Dojrzewanie limfocytów B

Etapy dojrzewania.

Z wielopotencjalnej komórki macierzystej (wspólnej dla wszystkich krwinek), różnicuje się macierzysta komórka limfoidalna, która jest wspólna dla limfocytów B i T i wykazuje aktywność transferazy nukleotydów terminalnych (TdT).

Komórka, w której genomie dojdzie już do zbliżenia drogą rekombinacji odpowiednich genów V, D i J nazywana jest limfocytem lub komórką pre-pre-B lub pro-B.

Kolejnym etapem jest pojawienie się w cytoplazmie różnicującej się komórki łańcuchów ciężkich μ. Taka komórka nazywa się limfocytem pre-B (zawiera receptory immunoglobulinowe, brak łańcuchów lekkich).

Limfocyt pre-B emigruje z wątroby płodowej do szpiku, ulega w nim rekombinacji i ekspresji gen dla łańcucha lekkiego κ, co po połączeniu łańcuchów μ i κ daje nam receptory IgM. Taką komórkę określa się jako niedojrzały lub wczesny limfocyt B, natomiast kiedy ulegają w nim ekspresji i pojawiają się IgD, oraz receptory dla fragmentu Fc przeciwciał i składników dopełniacza, limfocyt taki nazywamy dojrzałym lub dziewiczym.

Dojrzałe limfocyty B mogą ulec w szpiku eliminacji i jest to proces analogiczny do selekcji negatywnej limf.T w grasicy.

Dojrzałe limfocyty B zasiedlają wszystkie narządy limfatyczne i obecne są również we krwi. Przed interakcją z antygenem znajdują się w fazie Go cyklu kom. (limfocyty spoczynkowe).

W wyniku pobudzenia przez antygen i kooperacji z l.T w trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej, l.B różnicują się w dwóch kierunkach:

1) komórki intensywnie produkujące i uwalniające immunoglobuliny i ostatecznie przekształcające się w k. plazmatyczne;

2) w komórki pamięci, które na swej powierzchni posiadają receptory immunoglobulinowe IgG, Iga lub IgE i gotowe są do ewentualnej odpowiedzi wtórnej.

Cząsteczki uczestniczące w różnicowaniu:

- k.wielopotencjalna - CD34,

- k.macierzysta limfopoetyczna - CD10

- pro-B - CD19, 34, 38, HLA - DR

- pre - B - CD9, 10, 19, 20, 24, 38, HLA - GR

- B dojrzały, spoczynkowy - CD19, 20, 21, 24, 31, w32, 35, 37, 40, 45 RA, 45RB, 45 RO, w49d, 63,72,74,75-78, HLA - DR.

Udział cytokin.

Ptaki - dojrzewanie l.B w bursie Fabrycjusza, głównym czynnikiem jest produkowana lokalnie Ursyna (bursopoetyna).

Ssaki - interleukiny 1-7, INF-gamma, TGF-beta. Il-7:proliferacja i różnicowanie limfocytów pro-B i pre-B, Il-4 oddziałuje na pre-B.

Dojrzewanie limfocytów T

Etapy dojrzewania

Dojrzewanie l.T zachodzi w grasicy. Do grasicy docierają prekursory l.T, zwane protymocytami. Zasiedlają one grasicę człowieka między 7 a 9 tygodniem życia płodowego. Pochodzą one z komórek, których poprzednimi miejscami pobytu są: pęcherzyk żółtkowy, wątroba płodowa i szpik. Różnicują się z komórek macierzystych limfoidalnych (w szpiku ok. 0,1%).

Protymocyty mają na swej powierzchni struktury: CD5, CD7, CD38, CD45, zawierają TdT i może w nich zachodzić ekspresja łańcucha TCRγ.

W trakcie różnicowania tymocyty intensywnie proliferują i przesuwają się z kory, gdzie przeważają niedojrzałe, do rdzenia, gdzie dominują dojrzałe l.T gotowe do opuszczenia grasicy i zasiedlania obwodowych narządów limfatycznych, część tymocytów opuszcza grasicę prosto z kory.

