ZAGADNIENIA DO EGZAMINU LICENCJACKIEGO 2012

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA I ZINTEGROWANA EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA

1. Proces wychowawczo- dydaktyczny w przedszkolu i jego integralny charakter- cele, zadania edukacji przedszkolnej.

Celem wychowania przedszkolnego jest:

• wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowaniu czynności intelektualnych potrzebnych w codziennych sytuacjach oraz dalszej edukacji;

• budowanie systemu wartości, w tym wychowanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;

• kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych warunkach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek,

• rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;

• stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych;

• troska o zdrowie dzieci oraz o ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w grach i zabawach sportowych;

• budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznych, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;

• wprowadzanie dzieci w świat wartości estetycznych;

• kształtowanie u dzieci poczucia przynależności do grupy społecznej;

• zapewnianie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są niezbędne w dalszej edukacji szkolnej.

2. Pedagogika przedszkolna jako nauka, przedmiot badań, miejsce w systemie nauk.

Pedagogika przedszkolna jest dziedziną pedagogiki zajmującą się procesem kierowania rozwojem dzieci w instytucjach przedszkolnych.

Jest to uporządkowana i syntetycznie ujęta wiedza o wychowaniu w przedszkolu.

Pedagogika przedszkolna będąc szczegółową dziedzina pedagogiki ma w dużym stopniu charakter praktyczny, a także integracyjny. Łączy bowiem wiedzę czerpaną z pedagogiki i różnych nauk pomocniczych z metodyką wychowania przedszkolnego, z techniką działania pedagogicznego w przedszkolu jako instytucji zbiorowego wychowania dzieci.

Przedmiotem badań pedagogiki przedszkolnej jest proces kierowania rozwojem dziecka, z czym łącza się jej zadania jako dyscypliny naukowej.

Pedagogika przedszkolna bierze przede wszystkim na siebie główne zadanie spełniane przez pedagogikę, zadanie to polega na dostarczaniu praktyce wiedzy, służącej jej doskonaleniu i wyjaśnianiu skuteczności podejmowanych działań pedagogicznych.

Pedagogika jest ściśle związana z wieloma dyscyplinami naukowymi, zarówno społecznymi, jak i przyrodniczymi

Formułując cele wychowania pedagogika wykorzystuje wyniki badań historii, filozofii, ekonomii, socjologii, etyki i estetyki.

Pedagogika i filozofia

Łączy je problematyka kształtowania nowego człowieka, związki wzajemne między wychowaniem, a innymi zjawiskami społecznymi.

Rozwój działów pedagogicznych jest szybki - powstają nowe dziedziny:

Pedagogika i psychologia

Pedagogika wykorzystuje wiedzę o rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia, o zmianach osobowości pod wpływem wychowania i nauczania.

Pedagogika i psychologia społeczna

Przedmiotem zainteresowań są zjawiska odnoszące się do sfery świadomości społecznej.

Pedagogika i fizjologia (nauki przyrodnicze)

Fizjologia ukazuje biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi. Istotną funkcję dla pedagogiki spełnia wiedza o wyższej czynności nerwowej, o odruchach warunkowych i mechanizmach ich powstawania oraz współzależności psychicznego i fizycznego rozwoju człowieka.

Pedagogika i anatomia

Anatomia człowieka umożliwia optymalne warunki fizycznego rozwoju dorastających pokoleń.

Podsumowując związki pedagogiki z innymi naukami, należy podkreślić, że ich spoiwem jest przedmiot badań pedagogicznych, który istnieje w kontekstach wkraczających w systemy pojęciowe tych nauk. Psychologia korzysta z systemu pojęciowego fizjologii, socjologii i pedagogiki wtedy, gdy nie może wyjaśnić przedmiotu swoich badań wyłącznie za pomocą  własnych teorii. Podobną sytuacja dotyczy socjologii i innych dyscyplin. Nauki humanistyczno - społeczne wyodrębniały się stopniowo z filozofii, ,,zabierając” swój przedmiot badań. Jednakże niemożliwe było dokonanie podziału rozłącznego. Tak samo jak praktyki edukacji nie można oderwać od procesów społecznych i psychiki, tak samo prawidłowości rozwoju człowieka nie można wyabstrahować od oddziaływań edukacyjnych.

3. Przedszkole jako instytucja- pojęcie, zadania, funkcje.

Przedszkole realizuje cele i zadania określone w ustawie o systemie oświaty oraz przepisach wydanych na jej podstawie,

a w szczególności:

1. wspomaga indywidualny rozwój dziecka;

2. sprawuje opiekę nad dziećmi odpowiednio do ich potrzeb oraz możliwości przedszkola;

3. współdziała z rodziną pomagając jej w wychowaniu dzieci i przygotowaniu ich do nauki szkolnej;

4. realizuje własne programy autorskie.

Przedszkole realizuje zadania wynikające z ustawy, a także z wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych w poniższym zakresie

• umożliwia dzieciom podtrzymanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej poprzez proces dydaktyczno-wychowawczy prowadzony w przedszkolu stosownie do wieku i możliwości dzieci i środowiska;

• udziela dzieciom pomocy pedagogicznej i psychologicznej w ramach zajęć korekcyjno-kompensacyjnych prowadzonych przez nauczycieli;

• na wniosek zainteresowanych rodziców/prawnych opiekunów przedszkole organizuje opłacane przez nich zajęcia dodatkowe.

Warunki ich realizacji ustala dyrektor w porozumieniu z zainteresowanymi rodzicami.

Podstawowe zadanie to:

• zapewnienie dziecku opieki

• zapewnienie dziecku bezpieczeństwa

• zaspokojenie potrzeb: łaknienia, snu, zabawy.

Do podstawowych funkcji określonych w podstawie programowej należą:

• funkcja opiekuńcza (nauczycielka spełniając funkcję opiekuńczą wytwarza w nich poczucie bezpieczeństwa a także okazuje gotowość pomocy, gdy czują się bezradne i natrafiają na przeszkody, z którymi same nie umieją sobie poradzić)

• wychowawcza,

• wyrównawcza ( spełniana jest, gdy dzieci wymagają specjalnych zabiegów pedagogicznych, często ukierunkowanych przez lekarza i psychologa, przedszkole podejmuje pracę wyrównawczą, funkcja wyrównawcza przedszkola polega z jednej strony na tworzeniu wzbogaconego środowiska wychowawczego i usuwania braków rozwoju dzieci, którym środowisko domowe czy lokalne nie dostarcza właściwych po temu bodźców lub które rozwijają się jednostronnie z drugiej strony funkcja ta obejmuje przypadki odchyleń rozwojowych wymagające specjalnych zabiegów pedagogicznych)

• społeczna (w miarę upowszechniania i doskonalenia pracy instytucji przedszkolnych wzrasta ich funkcja społeczna w procesie demokratyzacji oświaty. Zwiększają się bowiem ich możliwości wyrównywania niedoborów dzieci ze środowisk o niższym poziomie kultury i niwelowania odchyleń rozwojowych. Podnoszenie poziomu dojrzałości szkolnej i właściwe przygotowanie do rozpoczęcia nauki ułatwia dzieciom start w klasie I, a przez to zwiększa ich szanse życiowe już u progu kariery szkolnej, zapobiegając niepowodzeniom w późniejszej nauce i trudnościom wychowawczym. Z tych przyczyn przedszkole jako pierwszy człon systemu edukacji może mieć swój udział w postępie demokratyzacji oświaty i kultury, który się dokonuje w społeczeństwie wraz z jego rozwojem)

Wszystkie funkcje są ze sobą integralnie powiązane, jedna warunkuje drugą i wszystkie razem składają się na efekty działalności przedszkola. Czynności opiekuńcze wyrażają się stosunkiem nauczycielki do dzieci, obejmują różne sytuacje związane z ich trybem życia zabawami i zajęciami. Postawa opiekuńcza nauczycielki wpływa na dobre samopoczucie dzieci, zacieśnia jego więź emocjonalną z nauczycielką i stwarza atmosferę, w której może rozwijać się aktywność podopiecznych. Kierowanie rozwojem dziecka jako procesem wychowawczym wymaga dobrej orientacji w indywidualnych możliwościach rozwojowych dzieci, aby można było im postawić odpowiednie, w zależności od tego wymagania.

4. Organizacja wychowania przedszkolnego w Polsce w świetle obowiązujących przepisów- podstawy prawne, Statut.

ORGANIZACJA PRZEDSZKOLA

(wg STATUTU PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO ,,AKADEMIA SMYKA)

1. Przedszkole funkcjonuje przez cały rok szkolny z ewentualną przerwą ustaloną zgodnie z §2 ust.3

2. Podstawą zgłoszenia dziecka do Przedszkola jest „Karta zgłoszenia dziecka do przedszkola”.

3. Przedszkole jest czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 6.30 - 16.30, z wyjątkiem ustawowych dni świątecznych i ewentualnej przerwy bożonarodzeniowej, podanej do wiadomości rodziców z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem.

4. Możliwe jest przyjmowanie dzieci na mniejszą liczbę dni, lecz opłata stała nie ulega pomniejszeniu.

5. Organizację pracy określa ramowy rozkład dnia ustalony przez Dyrektora w porozumieniu z Nauczycielami.

6. W przedszkolu jest jedna grupa, prowadzący przedszkole może utworzyć drugą grupę, gdy wymaga tego liczba dzieci.

7. Praca dydaktyczno-wychowawcza i opiekuńcza organizowana jest odpowiednio do potrzeb dzieci i prowadzona w oparciu o obowiązujące podstawy programowe wychowania przedszkolnego określone przez MEN.

8. Do realizacji celów statutowych przedszkole posiada:

• sale zajęć dla poszczególnych grup

• łazienki dla dzieci i personelu

• szatnię

• pomieszczenia administracyjno-gospodarcze.

9. Dyrektor powierza każdą grupę opiece jednego nauczyciela.

10. W miarę możliwości organizacyjnych oraz dla zapewnienia ciągłości pracy wychowawczej i jej skuteczności, nauczyciele prowadzą swoją grupę przez wszystkie lata pobytu dziecka w przedszkolu

5. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego, programy.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego w równej mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące. Zapewniają dzieciom możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.

Celem wychowania przedszkolnego jest:

1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;

2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;

3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;

4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;

5) stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;

6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych;

7) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;

8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;

9) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;

10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej.

Cele te są realizowane we wszystkich obszarach działalności edukacyjnej przedszkola. W każdym z obszarów podane są umiejętności i wiadomości, którymi powinny wykazywać się dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego.

Aby osiągnąć cele wychowania przedszkolnego, należy wspomagać rozwój, wychowywać i kształcić dzieci w następujących obszarach:

1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy;

2) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych;

3) w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań;

4) wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także, że nie należy wyszydzać i szykanować innych;

5) umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania; wie, komu można podawać takie informacje.

2. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) umie poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby;

2) właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie;

3) samodzielnie korzysta z toalety;

4) samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież;

5) utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.

3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym;

2) mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;

3) uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach;

4) w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach.

4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach);

2) grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje) i formułuje uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne;

3) stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć.

5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego żywienia;

2) dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się leczeniu, np. wie, że przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne;

3) jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeżeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo;

4) uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.

6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić;

2) orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków transportu;

3) zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich;

4) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości);

5) próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie.

7. Wychowanie przez sztukę - dziecko widzem i aktorem. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie;

2) odgrywa role w zabawach parateatralnych, posługując się mową, mimiką, gestem i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. maską).

8. Wychowanie przez sztukę - muzyka i śpiew, pląsy i taniec. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;

2) dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża je, pląsając lub tańcząc;

3) tworzy muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem;

4) w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej.

9. Wychowanie przez sztukę - różne formy plastyczne. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;

2) umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych;

3) wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz).

10.Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa („potrafię to zrobić”) i odczuwa radość z wykonanej pracy;

2) używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania;

3) interesuje się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospodarstwie domowym), próbuje rozumieć, jak one działają, i zachowuje ostrożność przy korzystaniu z nich.

11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody, np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroźną pogodę;

2) wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawanych informacji w miarę swoich możliwości.

12.Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie;

2) wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność);

3) potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc im, np. przetrwać zimę.

13.Wspomaganie rozróżnia błędne liczenie od poprawnego;

2) wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych;

3) ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi;

4) rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów;

5) wie, na czym polega pomiar długości, i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą;

6) zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.

14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki;

2) potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;

3) dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania;

4) interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania;

5) słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książkami;

6) układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;

7) rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu.

15.Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują;

2) zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka;

3) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa;

4) nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej;

5) wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa.

PROGRAMY NAUCZANIA:

• Nasze przedszkole

• Wesołe przedszkole

• ABC - program wychowania przedszkolnego XXI w.

• Razem z dzieckiem

• Moje przedszkole

• Świat przedszkolaka

• W świecie przedszkolaka

6. Cele kształcenia i wychowania i ich operacionalizacja.

CELE KSZTAŁCENIA W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ. TAKSONOMIE CELÓW KSZTAŁCENIA. OPERACJONALIZACJA CELÓW KSZTAŁCENIA.

Wszelkie kształcenie (w tym ogólne i zawodowe) jest ukierunkowane na cele. Od zrozumienia tych celów oraz umiejętności posługiwania się nimi zależy wartość pracy nauczyciela i uzyskane efekty.

Edukacja wczesnoszkolna ma na względzie zarówno cele jednostkowe jak i społeczne.

Cele jednostkowe - dobro i szczęście jednostki, zadaniem edukacji wczesnoszkolnej jest kształtowanie u każdego wychowanka takich kwalifikacji, jakie najbardziej odpowiadają jego zdolnościom, uzdolnieniom szczególnym, zainteresowaniom, a zarazem rozwijanie postawy i sposobów zachowania się, zamiłowań, postaw twórczych, które zapewnią mu szansę przynoszącego satysfakcję dalszego życia.

Cele społeczne - zapewnienie warunków harmonijnego rozwoju, ukształtowanie u młodzieży takich kwalifikacji ogólnych (umysłowych, moralno-społecznych i innych) oraz zawodowych, takich postaw i cech charakteru, aby służyła społeczeństwu

Cele kształcenia odnoszą się do uczniów (wychowanków) i opisują zmianę, jaką chcemy w nich uzyskać. Ponieważ punkt wyjścia tej zmiany jest różny w odniesieniu do każdego ucznia, cele ograniczają się do scharakteryzowania stanu końcowego.

Cele kształcenia to zamierzone właściwości uczniów, wymienia­jąc główne rodzaje opanowanych wiadomości i umiejętności, uformowanych działań i postaw. To, że cele kształcenia odnoszą się bezpośrednio do uczniów, wymaga podkreślenia, nie mówi się o osiągnięciu celu, gdy uczniowie nie uzyskali przewidzianych wyników lub, gdy nie wiemy czy je uzyskali.

Cele kształcenia - wymagania ogólne (z podstawy programowej) - jest ich mnóstwo w różnych książkach itd., ale w PP są najściślej sformułowane

Celem edukacji wczesnoszkolnej jest:

• wspomaganie dziecka w rozwoju:

• intelektualnym,

• emocjonalnym,

• społecznym,

• etycznym,

• fizycznym

• estetycznym.

• Wychowanie dziecka w miarę swoich możliwości, by było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą.

• dbanie o to, aby dziecko odróżniało dobro od zła,

• dbanie o to, aby dziecko było świadome przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej)

• dbanie o to, aby dziecko rozumiało konieczność dbania o przyrodę

• dążenie do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej.

Cele kształcenia są formułowane w rozmaity sposób. Ze względu na sposób formułowania wyróżniamy dwa rodzaje celów: ogólne i operacyjne.

Cele ogólne wskazują kierunki dążeń.

Takie formułowanie celów kształcenia ma wiele zalet:

1. Jest bogate znaczeniowo

2. Akcentuje ważne wartości społeczne.

3. Jest perswazyjne.

4. Jest zwięzłe.

Wady ogólnego formułowania celów kształcenia:

1. Wieloznaczność, nieokreśloność.

2. Założenia idealizujące.

3. Deklaratywność.

4. Niejasny adresat.

Obok celów ogólnych spotykamy w dokumentach oświatowych cele operacyjne — zwykle węższe i bardziej sprecyzowane. Cele operacyjne stanowią opis wyników/zachowania, które mają być uzyskane po zakończeniu nauki. Opis ten powinien być na tyle dokładny, by umożliwić rozpoznanie, czy cel został osiągnięty, a przynaj­mniej — określenie sposobu dokonania operacji sprawdzenia wyniku.

Zalety takiego formułowania celów kształcenia:

1. Jest — praktycznie biorąc — jednoznaczne.

2. Wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty.

3. Odnosi się wprost do ucznia.

4. Mobilizuje ucznia i nauczyciela.

Wady operacyjnego formułowania celów kształcenia:

1. Względne ubóstwo znaczenia.

2. Rozłączenie poznania i motywacji.

3. Poszatkowanie przedmiotu.

4. Pracochłonność.

Rozłączenie poznania i motywacji a także odłączenie sprawności ruchowych — utrudnia nam intuicyjne projektowanie i pojmowanie celów kształcenia. Przynosi wszakże istotne korzyści. W każdej z tych dziedzin cele mogą być dalej klasyfikowane, a wyodrębnione kategorie mogą być uporząd­kowane hierarchicznie. Hierarchiczną klasyfikację celów będziemy nazywać taksonomią celów.

Taksonomia - (gr. taksis - układ, porządek, nomos - prawo) , względnie ścisły zespół zasad jakiejś klasyfikacji i opis wyodrębnionych jej członów.

