Temat: "Ja - ksiądz byle jaki"? - poetycki portret księdza Jana Twardowskiego
Zapisanie tematu.
Stosując burzę mózgów nauczyciel pyta uczniów, co wiedzą o Janie Twardowskim.
Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Rozdaje każdej grupie karty pracy oraz encyklopedie i słowniki. Uczniowie mają wyszukać teksty informacyjne o Janie Twardowskim, uważnie i ze zrozumieniem przeczytać je, a następnie zredagować krótką notatkę biograficzną o poecie. Liderzy grup odczytują notatki biograficzne (na wykonanie tego zadania grupy mają ok. 10 min. razem z prezentacją).
Nauczyciel rozdaje uczniom teksty wierszy J. Twardowskiego (źródło nr 1). Omawia krótko instrukcję do analizy i interpretacji tekstu poetyckiego znajdującą się na karcie pracy. Na wykonanie tego zadania uczniowie mają ok. 17-20 minut. Następnie liderzy grup prezentują zanotowane na karcie pracy spostrzeżenia.
Po zakończeniu prezentacji każda z grup notuje wnioski dotyczące sylwetki księdza Jana Twardowskiego zgodnie z zaleceniami dwóch ostatnich punktów na karcie pracy.
Liderzy prezentują wnioski (ok.10 min.).
Rozmowa o wizji kapłaństwa i kapłana w poezji Twardowskiego a wyobrażeniach uczniów na ten temat.
Podsumowanie i ocena pracy grup.
Karta pracy ucznia
Temat: "Ja - ksiądz byle jaki"? - poetycki portret księdza Jana Twardowskiego
I Notatka biograficzna o Janie Twardowskim.
............................................................................
II Analiza i interpretacja wiersza.
Tytuł:
Kto mówi w wierszu (przedstaw sytuację, krótko scharakteryzuj osobę mówiącą)?
Do kogo zwraca się podmiot liryczny (zwróć uwagę na portret odbiorcy, jego związek z osobą mówiącą)?
Jak mówi (zanalizuj środki poetyckiego obrazowania w utworze, odwołaj się do konkretnych przykładów)?
O czym (o kim) mówi? Sformułuj w 2-3 zdaniach temat wiersza.
Nazwij uczucia podmiotu lirycznego (zastosuj znane Ci już słownictwo nazywające przeżycia wewnętrzne)
Wymień kilka wartości, o których jest mowa w wierszu.
Przedstaw portret psychologiczny podmiotu lirycznego(skorzystaj też ze źródła nr 2).
W 2-3 zdaniach odpowiedz na pytanie, dlaczego ksiądz Jan Twardowski mówi o sobie "ja - ksiądz byle jaki".
Źródło nr 1
Spowiedź
Wstyd mi, Boże, ogromnie, że jak grzesznik piszę,
że z czasem zapomniałem Tomasza z Akwenu,
że gdy w maju litania - słowika wciąż słyszę,
a jadąc do chorego - sławię dzikie wino,
obłoki, karpie w stawie, zimą - kiepskie sanie,
kominek, co mi do snu po łacinie gada -
I nagle myśl natrętna, straszna jak powstanie -
Z uczynków? To zbyt mało.
Z ran mnie wyspowiadaj.
O ludzkim sercu pod wielkim baldachimem
Cóż że albą przy ołtarzach jaśnieję
drży ornatów grubo tkanych złoto
Msza się kończy w zakrystii na klęczkach
będę szary maleńki potem
Cóż że wielki niosą mi baldachim
w dzwony hucząc w procesjach nad głową
To dla Boga. Sam na sam zostanę
z swoim ludzkim sercem na nowo
O kazaniach
O jakże już nie znoszę wszystkich świętych kazań,
mądrych, dobrych, podniosłych, pobożnych i słabych
Kiedy głoszę je, czasem urwałbym w pół zdania
i brewiarz mówił w sadzie, gdzie jabłek powaby
Inna rzecz - dzieci uczyć, pacierz przypominać,
grzesznikom w twarz popatrzeć i nie mówić słowa
Wilgę skubiącą wiśnie chytrze wypatrywać,
pliszkę, co z rzęsy wodnej wydziobuje owad
Wyjaśnienie
Nie przyszedłem pana nawracać
zresztą wyleciały mi z głowy wszystkie mądre kazania
jestem od dawna obdarty z błyszczenia
jak bohater w zwolnionym tempie
nie będę panu wiercić dziury w brzuchu
pytając co pan sądzi o Mertonie
nie będę podskakiwał w dyskusji jak indor
z czerwoną kapką na nosie
nie wypięknieję jak kaczor w październiku
nie podyktuję łez, które się do wszystkiego przyznają
nie zacznę panu wlewać do ucha świętej teologii łyżeczką
po prostu usiądę przy panu
i zwierzę swój sekret
że ja, ksiądz
wierzę Panu Bogu jak dziecko
Źródło nr 2
Jan Twardowski jest księdzem niesłychanie świadomym wyjątkowości tego powołania. Wyjątkowości rozumianej wszak nie jako szczególne uprawnienia "czcigodnej osoby", ale nieustanne wypełnianie obowiązku. Całą swoja postawą wydaje się nawiązywać do słów św. Pawła z Pierwszego Listu do Koryntian (2,1-5): "Tak też i ja przyszedłszy do was, bracia, nie przybyłem, by błyszcząc słowem i mądrością dawać wam świadectwo Boże. Postanowiłem bowiem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa i to ukrzyżowanego. I stanąłem przed wami w słabości i bojaźni, i z wielkim drżeniem.