W czasie pobytu w grasicy na powierzchni tymocytów pojawiają się kolejno: CD2, CD8 i CD4, a także receptory TCRαβ wraz z CD3. tymocyty zawierające CD4 i 8 (podwójnie dodatnie) przekształcają się w komórki CD4 lub CD8 (pojedyncze dodatnie).

Niewielki odsetek tymocytów nabywa receptory TCRγδ. Takie tymocyty opuszczają grasicę wcześniej i mają inną preferencję, jeżeli chodzi o lokowanie poza grasicą.

Selekcja limfocytów w grasicy

W centralnych narządach limfatycznych limfocyty przygotowywane są do rozpoznawania obcych antygenów i tolerowania antygenów gospodarza (nabywają kompetencji immunologicznej).

1. Faza wczesna

W grasicy CFU-L uruchamiają ekspresję receptorów TCR oraz koreceptorów CD4 i CD8. Znaczna część tymocytów ulega apoptozie wskutek nieproduktywnej rearanżacji genów łańcucha β TCR (selekcja β). W fazie wczesnej dojrzewania zachodzi również:

• Wyłączenie alleliczne -w limfocytach które przeszły selekcję β nie ma rearanżacji genów TCRβ w chromosomie homologicznym

• Wyłączenie izotopowe- zahamowanie rearanżacji i ekspresji genów kodujących TCRγδ

2. Faza późna

W tej fazie limfocyty T przechodzą:

• selekcję pozytywną- podlegają jej tymocyty mające jeszcze CD4 i CD8. polega na sprawdzeniu czy tymocyt rozpozna antygen prezentowany przez cząsteczkę MHC (czy dobrze został skonstruowany receptor TCR). Dochodzi tu również do restrykcji MHC- tymocyty rozpoznające antygeny prezentowane przez MHC klasy I zachowują ekspresję CD8, rozpoznające MHC klasy II ekspresję CD4). W selekcji tej biorą udział korowe komórki nabłonkowe.

• selekcję negatywną- selekcja komórek rozpoznających własne antygeny ze zbyt dużym powinowactwem. Dokonują jej komórki dendrytyczne i komórki nabłonkowe rdzenia grasicy.

Zbyt duża aktywność wobec własnych antygenów nie musi kończyć się selekcją negatywną. Może mieć miejsce próba ponownej rearanżacji genów kodujących TCR- tzw redagowanie receptorów.

Populacje i subpopulacje limfocytów

Limfocyty T- nie wydzielają przeciwciał, ale pod wpływem stymulacji antygenem przechodzą stadia aktywacji, wzrostu i różnicowania i wydzielają cytokiny. Mają na powierzchni TCR (αβ lub γδ), MHC klasy I, CD2, CD3, CD4, CD5, CD7, CD28 i ligand dla CD40(CD40L)

• Pomocnicze- mają cząsteczki CD4

-Limfocyty Th1-pomoc w odpowiedzi typu komórkowego. Wytwarzają IL-2 (stymuluje cytotoksyczność Tc), IFN-gamma (aktywuje makrofagi, hamuje Th2)

- Limfocyty Th2-pomoc w odpowiedzi humoralnej. Pomagają limfocytom B w odpowiedzi na antygen i w wytwarzaniu przeciwciał. Wydzielają cytokiny powodujące aktywację, wzrost i różnicowanie limfocytów B (IL-3, IL-4, IL-5, IL-13), prekursorów limfocytów Tc i makrofagów oraz hamujące wydzielanie Th2 i odpowiedź komórkową (IL-10).

• Supresorowe- mają cząsteczki CD8

Hamują odpowiedź immunologiczną zapobiegając autoagresji. Hamują aktywność autoreaktywnych limfocytów T, uczestniczą w procesie tolerancji pokarmowej, tolerancji transplantacyjnej, tolerancji na zmienione ligandy peptydowe, czyli zmienione antygeny nabierające cech antagonistów.

