1. Trzy aspekty anomii w ujęciu E. Durkheima

Anomia - postawa niezgodna z prawem

1. stan moralnej próżni

2. psychiczne położenie jednostki, gdy traci motywację do działania zgodnego z prawem

3. reakcja jednostki na stan w jakim znalazło się społeczeństwo

2. Racjonalność prawa według M. Webera

Racjonalność prawa to stosowanie tych samych kryteriów do wszystkich podobnych przypadków.

3. Typy idealne systemów prawnych

1. typ formalnie - irracjonalny - opiera się na magii, wyroczni i objawieniu; nikt poza władzą nie zna reguł; decyzje są nieprzewidywalne

2. typ materialnie - irracjonalny - każda konkretna sytuacja powoduje określoną decyzję; podstawą rozstrzygnięcia są kryteria zewnętrzne

3. typ materialne - racjonalny - stosowanie jednej zewnętrznej zasady i przyjęcie założenia, że zróżnicowanie w traktowaniu wynikać może z różnic między zdolnościami i potrzebami ludzi

4. typ formalnie - racjonalny - istnieją jasno sprecyzowane reguły stosowane do wszystkich podobnych przypadków

4. Geneza i przedmiot socjologii prawa

Prekursorami wśród prawników i socjologów są Emil Durkheim i Max Weber. Durkheim uważał że prawo jest faktem społecznym, jest sposobem zachowania (przymusowym) przyjętym powszechnie wobec jednostki, a od innych faktów społecznych różni się typem sankcji. Według Webera socjologia prawa powinna się zajmować relacjami między systemem prawnym a innymi elementami życia społecznego. Duży wkład w socjologię prawa mają Polacy. Na V kongresie socjologicznym w USA w 1962 roku utworzono socjologię prawa i od tego momentu zaczęła ona być nazwa międzynarodową. W 1999 roku odbył się kongres socjologii prawa
w Warszawie.

W socjologii prawa dominują trzy szkoły:

1. skandynawska - badania nad poczuciem sprawiedliwości wśród dzieci w szkole

2. włoska - analiza działalności sędziów, badania nad przestępczością zorganizowaną

3. amerykańska - badania ławy przysięgłych, analiza zachowań policji i zawodów prawniczych

Według Leona Petrażyckiego przedmiotem socjologii prawa jest proces społeczny dotyczący zmian
w przeżyciach ludzi i ich zachowaniu na gruncie społecznego przystosowania

5. Scharakteryzuj socjologiczną wersję socjologii prawa

W wersji socjologicznej socjologia prawa zajmuje się określeniem cech odróżniających prawo od społecznie doniosłych norm innego rodzaju. Socjologowie prawa podejmują badania często zaniedbywane przez prawników, koncentrując się na patologicznych zjawiskach społecznych, które występują w różnych kulturach i stają się okazją do interesujących refleksji porównawczych, co z prawniczego aspektu jest zjawiskiem marginalnym.

6. Scharakteryzuj prawniczą wersję socjologii prawa

Prawnicza wersja socjologii prawa najczęściej utożsamiana jest z częścią ogólnej teorii prawa, która bada
w jakich układach społeczeństwa prawo powstaje i w jaki sposób społecznie oddziaływuje.

7. Na czym polega koncepcja wielopłaszczyznowego badania prawa

Prawo powinno być analizowane na różnych płaszczyznach poznawczych:

1. płaszczyzna psychologiczna - prawo jako przeżycie psychiczne

2. płaszczyzna logiczna - prawo jako norma

3. płaszczyzna socjologiczna - badania zachowań zbiorowych zgodnych z normą prawna

4. płaszczyzna aksjologiczna - prawo jako wartość sama w sobie

4 fazy wielopłaszczyznowego badania prawa:

I. faza kształtowania się prawa; efektem końcowym tej fazy jest podjęcie decyzji politycznej, przybierającej kształt normy prawnej

