne

świat wykreowany, proces kreacji

b) Przedmiot nauki: wycinek rzeczywistości materialnej i/albo symbolicznej

świat istniejący, proces jego poznawania i przetwarzania, przemiany

Ad. 2. Rodzaje wiedzy o wychowaniu:

a) racjonalna - irracjonalna (od mitu do logosu)

b) systematyczna - niesystematyczna (kalejdoskopowa)

c) ogólna/specjalistyczna - potoczna , zdroworozsądkowa

d) komunikatywna i koniunktywna - intuicyjna, domyślna

(co widzę/słyszę) i (co to znaczy według działających) (co to znaczy według mnie)

Ad. 3. Codzienność jako przedmiot pedagogiki ogólnej

1. naturalnie istniejące warunki rozwoju człowieka i zmiany społecznej (potencjał wychowawczy tkwiący w codziennych warunkach życia i w codziennych doświadczeniach podmiotów wychowania)

2. intencjonalnie tworzone warunki rozwoju człowieka i zmiany społecznej (swoista „odświętność”, „niecodzienność”); codzienność szkolna/uczelniana

(czym przeniknięta jest współczesna codzienność instytucji edukacyjnej, czym żyją ludzie, co ich „kręci”, co zaprząta myśli?)

Ad. 4. Dynamika przedmiotu pedagogiki

a) uwikłanie intencjonalnych warunków rozwoju osoby i zmiany społecznej

· ideologiczne: napięcia między demokracją i (neo)liberalizmem

· antropologiczne, kulturowe: napięcia między indywidualizmem i wspólnotowością (komunitaryzmem)

· aksjologiczne: między systemem wartości i wartościami „szatniowymi” (por. Z. Baumana wspólnoty szatniowe)

b) udział pedagogiki jako nauki w społecznych dyskursach o edukacji;

· dyskursy ortodoksyjne: jest tylko jedna prawda, jedno dobro, jedno piękno, uniwersalna harmonia; jeden paradygmat

· dyskursy heterodoksyjne: żaden teoria, żaden paradygmat nie ma monopolu naprawdę (Roland Paulston)

** dwie fazy heterodoksji:

faza I. możliwość, dopuszczalność różnych dyskursów, o różnych orientacjach temporalnych, ideologicznych i aksjologicznych; wielość odmian myślenia o wychowaniu (łaskawość)

faza II. Równoległość, równoprawność dyskursów; wielość praktyk (praxis) wychowawczych (bez łaski);

Ad. 5. Pedagogizacja w społeczeństwie wiedzy; społeczna funkcja pedagoga

1.Pojęcie pedagogizacji: intencjonalne upowszechnianie wiedzy o wychowaniu; kształtowanie kultury pedagogicznej poszczególnych osób (wg ról społecznych i zawodowych). O potrzebie integracji wychowania

2.Struktura procesu pedagogizacji:

a) rozchwianie stereotypu, uświadomienie nieadekwatności wiedzy potocznej

b) przybliżanie wiedzy sprawdzonej i jej uzasadnień

c) Osobista/podmiotowa aplikacja i weryfikacja wiedzy sprawdzonej

3. Środki pedagogizacji; rola mediów (bez przesady - hiperteksty)

4. Prewencja (zapobieganie przed) - profilaktyka (ograniczanie siły/zakresu działania) - promocja (zachęcanie, popularyzacja).

Prof. Maria Czerepaniak-Walczak

[e-mail]

Pedagogika ogólna

“słowo `dyskurs' zrobiło we współczesnej humanistyce oszałamiającą karierę i coraz trudniej o pewność, czy w ogóle jeszcze cokolwiek znaczy, używa się go bowiem na wiele różnych sposobów, a całkiem nierzadko po prostu jako `uczonego' określenia dowolnej dłuższej wypowiedzi lub dowolnego tekstu”.

Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej.

PWN, Warszawa 2002, s. 905

„Dyskurs: sposób myślenia i pojmowania świata, który wyraża się w języku.

Wypowiedź oparta na wnioskowaniu z uprzednio przyjętych twierdzeń (przesłanek), poparta argumentacją; nieintuicyjna.

Notka: Nawet w optymalnych warunkach zewnętrznych do współpracy potrzebna jest lojalność.

„W stanie natury dwóch dzikich, egoistycznych hedonistów zdecydowało się na zmianę jadłospisu, zwykle złożonego z zajęcy i postanowiło tym razem upolować jelenia. (...) Myśliwi uzgodnili wspólny cel i ustalili środki jego osiągnięcia. Zasadzili się na jelenia. Jeden z myśliwych dostrzegł nagle zająca. Zrezygnował więc z zasadzki na jelenia. W ten sposób obaj nie zrealizowali zamierzenia mimo jasności oraz racjonalności wyznaczonego celu, a także mimo obfitości dóbr, z których mogli korzystać i mimo braku wzajemnej wrogości”

Raymond Boudon: Efekt odwrócenia, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008, s. 30

Codzienność jest naturalnym (realnym), ale i wirtualnym terytorium oscylowania między zadomowieniem, oswajaniem miejsc i czynności a niepewnością, obcością, niespodziewanymi zjawiskami, zaufaniem a nieufnością (wobec siebie i otoczenia), przyzwyczajeniem i rutyną a nowatorstwem.

Jest zarządzana przez obrazy, komunikaty i fantazje generowane w bezpośrednich i pośrednich relacjach z osobami, obiektami i zjawiskami.

M. Dudzikowa , M. Czerepaniak-Walczak:

Wychowanie t. V, Wstęp

Kategoria codzienności jest czymś więcej, niż tylko `tłem' lub `kontekstem' działań pedagogicznych, tak jakby instytucje edukacyjne oraz pomocowe mogły wyłączyć się z codzienności swych adresatów (uczniów, nauczycieli, klientów, podopiecznych, pedagogów) i działać w wyizolowanych, profesjonalnie zarządzanych ramach własnej instytucji: szkoły, ośrodka wychowawczego, gabinetu poradni.

Pedagogika nie działa `obok' codziennych praktyk, ale staje się jednym z istotnych elementów codziennego doświadczenia. Pedagog nie może zatem realizować celów edukacyjnych ignorując codzienne doświadczenie nauczycieli i uczniów. Jest to podstawowy postulat uwzględnienia codzienności w dyskursie edukacyjnym.

S. Krzychała: Badacz w szkole... w:.

M. Dudzikowa , M. Czerepaniak-Walczak: Wychowanie, t. V

Szkoła jest niezwykłym miejscem doświadczania samego siebie i świata społecznego, które to doświadczenia stają się - jak pisze Jerome Bruner przywołując Pierre'a Bourdieu -naszym »habitusem«, treścią codzienności, która nadaje kształt naszym uprzedzeniom i predyspozycjom.

M. Dudzikowa , M. Czerepaniak-Walczak:

Wychowanie t. V, Wstęp

---