• Cytotoksyczne-mają cząsteczki CD8

Niszczą głównie komórki zakażone wirusami, wydzielają IFN-gamma i IL-2.

• Inne, np. limfocyty Tdth biorące udział w nadwrażliwości typu opóźnionego

Receptory limfocytów T (TCR)-rozpoznają antygeny przetworzone, występujące na powierzchni komórki w połączeniu z białkami MHC. Ok. 5*10⁴ w komórce.

• TCR zbudowany jest z 2 łańcuchów mających część zmienną i część stałą. Jest związany z komórką poprzez krótki odcinek śródbłonowy i krótki odcinek wewnątrzkomórkowy.

• 2 rodzaje TCR: zbudowane z łańcuchów α i β(90%) oraz zbudowane z łańcuchów γ i δ

• w częściach łańcuchów zmiennych TCR znajdują się 3 regiony hiperzmienne determinujące dopasowanie (CDR)

• zarówno TCRαβ jak i TCRγδ wiążą się w błonie limfocytu T z kompleksem CD3 (łańcuchami niezmiennymi) pośredniczącym w przekazywaniu sygnału aktywującego komórkę pochodzącego od TCR aktywowanego antygenem limfocytu T

• kompleks TCR-CD3 pozostaje w błonie w kontakcie z CD2, CD5, CD4 lub CD8

W Th receptorom TCR towarzyszą koreceptory CD4 rozpoznające MHC klasy II, limfocyty Tc mają koreceptory CD8, rozpoznające MHC klasy I (tzw. restrykcja).

Z wykorzystaniem białek MHC obu klas wiążą się dwa mechanizmy przetwarzania i obróbki antygenu przez APC, które przebiegają w 2 etapach:

1. Degradacja enzymatyczna antygenu przez APC do małych peptydów

2. Związanie peptydów z cząsteczkami MHC klasy I (8-9 aminokwasów) lub MHC klasy II (>= 12 aminokwasów)

Mechanizmy:

1. Dla białek z zewnątrz lub własnych związanych z błoną komórkową dostających się do APC na drodze fagocytozy lub innej formy endocytozy. Białka degradowane są przez enzymy lizosomalne, peptydy łączą się z MHC klasy II i wędrują jako kompleks na powierzchnię komórki

2. Dla białek syntetyzowanych w obrębie komórki (własnych prawidłowych i nowotworowych oraz wirusowych). Powstałe po degradacji peptydy wiążą się z MHC klasy I w ER i są transportowane przez aparat Golgiego na powierzchnię komórki

Każda jądrzasta komórka ma na swojej powierzchni cząsteczkę MHC klasy I, natomiast MHC klasy II posiadają tylko komórki prezentujące antygen (APC): komórki dendrytyczne, makrofagi, limfocyty B.

Limfocyty B- wydzielają przeciwciała, zarówno wolne jak i związane z błoną komórkową tworzące receptor BCR. Na ich powierzchni znajdują się również takie cząsteczki jak MHC klasy I i II, CD19, CD20, CD21, CD22, CD32, CD40, CD72, CD80, CD86. podczas odpowiedzi immunologicznej różnicują się w plazmocyty. Ich receptor BCR tworzony jest przez immunoglobuliny powierzchniowe z klas IgM i IgD. Rozpoznają one antygen w stanie naturalnym, niezależnie, czy jest rozpuszczony w płynach ustrojowych, czy znajduje się na powierzchni komórki

Przeciwciała- mają zdolność do swoistego wiązania się z antygenem i są najważniejszymi cząsteczkami układu odpornościowego

• Zbudowane z 4 łańcuchów polipeptydowych (2 lekkich i 2 ciężkich)połączonych wiązaniami dwusiarczkowymi

• Wyróżniamy 5 klas ze względu na rodzaj łańcucha ciężkiego (α, δ, ε, γ, μ): IgA, IgD, IgE, IgG, IgM