II. faza jurydyczna - prowadzi się badanie logiczno- językowe dokonując wykładni prawa i jego systematyzacji

III. badanie świadomości prawnej oraz sposobów docierania wiadomości o nomach prawnych do adresata

IV. koncentracja na zagadnieniach związanych ze skutecznością prawa

8. Klasyfikacja metod badawczych socjologii prawa według wybranego autora

Klasyfikacja metod badawczych socjologii prawa według Zygmunta Ziembińskiego

1. metoda gromadzenia materiałów empirycznych:

• badanie dokumentów

• gromadzenie obserwacji

2. metoda opracowania materiałów empirycznych:

• materiały monograficzne i statystyczne

9. Funkcje badań socjologiczno - prawnych

• funkcja diagnostyczna - badanie przestrzeganie prawa, recepcji i skuteczności norm

• funkcja eksplanacyjna - badanie czynników kształtujących ocenę prawa

• funkcja prognostyczna - przewidywanie skuteczności norm prawnych

• funkcja socjo - techniczna - rekomendacja sposobów postępowania prawodawcy

• funkcja weryfikacyjna - naukowa weryfikacja twierdzeń dogmatyki prawa

• funkcja inspirująca - zwracanie uwagi na nowe problemy społeczne

• funkcja zabezpieczająca - przeciwwaga do myślenia kategoriami prawniczymi

10. Relacje między prawem pozytywnym a intuicyjnym

1. zgodne relacje między prawem pozytywnym a intuicyjnym

2. prawo pozytywne wyprzedza prawo intuicyjne - gdy normy prawne usuwają nie zasługujące na aprobatę relikty przeszłości

3. prawo intuicyjne wyprzedza prawo pozytywne - gdy dostosowuje się poczucie prawne do warunków społecznych

11. Społeczne funkcje prawa w ujęciu L. Petrażyckiego

• funkcja motywacyjna - nakierowanie zachowań ludzi na obowiązujące przepisy prawa

• funkcja wychowawcza - eliminacja zachowań uznanych za negatywne i promocja zachowań pozytywnych

• funkcja rozdzielcza - regulacja podziału i krążenia dóbr materialnych

• funkcja organizacyjna - polega na tworzeniu ustroju politycznego i pozostaje w ścisłym związku
  z zagadnieniami władzy

12. Hipoteza trójstopniowego działania prawa A. Podgóreckiego

Wydany przez prawodawcę abstrakcyjny przepis oddziaływuje na zachowania społeczne przez 3 zmienne niezależne:

1. treść znaczenia jaki danemu przepisowi prawnemu nadaje typ stosunków
   społeczno - ekonomicznych w ramach których przepis jest elementem systemu prawnego

2. rodzaj subkultury jaki działa w ramach danego ustroju jako łącznik między poleceniami prawodawcy a społecznym zachowanie odbiorców

3. typ osobowości, który jest ostatecznym realizatorem zalecanego przepisu

13. Optymalny stan nasycenia społeczeństwa informacjami o normach prawnych według

F. Studnickiego

Z uwagi na to, że nie jest możliwe i potrzebne przekazywanie wszystkim członkom społeczeństwa wszystkich informacji o normach prawnych, optymalny stan nasycenia społeczeństwa informacjami o normach prawnych zachodzi, gdy:

1. każdy będzie dysponować informacjami podstawowymi (normy ustrojowe państwa)

2. adresat będzie dysponował informacjami niezbędnymi do wykonywania określonych ról społecznych

3. adresat będzie dysponował wiedzą niezbędną do bieżącego podejmowania decyzji

14. Co to jest świadomość prawna

Świadomość prawna to znajomość przepisów i instytucji prawnych, jak również ocena prawa przez społeczeństwo i jego zdolność do postulowania zmian prawnych, pożądanych przez społeczeństwo. Świadomość prawna sama w sobie nie oznacza przestrzegania prawa przez ogół społeczeństwa. Świadomość prawną można traktować jako odmianę świadomości społecznej.

15. Podstawowe elementy świadomości prawnej

• wiedza o prawie

• ocena prawa

• postawy wobec prawa

• postulaty wobec obowiązującego prawa - dodatkowy element

16. Świadomość prawna normatywna i rzeczywista

Świadomość prawna normatywna (w węższym znaczeniu) jest pożądanym stanem znajomości prawa
i akceptacji przez adresatów podstawowych wartości reprezentowanych przez dany porządek prawa.