Taksonomia celów kształcenia - zespół zasad porządkujących cele dydaktyczne. Hierarchiczność taksonomii polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi nam, że cel niższy został także osiągnięty.

Najbardziej popularną taksonomię celów kształcenia opracował zespół amerykańskich psychologów pod kierownictwem B.S. Blooma. Obejmuje ona trzy dziedziny: poznawczą, emocjonalną i praktyczną.

TAKSONOMIA BLOOM'A

1. DZIEDZINA POZNAWCZA:

WIADOMOŚCI - opanowanie wiadomości różnego rodzaju: fakty, terminy, znaki, klasyfikacje, kryteria, pojęcia, zasady, prawa, teorie, metody badań stosowane w danej dziedzinie wiedzy

ROZUMIENIE - umiejętność interpretacji, przeniesienie treści z pewnego układu na inny, znajomość metod oszacowywania, przewidywania, wyciągania wniosków, przedstawiania, określania, wyróżniania

ZASTOSOWANIE - umiejętność generalizowania, odnoszenia, wybierania, rozwijania, organizowania, klasyfikowania, zastosowania poznanej wiedzy

ANALIZA - umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalania hierarchii i wzajemnych stosunków, np. analiza elementów, stosunków między elementami oraz zasad organizacji stosunków

SYNTEZA - umiejętność tworzenia całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury, wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na podstawie właściwych danych-

OCENA - w kategoriach wewnętrznych i zewnętrznych - umiejętność oceny, polemizowania, dokumentowania, stwierdzania, decydowania, osądzania, porównywania, rozważania, kontrastowania

2. DZIEDZINA/SFERA EMOCJONALNA:

• Recepcja (odbiór bodźców)

• Działanie (chęć i zadowolenie z działania)

• Wartościowanie (akceptacja, wybór, wiara w wartości)

• Systematyzacja (tworzenie systemu wartości)

• Wybór własnego systemu wartości (podporządkowanie mu postępowania)

3. DZIEDZINA/SFERA PSYCHOMOTORYCZNA

• Percepcja (obserwowanie działań osoby bardziej doświadczonej)

• Naśladownictwo (kierowane obserwacją oraz wykonywanie działań pod kierunkiem)

• Ćwiczenia (prowadzące do nawyku sprawnego wykonywania)

• Automatyzacja czynności

• Perfekcyjne wykonywanie czynności

Główne cele ujęte w tych taksonomiach mają charakter ogólny, wyrażają pewien rezultat nauczania, wyrażony w kategorii efektów uczenia się. Opisują nową wiedzę, umiejętności, zdolności i postawy - czyli to wszystko, czego opanowania w wyniku kształcenia oczekuje od ucznia nauczyciel.

Znajomość taksonomii celów kształcenia w sferze poznawczej, emocjonalnej i psychomotorycznej - podkreśla Puślecki - stanowi warunek konieczny poprawnego formułowania heterogennych celów każdej lekcji.

Najpopularniejszą w Polsce ramową taksonomią celów nauczania jest taksonomia ABC. W Polsce taksonomię celów nauczania przedstawił po raz pierwszy Bolesław Niemierko w 1975 roku. Taksonomia ta obejmuje dwa poziomy celów: wiadomości i umiejętności, a na każdym z tych poziomów po dwie kategorie.

Taksonomia ABC jest ponad przedmiotowa. Jej terminologia jest neutralna, nie związana z żadną grupą przedmiotów szkolnych. Pozwala to na szerokie wykorzystanie taksonomii, ale nie zapewnia dostatecznej precyzji klasyfikowania celów poszczególnych przedmiotów nauczania.

Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły. Występują w manifestach politycznych, uchwałach, statutach, planach państwowych i lokalnych, a także w programach nauczania i planach dydaktyczno-wy­chowawczych poszczególnych placówek oświatowych. Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować. Te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów.

Operacjonalizacja celów kształcenia jest trudna. Wymaga dobrej znajomo­ści zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia. Potrzebna jest zarówno precyzja językowa, jak i wyobraźnia. Nade wszystko jednak brak nauczycielom przygotowania do takich działań i wyćwiczenia w ich wykony­waniu i ocenie.

W celach operacyjnych wyróżniamy trzy składniki (dokładniejsza analiza):

1. Opis zachowania, jakiego oczekuje się od ucznia po zakończeniu nauki - zachowanie końcowe określa to co uczeń powinien zrobić, żeby wykazać, że założony cel osiągnął. Zachowanie to uznaję się za dowód, że uczeń się nauczył. Mamy ty na myśli wszelką aktywność lub czynności, których przebieg można zaobserwować. Zachowanie wyrażają czasowniki:

- zaznaczyć - rozpoznać - rozwiązać - zmierzyć - narysować.

2. Opis warunków, w jakich uczeń ma demonstrować te zachowania.

Trzy rodzaje w/w warunków:

Mogą to być środki dydaktyczne, z jakich uczeń korzysta podczas sprawdzania np.: mapa,

Są to rozmaite ograniczenia, nakładane na ucznia np.: czas wykonania zadania,

Trzecie, różne sposoby przedstawiania informacji przez uczniów np.: ustne, pisemne.

3. Trzecim składnikiem są ustalone standardy określające najniższy dopuszczalny poziom realizacji zachowania końcowego, np.: uczeń musi odpowiedzieć na 9 z 10 podanych pytań, rozwiązać problem w ciągu 10 minut, itp..

Procedura operacjonalizacji celów kształcenia, którą przedstawia tablica 3, może pomóc nauczycielowi w tym procesie i zwiększyć samokontrolę.

Operacjonalizacja celów kształcenia
Etapy	Techniki pomocnicze
1. Zapisanie celu w postaci ogólnej 2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel 3. Luźne zapisy celów operacyjnych 4. Selekcja luźnych zapisów 5. Klasyfikacja luźnych zapisów 6. Sformułowanie celów operacyjnych 7. Sprawdzenie celów operacyjnych 8. Ewentualne powtórzenie etapów 2 — 7	A. Wyobrażenie populacji wzorcowej B. Burza mózgów C. Próba inscenizacji D. Wykorzystanie taksonomii celów kształcenia E. Próba komunikacji F. Egzamin pomyślany (techniki A — F)

PIĘĆ ZASAD OPERACJONALIZACJI

(wg Bolesława Niemierki)

Zasada 1. - Poszanowanie osobowości ucznia (nie ignorować prawa ucznia do zajmowania własnego stanowiska w wielu kwestiach i do przeżywania uczuć zgodnie ze stanowiskiem).

Zasada 2. - Umiar w uszczegóławianiu (tj. uszczegółowienie nie może być prowadzone aż do poziomu pojedynczych wiadomości i jednostkowych zastosowań umiejętności).

Zasada 3. - Zachowanie celu ogólnego w pamięci (okaże się przydatny jako uogólnienie celów operacyjnych).

Zasada 4. - Otwartość zbioru celów operacyjnych (życie przynosi możliwości realizacji celu ogólnego w nowy sposób, dlatego zbiór celów operacyjnych nigdy nie powinien być traktowany jako zamknięty, ostateczny, należy wykorzystać nieoczekiwane, wartościowe inicjatywy uczniów).

Zasada 5. - Pełna realizacja celów operacyjnych (operacjonalizacja jest bardzo pracochłonna, ale nie można się zadowolić wyłącznie etapem planowania bez zamiaru pełnej realizacji).

7. Zasady wychowania dziecka w wieku przedszkolnym.

Zasady wychowania:

• zawierają normy postępowania pedagogicznego

• wskazują na podstawowe warunki osiągania zamierzonych efektów

• są to normy prawidłowego kierowania rozwojem dzieci

Wyróżniamy zasady:

• zaspokajanie potrzeb dziecka - dominują tu czynności opiekuńcze, prowadzące do zaspokojenia podstawowych potrzeb:

• biologicznych

• emocjonalno-społecznych

• bezpieczeństwa

• miłości

• uznania

• przychylne traktowanie dziecka

• potrzeba poznania świata

• aktywności - stanowi skuteczność wychowania w każdej dziedzinie, aktywność w wieku przedszkolnym jest cechą rozwojową, przedszkole rozwija i rozbudza aktywność we wszystkich zakresach rozwoju

• indywidualizacji - wskazuje na konieczność otoczenia troską każdego dziecka, wskazuje na gotowość nauczyciela do nawiązania z dzieckiem bliższych kontaktów, metody postępowania powinny być dostosowane do potrzeb i możliwości dzieci

• organizowania życia społecznego dzieci - przedszkole wprowadza dziecko w świat społeczny, rozwija życie społeczne, organizuje życie społeczne grupy, nauczyciel wprowadza w grupie zasady społeczno moralne, dzieci uwrażliwiają się opinię społeczną

• integracji - przedszkole wpływa na rozwój dzieci organizując całość czasu i życia, który dzieci w nim spędzają, zasada ta harmonijnie wpływa na rozwój dzieci poprzez łączenie różnych treści kształcenia i wychowania.

8. Charakterystyka metod kształcenia i wychowania w wychowaniu przedszkolnym.

Metody wychowania w przedszkolu :

• wskazują na czynności, które należy tak dobrać, aby osiągnąć zamierzony efekt końcowy

• są to czynności nauczyciela i ucznia

• pojęciem metody zajmuje się prakseologia

• jest to świadomie zaplanowany tok i rodzaj czynności oraz związane z nim czynności dziecka, które powtarzane w podobnych sytuacjach mogą przynieść pożądane rezultaty

Wyróżniamy:

• czynne - towarzyszą im słowne i oglądowe

• metoda samodzielnych doświadczeń - polega na stwarzaniu dziecku możliwości spontanicznej zabawy i innych możliwości działania z własnej inicjatywy

• kierowania własną działalnością dziecka - inspirowanie spontanicznej działalności dziecka poprzez zachętę i sugestie, włączenie się nauczyciela w działalność dziecka

• zadań stawianych dziecku - są to zadania stawiane w grach dydaktycznych

• ćwiczeń - stosuje się je przy powtórzeniu danego zadania

• oglądowe - oparte na bezpośrednim pokazie, postrzeganiu i przekazywaniu w kontakcie z danym obiektem:

• obserwacja - obejmuje przedmioty, zjawiska na których nauczyciel chce zwrócić uwagę ucznia

• pokazu - nauczyciel pokazuje czynności

• uprzystępnianie sztuki - oparta na percepcji dzieł plastycznych, sztuki teatralnej, dzieł muzycznych

• przykład - osobisty przykład nauczyciela bądź wychowanka, jako wzór postępowania

• słowne - związane z bezpośrednimi spostrzeżeniami i doświadczeniami dziecka, wsparte słowem, oglądaniem, pokazem

• opowiadanie

• wierszyk

• teatrzyk

• baśń

• pieśń

• opis

• tekst

• piosenka

• rozmowa

• dyskusja

• pogadanka

• objaśnienia

• metoda żywego słowa

• teatrzyk

• metody społecznego porozumienia

• aprobata

• dezaprobata

• upomnienie

• tłumaczenie

• przekonywanie

• nakaz

• zakaz

9. Formy organizacyjne a formy pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.

Przez formy organizacyjne pracy rozumie się rozplanowanie w czasie i przestrzeni powiązane ze sobą wzajemnie czynności nauczyciela i dzieci. W systemie wychowania przedszkolnego formy odnoszą się do całości sytuacji związanych w trybem życia dzieci.

Podstawowe formy pracy z dziećmi:

• Zabawy dowolne

• własne z inicjatywy dziecka

• zabawy samotne

• zabawy badawcze

• zabawy dowolne - rysowanie, oglądanie bajek

• Zabawy obowiązkowe

• czynności samoobsługowe

• codzienne zajęcia prowadzone przez nauczyciela

• prace użyteczne dzieci

• spacery

• wycieczki

• uroczystości przedszkolne

• Sytuacje okolicznościowe - nieplanowane, nieoczekiwane; dzieci mają jakieś problemy wynikające z zainteresowań, obserwacji lub przeżyć, chwilowego samopoczucia; nauczyciel ma okazję do oddziaływania wychowawczego np. pytania, rozstrzygnięcie konfliktu, zajęcie się dzieckiem wg potrzeby

Formy organizacyjne:

• praca w małych grupach

• praca z całą grupą

• praca indywidualna

10. Środki dydaktyczne w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej w edukacji dziecka.

Środki dydaktyczne (środki kształcenia) - to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Skracają i urozmaicają proces nauczania, wywołując wrażenia i spostrzeżenia, będące tworzywem pozwalającym w krótszym czasie przekazać więcej wiadomości

Podział środków dydaktycznych:

• Środki naturalne takie jak okazy z otoczenia przyrodniczego, kulturowego, społecznego, które bezpośrednio przedstawiają rzeczywistość

• Środki techniczne, które pokazują rzeczywistość w sposób pośredni:

• wzrokowe:

• tablica szkolna

• przeźrocza

• film

• rysunki

• fotografie

• ilustracje z czasopism, folderów itp.

• słuchowe:

• nagrania magnetofonowe, płytowe

• audycje radiowe

• wzrokowo słuchowe:

• programy telewizyjne

• multimedialne 

• programy komputerowe

• automatyzujące

11. Cele, zadania i treści edukacji polonistycznej dzieci w wieku od 3 do 6 lat.

Cele edukacji polonistycznej:

• wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych, potrzebnych im w codziennych sytuacjach i dalszej edukacji

• zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także tych umiejętności i wiadomości, które są ważne w edukacji szkolnej

• słuchowe spostrzeganie różnego rodzaju dźwięków i ich określanie

• umiejętność różnicowania dźwięków mowy ludzkiej

• prawidłowe artykułowanie głosek

• posługiwanie się wyrazistą mową

• swobodne wyrażanie swoich myśli, stanów emocjonalnych w rozmowach z innymi osobami w codziennych sytuacjach

• stopniowe nabywanie szerszego zasobu słownictwa

• posługiwanie się mową poprawną gramatycznie

• posługiwanie się pozawerbalnymi sposobami komunikacji

• zainteresowanie korzystaniem z książek dla dzieci

• poznawanie literatury dziecięcej

• rozumienie znaczenia symboli graficznych

• zainteresowanie umiejętnością czytania i pisania

Treści edukacji polonistycznej (14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania)

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

• potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu:

• narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej

strony kartki;

• potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i

• zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;

• dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do

rysowania, wycinania i nauki pisania;

• interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania;

• słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książkami;

• układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia

głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;

• rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często

stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu.

12. Cele, zadania i treści edukacji matematycznej dzieci w wieku od 3 do 6 lat.

Cele edukacji matematycznej:

• kształtowanie umiejętności logicznego, matematycznego myślenia

• zdobycie orientacji w zakresie podstawowych pojęć matematycznych związanych z :

• orientacją w przestrzeni

• figurami geometrycznymi

• cechami jakościowymi przedmiotów i zjawisk

• zbiorami

• ciężarem

• długością

• pojemnością

• czasem

Treści edukacji matematycznej (13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.)

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

• liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego;

• wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych;

• ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi;

• rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów;

• wie, na czym polega pomiar długości, i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą;

• zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.

13. Cele, zadania i treści edukacji o środowisku społeczno- przyrodniczym dzieci w wieku od 3 doi 6 lat.

Cele edukacji o środowisku społeczno - przyrodniczym:

• rozbudzanie zainteresowania najbliższym środowiskiem

• poznanie piękna przyrody oraz jej wartości w życiu człowieka

• wspólna dbałość o ochronę i estetykę naszego otoczenia

• wdrażanie dzieci do zdrowego stylu życia wolnego od zagrożeń

• kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci poprzez stosowanie atrakcyjnych form edukacyjnych

Zadania edukacji o środowisku społeczno - przyrodniczym:

• organizowanie zajęć proekologicznych

• uczestniczenie w akcjach typu „Sprzątanie świata”

• organizowanie konkursów ekologicznych

• gromadzenie surowców wtórnych

• tworzenie biblioteczek przyrodniczych

• przygotowywanie przedstawień o treści przyrodniczej

Treści edukacji matematycznej (11. i 12.;Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń.; Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.)

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

• rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody, np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroźną pogodę;

• wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawanych informacji w miarę swoich możliwości.

• wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie;

• wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność);

• potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc im, np. przetrwać zimę.

14. Cele, zadania i funkcje wychowania zdrowotnego dzieci w wieku od 3 do 6 lat.

15. Cele, zadania i treści edukacji muzycznej dzieci w wieku od 3 do 6 lat.

Cele wychowania muzycznego:

• ukształtowanie emocjonalnego stosunku do poznawanej rzeczywistości

• rozwinięcie aktywności i motywacji do działań w kontakcie z otoczeniem

• przyzwyczajenie do różnych form obcowania z muzyką

• uwrażliwienie dziecka na muzykę (rozwijanie ogólnej wrażliwości)

• rozbudzanie chęci nowych kontaktów z dźwiękiem

• umożliwienie dziecku znajdywania w tych kontaktach przyjemności, radości i satysfakcji

Poprzez muzykę rozwijamy w dziecku:

• poczucie rytmu muzycznego

• zdolności do tworzenia wyobrażeń słuchowych

• wrażliwość na barwę dźwięku

• wrażliwość na dynamikę dźwięku i jej zmiany

Funkcje muzyki:

• rozwijanie ogólnej wrażliwości dziecka

• wykorzystanie kojącego działania muzyki w psychoterapii

• pobudzenie ogólnej wyobraźni i inwencji twórczej dziecka

• zajęcia umuzykalniające kształtują samodzielność, pomysłowość, fantazję, aktywność, umiejętność dokonywania wyboru

• zajęcia muzyczne mają duże znaczenie dla zdrowia (ruch przy muzyce-rozwija mięśnie, poprawia postawę, koordynuje ruchy, pobudza pracę serca,itd)

MUZYKA W PRZEDSZKOLU JEST SKUTECZNYM ŚRODKIEM WYCHOWAWCZYM!!!! współdziałanie w grupie podczas zabaw ruchowych uczy dyscypliny, porządku, solidarności, współodpowiedzialności.