A mowa moja i moje głoszenie nauki nie miały nic z uwodzących przekonywaniem słów mądrości, lecz były ukazywaniem ducha i mocy, aby wiara wasza opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz na mocy Bożej." […] I tutaj właśnie należy doszukiwać się przyczyn tylekroć opisywanej niechęci ks. Twardowskiego do teologii i teologów.[…] Nie oznacza to, że poeta lekceważy poznanie intelektualne, jest tylko przekonany, że wszystko to na nic, jeżeli nie uświadomimy sobie kruchości wszelkich konstrukcji intelektualnych, które potrafi zburzyć jeden błysk, olśnienie prawdą miłości, wiary, cierpienia, śmierci.
[…] Ks. Twardowski nie ukazuje gotowych kształtów wiary czy ziemskiego kultu Boga i świętych, żądając od czytelnika ich akceptacji, jak to czyniła tradycyjna liryka. Przeciwnie, raczej gotów jest usiąść przy swoim rozmówcy, zwierzyć mu z własnych lęków i marzeń.
[…] Rozmowy, które prowadzi autor "Rachunku dla dorosłego" ze swoimi czytelnikami, zbliżają obcych sobie ludzi, tak że wspólnie zaczynamy przeżywać wiele spraw, czujemy, że dokonało się coś ważnego w nas samych. Ów ksiądz, który "wierzy Panu Bogu jak dziecko', nie zasłania sobą Boga, stara się być niewidoczny, nie rezygnuje wszak z prób uświadomienia nam, że powinniśmy kochać to, co jest od nas większe. Jakże dyskretnie przestrzega, byśmy nie przespali ważnych chwil w naszym życiu.
Konspekt lekcji języka polskiego dla kl. VI
Temat: Różne oblicza miłości w wierszu J. Twardowskiego pt. „Na chwilę”.
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności analizy i interpretacji utworu poetyckiego.
Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
- wypowiadać się na temat uczuć podmiotu lirycznego,
- określić sytuację liryczną w wierszu,
- omówić zasadę kompozycji utworu,
- interpretować głosowo tekst poetycki,
- posługiwać się pojęciami związanymi z liryką.
Materiały: tekst wiersza z podręcznika H. Dobrowolskiej „Jutro pójdę w świat”, str. 68
Metody: praca z tekstem, rozmowa, wykład, m. ćwiczeń praktycznych, analiza ukierunkowana.
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa
Tok lekcji:
Czynności organizacyjne.
Uświadomienie celu lekcji.
Krótka informacja o autorze wiersza. Podczas wykładu nauczyciela uczniowie notują najważniejsze informacje, by później zredagować notatkę do zeszytu.
Jan Twardowski urodził się 1 czerwca 1915 r. w Warszawie, a zmarł 18 stycznia 2006 r. w Warszawie. Był księdzem katolickim i poetą. Pierwszy tomik wierszy pt. „Powrót Andersena” wydał, gdy miał 22 lata, w 1937 r. W tym samym roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył dopiero po wojnie w 1947 r. W czasie II wojny światowej, podczas której zaginął cały jego wcześniejszy dorobek poetycki, był żołnierzem Armii Krajowej, uczestniczył w powstaniu warszawskim. Wskutek przeżyć z wojennych, w tym zniszczenia jego domu rodzinnego, w 1943 r. postanowił zostać księdzem. W trakcie wojny zaczął naukę w tajnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Uczył religii w szkole specjalnej. Od 1960 r. aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie głosił kazania dla dzieci, którym później zadedykował m. in. zbiory: „Zeszyt w kratkę” oraz „Patyki i patyczki”. Wielką popularność przyniósł mu wydany w 1970 r. tom „Znaki ufności”. Za swą twórczość otrzymał wiele nagród. W 1980 roku uhonorowano Twardowskiego nagrodą PEN Clubu, w 1996 roku Orderem Uśmiechu, w 2000 roku nagrodą IKAR oraz Dziecięcą Nagrodą SERCA, a rok później TOTUS, która zwana jest również „katolickim Noblem”.