Świadomość prawna rzeczywista (w szerszym znaczeniu) zawiera w sobie prawdziwą i fałszywą wiedzę
o prawie obowiązującym oraz pozytywne i negatywne postawy wobec wartości reprezentowane przez system prawny.

17. Model kształtowania się świadomości prawnej według M. Boruckiej - Arctowej

1. Aktualny stan regulacji prawnych (świadomość prawna różnicuje się w zależności od działu prawa
i własnych doświadczeń)

2. Występowanie zespołu czynników podstawowych zmienne struktury społecznej, zmienne socjodemograficzne uznawane wartości i normy poza prawne, zmienne sytuacyjne cechy związane
z przynależnością do różnych grup społecznych

Ustawodawca może wpłynać poprzez preferowanie określonego poziomu wykszatłcenia na strukturę społeczną, na podnoszenie wśród obywateli prestiżu organów stosujących prawo. Świadomość prawna służy kształtowaniu się kultury prawnej.

18. Kultura prawna w węższym i szerszym znaczeniu

Kultura prawna w węższym znaczeniu sprowadza się do świadomości prawnej.

Kultura prawna w szerszym znaczeniu jest zespołem postaw i zachowań indywidualnych i zbiorowych wynikających z podzielanego przez te osoby systemu wartości.

19. Elementy składowe postaw wobec prawa

Postawy wobec prawa stanowią połączenie 3 elementów:

1. wiedza jako komponent poznawczy (gdy wiedza o prawie jest dostatecznie rozległa, składa się z określonej liczby sądów o prawie)

2. ocena jako komponent emocjonalny (może mieć charakter aprobaty lub dezaprobaty wobec obowiązującego prawa)

3. względnie trwała dyspozycja jednostki do określonego zachowania się względem przedmiotu postawy jako komponent behawioralny

20. Etapy procesu decyzyjnego stosowania prawa

• ustalenie stanu faktycznego

• decyzja co do czynnej lub biernej postawy organów stosujących prawo

• zbieranie dowodów rzeczowych, osobowych, bezpośrednich lub pośrednich

• swobodna ocena dowodów

• ustalenie podstawy prawnej

• ustalenie obowiązujących norm prawa

• wykładnia prawa

• subsumcja - stwierdzeni, że stan faktyczny odpowiada sytuacji opisanej w normie prawnej

• ustalenie konsekwencji prawnych

21. Metafunkcja i trzy podstawowe funkcje prawa

Metafunkcja prawa (naczelna funkcja prawa) polega na organizacji społeczeństwa, tworzeniu różnych form życia zbiorowego i ich struktury, regulacji różnych sfer życia społecznego, utrzymaniu porządku
i zabezpieczeniu przestrzegania prawa. Metafunkcja łączy w sobie 2 aspekty: stabilizujący (zapewnienie ładu społecznego) i dynamizujący (wprowadzenie zmian w zastanym układzie stosunków społecznych)

• funkcja ochronna - zapewnienie przestrzegania prawa przez środki przymusu

• funkcja organizacyjna - polega na tworzeniu poszczególnych form życia zbiorowego i opisaniu ich struktury; szczególną wersją tej funkcji jest funkcja innowacyjna prawa - wprowadzenie do systemu prawa i do życia społecznego nowych instytucji i struktur

• funkcja wychowawcza - polega na kształtowaniu pozytywnych postaw wobec prawa i wyrabianie nawyku przestrzegania prawa; funkcja ta dzieli się na:

1. funkcję prewencyjną - ma za zadanie zapobiegać naruszeniom prawa

2. funkcję resocjalizacyjną - polega na działaniach podejmowanych
   w stosunku do osób, które naruszyły prawo

22. Wpływ indukowania i radiacji na prestiż prawa

Budowanie prestiżu prawa wiąże się ze zjawiskami indukowania i radiacji.

INDUKOWANIE - dodawanie respektu dla prawa działającego w różnych dziedzinach życia społecznego; prestiże cząstkowe składają się na prestiż całościowy.