• Łańcuchy lekkie są 2 typów: κ i λ

• W różnych odmianach izotypowych przeciwciał występują drobne różnice w budowie łańcuchów lekkich lub ciężkich (np. wyróżniamy IgG1, IgG2, IgG3)

• Niektóre tworzą polimery, np. IgA, IgM

• W łańcuchach lekkich i ciężkich wyróżniamy części zmienne(V)- N-końcowe i części stałe(C) C-końcowe

• W wyniku trawienia papainą rozpada się na 2 części:

• Fab- zawiera miejsca wiążące antygen. Część łańcucha ciężkiego fragmentu Fab nazywamy Fd. Fragment przeciwciała wiążący antygen nazywamy paratopem. Jest on przestrzennie dopasowany do epitopu. W skład Fab wchodzą całe łańcuchy lekkie i fragmenty łańcuchów ciężkich złożone z części zmiennej i odcinka części stałej

• Fc

• Swoistość przeciwciała związana jest z konfiguracją przestrzenną części zmiennych łańcuchów lekkich i ciężkich które są różne dla przeciwciał wiążących różne epitopy

• Część zmienna łańcuchów składa się z 3 regionów hiperzmiennych i 4 regionów zrębowych

• Występuje różne powinowactwo do antygenu i różna swoistość przeciwciał związana z sekwencją aminokwasową regionów hiperzmiennych

Klasy przeciwciał:

• IgA- organizm wytwarza ich najwięcej, ale w osoczu mniej niż IgG. Większość wytwarzana miejscowo w sąsiedztwie odpowiedniego nabłonka i wydalana z wydzielinami śluzowo-surowiczymi. Stanowią główny element obrony błon surowiczych i śluzowych przed inwazją mikroorganizmów. 80-95% monomery, reszta to dimery, trimery i tetramery mające łańcuch łączący j. W wydzielinach (łzy, pot) jako dimery

• IgD- występują licznie razem z IgM na powierzchni limfocytów B, które nie zetknęły się jeszcze z antygenem (stanowią receptory BCR). Mało w płynach tkankowych. Pełnią rolę w indukowaniu dojrzewania powinowactwa przeciwciał

• IgE- wiążą się z odpowiednimi receptorami FcR na komórkach tucznych wywołując po związaniu antygenu degranulację tych komórek- reakcja anafilaktyczna. Nie mają regionu zawiasowego, mają 4 domeny w częściach stałych łańcucha ciężkiego

• IgG- mają region zawiasowy. Wiele komórek ma receptory dla fragmentu Fc przeciwciał IgG, dzięki czemu np. komórki K mające ten receptor mogą zabić opłaszczoną przez IgG komórkę (cytotoksycznie), a komórki żerne fagocytuja łatwiejkomórki i cząsteczki opłaszczone przeciwciałami na drodze immunofagocytozy.

Stanowią największy odsetek Ig w surowicy. Pełnia ważną role w walce z mikroorganizmami wnikającymi do naszych tkanek i zabijaniu komórek zakażonych przez wirusy. Przechodzą w sposób aktywny przez łożysko do organizmu płodu

• IgM- syntetyzowane w początkowej fazie odpowiedzi immunologicznej, maja małe powinowactwo do antygenu

Receptory immunoglobulinowe BCR- immunoglobuliny powierzchniowe wiążące antygen na powierzchni limfocytu B

• Limfocyt pre-B ma receptory zbudowane z łańcucha ciężkiego μ oraz 2 białek tworzących łańcuch pseudo-L (zastępczy łańcuch lekki)

• Niedojrzały limfocyt B ma już na powierzchni receptory immunoglobulinowe IgM i IgD składające się z łańcuchów ciężkich μ i δ oraz normalnych łańcuchów lekkich. W wyniku aktywacji antygenem limfocyt ten może przystąpić do uwalniania IgM, chyba że zmieni klasę syntetyzowanych przeciwciał

• Limfocyty B pamięci mają na powierzchni IgG, IgA lub IgE i w czasie wtórnej odpowiedzi immunologicznej będą wydzielały przeciwciała odpowiednich klas

• BCR mają identyczne z wolnymi Ig części zmienne, natomiast różne części stałe

• Połączone są w błonie z białkami Igα (CD79a) oraz Igβ(CD79b) będącymi odpowiednikami kompleksu białek CD3

Krążenie limfocytów

Drogi wędrówki .