Odczytanie tekstu przez nauczyciela.
Uczniowie omawiają budowę wiersza:
- wiersz stroficzny,
-brak znaków przestankowych i rymów,
-różna długość wersów.
Uczniowie nanoszą w tekście wiersza znaki interpunkcyjne.
Wybrani uczniowie głośno odczytują wiersz.
Uczniowie zastanawiają się, dlaczego współcześni poeci często celowo pomijają w wierszach znaki przestankowe?
- chcą zmusić czytelnika do intensywnego myślenia,
- pozwalają na własną interpretacji utworu.
Uczniowie określają, jaka jest miłość w wierszu J. Twardowskiego? Opisują sytuację liryczną w wierszu, sytuację podmiotu lirycznego i jego uczuć:
- rozczarowany,
-zawiedziony,
-nie wierzy w prawdziwą i dozgonną miłość.
Uczniowie ustalają, o jakiej miłości mówi się w poszczególnych częściach wiersza?
I cześć: miłość wierna, dozgonna
II część: miłość- zdradliwa, sprzedajna
Uczniowie wskazują, jakie wyrazy w II części wiersza odpowiadają następującym wyrazom z części I:
miłość- … świnia
na zawsze- …na chwilę
Uczniowie ustalają, na jakiej zasadzie zbudowany jest wiersz?
- na zasadzie kontrastu, ma wywołać efekt zaskoczenia.
Uczniowie zapisują temat lekcji.
Podsumowanie
Wspólne zredagowanie notatki podsumowującej.
W pierwszej części wiersza ukazana jest miłość wierna, dozgonna, a w drugiej - zdradliwa i sprzedajna.
Podmiot liryczny w wierszu stracił wiarę w miłość, gdyż został porzucony przez ukochaną osobę. Taka miłość przyniosła mu ból i wiele rozczarowań.
Zadanie domowe
Przeczytam fragment „Robinsona Cruzoe”, str. 71-77.
T: Prawda o człowieku zawarta w wierszu ks. Jana Twardowskiego pt. „Podziękowanie”.
Cele lekcji:
Ogólny:
- doskonalenie umiejętności dokonywania analizy i interpretacji utworu poetyckiego,
- uświadomienie uczniom konieczności okazywania innym szacunku i tolerancji.
Szczegółowe:
Uczeń:
- dostrzega związek liryki z życiem człowieka,
- posługuje się Słownikiem języka polskiego, Słownikiem frazeologicznym
- dostrzega istotę człowieczeństwa, rozumie pojęcie :”humanizm”,
- dokonuje przekładu intersemiotycznego,
- pracuje w grupie.
Formy pracy: indywidualna i grupowa.
Metody pracy: praca z tekstem, praca ze Słownikiem języka polskiego, przekład intersemiotyczny,, pogadanka.
Pomoce dydaktyczne: tekst wiersza pt. „Podziękowanie”, Słownik języka polskiego,
Słownik frazeologiczny, płyta z piosenką S. Sojki pt. „Tolerancja”.
Przebieg zajęć:
I Wyjaśnienie, co oznaczają frazeologizmy : „chodzić do szkoły w kratkę”, „pogoda w kratkę”.
Jeżeli zajdzie potrzeba, można skorzystać ze Słownika frazeologicznego.
chodzić w kratkę- chodzić, uczęszczać gdzieś , pracować nieregularnie , z przerwami.
pogoda w kratkę- pogoda zmienna.
Układanie zdań z podanymi frazeologizmami.
II Analiza i interpretacja utworu.
Odczytanie wiersza „Podziękowanie” ( załącznik nr 1) przez nauczyciela, chwila na indywidualny, osobisty kontakt uczniów z tekstem.
Swobodne wypowiedzi uczniów na temat utworu.
Wypełnianie kart pracy nr 1 (załącznik nr 2).