W wyniku właściwej realizacji celów wychowania muzycznego dziecko będzie przejawiać postawę emojonlano-poznawczą, korzystną przy realizacji wszelkich zadań wynikających z pracy pedagogicznej. Zachodzą tu bowiem trzy skorelowane ze sobą zjawiska ułatwiające rozwój:

SENSYBILIZACJI - czyli obniżenia progu wrażliwości zmysłowej i ogólnego wyczulenia zmysłów w odbiorze wrażeń i spostrzeżeń.

IRRADIACJI - czyli przenoszenia się uczuciowego zabarwienia poznawanego przedmiotu na inne przedmioty znajdujące się wówczas w otoczeniu.

INTEGRACJI WEWNĘTRZNEJ - czyli zespolenia energii,gdyż emocje całościowo angażują organizm i psychikę dziecka. Wówczas z radością podejmuje ono zadania, czuje ono potrzebę wyrażania siebie w działaniu.

WPŁYW MUZYKI NA ROZWÓJ DZIECKA:

muzyka utrwala w świadomości dziecka tzw. pojęcie pierwotne, na których buduje się wszelkie poznanie i myślenie.

Muzyka uczy prostych operacji myślowych, jak porównywanie, analiza, synteza i abstrahowanie.

Wdraża do pracy, uczy metod pracy (działania), ponieważ układ problemów muzycznych, prowadzi dziecko do zachowań spontanicznych do działań opartych na regułach, od zadań łatwych do układów czynności bardziej skomplikowanych.

Formy i treści wychowania muzycznego w przedszkolu, jak:

• śpiew i mowa żywa

• ruch przy muzyce

• gra na instrumentach

• słuchanie muzyki

• własna ekspresja muzyczna

• improwizacja kierowana

• poznawanie terminów muzycznych

• inscenizacje muzyczne

• organizowanie imprez muzycznych

Stanowią całość możliwych kontaktów dziecka z muzyką, których systematyczną realizację podejmuje później szkoła. Wszystkie jednak muszą być zaczęte w przedszkolu.

16. Cele, zadania i treści edukacji plastycznej dzieci w wieku od 3 do 6 lat.

17. Cele, zadnia i treści edukacji technicznej w wieku przedszkolnym.

18. Prawidłowości rozwoju psychofizycznego dziecka w wieku przedszkolnym.

Prawidłowości rozwoju motorycznego dziecka

Aktywność ruchowa jest najważniejszym stymulatorem biologicznym wpływającym na ogólny rozwój dziecka. Pamiętać należy, że rozwój sprawności ruchowej odbywa się w dwóch głównych kierunkach:

I - wzdłuż ciała tzn. od głowy do stóp,

II - od bliższego do dalszego tzn. od osi centralnej do zewnątrz.

Ważne

Niezależnie od różnic indywidualnych w tempie rozwoju, kierunek rozwoju jest zawsze ten sam oznacza to, że aby uzyskać dobrą sprawność w zakresie precyzji ruchów dłoni i palców trzeba najpierw zadbać o dobrą sprawność i koordynację dużych ruchów u rąk.

Rozwojowi sprawności w tym zakresie będzie służyło zarówno systematyczne zachęcanie dziecka do wykonywania wszelkich czynności samoobsługowych, jak i organizowanie zabaw ruchowych i rytmizujących.

Ważne

Umożliwienie wykonywania różnorodnych czynności ruchowych stymuluje rozwój motoryczny. Wyręczanie i nadmierna opiekuńczość powoduje hamowanie rozwoju ruchowego dziecka.

Przykład

Wyręczanie dziecka w samodzielnym spożywaniu posiłku często spowodowane “potrzebą” - “będzie szybciej, czyściej, ładniej” może prowadzić do wycofania się malucha z podejmowania działań.

Wyręczane dziecko będzie oczekiwało pomocy przy wykonywaniu najprostszych czynności.

Rozwój sprawności motorycznej dziecka odbywa się w sposób ciągły i postępujący. Zmiany jakościowe tego rozwoju zależą od środowiska wychowawczego. Jeżeli środowisko, w którym żyje dziecko jest ubogie w bodźce i brakuje w nim osób, które będą wspierały jego rozwój doskonalenie sprawności przebiega metodą prób i błędów. Taka sytuacja często prowadzi do ukształtowania się nieprawidłowych nawyków ruchowych np. trzymanie łyżki, chwyt narzędzia pisarskiego itp., które mają silna tendencję do utrzymywania się mimo podejmowanych działań korekcyjnych.

Ważne

Bardzo istotna jest dbałość o wprowadzanie prawidłowych nawyków i przekazywanie dzieciom modelowych wzorów czynności.

Korzystniejsza i skuteczniejsza dla rozwoju jest sytuacja, gdy dziecko jest właściwie stymulowane i może uczyć się przez naśladowanie wzorów oraz wielokrotne powtarzanie czynności. Dzieci w wieku przedszkolnym chętnie powtarzają czynności, cieszą się gdy udaje im się osiągnąć coraz lepszą sprawność ćwiczonych umiejętności. Znając tę prawidłowość osoba dorosła powinna organizować aktywność ruchową dziecka w sposób umożliwiający wielokrotne powtarzanie potrzebnych do opanowania ruchów i ich sekwencji. Każdy ruch wykonywany przez człowieka jest związany z pobudzeniem i hamowaniem odpowiednich struktur w korze mózgowej.

Warto zapamiętać

Ze względu na niedojrzałą strukturę układu nerwowego dziecka w wieku przedszkolnym procesy pobudzenia są mocne i mają tendencję do uogólnienia, natomiast procesy hamowania nie spełniają jeszcze prawidłowo swojej roli. W związku z tym dziecko reaguje “całą osobą”, ma trudności z utrzymaniem koncentracji i selekcją bodźców. Ten stan jest prawidłowością rozwojową, budzić niepokój może utrzymywanie się go po 6 roku życia.

Dzięki aktywności ruchowej doskonalą się zmysły, sfera odbioru bodźców oraz funkcje poznawcze dziecka. Wykonywane ruchy zostają zapamiętane i ulegają powolnej automatyzacji. Im częściej wykonywany jest dany rodzaj ruchu, tym szybciej utrwalany jest jego wzorzec.

Ważne

Niedobór ruchu (hipokinezja) może być przyczyną zaburzeń równowagi wewnętrznej w organizmie dziecka. Skutkiem niedoboru ruchu mogą być nieadekwatne zachowania, napięcia emocjonalne, zmiany nastroju itp.

Aktywność ruchowa dziecka w wieku przedszkolnym powinna trwać ok. 6 godzin dziennie. Należy pamiętać o tej prawidłowości i dbać o zaspokajanie potrzeb dziecka w tym obszarze. Zadaniem nauczyciela jest zachęcanie rodziców do spacerów z dziećmi oraz umożliwiania dzieciom zabaw ruchowych na świeżym powietrzu i w domu. Zabawy na świeżym powietrzu sprzyjają nie tylko rozwojowi ruchowemu, ale przy okazji służą uodparnianiu na choroby.

Ważne

Dziecko powinno zażywać kąpieli powietrznych, czyli przebywać na świeżym powietrzu, niezależnie od pory roku w i każdą pogodę.

W wyniku tego rodzaju działań będzie właściwie zahartowane. Maluch powinien przyzwyczajać się do zmieniającej się temperatury. W ten sposób jego odporność będzie znacznie lepsza.

3. Dzieci trzyletnie

Dziecko trafiające do przedszkola na ogół nabyło już podstawową sprawność lokomocyjną tzn. chodzi, biega, skacze obunóż, pokonuje schody krokiem dostawnym.

Na ogół jest mało samodzielne w zakresie samoobsługi. W czynności rozbierania się, ubierania, mycia trzylatki wymagają pomocy. Aby stymulować rozwój umiejętności dziecka w tym zakresie należy stale pamiętać, że pomoc nie oznacza wyręczania

Przykład

W trakcie rozbierania podpowiadamy kolejność zdejmowania rzeczy, nie rozbieramy dziecka. Natomiast podczas ubierania podajemy kolejno przygotowane koszulki, spodenki czy kapcie i staramy się w jak najmniejszym stopniu pomagać w ich zakładaniu.

Ruchy dziecka trzyletniego są jeszcze mało precyzyjne. Często występują ruchy niecelowe i dodatkowe, zwłaszcza gdy dziecko uczy się wykonywać nową czynność np. kopanie piłki, które wymaga oderwania nogi od podłogi i wykonanie wymachu tą nogą powoduje ruchy rąk, twarzy, dziecko wyraźnie wykonuje tę czynność całym ciałem. Ruchy charakteryzuje globalność. Uwaga ruchowa trzylatków jest niepodzielna i krótkotrwała.

Ważne

Mięśnie trzylatka są słabe, a więzadła stawowe rozciągliwe co powoduje dużą męczliwość i niską precyzję ruchów. Najlepiej w tym wieku funkcjonują duże grupy mięśniowe m.in. mięśnie barków i ramion, słabo wykształcone są natomiast mięśnie dłoni i palców. W związku z tym typowa w tym wieku jest niezręczność manualna i powolność ruchowa.

Doskonaleniu sprawności służy zachęcanie do systematycznego powtarzania ruchów. Motywację do podejmowania i kontynuowania treningu stymulujemy przez docenienie wysiłku wkładanego przez dziecko w aktywność ruchową, chwalenie go za wykonywaną czynność. Okazywanie radości z powodu sukcesu dziecka. Dzielenie się wiadomościami o powodzeniu z rodzicami dziecka.

Ważne

Negatywny wpływ na motywację do ćwiczeń będzie miało częste poprawianie wykonywanej przez dziecko czynności. Stałe narzekanie i ganienie za niedokładne wykonanie czynności powoduje zniechęcenie i rezygnację z ćwiczenia umiejętności.

4. Dzieci czteroletnie

Czwarty rok życia to czas znaczących zmian fizycznych w organizmie dziecka. Wydłużają się kończyny, wzmocnieniu ulegają mięśnie i stawy. Dojrzewa i doskonali swoją sprawność układ nerwowy.

W zakresie ruchu doskonaleniu ulega koordynacja, poprawia się równowaga. Wydłużają się kroki dziecko coraz sprawniej biega i skacze.

W zakresie małej motoryki następuje doskonalenie precyzyjnych ruchów dłoni i umiejętności korzystania z narzędzi.

Ważne

Jest to okres, w którym ustala się przewaga korzystania przez dziecko z jednej ręki. Ten proces jest kontynuowany w piątym i szóstym roku życia, po czym ustala się dominacja ręczności utrzymująca się na ogół przez całe życie.

Przyjmuje się, że ustalenie ręczności powoduje u dziecka wzmocnienie poczucia stabilności i bezpieczeństwa. Dzięki specjalizacji ruchów ręka dominująca staje się coraz bardziej sprawna i precyzyjna. Prowadzone od lat badania nad ręcznością dają podstawę do stwierdzenia, że brak jest powodu do uznania lepszej jakości działania u osób praworęcznych niż u leworęcznych.

Wiadomo natomiast, że wywieranie na dziecko nacisku w celu ukształtowania dominującej praworęczności, mimo wyraźnych sygnałów o naturalnym kształtowaniu się u niego leworęczności, może prowadzić do niepotrzebnych napięć emocjonalnych. Czasem jeszcze zdarzają się sytuacje, w których członkowie rodziny dziecka utrzymując przekonanie o szkodliwości leworęczności usiłują mocno zachęcać dziecko do korzystania z prawej reki konsekwencją takich zachowań może być niechęć do prac ręcznych, odmawianie rysowania, tworzenia konstrukcji itp.

Ważne

Należy pamiętać, że w naszym społeczeństwie wiele urządzeń i systemów wspomagających ćwiczenia sprawności motorycznej przystosowana jest do osób praworęcznych, warto więc pomagać dzieciom leworęcznym w pokonywaniu tych barier. Istotne jest również zadbanie o akceptację tej odrębności dziecka ( w trakcie posiłków, przy rysowaniu itp.) przez inne dzieci. Jeżeli, któreś z dzieci zwraca uwagę na tę inność kolegi czy koleżanki dobrze wyjaśnić tę sytuację stwierdzając, że ludzie, tak jak pod względem koloru oczu czy włosów, również w tym względzie różnią się między sobą.

Zwracanie uwagi na problemy dziecka leworęcznego i odpowiednia pomoc w przypadku konieczności poradzenia sobie z przystosowanymi dla praworęcznych narzędziami powoduje, że łatwiej mu będzie w dobrej kondycji i nastawieniu ćwiczyć i uczyć się nowych umiejętności.

Ważne

W trakcie przygotowania do rysowania warto zwrócić uwagę na ułożenie papieru, prawidłowe ułożenie dłoni itd. Warto zadbać o zakup dostosowanych nożyczek.

Należy pamiętać, że zachęcanie i umożliwienie ruchu przyczynia się do rozwoju dziecka, a nadmierna opiekuńczość może hamować adekwatny rozwój potrzeb ruchowych.

5. Dzieci pięcioletnie

Zgodnie z tendencją rozwojową wiek przypadający na trzeci rok pobytu w przedszkolu jest okresem dalszego doskonalenia sprawności i precyzji ruchu:

• dzieci swobodniej biegają, wydłuża się krok,

• sprawność chodzenia po płaszczyźnie i po schodach jest wysoka,

• dzieci swobodnie podskakują,

• kopią, rzucają i łapią piłkę,

• doskonalą się umiejętności wymagające utrzymania równowagi.

W tym wieku dzieci powinny osiągnąć dobry stopień w zakresie umiejętności samoobsługowych takich jak: samodzielne jedzenie, mycie się, ubieranie. Cały czas czynnikiem wpływającym na rozwój umiejętności motorycznych jest ćwiczenie, w związku z tym dorośli muszą dawać dzieciom czas i przestrzeń na prowadzenie takich ćwiczeń.

Dzieci trzy i czteroletnie nie potrafią na ogół łączyć dwóch różnych czynności ruchowych ze względu na utrzymującą się w tym okresie życia dominację procesów pobudzenia nad procesami hamowania w układzie nerwowym. Pięciolatki dzięki procesom dojrzewania układu nerwowego opanowują już sprawności wymagające łączenia kilku czynności np. bieg i rzucanie piłki do celu.

Ważnym przejawem dojrzałości i wzrostu zaawansowania sprawności ruchowej jest przewidywanie. Uwidacznia się ono w odpowiednim przygotowaniu ciała do wykonania zaplanowanej przez dziecko czynności. Ta antycypacja ruchowa kształtuje się w wyniku wielokrotnych doświadczeń ruchowych.

Ważne

Dzieci pięcioletnie rozwijają umiejętność wykonywania ruchu na podstawie instrukcji słownej, wcześniej skuteczną formą instruowania była tylko prezentacja.

W rozwoju motorycznym występują prawidłowości, które powodują, że osiągnięcie pewnych sprawności poprzedzane jest poprzez opanowanie ich w sposób stopniowy, przechodząc od wersji łatwiejszej do trudniejszej np. wchodzenie po schodach krokiem dostawnym poprzedza umiejętność wchodzenia naprzemiennego, dobra sprawność w zakresie rozbierania powoduje, że sztuka ubierania odbywa się szybciej.

Ważne

Problemem, który może wpływać negatywnie na funkcjonowanie dzieci w grupie mogą być nierealistyczne oczekiwania nauczyciela traktującego wszystkich w sposób jednakowy. Wyjście z założenia, że dzieci w jednym wieku będą osiągały bardzo podobny poziom opanowania różnych umiejętności i podobny poziom sprawności ruchowej nie jest uprawnione.

Różnice indywidualne w tym zakresie sięgają kilku miesięcy, a w przypadku niewłaściwej stymulacji lub opóźnień rozwojowych nawet więcej.

Pamiętając, że rozwój dziecka można intensywnie stymulować modelując jego aktywność nauczyciel organizując zajęcia powinien analizować potrzeby i możliwości dzieci, tak aby dzięki ich przemyślanej i dostosowanej organizacji mogły zaangażować się w nie wszystkie dzieci z grupy.

W wieku pięciu lat doskonalą się ruchy celowe następuje eliminowanie dodatkowych, nieefektywnych ruchów. Uczenie sekwencji ruchów, których opanowanie jest według nauczyciela potrzebna dziecku powinno odbywać się w drodze naśladowania. Ruch należy dziecku pokazać i skontrolować jakość pierwszych wykonań tego ruchu.

Systematycznie prowadzone ćwiczenia rozwijają i doskonalą cechy motoryczne takie jak:

• szybkość rozumianą jako zdolność do wykonywania wielorakich, szybkich i zdecydowanych ruchów.

• zwinność tj. zręczność i gibkość

• wytrzymałość czyli zdolność organizmu do długotrwałego wysiłku i odporność na zmęczenie.

Motoryka dziecka może się doskonalić wyłączenie przez różnorodne ćwiczenia, zarówno te zorganizowane przez nauczyciela, jak i realizowane w trakcie zabawy i czynności samoobsługowych.

Obok usprawnienia motorycznego ćwiczenia ruchowe pomagają rozwijać u dziecka takie cechy jak:

• samodzielność,

• odwaga,

• wytrwałość,

• gotowość do współpracy,

• gotowość do pomagania innym,

• umiejętność radzenia sobie z porażką.