Do węzła limf.napływają głównie drogą naczyń krwionośnych i w odcinkach żyłek pozawłosowatych przechodzą między komórkami śródbłonka do miąższu ęzła, głównie w strefie parakortykalnej. Niewielka liczba limf.dociera do węzłów poprzez naczynia limfatyczne doprowadzające. Są to limfocyty, które opuściły naczynia w tkance łącznej wiotkiej, a następnie przestrzeniami międzykom. Przedostały się do naczyń limfatycznych.

Część z napływających do węzła limfocytów (głównie T) wędruje następnie przez strefę parakortykalną, a inne (gł.B) przez korę zewnętrzną. Następnie przesuwają się do zatok węzła, aby ewentualnie opuścić węzeł drogą naczyń limf.odprowadzających.

Po opuszczeniu węzła uchodzą one drogą naczyń limfatycznych do przewodu piersiowego i do krwiobiegu.

Limfocyty krążące przechodzą w swej wędrówce z krwi do limfy, nie tylko przez węzły limfatyczne, ale także przez śledzionę i kępki Peyera.

Przechodzenie limfocytu przez ścianę naczynia poprzedzone jest adhezją limfocytu do śródbłonka naczynia. Istotną rolę w tym procesie pełnią cząsteczki adhezyjne, obecne na powierzchni limfocytów (tzw. receptory zasiedlania). Adresyny naczyniowe - cząsteczki obecne na powierzchni naczyń. Część z nich należy do integryn inne do selektyn.

Receptory zasiedlania.

Co najmniej 2 typy na limfocytach. Rozpoznają:

- kom.wysokiego śródbłonka obwodowych węzłów limf.

- kom.wysokiego śródbłonka w tk.limfatycznej związanej z błonami śluzowymi.

LAM-1 rozpoznaje reszczty kw.sialowego na strukturach związanych z wysokim środbł.obwodowych węzłów limfatycznych i należący do selektyn;

CD44 (H-CAM) rozpoznaje struktury na kom.wys.śródbł. zarówno węzłów l. jak i kępek Peyera.

Integryny są cząsteczkami odpowiedzialnymi za wzajemną adhezję komórek oraz adhezję komórek do białek macierzy między komórkowej. Biorą udział w regulacji przylegania i przechodzeniu leukocytów przez ścianę. Niektóre z nih rozpoznają i wiążą w obrębie ligandu charak. Sekwencję RGD. Integryny składają się z dwóch łańcuchów: alfa i beta połączonych niekowalencyjnie. Integryny mające różne łań.alfa a identyczne beta tworzą podrodzinę, np. podrodzina beta1 lub beta2.

Należąca do podrodziny beta2 itegryna LFA-1 występuje na l.B, T, monocytach i granulocytach. Łączy się ona ze strukturami ICAM-1, ICAM-2 lub ICAM-3 występującymi na różnych typach kom.śródbłonka.

Ekspresja LFA-1 na limf. Wzrasta w wyniku pobudzenia antygenem, natomiast ekspresja ICAM-1 wzrasta na kom. Śródbłonka w trakcie rozwijających się lokalnie r-cji immunologicznych i zapalnych. Wzrost ICAM-1 indukują: IL-1alfa, beta, TNF alfa, beta, INF gamma.

Adresyny.

- obecne w komórkach śródbłonka naczyń

- kierują limfocyty do odpowiednich tkanek

- wiążą się z odpowiednimi receptorami zasiedlania

Selektyny.