Uczniowie podzieleni na grupy wspólnie odpowiadają na pytania.
1. Do kogo i w jaki sposób zwraca się podmiot liryczny na początku utworu?
( Adresatem wiersza jest Bóg. Podmiot liryczny zwraca się do niego poprzez apostrofę).
2. Jaki to typ liryki?
( Wiersz reprezentuje typ liryki z wyraźnie określonym adresatem, jest więc to liryka inwokacyjna).
3. Za co dziękuje podmiot liryczny?
( Za piękno i bogactwo świata, różnorodność przyrody, rozmaitość i wielość kształtów, niestałość, zmienność przyrody).
4. Jaki jest, zdaniem osoby mówiącej, cel tego świata?
( Służy wypowiedzeniu prawdy o człowieku).
Zapisanie tematu lekcji.
III Przekład intersemiotyczny.
Uczniowie wykonują polecenia z karty pracy nr 2 . (załącznik nr 3)
Analiza prac uczniów. Refleksja na temat obrazu świata zawartego w wierszu.
IV Wyjaśnienie sensu dwóch ostatnich wersów wiersza „Podziękowanie”.
Pytania pomocnicze.
- Jakie cechy chcielibyśmy widzieć u ludzi wbrew cechom świata?
- Jaki jest człowiek : Dobry czy zły? Pracowity czy leniwy? Zmienny czy niezmienny?
- Czego dowiadujemy się o naturze człowieka?
Poeta uświadamia nam, że człowiek jest istotą bardzo złożoną. Jego natura, tak jak otaczający nas świat, ma „wiele barw, odcieni”. Nie mieści się więc w powszechnie znanej skali wartości. Człowiek jest tajemnicą nawet dla samego siebie. Jest ciągle zmienny, różnorodny.
Poeta ujmuje to dowcipnie: „jesteśmy na złość stale w kratkę”.
Konkluzja: Wiersz zawiera przesłanie o treści humanistycznej.
Wyjaśnienie hasła „humanizm” i „humanistyczny”.
Uczniowie pracują ze słownikami języka polskiego.
humanizm- postawa intelektualna i moralna wyrażająca się w uznawaniu człowieka za najwyższą wartość moralną i źródło wszelkich innych wartości.
humanistyczny- 1. zajmujący się człowiekiem jako istotą społeczną i jego dziełami.
2. dotyczący humanizmu- postawy intelektualnej i moralnej.
Podsumowanie :
Czego uczy nas wiersz pt. „Podziękowanie”?
Najważniejszą ideą utworu jest sformułowana w poincie myśl o tolerancji:
„jesteśmy stale w kratkę”.
Uczniowie znają już znaczenie słowa „tolerancja”, nie powinni więc mieć problemów z wyciągnięciem wniosku.
Na zakończenie proponuję wysłuchanie piosenki pt. „Tolerancja” w wykonaniu Stanisława Sojki.
( załącznik nr 4)
Można rozdać uczniom teksty piosenki, w celu głębszego zrozumienia treści. Chętni mogą zaśpiewać wraz z piosenkarzem.
Faza V
Zadanie pracy domowej (do wyboru).
1. Ułóż wypowiedź skierowaną do kogoś, komu wiele zawdzięczasz, zaczynającą się od słów:
Dziękuję ci, że
..................................................................
2. Przygotuj w dowolnej formie wypowiedź, którą można zatytułować : ”Ja i świat”.
(załącznik nr 2)
Karta pracy nr 1
1. Do kogo i w jaki sposób zwraca się podmiot liryczny na początku utworu?
..................................................................
2. Jaki to typ liryki?
..................................................................
3. Za co dziękuje podmiot liryczny?
..................................................................
4. Jaki jest, zdaniem osoby mówiącej, cel tego świata?
..................................................................
(załącznik nr 3)
Karta pracy nr 2
1. Wypisz z wiersza określenia:
krowy-............................................................,
kijanki-..........................................................,
psia trawka-......................................................,
dzięcioły-........................................................,
pstrągi- .........................................................,
wilcza jagoda-....................................................,
policzki-.........................................................,
dzioby - .........................................................,
2. Namaluj obraz przedstawiający świat ukazany w wierszu. Zastosuj odpowiednie kolory.
(załącznik nr 4)
Tolerancja
(z płyty Neopositive)
Dlaczego nie mówimy o tym,
co nas boli, otwarcie.
Budowa ściany wokół siebie-
marna sztuka-
wrażliwe słowo, czuły dotyk
wystarczą-
czasami tylko tego pragnę,
tego szukam.