RADIACJA - zachodzi, gdy całościowy prestiż prawa dokonuje przeniesienia swoich właściwości na te dziedziny i obszary prawa, którego jeszcze nie uzyskały lub utraciły.

23. Teoria anomii R. Mertona

Anomia - brak harmonii społecznej, to konflikt między strukturą społeczną i kulturą. Merton stworzył skalę do badania anomii, zawierającą propozycje dotyczące postrzegania przez jednostkę jej społecznego środowiska
i sposobu w jaki widzi własne miejsce:

1. przekonania o obojętności przywódców wobec potrzeb jednostki

2. przekonanie, że niewiele można zrobić w społeczeństwie, którego funkcjonowania nie można przewidzieć

3. przekonanie, że realizacja celów życiowych jest niemożliwa

4. poczucie bezsensu

5. przekonanie, że w poszukiwaniu wsparcia człowiek nie może liczyć na przyjaciół

24. Ogólna i szczególna teoria podkultur dewiacyjnych A. Cohena

Dewiacja - reakcja na sytuację społeczną

Ogólna teoria podkultur dewiacyjnych opiera się na:

• działaniu nastawionym na rozwiązywanie problemów

• świat, w którym żyjemy stwarza ramę odniesienia poprzez wychowanie, stereotypy i wartości

• w społeczeństwie istnieje nacisk na konformizm

• problemy rozwiązuje się grupowo za pomocą interakcji

• każda osoba dąży do zdobycia uznania w oczach otoczenia

Szczególna teoria podkultur dewiacyjnych

9 kryteriów statusu klasy średniej:

1. ambicja jest cnotą, a jej brak oznaką nieprzystosowania

2. indywidualna odpowiedzialność

3. szacunek dla osiągnięć

4. umiejętność rezygnacji z natychmiastowej nagrody

5. racjonalność (przewidywanie własnych działań)

6. świadome kształtowanie własnego imażu

7. kontrola agresji fizycznej i nie stosowanie przemocy

8. pożyteczny wypoczynek

9. poszanowanie własności

Rodzaje podkultur:

• podkult. Rodzicielska - wspólnoty ojców i synów

• podkult. nastawiona na konflikty - gangi

• podkult. narkomańska

• podkult. złodziejska

• podkult. semizłodziejska (półprzestępcza)

• przestępcza klas średnich (białe kołnierzyki)

25. Teoria dewiacji E. Lemerta

Zachowanie polegające na odstępstwie nie jest dewiacją, ponieważ dochodzi do niej tylko wtedy, gdy jest reakcja społeczna. Zachowania dewiacyjne mogą polegać na tym, że odbiegają od norm społecznych w sposób pożądany, ale mogą spotykać się z negatywną reakcją - wtedy są to zachowania socjopatyczne. Lemert wyróżnił:

• dewiację pierwotną - zachowanie odbiegające od norm, które nie napotyka reakcji społecznej

• dewiację wtórną - wynika z reakcji społecznej polegającej na dezaprobacie, izolacji osób przekraczających normy; końcowym efektem dewiacji wtórnej jest przyłączenie dewianta do grupy dewiantów.

26. Teoria zróżnicowanych powiązań E. Sutherlanda

9 twierdzeń teorii:

- zachowanie przestępne jest wyuczone

- zachowanie przestępne zostaje wyuczone w interakcjach z innymi osobami w procesie komunikowania się

- zasadnicza część tej nauki dokonuje się w grupach pierwotnych

- uczenie się zachowań przestępnych obejmuje: technikę popełnienia przestępstwa i motywację

- specyficzne ukierunkowanie motywów i dążeń jest wyuczone w powiązaniu z określeniem norm prawnych, które sprzyjają, bądź nie, ich naruszeniu

- jednostka staje się przestępcą w skutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszeniu przepisów prawa

- zróżnicowane powiązania mogą się różnić częstotliwością, pierwotnością (siłą), intensywnością i czasem trwania

- przy nauce zachowań przestępnych występują wszystkie mechanizmy, które dotyczą też uczenia się