- uczestniczą w toczeniu się limfocytu po powierzchni śródbłonka

- wykazują silne powinowactwo do swoich ligandów

- selektyny L - obecne na powierzchni limfocytu

- selektyny E i P - wytwarzane na komórkach śródbłonka, pod wpływem niektórych mediatorów zapalenia (LPS, TNF, IL- 1, histamina)

- wiążą się z glikoproteidami obecnymi na powierzchni leukocytów bądź komórek śródbłonka

Toczenie się limfocytów

Limfocyty przemieszczajace sie wraz z krwia przez zylne naczynia wlosowate i

pozawlosowate, w tkankach w których toczy sie proces zapalny lub we wtórnych narzadach

limfatycznych, moga byc mobilizowane do opuszczenia naczynia. W pierwszej fazie tego

bardzo zlozonego procesu, który jest sekwencja nastepujacych po sobie zjawisk, dochodzi do

spowolnienia przemieszczania sie limfocytów wzdluz komórek sródblonka a nastepnie

toczenia sie limfocytów po powierzchni endotelium. Szczególne znaczenie w tej fazie

migracji limfocytów maja obecne na ich powierzchni czasteczki selektyny-L [11,16].

Selektyny sa mozaikowymi bialkami blonowymi, których C-koncowy fragment znajduje sie

w cytoplazmie. Pozakomórkowy N-koncowy fragment, tworza trzy rodzaje modulów

polipeptydowych [17]. Ta budowa selektyny-L sprawia, ze kazda jej czasteczka moze

jednoczesnie wchodzic w interakcje bialko-bialko oraz bialko-oligosacharyd obecne na

komórkach sródblonka [17]. Toczenie sie limfocytu po powierzchni komórek sródblonka jest

procesem naprzemiennego laczenia i oddzielania sie, czasteczek selektyny L limfocyta z

odpowiadajacymi im czasteczkami adresyny np. obwodowych wezlów chlonnych (peripheral

node addressin - PNAd) lub czasteczkami adresyny charakterystycznej dla blon sluzowych

(mucosal addressin cell adhesion molecule-1 - MAdCAM-1) [18-22]. Laczenie sie L

selektyny z odpowiadajacymi jej czasteczkami adresyn na komórkach sródblonka w sposób

justakrynny, powoduje przejscie formy nieaktywnej w aktywna oraz zwieksza ekspresje

czasteczek antygenu zwiazanego z czynnoscia limfocytów (lymphocyte function-associated

antigen-1 - LFA-1) [18,19]. Czasteczki LFA-1 naleza do klasy integryn, blonowych

receptorów adhezyjnych [17]. Nie jest wykluczone, ze w procesie toczenia sie limfocyta

nieaktywna forma integryny 41 tworzac slabe, krótkotrwale wiazania z czasteczkami

adhezji komórek naczyniowych (vascular cell adhesion molecule-1 - VCAM-1), moze

uczestniczyc w procesie toczenia sie limfocyta po powierzchni aktywowanych komórek

sródblonka [22-24]. Istotne znaczenie w procesie toczenia sie limfocyta odgrywaja równiez

czasteczki adhezji naczyniowej - 1 (vascular adhesion molecule-1 - VAP-1) [16,25,26]. Te

obecne na powierzchni komórek sródblonka obdarzone aktywnoscia monoaminooksydazy

sialoglikoproteiny, laczac sie z resztami aminowymi glikoproteidów powierzchni limfocyta,

katalizuja ich oksydacyjna dezaminacje [25-27]. Skutkuje to powstawaniem krótkotrwalych

wiazan kowalencyjnych pomiedzy toczacym sie limfocytem i komórkami sródblonka [25,27].

Jest to proces niezalezny od selektyny L [16,25-27].