Refren: Na miły Bóg,
życie nie po to jest, by brać,
życie nie po to jest,
by bezczynnie trwać,
i aby żyć,
siebie samego trzeba dać.
Problemy twoje, moje,
nasze boje,
polityka.
A przecież każdy włos
jak nasze lata policzony.
Kto jest bez winy,
niechaj pierwszy rzuci kamień,
niech rzuci-
daleko raj,
gdy na człowieka się zamykam.
Refren:
Na miły Bóg... .
Komu i za co dziękuje ksiądz Twardowski?
CZAS
2 godziny lekcyjne
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
tekst znajduje się w podręczniku "Czytam świat" II klasy gimnazjum. Słownik języka polskiego, albumy, karty pracy, kartony szarego papieru, flamastry.
Przebieg lekcji (2)
Ćwiczenie
Uzupełnianie planszy. Każdy uczeń kolejno podchodzi do przygotowanego kartonu lub schematu narysowanego na tablicy. Dzieci mają za zadanie wpisać za co
i komu dziękują.
DZIĘKUJĘ
(komu i za co?)
- Bogu za to, że stworzył tak piękny świat.
- Stwórcy za to, że dał mi życie.
- Rodzicom za wychowanie.
- Przyjaciołom za pomoc w trudnych chwilach.
Przy tym ćwiczeniu bardzo ważna jest postawa nauczyciela. Uczniowie będą często wpisywali błahe z naszego punktu widzenia przemyślenia. Nie należy ich krytykować ani poprawiać. Ważne, aby się nie zniechęcili.
Odczytanie przesłania moralnego zawartego w utworze i zapisanie wniosków do zeszytów.
Najważniejszą rzeczą jest tolerancja, miłość innych ludzi i zrozumienie tych, którzy różnią się od nas ("policzki piegowate").
Musimy rozumieć błędy drugiego człowieka, bo sami często je popełniamy ("ci co tak kochają że bronią błędów").
Świat jest różnorodny, różni są ludzie. Nie należy upatrywać w tym źródła zmartwień. Dzięki temu jesteśmy bogatsi w doświadczenia. Musimy tylko zaakceptować taki obraz świata.
Warto poświęcić chwilę na omówienie budowy utworu. Czemu służy jego nieregularna budowa (brak rymów, znaków interpunkcyjnych)? Za pomocą jakich środków stylistycznych poeta uzyskał niezwykłą barwność opisu? (epitety)
Ćwiczenie
Wypisz epitety obrazujące bogactwo świata, jego kolorystykę.
łaciate krowy
bladożółta trawka
szaroniebieskie pstrągi
oliwkowozielone kijanki
brunatnofioletowa jagoda
pstre dzięcioły
Pomaluj te epitety, dobierając odpowiednie kolory.
Podsumowanie lekcji. Uczniowie w jednym zdaniu próbują wyrazić, co wynieśli z dzisiejszych zajęć. Niech wypowie się każdy z nich.
Praca domowa
Ułóż wypowiedź skierowaną do kogoś, komu wiele zawdzięczasz. Zacznij od słów:
"Dziękuję Ci ..."
Przebieg lekcji
1. Prezentacja albumów, ilustracji, zdjęć, rozmowa z uczniami na ich temat.
2. Odczytanie wiersza i zapisanie tematu lekcji .
3. Ćwiczenia leksykalno - słownikowe.
4. Uzupełnienie kart pracy.
5. Rysowanie człowieka "w kratkę".
6. Gry dramowe.
7. Uzupełnianie planszy.
8. Odczytanie przesłania moralnego zawartego w utworze.
9. Omówienie budowy wiersza.
10. Podsumowanie zajęć.
Załącznik nr 1
Karta pracy
I. KTO I KOMU DZIĘKUJE W WIERSZU?
Podmiot liryczny dziękuje Stwórcy. |
"Dziękuję ci ..." |
II. WIZJA ŚWIATA: CECHY ROŚLIN, ZWIERZĄT
Świat przyrody nie jest czarno-biały, dobry lub zły, piękny lub brzydki. Jest zmienny, różnobarwny. Interesujący jest w nim każdy szczegół. |
"... nie wszystko jest białe |
III. JAKI JEST CZŁOWIEK?
Człowiek pragnie świata jednoznacznego, w którym wyraźnie rozgraniczone jest dobro i zło. Urok świata to rozmaitość barw, gatunków, kształtów i osobowości. |
"Tylko my chcemy być |
Nauczyciel wybiera elementy, które mają uzupełnić uczniowie i usuwa je z tabeli.