Warto zapamiętać

Dziecko w wieku przedszkolnym jest gotowe do opanowania wielu coraz bardziej złożonych czynności ruchowych np. wspinanie się, rzucanie, kopanie i łapanie piłki, chodzenie po równoważni, jazda na wrotkach, pływanie itd. te umiejętności dzięki pamięci kinestetycznej zostaną zapamiętane na długie lata i będą stanowiły bazę dla prawidłowego funkcjonowania ruchowego człowieka.

6. Niezgrabność ruchowa

Dobry poziom sprawności ruchowej dziecka w wieku przedszkolnym ma duży wpływ na jego wszechstronny rozwój oraz pozycję zajmowaną w grupie. Dzieci niezbyt sprawne i niezgrabne ruchowo mogą być izolowane prze grupę (“ ty tego nie umiesz”, “i tak tego nie zrobisz” itp.). Jeżeli nie będą wybierane do zabaw, w których niezbędna jest dobra sprawność ruchowa, będą przeżywały poważne frustracje. Dłuższe utrzymywanie się takiej sytuacji może prowadzić do ukształtowania się u nich poczucia niższej wartości w porównaniu ze sprawnymi rówieśnikami.

Ważne

Rolą nauczyciela jest takie organizowanie sytuacji dydaktycznych, które daje szansę każdemu dziecku na zaprezentowanie swoich mocnych stron.

Wyłączenie z zabawy może również wzbudzać poczucie niepokoju i odrzucenia, w związku z tym mogą pojawiać się potrzeby odwetu w postaci dokuczania, bądź wyśmiewania się z bardziej sprawnych dzieci w celu zwrócenia na siebie uwagi. Te mechanizm może wtórnie ukształtować nawyki nękania innych w celu zapewnienia sobie uwagi z ich strony.

19. Zaburzenia mowy i ich profilaktyka w przedszkolu.

ZABURZENIA MOWY:

Klasyfikacja zaburzeń mowy:

• jąkanie (najczęściej spotykana wada wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym - Demelowa)

• oligofazja

• afazja (dysfazja)

• ORM (opóźniony rozwój mowy)

• dysartria (głęboka postać - anatria)

• giełkot

• dysglozsja

DYSLALIA - (pochodzi z języka greckiego dys - zaburzenie, lalia - mowa) -zaburzenia mowy polegające na nieprawidłowej realizacji fonemów według zazwyczaj ustalonych norm społecznych. Spowodowane jest to wadami w ukształtowaniu lub uszkodzeniu aparatu artykulacyjnego (wargi, zęby, język czy podniebienie); wada ta dotyczy tylko aspektu artykulacyjnego języka.

Wg Ireny Styczek dyslalia to opóźnienie w przyswajaniu sobie języka, na skutek opóźnionego wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych.

Wady artykulacyjne:

• powstają na skutek nieprawidłowych ruchów narządów mowy

• to takie wady, których przyczyny można usunąć

• zachowany jest rytm, melodia i akcent

• wymowa jest zatarta, mało zrozumiała lub zupełnie niezrozumiała

Artykulacja - ruchy, układ narządów mowy w czasie wymowy

Klasyfikacje dyslalii:

1) Ze względu na wiek:

• dyslalia rozwojowa (fizjologiczna) - diagnoza do 6 r.ż.

• dyslalia właściwa ( faktyczna ) - diagnoza po 6 r.ż.

2) Ze względu na ilość zaburzonych głosek:

• jednoraka - jedna głoska lub szereg głosek są zaburzone (np. ż lub s,z,c,g)

• wieloraka - zaburzone są dwie lub więcej głosek (np. ż, i,k)

• całkowita (alalia, bełkot) - zaburzone są wszystkie lub prawie wszystkie głoski

3)Zaburzenia występujące w obrębie dyslalii:

• mowa bezdźwięczna - zaburzeniu ulegają głoski dźwięczne

• rynolalia (nosowanie) - zaburzeniu ulegają głoski ustne lub nosowe

• kappacyzm - nieprawidłowe wymawianie głoski „k”

• gammacyzm (geganie) - nieprawidłowe wymawianie głoski „g”

• gammacyzm (hehanie) - nieprawidłowa wymowa głoski „h”

• betacyzm - nieprawidłowa wymowa głoski „b”

• lamndacyzm - nieprawidłowa wymowa głoski „l”

• palatolalia - połączenie rynolalii i dyslalii wielorakiej

GIEŁKOT - zaburzenie mowy charakteryzujące się nieświadomością, małym zakresem uwagi, zakłóceniem percepcji, zaburzeniem artykułowania, i formułowania wypowiedzi. Jest to zanurzenie procesów myślowych programujących mowę, a bazujących na dziedzicznych predyspozycjach. To mowa manifestująca centralne zaburzenie mowy, które oddziałuje na na wszystkie kanały komunikacji (czytanie pisanie, rytm i muzykalność i inne zachowania zwykłe)

ROTACYZM (reranie) - nieprawidłowa wymowa głoski „r”

KAPPACYZM - Nieprawidłowa wymowa głoski „k”-

GAMMACYZM (geganie) - dźwięczna odmiana gloski „k”

RYNOLALIA (nosowanie):

1) Rynolalia zamknięta - głoski nosowe są wymawiane jak ustne (m,n,m',n',ą,ę)

Przyczyny:

• niedrożność jamy nosowo-gardłowej

• przerost śluzówki nosa

• polipy

• przerost trzeciego migdałka

• skrzywiona przegroda nosa

• obrzęk przy ostrych przewlekłych stanach kataralnych

2) Rynolalia otwarta - głoski ustne wymawiane są jak nosowe

Przyczyny:

• rozszczep podniebienia

• podśluzówkowy rozszczep podniebienia

• krótkie podniebienie

• nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego

PALATOLALIA - wada wymowy polegająca na połączeniu rynolali (nosowania) oraz dyslali wielorakiej.

Palatolalię diagnozujemy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Diagnozuje się gdy jest rozszczep podniebienia.

JĄKANIE - powstaje zwykle w okresie przedszkolnym, polega na tym, że rozumienie mowy rozwija się szybciej, aniżeli umiejętność wysławiania. Jąkanie zazwyczaj dotyka dzieci lepiej rozwiniętych, dziecko nie wie jakiego wyrazu użyć, z tego powodu następuje jąkanie. Powstaje dysproporcja pomiędzy tym co dziecko chwiałoby, a co może powiedzieć. Jąkanie wtórnie pojawia się lub nasila w okresie dojrzewania.

Jąkanie polega na zaburzeniu koordynacji narządów oddechowego, artykulacyjnego, fonacyjnego. W obrazie klinicznym obserwuje się nasilone napięcia i skurcze mięśni biorących bezpośrednio lub pośrednio udział w akcie mówienia . Skurcze mięśni i napięcia mięśni oddechowych dotykają przede wszystkim przeponę. Skurcze i napięcia pojawiają się w czasie wdechu i wydechu, oddech jest krótki, arytmiczny i przerywany lub strumień powietrza bywa zatrzymany. Skurcze i napięcia mięśni fonacyjnych uniemożliwiają rozwarcie strun głosowych. Struny zaciskają się i zachodzą jedna na drugą, głos wydobywa się z trudem. Uniemożliwienie zwarcia strun głosowych powoduje długie przerwy w mówieniu lub mowę szeptem. Skurcze i napięcia mięśni artykulacyjnych uniemożliwiają właściwe ruchy.

OLIGOFAZJA- zaburzenie mowy występujące u dzieci i dorosłych upośledzonych umysłowo.

Cechy mowy u osób z oligofazją:

• wadliwa artykulacja (seplenienie, reranie spowodowane upośledzeniem umysłowym; mowa może mieć charakter dyslaliczny)

• agramatyzmy

• nieumiejętność budowania zdań

• ubogie słownictwo

W oligofazji występuje echolalia (powtarzanie), mowa u osób z oligofazją jest cicha monotonna , bez odpowiednich intonacji i akcentów logicznych, a tempo jest zwolnione.

OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY (ORM) występuje wówczas, gdy mowa dziecka (czynności mówienia i rozumienia) rozwija się później aniżeli u rówieśników.

Cechy dziecka z ORM są takie same jak u dziecka z oligofazją.

Cechy dzieci z ORM:

• zaburzona artykulacja (zaburzenia fonetyczno - fonologiczne)

• dysgramatyzmy (zaburzenia syntaktyczno - morfologiczne)

• ograniczona możliwość posługiwania się kategorią zdaniową (zaburzenia zdaniowo - semantyczne)

• ograniczony czynny i bierny zasób słownictwa (zaburzenia semantyczno - leksykalne)

DYSGLOSJA - zaburzenie mowy spowodowane uszkodzeniem aparatu artykulacyjnego lub obniżeniem słyszalności. Dysglosję diagnozujemy u dzieci z rozszczepem, głuchotą, zaburzeniem mowy.

Profilaktyka w przedszkolu:

• ważne jest aby dorośli wyrobili w sobie nawyk opowiadania o wszystkim, co robią

• opieka nad słuchem dziecka

• opieka nad prawidłowym oddechem dziecka

• kontrola wymowy

• ćwiczenia artykulacyjne

• aby słuchali uważnie, kiedy dziecko mówi

• aby cierpliwie odpowiadali na jego pytania

• wczesne rozpoznanie wad wymowy ma decydujące znaczenie dla skuteczności terapii logopedycznej takie działania można już podjąć w 4 r.

• należy jak najwięcej mówić do dziecka, podczas zabiegów pielęgnacyjnych, zabaw, codziennych czynności i spacerów. Każda sytuacja jest dobra, aby wychowywać dziecko w tzw. „kąpieli słownej”.

• do dziecka należy mówić powoli i wyraźnie, a zdania nie powinny być długie.

• nie tłumimy swoim nadmiernym gadulstwem lub wyręczaniem dziecka w mówieniu

• stwarzajmy dziecku okazję do wypowiedzenia tego co przeżyło

• jeżeli dziecko źle wymawia jakąś głoskę- nie każmy powtarzać wyrazów zawierających tę głoskę ponieważ to tylko utrwala złą wymowę

• nie należy też karać ani zawstydzać dziecka za wadliwą wymowę, gdyż hamuje to chęć do mówienia, a w konsekwencji spowalnia proces rozwoju mowy

• jeżeli zauważymy u dziecka opóźniony rozwój mowy, należy je skierować do logopedy

20. Trudności wychowawcze występujące w pracy z dziećmi w wieku od 3 do 6 lat.

Pojęcie i rodzaje trudności wychowawczych

Zakres pojęcia trudności wychowawcze jest ujmowany rozmaicie w zależności od tego, czy rozumiemy przez nie tylko sposoby zachowania dzieci, które uniemożliwiają osiągnięcie zamierzonych celów wychowania, czy też obejmujemy tym pojęciem głębokie formy nieprzystosowania. Wśród badaczy trudności wychowawczych istnieją różnice w ujmowaniu problemu. O dziecku, które nie zachowuje się tak, jak sobie życzą tego dorośli mówi się zwykle, że jest trudne lub delikatniej, że sprawia trudności wychowawcze. Na ogół autorzy książek o dzieciach trudnych unikają podawania ścisłych definicji tego terminu, poprzestając na szerokich opisach postępowania tych dzieci w różnych sytuacjach życiowych. Zarówno termin dziecko trudne, jak i trudności wychowawcze bywają w życiu rozumiane rozmaicie, zależnie od tego, kto i kiedy ich używa:

• A. S. Neill, długoletni pedagog - praktyk we wstępie do swojej książki „Nowa Summerhill” pisze, że „trudne dziecko - to dziecko nieszczęśliwe, walczące z samym sobą, a w konsekwencji z całym światem”.

• E. B. Hurlock, amerykański psycholog twierdzi, że „wiele form tzw. trudnego zachowania się jest normalnym zachowaniem się jednostki, typowym dla danego wieku, w którym się przejawia”.

• Dziecko często zaliczane jest do trudnych, choć zachowuje się źle tylko w zorganizowanej grupie rówieśników, a w innych środowiskach nic mu zarzucić nie można. Bywa też przeciwnie - uważa się je za trudne, bo sieje strach wśród kolegów z podwórka, choć w przedszkolu uchodzi za wzór.

• Według W. Okonia dziecko trudne - to dziecko, które ma trudności z przystosowaniem się do wymagań rodziców, nauczycieli, opiekunów.

Trudności wychowawcze to sposoby postępowania dzieci, które są niezgodne z kierunkiem wychowania i dlatego utrudniają pracę wychowawczą. Autor uprzedza, że nie zalicza do trudności wychowawczych drobnych i sporadycznie występujących wykroczeń, tylko takie, które występują często i nie poddają się zwykłym oddziaływaniom wychowawczym. Ten sam autor uważa, że zachowanie się człowieka, którego uważamy za społecznie przystosowanego, powinno spełniać dwie podstawowe funkcje:

- zaspokajać potrzeby osobiste,

- spełniać wymagania społeczne w sposób akceptowany przez dane środowisko.

O zaburzeniach w zachowaniu mówi się wtedy, gdy nie spełnia ono obydwu lub choćby tylko jednej z powyżej wymienionych funkcji. Jednak zakres ten jest bardzo szeroki, ponieważ obejmuje zarówno zjawiska psychopatologiczne (nerwice, socjopatie, a nawet niedorozwoje) jak i formy zachowań, których nie zalicza się do żadnej kategorii psychopatologicznej.

Wśród dzieci z trudnościami wyróżnia dwa zasadnicze typy:

• dzieci agresywne, złośliwe, manifestujące swą postawę na zewnątrz i często popadające w konflikty z otoczeniem;

• dzieci lękliwe, nieśmiałe, unikające kontaktów z otoczeniem

• nie przejawiające zainteresowań;

• popadają one rzadziej w konflikty z otoczeniem, gdyż jak podaje autor, reagują na zagrożenie powstrzymywaniem się od działania.

Określenie trudności zawiera próbę zrzucenia odpowiedzialności za nieskuteczność oddziaływań wychowawczych. Dlatego też Konopnicki proponuje posługiwanie się terminem „zaburzenia w zachowaniu” rozumiejąc przez nie odchylenia od zasad moralnych, obyczajów i zwyczajów przyjętych w danym środowisku i uważanych za normę.

Wyróżnia się cztery rodzaje trudności wychowawczych biorąc pod uwagę czynniki doprowadzające do ich powstawania:

1. Intelektualne.

2. Emocjonalne.

3. Społeczne.

4. Szkolne.

Ponadto Konopnicki wyróżnia trzy fazy zaburzeń w zachowaniu.

1. W pierwszej fazie dziecko reaguje bezpośrednio na warunki środowiska lub ich zmianę. Na przykład dziecko staje się nieposłuszne i buntuje się przeciw postępowaniu ojca, gdy ten traktuje je zbyt surowo. Reakcje te są zazwyczaj

spontaniczne i impulsywne.

2. W drugiej fazie dziecko reaguje na warunki zewnętrzne w sposób bardzo skomplikowany, dlatego też jego zachowanie może być dla otoczenia niezrozumiałe i nieuzasadnione. Na przykład dziecko niepopularne w grupie

skierowuje swą agresję na młodszych i słabszych kolegów, mimo, że to nie oni mu dokuczali.

3. W trzeciej fazie zaburzenie jest zwykle tak zaawansowane, że następuje izolacja jednostki od normalnej grupy społecznej np. przedszkolnej, a reakcje dziecka stają się zupełnie nieadekwatne do bodźców.

H. Spionek mówi o następujących rodzajach trudności wychowawczych:

1. Różnice w zakresie tempa oraz rytmu rozwoju.

2. Różnice związane z właściwościami dynamiki procesów nerwowych.

3. Niedorozwój umysłowy.

4. Ociężałość umysłowa.

5. Tzw. parcjalne opóźnienia i zakłócenia rozwoju.

1. Pewien brak zdyscyplinowania. Dyscyplina polega na tresurze. Wymaga się od dzieci pewnej uporządkowanej i automatycznej karności, nie należy jednak za bardzo musztrować.

2. Inną grupę niegrzeczności stanowią sytuacje, w których dziecko za dobrze i za sprytnie sobie radzi. Do tej kategorii niegrzeczności zaliczamy także dzieci inteligentne, sprytne, odważne, których dorośli nie potrafią wychować, ponieważ postępują z nimi w sposób na błędy wychowawcze dorosłych.

3. Za niegrzeczne uważa się również dzieci, które sprytem, śmiałością i wrodzoną zaradnością walczą. Wyprowadzają swych wychowawców„w pole” i osiągają korzyści niedozwolone m. in. kosztem innych dzieci. Niegrzeczne i trudne do wychowania są dzieci wykrętne, które zawsze jakoś wykręcają się z nałożonych na nie obowiązków. Dzieci zbyt śmiałe stają się często bezczelne i lekceważące innych. Specjalnym rodzajem sprytnej taktyki jest kłamstwo. Dziecko mało sprytne nie kłamie lub robi to mało umiejętnie. Kłamstwa uczą się najłatwiej „mali spryciarze”.

4. Jako ostatnią grupę niegrzeczności wymienia autor sytuację, w której uczucia dziecka do dorosłych, do społeczeństwa są wrogie i złe. Ten rodzaj niegrzeczności uważa się za niegrzeczność złośliwą i zalicza do niej: bezlitosną zaczepność, kłamstwo powodowane zawiścią i chęcią zaszkodzenia innym, wrogość wobec wychowawców, świadomie zadawany ból zwierzętom, męczenie je bez odrobiny skruchy.

Podsumowując powiemy, że trudności wychowawcze to zaburzenia spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych oraz w realizacji zadań życiowych danej jednostki.