- zachowania przestępne pojawiają się w celu zaspokojenia potrzeb

27. Teoria kontroli społecznej T. Hirschi'ego

Teoria ta stawia pytanie o przyczyny, dla których ludzie wiedząc, że zachowanie dewiacyjne może przynieść pożytek, powstrzymują się od niego i postępują zgodnie z prawem. Według Hirschiego każda jednostka może dokonywać przestępstw, gdy jej podstawowe więzi łączące z konformizującym społeczeństwem i ładem społecznym zostały nadwyrężone lub zerwane. Przestępstwo lub wstrzymanie się od niego zależy od przebiegu socjalizacji jednostki. Zerwanie lub osłabienie więzi powoduje, że jednostka ulega swoim naturalnym skłonnościom do zachowania dewiacyjnego. Jednostka wkracza do społeczeństwa konformistycznego i postępuje zgodnie z normami w obawie przed konsekwencjami. Punktem odniesienia staje się jednostka, a nie instytucje kontroli społecznej.

28. Teoria naznaczenia według J. Kitsuse

Kitsuse zaproponował by dewiację rozpatrywać jako proces, w trakcie którego członkowie grup, społeczności, społeczeństwa:

- interpretują zachowanie jako dewiacyjne

- definiują jednostki zachowujące się w taki sposób jako dewiantów określonej kategorii

Nie samo zachowanie różnicuje porządnych ludzi i naruszycieli norm, a kategoria odmieńców powstaje
w procesie reakcji społecznej, w ramach której niektóre osoby i grupy zostają określeni jako dewianci, a inni nie. Istotne jest badanie, jakie zachowania, jakich osób i w jakich sytuacjach są postrzegane - lub nie - jako zachowania dewiacyjne. Dewiacje należy określić jako proces, w trakcie którego członkowie społeczeństwa interpretują zachowanie jako dewiacyjne, definiują jednostki zachowujące się w taki sposób jako dewiantów tej kategorii. Kitsuse zaproponował, by określenie zachowanie dewiacyjne zarezerwować dla takich zachowań, które są urzędowo definiowane i traktowane jako dziwne, nienormalne, przestępcze, przez przedstawicieli instytucji tworzących rejestry dewiacji.

29. Teoria naznaczenia według Beckera

Nasilenie reakcji społecznej na czyny dewiacyjne jest zmienne w czasie. Dewiantem nie jest ten, kto narusza normy społeczne, lecz ten, kto zostaje uznany za naruszającego normy społeczne. Pojęcie dewiacji tworzone jest przez grupy społeczeństwa, która ustanawiają reguły zachowań. Osoby naruszające te reguły są etykietowane. Typologia zachowań dewiacyjnych:

1. błędnie oceniane - zachowanie zgodne z regułami, a mimo to postrzegane jako dewiacja

2. konformizm - zachowanie zgodne z regułami i nie postrzegane jako dewiacja

3. dewiacja czysta - zachowanie sprzeczne z regułami i postrzegane jako dewiacja

4. dewiacja ukryta - zachowanie sprzeczne z regułami, lecz nie postrzegane jako dewiacja, ponieważ widownia nie jest tego świadoma i traktuje je jako działanie konformistyczne

Becker wprowadził pojęcie kariery dewiacyjnej:

• popełnienie czynu dewiacyjnego

• pierwsze publiczne określenie jako dewianta - zmiana publicznej tożsamości

30. Teoria naznaczenia według K. Eriksona

Dewiacyjność nie jest cechą wewnętrzną określonej klasy zachowań, lecz cechą przypisaną tym zachowaniom przez społeczną widownię. W badaniu dewiacji kluczową zmienna jest społeczna widownia - decyduje o uznaniu danego zachowania jako dewiacyjne. Społeczna widownia segreguje i kategoryzuje poszczególne elementy obserwowanego zachowania. Filtrująca funkcja społecznej widowni przejawia się w tym, że ustala ona jakie zachowania są niepożądane, szkodliwe, zakazane.

Teza o stabilizacji w czasie

Każde społeczeństwo potrzebuje określonej liczby dewiantów, a instytucje formalnej kontroli społecznej zapotrzebowanie to realizują.