Scenariusz lekcji z wykorzystaniem wiersza "Do moich uczniów" J. Twardowskiego
Cele lekcji:
Ogólne:
- kształcenie umiejętności dokonywania analizy i interpretacji utworu lirycznego,
- kształcenie wrażliwości uczniów,
Szczegółowe:
Uczeń:
- czyta ze zrozumieniem utwór liryczny,
- dostrzega kontekst biograficzny w utworze,
- nazywa uczucia,
- rozumie pojęcie tolerancji,
- dostrzega potrzebę akceptowania „inności” w świecie,
- korzysta z właściwych słowników.
Formy pracy: indywidualna, grupowa
Metody pracy: dyskusja, metaplan, praca z tekstem, praca ze słownikami.
Pomoce dydaktyczne: tekst wiersza Jana Twardowskiego pt. „Do moich uczniów”,
Słownik języka polskiego, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Słownik frazeologiczny, tekst fragmentu Ewangelii w św. Mateusza „Przypowieść o robotnikach w winnicy”, karty pracy.
Przebieg zajęć:
Faza I
Swobodna dyskusja , będąca refleksją nad słowami ks. Jana Twardowskiego.
„ Prawdziwe serce rozpoznaje się
nie po jego biciu,
ale po jego miłości”.
Jak rozumiemy pojęcie miłości?
Czy wszystkich w równym stopniu potrafimy darzyć miłością?
Czy dostrzegamy wokół siebie ludzi „innych”- chorych, kalekich, samotnych?
Praca z wykorzystaniem metaplanu.
Uczniowie w grupach uzupełniają karty pracy.
Temat rozważań: Sytuacja osób niepełnosprawnych w dzisiejszym świecie.
(załącznik nr 1 )
Konkluzja: Ludzie ułomni nie zawsze są rozumiani przez społeczeństwo „zdrowe”, często są odrzucani i poniżani.
Prezentacja wniosków, wynikających z pracy uczniów.
Faza II
Interpretacja i analiza utworu
Głośne odczytanie wiersza przez nauczyciela. ( załącznik nr 2 )
Ciche odczytanie tekstu utworu przez uczniów.
Swobodne refleksje na temat wiersza.
Zapisanie tematu lekcji.( Wybór sformułowania zaproponowanego przez uczniów.)
Np. Miłość nauczyciela do uczniów w wierszu ks. Jana Twardowskiego pt. „Do moich uczniów”.
Uczucia zawarte w wierszu ks. Jana Twardowskiego pt. „Do moich uczniów”.
Uczniowie, pracując w grupach, odpowiadają na pytania zawarte w kartach pracy.
( załącznik nr 3)
1. Kto jest podmiotem lirycznym w wierszu? (Krótko scharakteryzuj osobę mówiącą, przedstaw sytuację liryczną- nawiązując do biografii autora.)
.....................................................
( Podmiotem lirycznym jest ksiądz katecheta- przywołuje lekcję religii. Znajomość biografii autora pozwala na stwierdzenie, że osobą mówiącą jest Jan Twardowski. Wspomina on dzieci , z którymi zetknął się pracując w parafii w Żbikowie. Autor podpisuje się- „Ten od głupich dzieci”.)
2. Kto jest adresatem utworu?
.....................................................
( Adresatem są uczniowie ze szkół dla dzieci niepełnosprawnych - Jurek, Janka Kosiarska, Janek, Zosia, Wojtek, Pawełek. Autor wymienia ich imiona.)
3. Jaki jest stosunek osoby mówiącej do adresata? W jaki sposób jest on wyrażony w tekście?
.....................................................
( Podmiot liryczny cechuje bardzo życzliwy stosunek do dzieci - pełen troski, współczucia, sympatii, przywiązania, a nawet miłości ojcowskiej.
Uczucia te autor wyraża, stosując:
- zdrobnienia, np. Pawełku, nóżki, noskiem,
- wyrazy nacechowane emocjonalnie, np. „najdrożsi uczniowie, uczenniczki drogie”,
- słowa potoczne, które w kontekście utworu zyskują znaczenie pozytywne)
4. Z jakim typem liryki mamy do czynienia? Jaka to forma wypowiedzi?
.....................................................
( Jest to liryka zwrotu do adresata. Utwór przyjmuje formę listu poetyckiego- wskazuje na to tytuł wiersza oraz otwierająca go apostrofa oraz umieszczony pod nim podpis.)