2. Przyczyny powstawania trudności wychowawczych.

Wszystkie przyczyny trudności wychowawczych można sprowadzić do dwóch zasadniczych grup:

1. czynniki psychofizjologiczne i anatomiczne

2. czynniki społeczno - wychowawcze.

Obie te grupy czynników są ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkują. Należy zaznaczyć, że czynniki psychofizjologiczne i anatomiczne nie dostrzeżone w porę sprawiają, że pozornie prawidłowe oddziaływania społeczno - wychowawcze pogłębiają niepożądane stany organiczne. Jednym z czynników psychofizjologicznych powodujących powstawanie trudności wychowawczych jest nierównomierność w rozwoju dziecka.

Najważniejszym warunkiem skuteczności wszelkiej pracy pedagogicznej jest dobra znajomość dziecka jako podmiotu pracy wychowawczej. Podaje się szereg wskazówek do pracy indywidualnej z dzieckiem z zaburzeniami w zachowaniu.

Oto one:

• izolacja od wielo - bodźcowego środowiska

• spokojna, nacechowana ciepłem atmosfera w rodzinie

• jasny i konsekwentnie przestrzegany system reguł i zasad rządzących życiem dziecka

• pomoc w porządkowaniu świata fizycznego (segregowanie, układanie przedmiotów)

• pomoc w kończeniu czynności wykonywanej przez dziecko, zanim przejdzie do następnej

• organizacja ukierunkowanej aktywności ruchowej umożliwiającej

• odreagowanie napięć oraz zajęcie się czymś w sposób uporządkowany

• formułowanie oraz pilnowanie przez osobę dorosłą celów działalności

• dziecka, które są jasno sformułowane, niezbyt odległe w czasie oraz

• proste w realizacji; stopniowe komplikowanie proponowanych działańoraz wydłużanie czasu ich realizacji

• stała kontrola działalności dziecka oraz przypominanie o zobowiązaniach

• załatwianie wszelkich problemów związanych z dzieckiem w momentach jego wyciszenia, bez stosowania agresji oraz kar fizycznych.

21. Monitorowanie osiągnięć edukacyjnych dzieci przedszkolnych.

• - przeprowadzenie diagnozy wstępnej, śródrocznej i końcowej

• - szczegółowe rozpoznanie sytuacji dziecka, bieżące monitorowanie, dokumentowanie wyników, wspomaganie rozwoju,

• - informowanie rodziców o stanie rozwoju dziecka po diagnozie wstępnej, śródrocznej  końcowej

• - półroczna ocena realizacji założonych celów i zadań,  analiza, wnioski do dalszej pracy,

• - bieżące wspieranie rozwoju dzieci, praca według indywidualnego programu, dokumentowanie wyników obserwacji,

• - przeprowadzenie diagnozy końcowej, wnioski do dalszej pracy.

Badanie osiągnięć dzieci w przedszkolu odbywa się na podstawie:

• prezentacji dokonań dzieci (występy, wystawy),

• teczek prac i innych dokumentów,

• arkuszy obserwacji rozwoju dziecka,

• albumów, kronik,

• materiałów reportażowych (zdjęcia, filmy itp.)

• rozmów.

22. Zasady i metody pracy korekcyjno- kompensacyjnej w przedszkolu.

Zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze organizowane są w ramach pomocy psychologiczno- pedagogicznej o której mowa w rozporządzeniu MENiS z DNIA 7.01.2003r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach i placówkach.

Pomoc psych-ped. jest organizowana w szkole jako zespół dydaktyczno- wyrównawczy(zdw), zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne oraz inne terapeutyczne

Paragraf 6: Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze organizuje się dla uczniów, którzy mają znaczne trudności w uzyskaniu osiągnięć z zakresu określonych zajęć edukacyjnych, wynikających z podstawy programowej dla danego etapu edukacyjnego. Zajęcia prowadzone są przez nauczyciela właściwych zajęć edukacyjnych. Liczba uczestników zajęć wynosi od 4 do 8 uczniów

Udział ucznia w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych trwa do czasu zlikwidowania opóźnień w uzyskaniu osiągnięć edukacyjnych wynikających z podstawy programowej dla danego etapu edukacyjnego.

Cele:

• Usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych, wyrównywanie braków w wiedzy i umiejętnościach

• Przywrócenie prawidłowych postaw ucznia wobec nauki

Formy terapii wg Bogdanowicz:

• psychomotoryczne- usprawnianie funkcji psychicznych i ruchowych psychodydaktyczne - ćwiczenie czynności nabywanych w toku nauczania

• psychoterapia- leczy zaburzenia emocjonalne

• Celem nadrzędnym programu terapii pedagogicznej jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi, rozwoju na miarę ich możliwości.

• Konieczne są ćwiczenia rozwijające potrzebne do nabywania podstawowych umiejętności takich jak analiza, synteza słuchowa, wzrokowa Grafomotoryka

 

Zasady prowadzenia zajęć:

Praca dydaktyczno- wyrównawcza wymaga sformułowania zasad postępowania, którymi powinien kierować się nauczyciel w stosunku do ucznia, aby zrealizować założone cele. według Ireny Czajkowskiej i Kazimierza Herdy:

1) Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego,

Zasada ta polega na indywidualnym podejściu do jednostki - w tym wypadku do ucznia, który ma zaburzony rozwój. Należy pamiętać że każde dziecko jest inne i inaczej przyswaja wiedzę. Zasada ta polega na kontrolowaniu przebiegu i wyników pracy dziecka, pomaganiu mu w przezwyciężaniu trudności oraz stosowaniu odpowiednich zabiegów wychowawczych i psychoterapeutycznych. 

2) Zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka, Przechodzenie od ćwiczeń elementarnych, prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do coraz bardziej złożonych i wymagających opanowania coraz większych partii materiału dydaktycznego. Warunkiem przechodzenia do zadań o większym stopniu jest TYLKO I WYŁĄCZNIE sprawne wykonywanie ćwiczeń na niższym poziomie. 

3) Zasada korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności, Podczas zajęć najwięcej czasu trzeba przewidzieć na ćwiczenie tych funkcji w różnych czynnościach, przestrzegając oczywiście zasady stopniowania trudności i zasady indywidualizacji. Należy przy tym pamiętać, że im głębiej jest zaburzona dana funkcją, tym większa podatność dziecka na zmęczenie wykonywaniem czynności angażujących tę funkcję. W początkowym okresie zajęć jest wskazane przeplatanie ćwiczeń funkcji bardziej i mniej sprawnych.

 4) Zasada kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów Zadaniem nauczyciela jest wytworzenie u dziecka takich mechanizmów psychologicznych, w których funkcje sprawniejsze pełnią rolę  kompensacyjną, wspierając czynności funkcji zaburzonych. Ćwiczenia wyrównują skutki mikrodefektów, usprawniają procesy integracji psychomotorycznej oraz ułatwiają opanowanie trudnych dla dziecka umiejętności. 

5) Zasada systematyczności Częstotliwość i systematyczność prowadzonych zajęć wpływa, pozytywnie na opanowanie i utrwalenie nabytych umiejętności, długotrwałe przerwy  natomiast powodują częściowy bądź całkowity regres, szczególnie u dzieci o rozwoju niższym niż przeciętny obdarzonych słabą pamięcią. Ćwiczenia jednej czynności nie powinny trwać zbyt długo. Długość czasu ich trwania uzależniona jest od głębokiego zaburzenia funkcji i rodzaju czynności, a także od motywacji i indywidualnych możliwości dziecka. Najbardziej męczące są ćwiczenia percepcji słuchowej i nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich wracać stosując w zajęciu przerwy czyli inne rodzaje ćwiczenia. Ćwiczenia sprawności manualnej, percepcji wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo- ruchowej mogą trwać do kilkunastu minut.

6) Zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego W wielu przypadkach na zajęcia trafiają dzieci. u których niepowodzenia szkolne stały się przyczyną reakcji nerwicowych i negatywnych postaw wobec nauki i szkoły. Zadaniem terapeuty nie jest tylko spowodowanie, aby dzieci mogły się uczyć, lecz także aby się chciały uczyć.

Czynniki które wpływają na jakość i skuteczność działań psychoterapeutycznych:

związek terapeutyczny- między terapeuta a pacjentem zaistnieć więź polegająca na wzajemnej akceptacji, zaufaniu i sympatii.

osobowość terapeuty — musi wykazać się empatią, życzliwością, wyrozumiałością, opanowaniem oraz konsekwencją w postępowaniu.

atmosfera zajęć- pacjent(dziecko) musi czuć się bezpiecznie,   serdeczność, szczerości i tolerancja powinny również być w ta   atmosferę wplecione. 

Metody prowadzenia zajęć:

Dwie główne metody zajęć dydaktyczno-wyrównawczych:

Metoda czynnościowa pozwala połączyć w jeden proces stymulację rozwoju dziecka i korekcję zaburzeń procesów poznawczych i emocjonalnych oraz rekonstrukcję pojęć i umiejętności dziecka przeżywającego trudności i niepowodzenia szkolne.

Metoda naprzemiennego układania i rozwiązywania zadań daje szansę na ciągłe diagnozowanie zachowań dziecięcych i dostosowanie kolejnych, już trudniejszych, zadań do strefy najbliższego rozwoju.

Celem formułowania u dzieci umiejętności czytania i pisania na szczeblu elementarnym, a także łagodzenia trudności, na jakie napotykają dzieci można zastosować następujące metody:

Analityczno - syntetyczną z odmiana wyrazową, której punktem wyjścia jest dany wyraz:

Analityczno - syntetyczną z odmianą fonetyczną, w której jako punkt wyjścia służy wypowiedziany wyraz.

Pierwsza z metod jest stosowana głównie u dzieci, które mają głębokie zaburzenia percepcji

słuchowej i zaburzenia mowy, Druga jest stosowana u uczniów z zaburzeniami percepcji

wzrokowej, orientacji przestrzennej i lateralizacji.

Metodami wspierającymi proces terapeutyczny są:

Ruch rozwijający - Weroniki Sherborne, który wspomaga terapię dzieci zahamowanych i nadpobudliwych psychoruchowo.

Metoda Dobrego Startu zmodyfikowana przez M Bogdanowicz, wspomagająca rozwój wielu funkcji, a także utrwalająca integrację percepcyjno - motoryczną.

Metoda Dennisona - wspierająca i stymulująca rozwój umysłowy ucznia.

23. Literatura dziecięca w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej dziecka.

Literatura dla dzieci i młodzieży - zarówno literatura tworzona z myślą o dzieciach i młodzieży, jak i literatura wybierana przez nią do lektury. Literatura taka charakteryzuje się pewnymi cechami, które do pewnego stopnia różnią ją od literatury "dorosłej". Chodzi tu przede wszystkim o taki dobór zawartości i formy, by odpowiadał potrzebom i gustom tej grupy odbiorców, przy czym autorzy tworzący ten rodzaj literatury zwykle zwracają uwagę na to, by ich dzieła wykazywały pewne walory wychowawcze i edukacyjne.

Literatura dla dzieci i młodzieży zwykle ma wartość:

• wychowawczą - konflikty między głównymi bohaterami opierają się na wyraźnie zarysowanym przeciwstawieniu działań pożądanych, czyli "pozytywnych" i niepożądanych, czyli "negatywnych"; celem takiego ujęcia jest wyrobienie u młodego czytelnika zdolności rozróżniania dobra i zła; w literaturze dla dzieci i młodzieży dobro niemal bez wyjątku zwycięża, zło zaś zostaje ukarane;

• edukacyjną - w fabułę wplecione bywają rozmaite informacje dotyczące świata, mogą to być np. informacje geograficzne (w powieści podróżniczej), historyczne (w powieści historycznej), etnograficzne (np. informacje dotyczące plemion indiańskich w powieściach Alfreda Szklarskiego), itp.

Powyższe elementy znajdują się w tekstach pisanych dla dzieci i młodzieży w rozmaitym stopniu. Mogą się w nich znaleźć ale nie muszą, ponieważ powstaje także pewna ilość utworów, których celem jest niemal wyłącznie rozrywka i które nie wykazują ambicji edukacyjnych ani wychowawczych.

24. Dojrzałość szkolna dziecka.

Dojrzałość szkolna dziecka 

Wiek rozpoczęcia nauki w szkole jest inny w różnych krajach, jednak rodzaj zajęć i zakres treści programowych muszą być dostosowane do właściwości rozwojowych dzieci. Ważniejsze niż odpowiedzenie na pytanie: „W jakim wieku dziecko powinno rozpocząć naukę w szkole?”, jest ustalenie, czy dzieci podejmujące naukę, podołają wymaganiom szkoły.

Od wielu lat gotowość, szkolna była jednym z głównych tematów zainteresowań wielu pedagogów i psychologów w Polsce, m.in. M. Radlińskiej, S. Szumana, A. Szemińskiej, H. Muszyńskiego, B. Wilgockiej-Okoń, W. Okonia, K. Tryborowskiej, A. Brzezińskiej, M. Przetacznikowej.

 

Definicje dojrzałości szkolnej:

1) Wg Okonia: „osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych kl. I”. Zwraca uwagę, że dojrzałość szkolna „zależy od warunków bytowych dziecka, wykształcenia rodziców, wychowania przedszkolnego, zdolności dziecka i jego zdrowia.

Na dojrzałość szkolną składają się „różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej”. Rozwój fizyczny, umysłowy, ruchowy i emocjonalno-społeczny dziecka, musi osiągnąć taki poziom, który pozwoli mu na sprostanie wymaganiom stawianym przez program nauczania i wychowania w szkole.

Dojrzałość fizyczna jest definiowana jako „ogólna sprawność organizmu i zdrowie dziecka”. Decyduje o niej stan zdrowia dziecka nie tylko w chwili przekraczania progu szkolnego, ale też w latach wcześniejszych, czyli: „sprawność ruchowa i motoryczna, odporność na zmęczenie i na choroby, prawidłowy słuch i wzrok, a także sprawność manualna”. „Sprawność ruchowa dziecka i związane z nią umiejętności powinny być na takim poziomie, aby gwarantowały samodzielność w zakresie samoobsługi”.

„Dziecko w szkole musi dysponować odpowiednim zasobem sił fizycznych i odpornością na zmęczenie. Wielogodzinne siedzenie w ławce, noszenie ciężkiego tornistra i wykonywanie różnych zadań jest trudne nawet dla dziecka zdrowego, silnego i sprawnego. Ważna jest także dobra sprawność rąk, koordynacja ruchowa i koordynacja ruchowo-wzrokowa - potrzebne do takich czynności jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie oraz wykonywanie innych prac plastycznych”.

Podstawowe przejawy dojrzałości fizycznej:

• „zadowalający stan zdrowia i odporność na zmęczenie;

•  nieuszkodzony wzrok i słuch;

• prawidłowo funkcjonujący układ artykulacyjny;

• sprawność ogólna ruchowa i manualna;

• zgrabne, precyzyjne ruchy ciała, sprawne ruchy rą

• znajomość orientacji kierunkowo-przestrzennej, stron prawa-lewa;

• preferencja ręki sprawnej;

• zrównoważona dynamika procesów nerwowych”.

Dojrzałość emocjonalno-społeczna:

a) Dojrzałość emocjonalna jest to zdolność dziecka do przeżywania wielu różnych uczuć, „(…) odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i ich kontrolowania.” Dziecko, które jest dojrzałe emocjonalnie, odczuwa więź z rówieśnikami, nauczycielką i klasą, prawidłowo reaguje na uwagi pozytywne i negatywne, dotyczące jego zachowania oraz osiągnięć w nauce.

b) Ważną rolę w nauce odgrywa dojrzałość społeczna, szczególnie takie cechy jak: „staranność, obowiązkowość, systematyczność, ambicja i zdolność do samooceny”. Dziecko, które jest dobrze przygotowane do szkoły, „(…) odznacza się ufną postawą wobec otaczającego społeczeństwa, zarówno dorosłych jak i rówieśniczego, ufa własnym siłom i możliwościom, co świadczy o jego równowadze emocjonalnej, jest swobodne, nie przekracza norm dozwolonej swobody”.

Przejawy dojrzałości emocjonalno-społecznej dziecka:

• „chęć i umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami jak również nauczycielem;

• samodzielność i zaradność w podstawowych sprawach codziennych;

• zdolność przystosowania się w nowym środowisku;

• równowaga uczuciowa - zdyscyplinowanie i podporządkowywanie się normom współżycia w grupie;

• wrażliwość na potrzeby innych;

•   obowiązkowość, wytrwałość, sumienność w zalecanych zdaniach;

• wiara w siebie, niezniechęcanie się trudnościami;

• samokontrola swego zachowania i wykonywanej pracy”.

Dojrzałość intelektualna/umysłowa: „(…) przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu.” Dziecko, które jest dojrzałe umysłowo „(…) potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej wykonywanej czynności, zwraca uwagę na treść opowiadanej lub czytanej bajki. Mówi poprawnie pod względem artykulacyjnym, posiada bogate słownictwo i bez problemu potrafi porozumiewać się z innymi. Nie ma problemów ze zrozumieniem przekazywanych wiadomości, poleceń, instrukcji.” Zdobyty wcześniej bagaż doświadczeń i spostrzeżeń, umożliwia dziecku rozwój wyobrażeń i myślenia pojęciowego. Dziecko rozpoczyna rozpoczęte prace do końca, ponieważ jest ciekawe rezultatu swoich działań. O poziomie umysłowym dziecka mogą świadczyć rysunki (bogata treść, właściwe rozmieszczenie na kartce, bogata paleta kolorów, wiele szczegółów) oraz właściwy poziom percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, analizy i syntezy słuchowej.