Toczacy sie po powierzchni komórek sródblonka limfocyt jest coraz silniej

aktywowany. Spowalnianie toczenia sie wynika z jednej strony z pojawiania sie coraz

wiekszej ilosci aktywnych czasteczek LFA-1 oraz coraz wiekszego udzialu integryny 47

limfocyta, której ligandem jest czasteczka MAdCAM-1 komórki sródblonka [21,28-30]. W

procesie aktywacji toczacego sie limfocyta bardzo istotna role odgrywaja chemokiny m.in.

monocytarny chemotaktyczny czynnik bialkowy - 1 (monocyte chemoattractant protein - 1 -

MIP-1) oraz bialko zapalne makrofagów - 1 (macrophage inflammatory protein - 1 - MIP-

1), które w sposób istotny zwiekszaja równiez ekspresje blonowa integryn [31-36]. To

wlasnie integryny limfocytarne sa odpowiedzialne za ostateczne wyhamowanie limfocyta i

scisle jego przyleganie do powierzchni komórek sródblonka naczyniowego [30,37,38]. W

trakcie toczenia sie oraz w fazie scislego przylegania limfocyt "gubi" ze swej powierzchni

czasteczki selektyny L w procesie enzymatycznej hydrolizy proteolitycznej co umozliwi

przejscie do kolejnej fazy migracji ukierunkowanej [39].

W mechanizmie ukierunkowanej migracji limfocytów bardzo istotne znaczenie

odgrywa równiez blonowe bialko przekaznikowe G (G protein). Czasteczki tego bialka

(heterotrimer zawierajacy podjednostki ,  i γ) sa równomiernie rozmieszczone na

powierzchni limfocytów. Sygnal pobudzajacy (np. wysokie stezenie chemokin lub cytokin)

pochodzacy od komórki sródblonka powoduje, ze fragmenty receptorowe bialka G, w

ograniczonej czesci blony komórkowej limfocyta, wiaza najwieksza liczbe czasteczek

sygnalowych. Dochodzi do aktywacji najwiekszej liczby czastek bialka G blony komórkowej

limfocyta w miejscu jego najblizszego kontaktu z blona cytoplazmatyczna komórki

endotelialnej. Podjednostka  bialka G (wystepujaca w kilku odmianach - i, q, 12, 13) jest

odpowiedzialna za przejscie formy nieaktywnej, wiazaca GDP w forme aktywna czasteczki -

wiazacej GTP [40]. Jest to jeden z pierwszych etapów rozpoczynajacej sie ukierunkowanej

polaryzacji komórki migrujacej. Przeniesienie sygnalu pobudzajacego ukierunkowana

migracje z aktywnego bialka G na elementy cytoszkieletu, które musza ulec istotnej

rearanzacji w trakcie przemieszczania sie komórki, odbywa sie poprzez system bialek G o

niskiej masie czasteczkowej (low-molecular-weight G proteins) obdarzonych aktywnoscia

GTP-azowa. Bialko G aktywuje male GTP-azy bezposrednio poprzez system czynników

wplywajacych na nukleotydy guaninowe (guanine nucleotide exchange factors - GEFs) lub

posrednio poprzez aktywacje kinazy proteinowej C (PKC), kinaz tyrozynowych (TK) lub

cAMP [21]. Aktywacja malych GTP-az zaliczanych glównie do podrodziny Rho (m.in. Rho,

Rac i Cdc42) prowadzi m.in. do fosforylacji lekkiego lancucha miozyny a co za tym idzie

bedzie mialo wplyw na zalezne od filamentów aktynowych, zmiany struktury cytoszkieletu

migrujacej komórki [33,40-43]. Zaznaczyc nalezy, ze czasteczki Rho, stanowia czesc

kompleksu zwiazanego z cytoplazmatycznym fragmentem receptora dla IL-1. Polaczenie

wiec tej prozapalnej cytokiny z receptorem na powierzchni limfocyta moze aktywowac GTPaze

Rho dodatkowa droga, czesciowo tylko zalezna od bialka G [43]. Poszczególne male

GTP-azy (zwl. Rho i Cdc42) moga byc równiez aktywowane przez chemokine uwalniana

przez komórki macierzy miedzykomórkowej (stroma cell-derived factor-1 - SDF-1) [33].

8

---