5. Co można powiedzieć o budowie utworu?
.....................................................
( Utwór składa się z 8 strof. Poszczególne wersy są 11- lub 13-zgłoskowe. W krótszych wersach średniówka występuje po 5. sylabie, w dłuższych - po 7.
Rymy są nieregularne- zarówno bliskie („niewdzięczniku-dzienniku”) , jak i dalekie ( „stają- nająć”).)
6. Jakich środków stylistycznych używa autor najczęściej?
.....................................................
(Wśród środków poetyckich najliczniej są reprezentowane epitety („ buzia otwarta”, „obcy tłum”). Dostrzegamy też metafory ( „Niebo betlejemskie, co w pudełkach świeci”- nawiązanie do czasu Bożego Narodzenia oraz wykonywanych (często w pudełkach po butach) wtedy szopek.)
Prezentacja wyników pracy poszczególnych grup.
Ustne podsumowanie wyników pracy uczniów.
Faza III
Próba redagowania notatki na temat wiersza ( z wykorzystaniem kart pracy)- również w grupach.
Notatka
.....................................................
Prezentacja propozycji uczniów.
Wybór najciekawszej pracy i zapisanie jej na tablicy oraz w zeszytach.
Faza IV
Nawiązanie do znaczenia słowa „tolerancja”. Ćwiczenia słownikowe.
Ponowne odczytanie fragmentu:
„właśnie o robotnikach myślałem w winnicy
co wołali na dworze: Nikt nas nie chciał nająć”
Odczytanie fragmentu Ewangelii wg św. Mateusza 20, 1-16.
(załącznik nr 4 )
Zwrócenie uwagi na fakt, iż Twardowski, odwołując się do przypowieści o robotnikach z winnicy, mówi ,że „ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi...”.
Ma na myśli oczywiście tolerancję, a przede wszystkim równość człowieka, jego godność.
Wie, że wobec Boga wszyscy są równi.
Ćwiczenia słownikowe wokół hasła : tolerancja
Uczniowie, ponownie w grupach, pracują ze słownikami..
I grupa- odszukuje znaczenie wyrazu w Słowniku języka polskiego.
( Tolerancja- uznawanie czyichś poglądów, wierzeń, upodobań, czyjegoś postępowania , różniących się od własnych.)
II grupa - dobiera synonimy do hasła, pracując ze Słownikiem wyrazów bliskoznacznych.
(Tolerancja- wyrozumiałość, zrozumienie, pobłażanie, pobłażliwość.)
III grupa - tworzy wyrazy pokrewne, wykorzystując Słownik języka polskiego.
(Tolerancja- tolerować, tolerancyjny, tolerowanie, tolerancyjnie.)
IV grupa - gromadzi i tworzy frazeologizmy, wykorzystując Słownik frazeologiczny lub Słownik języka polskiego.
(Tolerancja- Tolerancja religijna. Tolerancja wobec uczniów. Okazywać daleko idącą tolerancję. Być tolerancyjnym .)
(załącznik nr 5)
Zaprezentowanie pracy poszczególnych grup. Zapis w zeszytach.
Faza V
Sformułowanie zadania domowego.
Opisz sytuację, w której wykazałeś się tolerancją.
( załącznik nr1)
Karta pracy nr1
METAPLAN
Temat: Sytuacja osób niepełnosprawnych w dzisiejszym świecie.
Jak jest?
.....................................................
Jak być powinno?
.....................................................
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?
.....................................................
WNIOSKI
.....................................................
(załącznik nr 2)
Jan Twardowski
Do moich uczniów
Uczniowie moi , uczennice drogie
ze szkół dla umysłowo niedorozwiniętych,
Jurku z buzią otwartą, dorosły głuptasie-
gdzie się teraz podziewasz, w jakim obcym tłumie-
czy ci znów dokuczają, na pauzie i w klasie-
Janko Kąsiarska z rączkami sztywnymi,
z nosem, co się tak uparł, że pozostał krótki-
za oknem wiatr czerwcowy z pannami ładnymi
Pamiętasz tamtą lekcję, gdym o niebie mówił,
te łzy, co w okularach na religii stają-
właśnie o robotnikach myślałem z winnicy,
co wołali na dworze: Nikt nas nie chciał nająć
Janku bez nogi prawej, z duszą pod rzęsami-
garbusku i jąkało- osowiały, niemy-
Zosiu, coś wcześnie zmarła, aby nóżki krzywe-
szybko okryć żałobnym cieniem chryzantemy
Wiecznie płaczący Wojtku i ty, coś po sznurze
drapał się, by mi ukraść parasol, łobuzie,
Pawełku z wodą w głowie, stary niewdzięczniku,
coś mi żabę położył na szkolnym dzienniku
Czekam na was, najdrożsi, z każdą pierwszą gwiazdką-
z niebem betlejemskim, co w pudełkach świeci-
z barankiem wielkanocnym- bez was świeczki gasną-
i nie ma żyć dla kogo.