 Dziecko dojrzałe w sferze intelektualnej:

• przejawia aktywność poznawczą, zainteresowane jest tym, co je otacza;

• wykazuje chęć do nauki czytania, pisania, matematyki;

• posługuje się mową poprawną pod względem gramatycznym, artykulacyjnym;

• w sposób zrozumiały, logiczny przekazuje swoje myśli; wypowiada się na temat swoich przeżyć oraz formułuje poprawnie własne sądy;

• koncentruje przez dłuższy czas uwagę na określonym temacie;

• łatwo przyswaja i utrwala nowe pojęcia, informacje;

• wykorzystuje posiadaną wiedzę w praktyce;

•  różnicuje, porównuje, odtwarza figury geometryczne;

• odróżnia kierunki, położenie, a także proporcje odwzorowywanych form graficznych;

• zapamiętuje proste melodie, rymowanki;

• przeprowadza analizę i syntezę liter/głosek, sylab;

• odwzorowuje, czyta proste wyrazy;

zna podstawowe pojęcia matematyczne

25. Gotowość dziecka do nauki czytania i pisania.

Warunki gotowości do nauki czytania:

a) Gotowość psychomotoryczna (Wiem jak?) - kształtowanie się u dziecka umiejętności i sprawności, które decydują o sprawnym, kojarzeniu znaków graficznych z fonicznymi.

Dziecko:

- rozpoznaje i klasyfikuje według cech różne znaki i symbole graficzne, różnicuje je;

- kojarzy znaki z dźwiękami, obrazami wg określonej zasady;

- ma prawidłową wymowę;

- wykazuje prawidłowy poziom percepcji wzrokowej i słuchowej oraz posiada właściwą koordynację wzrokowo-słuchowo-ruchową;

- umie koncentrować się przez dłuższy czas oraz posiada odpowiednią pojemność pamięci operacyjnej.

STANOWI WARUNEK OPANOWANIA TECHNIKI CZYTANIA.

b) Gotowość słownikowo-pojęciowa (Mam możliwość …) - opanowanie umiejętności różnorodnego operowania już posiadanym doświadczeniem psychologicznym i lingwistycznym.

Dziecko:

- wyjaśnia etymologiczne znaczenie pojęć;

- podejmuje próby interpretowania treści przenośni, przysłów;

- ma umiejętność abstrahowania, klasyfikowania, uogólniania i wnioskowania;

- swobodnie operuje posiadanym słownictwem.

STANOWI WARUNEK ROZUMIENIA CZYTANEGO TEKSTU.

c) Gotowość emocjonalno-motywacyjna (Chcę …) - kształtowanie u dziecka rozumienia użyteczności umiejętności czytania, ukształtowanie pozytywnego stosunku do ksiązki i wzbudzenie zainteresowania, motywacji do nauki czytania.

Dziecko:

Dąży do rozumienia istoty czytania;

- wskazuje różnice między czytaniem a mówieniem;

- odróżnia ilustracje, ozdobniki od liter i wyrazów;

- wyróżnia formalne cechy tekstu (wiersze, szpalty);

- ma pozytywne nastawienie wobec własnej aktywności.

STANOWI WARUNEK NASTAWIENIA DZIECKA DO CZYTANIA.

26. Dojrzałość dziecka do uczenia się matematyki.

W związku z tym, że dojrzałość do uczenia się matematyki zawiera się w pojęciu dojrzałość szkolna, definiując ją trzeba zwrócić uwagę na właściwości rozwoju dzieci i wymagania szkoły. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, przy wyznaczaniu dojrzałości do uczenia się matematyki, zwróciła uwagę na „(…) poziom rozwoju tych procesów psychicznych, które dziecko angażuje w trakcie nabywania wiadomości i umiejętności matematycznych w szkole oraz wymagania stawiane mu na lekcjach”.

Wg Gruszczyk-Kolczyńskiej dzieci mogą rozpocząć systematyczną naukę matematyki w szkole wtedy, „(…) gdy osiągną odpowiedni poziom rozwoju psychicznego, w rezultacie którego po prostu chcą się nauczyć liczyć i potrafią pojąć sens najprostszych pojęć matematycznych. Ważne jest także, aby były zdolne pokonać trudności związane z procesem uczenia się matematyki w warunkach szkolnych, na lekcjach matematyki”.

Na podstawie swoich badań i stanu wiedzy o rozwoju dziecka E. Gruszczyk-Kolczyńska proponuje 5 elementów, które składają się na dojrzałość do nauki matematyki.

Pierwszy wskaźnik to dziecięce liczenie, czyli „świadomość, w jaki sposób należy poprawnie liczyć przedmioty”. Dzieci, które nie rozróżniają błędnego liczenia od poprawnego oraz nie potrafią dodawać i odejmować na palcach lub „w pamięci” w zakresie dziesięciu, doznają niepowodzeń. Niektóre „(…) intuicje matematyczne są dla dzieci dostępne na poziomie przedoperacyjnym.” Są one podstawą dziecięcego liczenia, a ich przyswojenie jest częścią dojrzałości do nauki matematyki w szkole.

Zasady, które dzieci powinny stosować podczas przeliczania obiektów:

• zasada stałego porządku - liczenie odbywa się zawsze w tej samej kolejności;

• zasada jeden do jednego - każdemu przedmiotowi odpowiada jeden liczebnik;

• zasada kardynalności - ostatni liczebnik oznacza jednocześnie liczebność zbiorów obiektu;

• zasada abstrakcyjności - wszystkie obiekty można liczyć, należy przy tym abstrahować od ich cech fizycznych, które nie mają wpływu na liczbę elementów zbioru;

• zasada niezależności porządkowej - można zacząć liczyć od dowolnego elementu zbioru, kierunek i porządek wskazywania nie mają znaczenia.

Drugim elementem dojrzałości do nauki matematyki jest odpowiedni poziom operacyjnego rozumowania w zakresie:

• „uznawania stałości ilości nieciągłych (zdolność do wnioskowania o równoliczności mimo obserwowanych zmian w układzie elementów porównywanych zbiorów)

• wyznaczania konsekwentnych serii (zdolność do ujmowania każdego z porządkowanych elementów jako mniejszego od nieuporządkowanych i jednocześnie jako największego w zbiorze już uporządkowanym)”

Trzecim ważnym składnikiem dojrzałości do uczenia się matematyki jest rozumowanie na poziomie reprezentacji ikonicznych i symbolicznych:

• dziecko musi rozumieć sens kodowania i dekodowania informacji za pomocą umownych symboli

• zakres posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi dotyczy

• pojęć liczbowych (aspekt językowo-symboliczny);

• działań arytmetycznych (formuła arytmetyczna i jej przekształcenie);

• schematu graficznego (grafy strzałkowe, drzewka, tabele i inne uproszczone rysunki)”^.

Kolejnym, czwartym elementem dojrzałości szkolnej jest „stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na sytuacje trudne”.- pozytywne nastawienie do samodzielnego rozwiązywania zadań oraz w racjonalne kierowanie swego zachowania nawet wówczas, gdy dziecko przeżywa napięcia związane z rozwiązywaniem zadania. Dzieci, które nie są wystarczająco odporne na trudności typu intelektualnego, nie wytrzymują napięć, które towarzyszą uczniom podczas rozwiązywania nawet łatwych zadań^.

Ostatnim, piątym wskaźnikiem jest „ „zdolność do syntetyzowania oraz zintegrowania funkcji percepcyjno-motorycznych, która wyraża się w sprawnym odwzorowywaniu złożonych kształtów, rysowaniu i konstruowaniu”^. , np. czynności związane z tokiem lekcji: przygotowanie książek, zeszytów, przyborów, odnalezienie zadania w podręczniku, lub czynności wykonywanych podczas rozwiązywania zadań: zapisywanie danych, kreślenie tabelek, rysowanie grafów, układanie konstrukcji z klocków. Dzieci, które mają obniżony poziom sprawności manualnej i zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową, mogą mieć problemy z wykonaniem tych czynności w określonym czasie oraz na wymaganym przez nauczyciela poziomie^.

Psychiczna dojrzałość do uczenia się matematyki, którą wyznaczają powyższe wskaźniki, nie pojawia się w rozwoju dziecka nagle i samorzutnie. Trzeba ją rozpatrywać jako proces, który należy kształtować w czasie edukacji przedszkolnej dzieci. W osiąganiu dojrzałości do nauki matematyki występują duże różnice indywidualne, niektóre dzieci jeszcze po pierwszym semestrze w klasie I jej nie osiągają^.

27. Rola i znaczenie gier i zabaw w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Rozrywki umysłowe, a więc różnego rodzaju

• zagadki

• gry

• zadania logiczne

• gry planszowe

• gry strategiczne

• quizy,

których rozwiązanie wymaga niekiedy znacznego wysiłku umysłowego i sporej dozy pomysłowości, cieszą się wśród dzieci olbrzymim powodzeniem.

Poprzez wprowadzenie gier i zabaw możemy sprawić, że nauka stanie się ciekawsza, dzieci będą chętniej pracowały i dzięki temu osiągną lepsze wyniki. zainteresowania i emocjonalnego zaangażowania.

Dostosowanie zabaw do potrzeb dziecka i ich atrakcyjności powodują, że tego rodzaju zadania umysłowe pobudzają aktywność, a ich rozwiązanie sprawia ogromną przyjemność i satysfakcję, co oczywiście wpływa korzystnie na jakość pracy i osiągane przez dzieci rezultaty.

Gry i zabawy dydaktyczne mają również duże znaczenie ogólno-wychowawcze: uczą dyscypliny, współdziałania w zespole, podporządkowania się umownym regułom. To sprawia szczególnie trudność małym dzieciom.

Stopniowo w trakcie rozwoju, dziecko wyrabia sobie umiejętność respektowania reguł, na które zgodziło się przed przystąpieniem do gry. Zaczyna rozumieć, że zabawa w zespole wymaga przyjęcia ogólnych zasad, których nie można zmieniać w trakcie gry tylko, dlatego, że tak byłoby wygodniej jednemu z grających.

Ma to duże znaczenie dla rozwoju społecznego dziecka, uczy podporządkowania się przepisom i normom współżycia.

Zabawa sprzyja również zdrowiu psychicznemu. Jeśli damy dziecku wzorce zabawy aktywnej, angażującej, to w przyszłość nie wyrośnie z niego znudzony dorosły ograniczający się do konsumowania programów telewizyjnych.

Podsumowując: gry i zabawy są jedną z form edukacji, pozwalają uniknąć znużenia w nauczaniu, 
angażują wszystkie zmysły, uczą zasad współżycia w zespole i przygotowują do
aktywnego spędzania czasu

28. Pedagogika zabawy jako metoda pracy z grupą.

Analizując podane definicje możemy wyodrębnić następujące cechy zabawy:
- przyjemność i radość z wykonywania czynności,
- dobrowolność uczestnictwa,
- poznanie nowych wartości i informacji,
- kreatywność,
- stworzenie odrębnego świata fikcji,
- zaspokojenie różnych potrzeb ludzkich.

E. Hurlock wyróżniła 4 zasadnicze funkcje zabawy:
1. funkcja kształcąca - polega na tym , iż dziecko w zabawie kształci swoje zmysły wzbogaca wiedzę o świecie , poznaje samego siebie , rozwija język i umiejętność komunikowania się , uczy poznawać swoje możliwości i dokonywać samooceny ;
2. funkcja wychowawcza - zabawa rozbudza u dziecka określony stosunek do otoczenia  społecznego , poznaje normy społeczne i reguły postępowania , uczy się rzetelności i uczciwości ;
3. funkcja terapeutyczna - dziecko podczas zabawy uwalnia się od napięć i emocji , uczy się różnych sposobów wyrażania swoich uczuć oraz rozwiązywania swoich problemów ;
4. funkcja projekcyjna - dziecko w zabawie wchodzi w różne sytuacje, wykonuje różne zadania, pełni różne role i dzięki temu ujawnia swoje właściwości. Natomiast wychowawca  może odkryć i lepiej poznać mocne i słabe strony wychowanka.

Pedagogika zabawy nie jest dyscypliną naukową lecz symboliczną nazwą metodycznych poszukiwań ułatwiających pracę z grupą, proces uczenia. Proponuje ona działania dające członkom grupy możliwość rozwoju w atmosferze zaufania, wzajemnej akceptacji, bez względu na wiek i umiejętności, wyzwala aktywność twórczą  i ciekawość, ułatwia kontakty z innymi, ze sobą i otaczającą rzeczywistością.

Główne inspiracje teoretyczne pedagogika zabawy czerpie z psychologii humanistycznej,  jak również pedagogiki Gestalt. Ideą przewodnią jest wiara w człowieka i jego potencjalne możliwości. Dlatego konieczna jest tu współpraca wychowawcy i wy-chowanka. Nauczyciel to osoba wewnętrznie zintegrowana, akceptująca siebie i innych, animator rozwoju i działań ucznia.

Celem pedagogiki zabawy jest dostarczenie osobom, pracującym z różnymi grupami wiekowymi, metod oddziałujących na sferę emocjonalną człowieka, sprzyjających ujawnieniu pozytywnych uczuć wzmacniających poczucie akceptacji i bezpieczeństwa, wspomagających samodzielna aktywność podopiecznych.

Na zajęciach prowadzonych metodami pedagogiki zabawy obowiązują określone zasady:
- dobrowolności - decydowanie o swojej aktywności w atmosferze wolnej od nakazów; wychowawca jedynie zachęca, zaprasza do uczestnictwa w zabawie;
- wielopoziomowość komunikacji - świadome porozumiewanie się na poziomie werbalnym i niewerbalnym, rzeczowym (wymiana logicznych i prawdziwych informacji) i emocjonalnym (wyrażanie, odczuwanie, akceptowanie uczuć swoich i innych);
- unikanie rywalizacji - rezygnacja z podziału na zwycięzcę i przegranych , uczenie
współpracy i współdziałania z innymi;
różnorodność środków wyrazu - umożliwienie przekazywania treści i emocji poprzez oddziaływanie na różne zmysły. Stosuje się podczas zajęć wszystkie media, ruch, dotyk, gest, taniec, malowanie, lepienie  oraz  pantomimę.

Wszystkie te zasady wzmacniają relacje w grupie, uczą wyrażania uczuć, budują zaufanie do prowadzącego i całej grupy.

Pedagogika zabawy prezentuje także szeroki wybór metod, których celem jest ożywienie kontaktów między ludźmi. Metody te likwidują lęk, obawę i strach , napięcie mięśni oraz napięcia psychiczne, angażują w działanie całą osobę wszystkie jej zmysły, wyzwalają twórczą aktywność, uczą współpracy z innymi.

29. Grupa przedszkolna i klasa szkolna jako środowisko wychowawcze.

Zdaniem Floriana Znanieckiego grupa rówieśnicza powstaje w sposób spontaniczny, bez ingerencji dorosłych. Taka grupa kształtuje mechanizmy, które regulują wewnętrzną organizację grupy oraz wzajemne zachowania poszczególnych członków. Grupa rówieśnicza pełni istotne funkcje w procesie wychowania jej uczestników. Zdaniem Znanieckiego grupa rówieśnicza jest pozbawiona określonych celów i wzorców, a jej głównym przesłaniem jest zabawa. Zachowania członków grupy są regulowane poprzez nastawienie tych osobników, którzy umieją narzucić grupie swój punkt widzenia. Cechą charakterystyczną grupy rówieśniczej jest zmienność celów oraz form życia zbiorowego i zabawy. Jest to konsekwencją tego, że członkowie grupy mają zmienne i często sprzeczne nastawienia. Do najczęstszych nastawień należą: przodownictwo, podporządkowanie, rywalizacja i współdziałanie. Dziecięce zachowania charakteryzują się spontanicznością i różnorodnością. Na tym tle mogą powstawać konflikty pomiędzy wzorami wyniesionymi z domu a chęcią żywiołowej zabawy. W tym konflikcie najczęściej wygrywa potrzeba zabawy z kolegami, a rygory narzucone przez rodzinę lub środowisko schodzą na dalszy plan. Mamy tu do czynienia z konfliktem, który może mieć określone skutki dla procesu socjalizacji jednostki oraz dla ogólnego porządku społecznego.

Organizacja, struktura i funkcje grupy rówieśniczej:

W grupach rówieśniczych mamy do czynienia z pewnym systemem wpływów, które z czasem przeradzają się w określone struktury, układy i role społeczne. Można wyróżnić trzy typy grup rówieśniczych:

• grupy dziecięce, oparte na zabawie

• grupy młodzieżowe, paczki

• grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy przestępcze)

Niemal każda grupa rówieśnicza posiada przywódcę lub liderów. W związku z tym można wyróżnić:

• przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe, takie osoby charakteryzują się pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i chęcią współdziałania oraz cieszą się niewymuszonym zaufaniem pozostałych członków grupy

• przywództwo - może być osiągnięte poprzez wyróżniające właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest akceptowane przez grupę

• panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie opiera się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości, główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego i organizacyjnego

Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych:

• kształtowanie aktywności jednostek

• kształtowanie więzi z innymi ludźmi

• ułatwianie kontaktów interpersonalnych

• zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania

• konstruktywne współzawodnictwo

• pobudzanie do rozwijania zainteresowań

• umożliwianie kontaktów towarzyskich

• zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych

• zapełnianie wolnego czasu

Na podstawie wyżej wymienionych funkcji można powiedzieć, że grupy rówieśnicze maja ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości i rozwój społeczny każdej jednostki.