31. Teoria naznaczenia według E. Goffmana

Goffmana wprowadził do socjologii pojęcie „stygmaty” (cechy niepożądane). Interesowała go chwila spotkania osoby normalnej z osobą nietypową, wzajemne oczekiwania tych osób i ich realizacja w procesie interakcji. Goffman zajmował się reakcjami społecznej widowni wobec dewiantów i odwrotnie. Interesowały go techniki, za pomocą których osoby pod pewnymi względami inne radzą sobie z posiadanymi stygmatami. Gdy spotykamy nieznajoma osobę może zrodzić się wątpliwość, czy nie posiada ona cech niepożądanych. Cechy te stają się stygmatem, gdy ich dyskredytująca właściwość ma poważne konsekwencje. Goffman wyróżnił 3 rodzaje stygmatów:

1. wzbudzające niechęć ułomności ciała

2. wady charakteru, np. słaba wola

3. stygmat plemienny (przenoszony przez dziedziczenie)

Zdaniem Goffmana można być potępianym , mimo że nie zrobiło się nic złego, ale posiada się cechy nieakceptowane w danej kulturze.

32. Teoria naznaczenia według T. Scheffa

Rozważania Scheffa dotyczą uzgadniania w trakcie interakcji stanu zdrowia pacjentów psychiatrycznych.
W trakcie interakcji dewianta ze społeczną widownią dochodzi do ustalenia treści i znaczenia zachowań dewiacyjnych. Teoria zastosowana wobec chorych psychicznie może być ujęta w postaci hipotez:

• łamania praw niepisanych może mieć różne źródła

• częstość nierejestrowanych przekroczeń praw niepisanych jest wysoka

• świadkowie nie łamania praw niepisanych przechodzą nad mini do porządku dziennego

• stereotypowe wyobrażenie choroby psychicznej zostaje narzucone w dzieciństwie

• stereotypy choroby psychicznej są w sposób ciągły potwierdzane w codziennych interakcjach

• raz naznaczeni dewianci mogą być nagradzani za odgrywanie stereotypowej roli dewianta

• dewianci mogą być karani, gdy próbują wrócić do stanu normalności

• w czasie kryzysu wywołanego w momencie publicznego etykietowania dewiant może silnie ulegać sugestii i zaakceptować etykietę

• etykietowanie jest jednym z najpotężniejszych czynników utrwalające zachowanie polegające na łamaniu praw niepisanych

33. Wzajemny wpływ badań opinii społecznej i prawa

Opinia społeczna bierze udział w tworzeniu prawa (referendum), prawodawca musi uwzględnić stanowisko opinii w kwestiach będących przedmiotem regulacji prawnej. Jednocześnie ten wpływ jest ograniczony ze względu na niezawisłość sądów. Często by zachować jakieś prawo opinia potępia dane zachowanie i domaga się od prawodawcy rygorystycznych kar.

34. Co to jest legalizm i jakie są jego rodzaje

Legalizm to postawa społeczna, wyraża się w akceptacji wzorów postępowania zawartych w prawie z uwagi na pozytywną ocenę aksjologii norm prawnych, bez względu na przymus państwowy. Legalizm funkcjonuje w 4 odmianach:

1. legalizm materialny - akceptacja wzorów zachowania zawartych w prawie
   z uwagi na przekonanie o ich słuszności

2. legalizm instrumentalny - ocena norm prawnych pod względem ich skuteczności w osiąganiu społecznie ważnych celów

3. legalizm formalny - dodatnia ocena wzorów postępowania zawartych w prawie
   z uwagi na przynależność do akceptowanego systemu prawa

4. legalizm krytyczny - wprowadzenie do systemu prawnego takich instytucji, które dawałyby możliwość legalnego dokonywania zmian w obowiązującym prawie

35. Konformizm i nonkonformizm

Konformizm - ścisłe podporządkowanie się zwyczajom, normom funkcjonującym w danej grupie społecznej, choć w rzeczywistości norm tych się nie akceptuje.