Ten od głupich dzieci
(załącznik nr 3)
Karta pracy nr 2
1. Kto jest podmiotem lirycznym w wierszu? (Krótko scharakteryzuj osobę mówiącą, przedstaw sytuację liryczną- nawiązując do biografii autora.)
.....................................................
2. Kto jest adresatem utworu?
.....................................................
3. Jaki jest stosunek osoby mówiącej do adresata? W jaki sposób jest on wyrażony w tekście?
.....................................................
4. Z jakim typem liryki mamy do czynienia? Jaka to forma wypowiedzi?
.....................................................
5. Co można powiedzieć o budowie utworu?
.....................................................
6. Jakich środków stylistycznych używa autor najczęściej?
.....................................................
Notatka :
.....................................................
( załącznik nr 4)
Ewangelia wg św. Mateusza
„Podobieństwo o robotnikach w winnicy”
20. Albowiem Królestwo Niebios podobne jest do pewnego gospodarza, który wyszedł wczesnym rankiem najmować robotników do swej winnicy.
2. Ugodziwszy się z robotnikami na jednego denara dziennie, wysłał ich do swojej winnicy
3. I wyszedłszy około godziny trzeciej ujrzał innych, stojących na rynku bezczynnie.
4. Więc rzekł do nich: Idźcie i wy do winnicy, a ja, co się należy, wam zapłacę.
5. I oni poszli. Znowu o szóstej i o dziewiątej wyszedł i uczynił tak samo.
6.A wyszedłszy około jedenastej znalazł jeszcze innych stojących i mówił do nich: Dlaczego tutaj bezczynnie przez cały dzień stoicie?
7. Oni na to : Nikt nas nie najął. Mówi do nich: Idźcie i wy do winnicy.
8. A gdy nastał wieczór mówi pan winnicy do rządcy swego: Zwołaj robotników i daj im zapłatę, a zacznij od ostatnich aż do pierwszych.
9. Podeszli tedy najęci o godzinie jedenastej i otrzymali po denarze.
10. A gdy podeszli pierwsi, sadzili , że wezmą więcej. Lecz i oni otrzymali po denarze.
11. Wziąwszy tyle szemrali przeciwko gospodarzowi.
12. Mówiąc: Ci ostatni jedną tylko godzinę pracowali, a zrównałeś ich z nami, cośmy znosili ciężar dnia i upał.
13. A on odrzekł jednemu z nich: Przyjacielu, nie czynię ci krzywdy. Czy nie ugodziłeś się ze mną na denara?
14. Bierz, co twoje, i idź! Chcę bowiem temu ostatniemu dać, jak i tobie.
15. Czy nie wolno mi czynić z tym, co moje, jak chcę? Albo czy oko twoje jest zawistne dlatego, iż ja jestem dobry?
16. Tak będą ostatni pierwszymi, a pierwsi ostatnimi.”
( załącznik nr 5)
Grupa I
Odszukajcie znaczenie słowa „tolerancja”.
Posłużcie się Słownikiem języka polskiego.
Tolerancja-
.....................................
Grupa II
Dobierzcie synonimy do wyrazu „tolerancja”.
Skorzystajcie ze Słownika wyrazów bliskoznacznych.
Tolerancja-
a).........................................................,
b).........................................................,
c).........................................................,
d).........................................................,
e).........................................................,
f).........................................................
Grupa III
Utwórzcie grupę wyrazów pochodnych związanych ze słowem „tolerancja”.
Wykorzystajcie Słownik języka polskiego.
Tolerancja-
a).........................................................,
b).........................................................,
c).........................................................,
d).........................................................,
e).........................................................,
f).........................................................
Grupa IV
Zbierzcie frazeologizmy, które można utworzyć, wykorzystując słowo “tolerancja”.
Wykorzystajcie Słownik frazeologiczny i Słownik języka polskiego.
Tolerancja-
a).........................................................,
b).........................................................,
c).........................................................,
d).........................................................,
e).........................................................,
f).........................................................