Jedną z najważniejszych grup, w której znajduje się jednostka jest klasa szkolna. Duży wpływ na atmosferę w tej grupie ma nauczyciel - jego osobowość, postawa, zaangażowanie w pracę, zdolności organizacyjne. Odpowiednie cechy nauczyciela mogą sprawić, że klasa dojdzie do wspaniałych osiągnięć. Na panującą w klasie atmosferę wpływają także inne czynniki: określone normy przyjęte przez grupę, poziom integracji członków grupy, stosunki pomiędzy poszczególnymi członkami grupy oraz pozycja i rola danego członka grupy.

Największy wpływ grupy rówieśniczej na jednostkę jest widoczny w jej okresie dojrzewania. Jest to moment osłabienia autorytetu rodziców i innych dorosłych osób i wtedy właśnie grupa rówieśnicza staje się dla młodego człowieka punktem odniesienia. W tym czasie jednostka spędza z rówieśnikami większą część wolnego czasu, a grupa rówieśnicza wywiera wpływ na jej opinie, postawy i zachowania, na styl ubierania się, na wybór muzyki i literatury. Istnieją różne grupy młodzieżowe. Może to być paczka na osiedlu, klasa szkolna, grupa taneczna, sportowa czy zastęp harcerski. Pozycja, jaką w danej grupie zajmuje jednostka ma wpływ na jej samoocenę, poczucie własnej wartości, sposób spostrzegania swojej osoby i ogólne zadowolenia z życia.

30. Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Planowanie jest warunkiem skuteczności procesu nauczania- uczenia się. Nauczanie projektuje się po to, żeby aktywizować i wspierać uczenie się ucznia.

Celem planowanego nauczania jest pomóc wszystkim uczącym się w osiągnięciu możliwie pełnego, indywidualnie ukierunkowanego rozwoju.

Nauczyciel planując pracę powinien uwzględnić następujące czynniki zewnętrzne po stronie:

Dziecka

• możliwości psychofizyczne,

• potrzeby rozwojowe,

• zainteresowania,

• zdolności,

• kompetencje itp.,

Nauczyciela

• osobowość,

• kompetencje,

• doświadczenie,

Warunków organizacyjnych szkoły

• liczebność klasy,

• wyposażenie: pomoce naukowe, podręczniki itp.,

• plan pracy szkoły,

• plan pracy grupy wiekowej itp.

Okresów planistycznych:

1. planowanie roczne

2. planowanie semestralne

3. planowanie jednostki tematycznej,

4. planowanie dzienne

Zdaniem J. Ochenduszko nowoczesne planowanie pracy dydaktycznej powinno zapewnić nauczycielowi:

1. zwiększenie skuteczności nauczania i wychowania, tj. osiągania celów

2. lepsze wykorzystanie zasobów wiedzy, motywacji, środków

3. pomniejszanie wpływów czynników ograniczających kształcenie

4. świadoma kontrolę nad przebiegiem i wynikami kształcenia

5. ochronę przed przypadkowością i chaotycznością działań i decyzji

6. upodmiotowienie ucznia w procesie kształcenia, większa jego aktywność i partnerstwo

7. rytmiczności osiągania celów i zadań

8. ustrukturowane czynności uczniów i ich wiedzy

9. racjonalność i profesjonalizm pedagogiczny

10. zdolność do modyfikowania i unowocześniania kształcenia

11. koordynację i integrację kształcenia w szkole

12. ochronę przed rutyną i monotonią

13. samowiedzę i samoocenę pracy dydaktycznej

W systemie zintegrowanym nauczyciel nie planuje poszczególnych lekcji przedmiotowych, lecz bloki tematyczne w oparciu do których układa zadania edukacyjne.

Projektując scenariusz dnia (dni) do bloku tematycznego, nauczyciel zakłada cele operacyjne. Żeby je osiągnąć planuje sytuacje edukacyjne na różnych obszarach aktywności (polonistycznej, matematycznej itd.).

Sytuacja edukacyjna, w którą wprowadzamy dzieci, powinna być bogata w treści i zawierać różnorodne elementy organizacyjne.

Założony efekt końcowy musi podlegać ewaluacji. Odbywa się to w różnorodny sposób m in. poprzez obserwację, kontrolę wyników pracy dziecka, samoocenę oraz samoocenę ucznia w wyniku której nauczyciel otrzymuje informacje zwrotne na pytania: Co zrobiłem? Co muszę zmienić? Powinno być to podstawą do dalszego etapu planowania.

Cechy dobrego planowania:

• celowość

• wykonalność

• zgodność wewnętrzna

• operatywność

• elastyczność

• długodystansowość

• terminowość

• kompletność

• racjonalność

• sprawność

• komunikatywność

31. Współpraca przedszkola i szkoły z rodzicami.

Współpraca przedszkola z rodzicami jest bardzo istotna. Przecież wychowanie dziecka, jego nauka nie odbywa się tylko w przedszkolu albo tylko w domu.

Rodzina jest podstawowym terenem wychowania obywatelskiego. W związku z tym już pierwszy kontakt nauczyciela z rodzicami pozwala nam się zorientować o atmosferze wychowawczej w jakiej wzrasta dziecko.

Do pierwszego kontaktu z rodzicami dochodzi już w momencie zapisywania dziecka do przedszkola. Bardzo często atmosfera tego pierwszego spotkania rzutuje na dalszą współpracę z rodzicami. Dlatego powinno ono przebiegać bez pośpiechu i zdenerwowania.

Kolejny kontakt przedszkola z rodzicami następuje w momencie przyprowadzania lub odbierania dzieci z przedszkola. Rodzice przynajmniej w pierwszych tygodniach są zaniepokojeni, w związku z tym wskazane jest (głównie w większych przedszkolach) aby była nauczycielka dyżurująca która w każdej chwili może porozmawiać z rodzicami. Często w takich wypadkach stosowany jest zeszyt w którym nauczyciel zapisuje wszystkie uwagi rodziców a następnie przekazuje go nauczycielowi prowadzącemu dziecko.

Jednym ze sposobów kontaktowania się nauczyciela z rodzicami jest zeszyt korespondencyjny. Jest to zeszyt w którym nauczyciel zapisuje wszystkie uwagi na temat dziecka, zawsze jednak zaczynając od tych pozytywnych a dopiero później przechodząc do tych negatywnych.

W przedszkolach zazwyczaj organizowane są rozmowy w określone dni (2-4 razy w miesiącu). Częstotliwość tych spotkań zależy od potrzeb. Jedno ze spotkań jest dla rodziców specjalnie przez nauczyciela zaproszonych (w momencie kiedy dziecko ma jakieś problemy, kłopoty albo nauczyciel ma kłopoty z nim:P .. ale oczywiście najpierw zaczynamy od pozytywnych cech!). Drugie ze spotkań jest organizowane dla tych rodziców którzy sami chcą porozmawiać. Często odbywają się również spotkania grupowe na których podawane i omawiane są cele bardziej ogólne.

W momencie w którym nauczycielka zauważa, że dziecko ma jakieś problemy z którymi sobie nie radzi (np. alkoholizm któregoś z rodziców) wzywa właśnie tego rodzica, pomaga dobrać odpowiednią literaturę itp. Jednak zanim to nastąpi przeprowadza się rozmowę na temat dziecka, pokazuje się jego prace i generalnie ukazuje się jego pozytywne strony (ma to na celu rozkleić osobnika niebezpiecznego:P )

W przedszkolu jest (a przynajmniej powinno być) również specjalne miejsce specjalne dla rodziców, tzw. kącik dla rodziców. Jest to miejsce w którym rodzice mogą znaleźć specjalne materiały dotyczące dzieci, poradniki itp. Generalnie kącik powinien zawierać pożyteczne i aktualne informacje które mogą się rodzicom przydać (odnośnie wychowania dzieci of kors:P).

W takim kąciku powinien znajdować się również regulamin, który mówi o organizacji przedszkola, obowiązkach rodziców oraz o życiu wewnętrznym przedszkola (to ma na celu uspokojenie niektórych przewrażliwionych rodzicieli (: P) wszystko co dzieci w przedszkolu robią zostało zaplanowane a nie jest [przypadkową działalnością).

Obok regulaminu powinna znajdować się również gazetka i różne ogłoszenia (rozkład dnia w przedszkolu itp.). Podaje się tu zamierzenia wychowawcze, tytuły książeczek, wierszy które można kupić dziecku. W gazetce powinny być poruszone tematy aktualne, bieżące.

W takim kąciku można również wywieszać prace dzieci w związku z czym rodzice mają okazję je pooglądać, porównać z innymi dziećmi co pozwala później np. w domu zachęcać do rozwijania siebie (w sensie dziecka : P ) .

Bardzo często organizowane są również zajęcia otwarte, które mają na celu zbliżenie rodziców do problemów wychowania w przedszkolu (chodzi generalnie o to, żeby rodzice mieli okazję przynajmniej 2 razy w roku widzieć swoje dziecko w „akcji”, widzieć je na tle grupy rówieśniczej, zorientować się o jego postępach czy ewentualnych brakach).

Organizowane są również zebrania dla rodziców. Na tychże zebraniach poruszane są drażliwe tematy (np. alkoholizm, higiena), no oczywiście bez podawania imion itp. Zebrania nie mogą być nudne żeby rodzice nie wychodzili stamtąd z przekonaniem, że stracili czas.

Uroczystości w przedszkolu - to okazja do rozmów z rodzicami. Przygotowanie takiej uroczystości wiąże się również z wcześniejszymi przygotowaniami, co wymaga równocześnie spotkań w mniejszych grupach. Imprezy typu Dzień Ojca, Matki, Babci, Dziadka :)

Sztuka ludowa w przedszkolu - szczególne zastosowanie ma na wsiach gdzie obraz sztuki ludowej jest trwalszy - wiąże się to przecież z pomocą rodziców, dziadków. Później jest przedstawienie, występ które bardzo często prowadzi do wzruszenia osób które przypominają sobie czasy dzieciństwa - to trwale wiążę przedszkole z rodzicami, dziadkami i środowiskiem, a pobudza dzieci do zainteresowania się sztuką ludową.

Obcowanie dzieci z dziełami sztuki - jest właściwie konieczne, dlatego, że to uwrażliwia dzieci na sztukę. (w sensie, że to do obcowania ze środowiskiem :) ).

Rodzicom można również zaprezentować filmy o tematyce która dotyczy wychowania małego dziecka - celem tego jest wywołanie dyskusji w wyniku której nastąpi poprawa w sytuacji .

Rodzice powinni mieć również dostęp do literatury pedagogiczno-psychologicznej - ale to wspomniano już przy okazji mówienia o kąciku dla rodziców.

32. Współpraca przedszkola i szkoły z instytucjami działającymi na rzecz dzieci, młodzieży i rodziny.

Bogate i atrakcyjne życie współczesne przyspiesza rozwój fizyczny, psychiczny, społeczny i kulturowy dzieci i młodzieży, co powoduje potrzebę stosowania w szkole bardziej atrakcyjnych form i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Instytucje wspomagające rozwój dziecka:

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna- celem poradni jest udzielanie pomocy psychologicznej, pedagogicznej, logopedycznej i rehabilitacyjnej dzieciom i młodzieży, ich rodzicom, nauczycielom i wychowawcom. Formy współdziałania to: kierowanie uczniów na badania, terapię rodzinną, indywidualną, itp.

Straż Pożarna (zajęcia z przedstawicielem straży pożarnej)- podczas zajęć ze strażakiem dzieci mogą posłuchać jego opowiadań, przeżyć, zadawać mu pytania, przyjrzeć się mundurowi. Dzieci mogą zapoznać się  z działaniami straży pożarnej, dowiedzieć się o niebezpieczeństwach, poznać pojęcie bohatera. Formy: prelekcje i pogadanki na tematy wynikające z potrzeb szkoły.

Powiatowa Komenda Policji- jak wyżej, Formy: pogadanki i prelekcje dzielnicowego, indywidualne spotkania z dzielnicowym, współpraca podczas realizacji programów profilaktyczno-wychowawczych.

 Związek Harcerstwa Polskiego- elementy zaczerpnięte z systemu zuchowego, tj: zabawa zuchowa, zastęp, sprawności, piosenki i tańce można z powodzeniem stosować w pracy na lekcjach i innych zajęciach. Przyczynić się one mogą do uzyskania lepszych wyników w nauce i uspołeczniania dzieci. Formy: współorganizowanie czasu wolnego, wypoczynku letniego.

Pogotowie opiekuńcze- pogotowie łączy w sobie funkcje 4 różnych placówek: poradni wychowawczo-zawodowej, domu dziecka, szkoły specjalnej i milicyjnej izby dziecka. Specjalizuje się w diagnozowaniu bardzo złożonych przypadków dzieci o znacznych zaniedbaniach społecznych. Dzieci trafiają tam najczęściej z powodu: rozpadu rodziny (rozwój, odejście jednego z rodziców, nowe związki), patologia i dysfunkcjonalność rodziny (alkoholizm, przestępczość, prostytucja, itp.), niski poziom kulturalny rodziców, niezaradność życiowa, sytuacje losowe (choroba rodziców, wyjazd za granice), trudności materialne, przyczyny środowiskowe (przestępczość nieletnich, trudności wychowawcze), przyczyny tkwiące w organizmie dziecka (opóźnienia i zaburzenia rozwoju fizycznego i psychicznego), przyczyny szkolne (trudności w nauce, brak motywacji, opóźnienia szkolne).

Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji- Formy współdziałania: organizowanie imprez sportowych.

Ośrodek Interwencji Kryzysowej- Formy współdziałania: przekazywanie paczek świątecznych rodzinom najuboższym, udzielanie pomocy materialnej rodzinom w trudnej sytuacji materialnej, udział uczniów w przygotowaniu i przeprowadzeniu świątecznych zbiórek żywności.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie- Formy współdziałania: opieka nad rodzinami zastępczymi, organizowanie czasu wolnego dzieci w czasie wakacji.

Miejski ośrodek Pomocy Społecznej- Formy: udzielanie pomocy materialnej rodzinom w trudnej sytuacji finansowej, organizowanie obiadów w ramach programów rządowych, np. „Posiłek dla potrzebujących”.

Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Pomocy w Rodzinie „Niebieska Linia”- Formy współdziałania: edukacja uczniów w zakresie zjawiska przemocy i alkoholizmu, motywowanie do podejmowania działań mających na celu przerwanie przemocy w rodzinie, kierowanie do lokalnych placówek dla osób mających kontakt z przemocą domową.

Sąd Rejonowy- Formy współdziałania: spotkania przedstawicieli sądu z uczniami i rodzicami oraz wygłaszanie prelekcji na tematy wynikające z bieżących potrzeb szkoły.

Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych- Formy współdziałania: finansowanie i organizowanie spektakli profilaktycznych, współorganizowanie imprez promujących zdrowy styl życia.

33. Kwalifikacje, kompetencje i cechy osobowościowe nauczyciela wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego.

Cechy

• cierpliwość,

• życzliwość,

• godność zaufania,

• wyrozumiałość

Na tym etapie mniejsze znaczenie mają cechy o znaczeniu intelektualnym: przekazywanie wiedzy i jej wysoki poziom.

 

Kwalifikacje

Stanowisko nauczyciela, może zajmować osoba, która:

• posiada wykształcenie wyższe z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje,

• spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. (Karta Nauczyciela)

• Niekaralność

Karta Nauczyciela określa kwalifikacje niezbędne do PRACY W ZAWODZIE NAUCZYCIELA:

Do zajmowania stanowiska nauczyciela niezbędne jest posiadanie kwalifikacji określonych w KN oraz w aktach prawnych wykonawczych tej ustawy:

• ma wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje,

• przestrzega zasad moralnych,

• spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu

 

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej
Od 1 września 2009 roku
Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej w szkole podstawowej. Jak wynika z nowych przepisów kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej będzie posiadała również osoba, która

¾    legitymuje się dyplomem ukończenia studiów wyższych na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym

¾    oraz zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym.

Należy zwrócić uwagę, że obecnie obowiązujące rozporządzenie nie przewidywało takiej regulacji. Dotychczas nauczyciel, który ukończył studia w zakresie wychowania przedszkolnego nie posiadał pełnych kwalifikacji do nauczania w kształceniu zintegrowanym (obecnie nazywane edukacjąwczesnoszkolną). Od 1 września 2009 roku nauczyciel, który ukończył studia wyższe na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub zakład kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym będzie posiadał kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej. Ponadto należy pamiętać, że w nowym rozporządzeniu wymagania kwalifikacyjne nauczycieli określono jako konieczność ukończenia studiów wyższych na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami lub ukończenia studiów wyższych na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla danego kierunku w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć.

Ilekroć w przepisach jest mowa o zakładzie kształcenia nauczycieli, to należy przez to rozumieć kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych, studium nauczycielskie, studium wychowania przedszkolnego, studium nauczania początkowego lub pedagogiczne studium techniczne. Natomiast przez kurs kwalifikacyjny należy rozumieć kurs kwalifikacyjny z zakresu określonego przedmiotu, prowadzonych zajęć lub przygotowania pedagogicznego, organizowany zgodnie z przepisami w sprawie warunków i trybu tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz organizacji i sposobu działania placówek doskonalenia nauczycieli, którego ukończenie umożliwia nauczycielowi posiadającemu poziom wykształcenia wymagany od nauczycieli danego typu szkoły lub rodzaju placówki uzyskanie kwalifikacji do nauczania tego przedmiotu, prowadzenia tych zajęć lub przygotowania pedagogicznego. W zależności od kursu kwalifikacyjnego jego wymiar godzinowy może przedstawiać się różnie. Natomiast w odniesieniu do studiów podyplomowych, to należy zwrócić uwagę, że w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 września 2003 roku w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2003 r. Nr 170, poz. 1655) zostało określone, że studia podyplomowe prowadzone są w wymiarze co najmniej 350 godzin i trwają co najmniej trzy semestry. Jednocześnie w § 2 tego rozporządzenia umieszczono zapis, że wymienione standardy kształcenia nauczycieli dotyczą studiów podyplomowych rozpoczynających się dopiero od roku akademickiego 2003/2004. Podobny zapis został również umieszczony w obecnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 roku w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2004 r. Nr 207, poz. 2110), z tą różnicą, że określone standardy kształcenia nauczycieli dotyczą studiów i studiów podyplomowych rozpoczynających się od roku akademickiego 2004/2005.