Nonkonformizm - obejmuje takie postawy, które polegają na odrzucaniu lub zwalczaniu wartości i norm funkcjonujących grup.

36. Co to jest rygoryzm i tolerancja

Rygoryzm - to uznanie, że nie istnieją lub zdarzają się wyjątkowo okoliczności, które pozwalają
na usprawiedliwienie w działaniach naruszycieli prawa.

Tolerancja - postawa wyrozumiałości wobec naruszycieli prawa.

37. Postawa ideacyjny i konkretna wobec prawa

Postawa ideacyjna wobec prawa składa się z usystematyzowanych, ogólnych przekonań o prawie
oraz o wartościach będących podstawą porządku prawnego.

Postawa konkretna wobec prawa - fragmentaryczna wiedza o poszczególnych normach prawa, oparta
na prawie stosowanym.

38. Podaj definicję polityki prawa

Polityka prawa to naukowo uzasadnione wyjaśnienie następstw, których należy się spodziewać w razie wprowadzenia nowych norm prawnych oraz opracowaniu takich zasad, których wyprowadzenie z systemu prawnego przyniesie pożądane efekty.

39. Wymień rodzaje koncepcji tworzenia prawa

1. koncepcja ograniczająca rolę organów państwowych w tworzeniu prawa - ta grupa teorii minimalizuje rolę państwa w procesie prawodawczym, sprowadzając ich rolę do funkcji odkrywania prawa; zalicza się tu:

• teorię prawa natury - porządek naturalny ma swoje źródło w prawach boskich

• szkołę historyczną - prawodawca nie tworzy prawa, lecz je odkrywa

• solidaryzm prawniczy - normami prawnymi są sformułowane przez państwo normy społeczne

2. koncepcja woluntaryzmu prawodawczego państwa - koncepcje te opierają się na omnipotencji (wszechmocy) państwa w zakresie stanowienia prawa

• pozytywizm prawniczy - zależność treści prawa od woli prawodawcy, prawodawstwo jako sztuka kierowania ludźmi

• marksistowska doktryna prawa - zespół norm ustalanych przez państwo w celu zachowania stosunków społ. dogodnych dla klasy panującej

3. koncepcja racjonalnych działań prawodawczych - wysuwają warunki, które przy tworzeniu prawa muszą być spełnione

40. Koncepcja wieloetapowego procesu tworzenia prawa

• opis rzeczywistości społecznej będącej przedmiotem regulacji

• dotychczasowy stan regulacji prawa

• kwalifikacja rezultatów opisu sytuacji społecznej prawa

• decyzje polityczne

• opracowanie aktu normatywnego

• przewidywane skutków społecznych prawa

41. Skuteczność prawa według J. Wróblewskiego

4 rodzaje skuteczności prawa:

1. skuteczność behawioralna - związana z realizacją celów bezpośrednich

2. skuteczność finitystyczna - polega na realizacji celów pośrednich

3. skuteczność psychologiczna - norma prawna wywiera wpływ na przeżycia adresata

4. skuteczność społeczno - wychowawcza - wytworzenie określonych postaw u adresata prawa

42. Rodzaje przystosowań do sytuacji anomii według R. Mertona

1. konformizm - dzięki niemu społeczeństwo może funkcjonować; akceptacja celów usankcjonowanych kulturowo i środków do ich realizacji

2. innowacja - dążenie do celów usankcjonowanych kulturowo, przy wykorzystaniu środków instytucjonalnie zakazanych; jednostka dąży do realizacji tych samych celów i wartości, ale odrzuca konformistyczne środki prowadzące do ich realizowania

3. rytualizm - cechuje ludzi ostrożnych, dla których ważniejsze jest bezpieczeństwo i spokój, niż osiąganie celów, na które społeczeństwo kładzie nacisk; wierność społecznym wzorom zachowania, a odrzucenie celów wyznaczonych przez kulturę

4. wycofanie - odrzucenie celów kulturowych i środków ich realizacji; postawa potępiana przez społeczeństwo; o jednostek, które się wycofują zalicza się narkomanów, alkoholików

5. bunt - odrzucenie i propozycja nowych celów i środków do ich realizacji

---