 

Kompetencje

• Kompetencje merytoryczne

• Kompetencje psychologiczno-pedagogiczne

• Kompetencje diagnostyczne

• Kompetencje w dziedzinie planowania i projektowania

• Kompetencje dydaktyczno-metodyczne

• Kompetencje komunikacyjne

• Kompetencje medialne i techniczne

34. Miejsce i znaczenie diagnozy pedagogicznej w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego.

Pojęcie 'diagnoza' pochodzi od gr słowa diagnosis - rozpoznanie, rozróznienie. Wyróżnić można dwa jego składniki: zebranie potrzebnych danych oraz ich krytyczne opracowanie w drodze rozumowania (Podgórecki).

DIAGNOZA PEDAGOGICZNA

• jest diagnozą rozwiniętą

• Nie ogranicza się do sprawdzania i oceniania stanu osiągnięć ucznia

• obejmuje także wyjaśnienie przyczyn (genezy) tego stanu

• przewidywanie rozwoju osiągnięć (prognozę).

• Przeszłość (indywidualna historia uczenia się i wychowania) jest w niej podstawę interpretacji obecnych postępów ucznia teraźniejszość jest podstawą przewidywania jego przyszłych postępów

• W diagnozie pedagogicznej rozważa się istotne elementy sytuacji pedagogicznej: warunki uczenia się, programy, metody, wymagania, osiągnięcia poznawcze i motywacyjne

• Diagnozę pedagogiczną mogą uzupełniać: diagnoza zdrowotna, psychologiczna, socjologiczna oraz ekonomiczna

• Głównym odbiorcą diagnozy pedagogicznej jest sam uczeń - wychowanek, który powinien w niej świadomie uczestniczyć, poznać jej wyniki oraz mieć pewien, stosowny do wieku, udział w podejmowanych decyzjach

• Natomiast pełnoprawnymi użytkownikami diagnoz są rodzice, nauczyciele i wychowawcy ucznia. Im więcej o nim wiedzą tym większą mają szansę na dobranie stosownych oddziaływań

FUNKCJE DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ

• stanowi punkt wyjścia w czynnościach projektowania

• pozwala na systematyczną kontrolę przebiegu procesu wychowania

• służy ocenie wyników działalności pedagogicznej umożliwiając kontrolę przebiegu działań i korekturę danego lub następnego cyklu organizacyjnego działalności pedagogicznej.

DIAGNOZA ŚRODOWISKOWA - diagnostyka warunków środowiskowych

• odpowiada na pytanie jaki jest udział środowiska w wychowaniu ludzi

• selektywne badanie środowiska - pod określonym kątem

• badanie składników środowiska, które są ważne z punktu widzenia potrzeb wychowawczych (zasobów wychowania)

DIAGNOZA SPOŁECZNA - określenie cech współcześnie zachodzących zjawisk społecznych na podstawie badań empirycznych: analiza skali i siły ich oddziaływania oraz związków zachodzących między nimi, stanowi m.in. materiał wyjściowy dla prognoz społecznych (Nowa Encyklopedia Powszechna)

METODY DIAGNOZY

Badania diagnostyczne mają formę badań:

heurystycznych - odkrywają rodzaj lub typ badanego zjawiska, jego genezę i inne zależności

weryfikacyjne - sprawdzaj ą postawioną diagnozę

Metoda diagnozy to: (E. Mazurkiewicz)

-wszelkie racjonalne sposoby postępowania diagnostycznego:

-zaplanowanie toku diagnostycznego

-dobór i zastosowanie technik zbierania i opisu cech badanego zjawiska rozumowanie diagnostyczne,

-łącznie z weryfikacją diagnozy, czynnościami prognostycznymi i globalną ostateczną oceną wyników postępowania diagnostycznego

Problem metodyczny to:

• adekwatność metody wobec celu diagnozy i zamierzeń pedagogicznych

• plastyczność metod diagnozy - nie istnieją gotowe metody do zastosowania w konkretnym przypadku

35. Problemy dysleksji rozwojowej i jej efektów dla wyników dziecka w nauce.

Dysleksja rozwojowa  czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania- według Światowej Federacji Neurologów - zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania przy stosowaniu standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym oraz sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie. Zaburzenia te mogą dotyczyć percepcji wzrokowej - objawiającej się widzeniem, ale niedostrzeganiem, percepcji fonologicznej - objawiającej się słyszeniem, ale nieusłyszeniem oraz integracji powyższych procesów.

Objawy trudności w nauce

W pisaniu

• trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu

• trudności w przepisywaniu

• trudności w pisaniu ze słuchu

• mylenie liter b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w (inwersja statyczna) s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e

• trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność

• nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om

• opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów

• opuszczanie litery y

• przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna)

• przestawianie szyku dyktowanych wyrazów

• błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej

• zniekształcanie graficznej strony pisma

• wolne tempo pisania

• niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter

• trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka - półka)

• złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni

• brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji

W czytaniu

• wolne tempo, niepewne, "wymęczone"

• błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów

• trudności we właściwej intonacji czytanej treści - zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści

• rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych - zgadywanie

• opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania

• opuszczanie całego wiersza

• zmiana kolejności liter i wyrazów

• przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens

• niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego

• trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab

• trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście

• tzw. hiperleksja: czytanie płynne, w dobrym tempie, bezbłędne, jednak bez rozumienia treści

Trudności występujące w nauce innych przedmiotów

• trudności w rysowaniu jako czynności - trudności w rozplanowaniu rysunku, zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka, zmiany kierunku w rysunkach (błędny kierunek odwzorowywania)

• trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów - objawy takie jak w języku polskim

• trudności w uczeniu się pamięciowym - tabliczka mnożenia, nauka wierszy, ciągi słowne

• trudności w nauce geografii - utrudnione czytanie mapy, niewłaściwa orientacja w stronach świata

• trudności w nauce geometrii - zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych, zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej, trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych (utrudnione przyswajanie werbalne)

• trudności występujące na lekcjach wychowania fizycznego - błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni , obniżona sprawność ruchowa

• nierównomierna koncentracja uwagi, wolne tempo pracy

Osoby z dysleksją rozwojową narażone są na wiele niepowodzeń szkolnych, co wywołuje u nich frustrację. Olbrzymi wysiłek włożony w naukę daje czasami znikome efekty, przez to taka osoba może mieć poczucie niższej wartości, odczuwać brak wiary w swoje możliwości. Taki stan wtórnie osłabia jej możliwości intelektualne. Następuje sprzężenie zwrotne: trudności pogłębiają się, powodują coraz częstsze niepowodzenia i potwierdzają negatywną opinię innych i co gorsze - swoją własną. Bez fachowego wsparcia poprzez zajęcia terapii pedagogicznej, prowadzone przez pedagoga lub psychologa przygotowanego do pracy z osobą dotkniętą dysleksją rozwojową, trudno osobie z dysleksją, nawet przy wsparciu najbliższych, wyrwać się z tego zaklętego kręgu.

Dziecko nie musi czekać na zdiagnozowanie dysleksji rozwojowej, aby uczestniczyć w zajęciach terapii pedagogicznej. Już zaliczenie do tzw. grupy ryzyka dysleksji jest wystarczającym powodem do podjęcia pracy z dzieckiem. Zajęcia te mają charakter stymulujący rozwój intelektualny, poznawczy, nie mogą więc nikomu zaszkodzić.

36. Integracja dzieci niepełnosprawnych pełnosprawnymi- założenia, cele i formy integracji edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Integracja - od łacińskiego „integrare” - scalić - w szerokim znaczeniu wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno- i niepełnosprawnych, w którym są respektowane takie same prawa, liczą się takie same wartości, w których stwarza się obu grupom identyczne warunki do maksymalnego, wszechstronnego rozwoju.

Głównym celem integracji jest:

• umożliwienie osobom poszkodowanym na zdrowiu prowadzenie normalnego życia, możliwie na tych samych warunkach jak innym członkom określonych grup społecznych.

• udostępnienie dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej korzystanie ze wszystkich stopni szkolnictwa, zdobyczy kulturalnych i form aktywnego wypoczynku.

Rozwiązania integracyjne pozwalają wychodzić naprzeciw potrzebom osób niepełnosprawnych dotyczących nie tylko leczenia czy kształcenia, ale przygotowania ich do uczestnictwa w korzystnym, motywującym i stymulującym ich możliwości środowisku. Wychowanie integracyjne jest nie tylko celem, aby niepełnosprawni mogli żyć wśród pełnosprawnych. Jest ono także metodą tworzenia harmonii, spontaniczności, współpracy i poczucia niewystarczalności. Dopełnieniem własnego człowieczeństwa powinien być - zdaniem R. Ossowskiego - drugi człowiek, w tym i „in:

• dać szansę różnym dzieciom,

• pozwolić im nawiązać kontakty,

• nawzajem się dostosować i stworzyć jedną grupę.

Należy więc maksymalnie usprawnić jednostki niepełnosprawne i przybliżać je pod każdym (możliwym) względem do osób pełnosprawnych, ułatwiać im uczestnictwo w różnych formach życia społecznego, udostępnić wszystkie te instytucje, organizacje i przywileje z których korzystają zdrowi. Jak twierdzi H. Boryszkowska, dzieci niepełnosprawne można przygotować do życia w społeczeństwie ludzi normalnych tylko w powiązaniu z tym społeczeństwem, w trakcie procesu wychowania i kształcenia. Aby integracja miała sens i przynosiła wymierne korzyści zarówno niepełnosprawnym jak i zdrowym dzieciom, powinna być to integracja wczesna (wiek ok. dwóch - trzech lat). Dzieci w tym okresie poznają świat, bez trudu wbudowują w otaczającą rzeczywistość kolegę niewidzącego, źle mówiącego, nie poruszającego się samodzielnie. Im wcześniej dzieci zdrowe i niepełnosprawne spotykają się razem tym łatwiej przebiega proces przyzwyczajania się i bardziej efektywny jest rozwój tych umiejętności i uzdolnień, które dzieciom chorym pozostały. Ponadto integracja powinna mieć charakter ciągły, czyli być kontynuowana począwszy od przedszkola przez szkołę podstawową i ponadpodstawową po wyższą.

Warunkiem integracji społecznej niepełnosprawnych są te wszystkie czynniki społeczne, organizacyjne, diagnostyczne i usprawniające, które w swoich podstawowych działaniach będą koncentrować się”

• na ich maksymalnym usprawnianiu, rozwoju i usamodzielnianiu,

• na przygotowaniu nauczycieli i instruktorów zawodu, pracodawców i innych do rozumienia swoistości procesów psychicznych i fizycznych u osób niepełnosprawnych,

• na odpowiednim przygotowaniu programów nauczania i wychowania,

• na tworzeniu rozwiązań prawnych i organizacyjnych noszących znamiona wyrównywania szans rozwoju społecznego dla osób niepełnosprawnych.

Zdaniem O. Lipkowskiego przebieg integracji zależy między innymi od:

• stosunku społeczeństwa do ludzi niepełnosprawnych,

• gotowości szkoły (przedszkola) normalnej do przejęcia obowiązków wobec dzieci z odchyleniami od normy,

• przygotowania personelu pedagogicznego,

• wyposażenia szkoły (przedszkola) w niezbędne dla dziecka niepełnosprawnego środki i pomoce dydaktyczne.

37. Pedagogika wczesnoszkolna jako nauka i jej miejsce w systemie nauk.

Pedagogika jest dyscypliną naukową, bo:

•   Ma swoją teorię nauczania, uczenia się(nauka przebiega w sposób specyficzny?)

• Określa swoje cele i treści kształcenia

• Ma ściśle określony proces nauczania i uczenia się

• Ma ściśle określone formy pracy

• Ma ściśle określone specyficzne środki dydaktyczne

• Ma określony teren badań(szkoła, środowisko, rodzina)

• Spełnia funkcje dyscypliny naukowej:

o   Poznawcza

o   Utylitarna

Pedagogika wczesnoszkolna jako nauka  

Termin „pedagogika wczesnoszkolna" oznacza naukę zajmującą się określonym wycinkiem rzeczywistości, w tym przypadku w odniesieniu do dziecka we wczesnym okresie szkolnym „Pedagogika wczesnoszkolna", jako subdyscyplina nauk pedagogicznych, zobowiązuje do faktów i zjawisk w kontekście działalności dziecka w młodszym wieku szkolnym w sposób uwzględniający metodologiczne zasady konstruowania teorii naukowych czy też systemów teoretycznych.

Wyjaśnienie pojęcia pedagogika.

Pedagogika jako nauka bada procesy i zjawiska zachodzące między ludźmi, które chce poznać. Przedmiotem badań pedagogiki jest więc wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia oraz wpływy jednych osób na drugie, a także wpływy środowiska. Pedagogika jest więc nauką o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu człowieka w ciągu całego życia. 

Socjologia, psychologia jako nauki ściśle związane z pedagogika. 

Badacze pedagodzy bardzo często korzystają zarówno z kategorii pojęciowych socjologii, jak i z teorii socjologicznych, w celu uzyskania wyjaśnień zaobserwowanych w świecie edukacji faktów. Jest tak dlatego, że praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych, zależą od wielu zjawisk, które stanowią przedmiot badań socjologii. W takich przypadkach pedagogika nie dysponuje własnymi kategoriami pojęciowymi, ponieważ nie zajmuje się badaniem procesów społecznych. Jest to domena socjologii, która takie pojęcia posiada.

 Psychologia, podobnie jak socjologia, stanowi dyscyplinę pedagogiki ponieważ dysponuje systemem pojęciowym i teoriami potrzebnymi do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, które  stanowią bezpośredni kontekst praktyki edukacyjnej. W zasadzie na każdym niemal kroku pedagog natyka się na pojęcia psychologiczne, co wynika z definicji wychowania. te jednak służą testowaniu, weryfikowaniu teorii psychologicznych i socjologicznych w jednej z form praktyki społecznej, jaką jest wychowanie czy nauczanie.

Nauki których przedmiot tworzy kontekst dla wyjaśnienia faktów edukacyjnych wraz z pedagogiką.

Oprócz psychologii i socjologii, pedagogika korzysta z dorobku innych nauk, których przedmiot tworzy kontekst dla wyjaśnienia faktów edukacyjnych. Jest to m. in

• medycyna (pedagogika specjalna),

• prawo (p. resocjalizacyjna)

• ekonomia (p społeczna, p. ogólna),

• antropologia (p. ogólna, teoria wychowania).

Medycyna porusza aspekt uwarunkowań procesu wychowawczego (biologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania), jak również higieny osobistej, szkolnej oraz pracy.

Prawo, to dział pedagogiki specjalnej (p. resocjalizacyjna) zajmujący się nauczaniem i wychowaniem osób z zaburzonym zachowaniem i niedostosowanie społecznie. Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnianie procesów zachodzących pomiędzy wychowankiem a wychowawcą, a jako dyscypliny naukowej jest formowanie zaleceń i wdrażanie projektów zmian w procesie kształtowania człowieka.

Filozofia jako dyscyplina podstawowa pedagogiki.

Inny status niż opisane powyżej nauki ma filozofia, traktowana jako dyscyplina podstawowa pedagogiki. Podczas gdy psychologia i socjologia dostarczają pojęć potrzebnych do wyjaśnienia faktów edukacyjnych, filozofia dostarcza ogólnej i abstrakcyjnej refleksji nad nimi. Pozwala uporządkować kategorie nadające znaczenie faktom edukacyjnym i wyodrębnić zróżnicowane sposoby stawiania pytań o istotę edukacji.

Filozofia jest nauka podstawową dla pedagogiki, która jak każda dyscyplina szczegółowa musi odpowiadać na pytania i omawianym stopniu ogólności. Pedagodzy w filozofii poszukują inspiracji i kategorii pojęciowych, które z jednej strony stanowią podstawę poznawania rzeczywistości edukacyjnej, a z drugiej pozwalają tę rzeczywistość oglądać w zróżnicowanym świetle, odrywać myślenie o edukacji od faktów, aby z nową wiedzą do nich wrócić.

Nauki współpracujące z pedagogika - ogólny schemat.

Rozwijający się stan nauk współpracujących z pedagogiką można uzmysłowić w następującym schemacie:

1. Nauki pedagogiczne

• historia wychowania,

• kulturologia wychowania (stosunek dziedziny kultury do pedagogiki),

• antropologia wychowania (nauka o istocie, naturze i egzystencji człowieka),

• biologia wychowania (nauka o podstawach biologicznych wychowania),

• psychologa wychowania (nauka o rozwoju psychicznym oraz o funkcjonowaniu psychiki w procesie wychowania i nauczania),

• socjologia wychowania (nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu),

• filozofia wychowania (wyjaśniająca je na gruncie teorii rzeczywistości, bytu, filozofii człowieka i filozofii wartości),

• teologia wychowania (ujmująca wychowanie w świetle Objawienia i konieczna dla pedagogiki religijnej).

 

2. Nauki współdziałające z pedagogiką

• nauki realne, jak

• higiena z naukami medycznymi,

• ekonomika oświaty i kształcenia,

• demografia,

• nauki formalne, związane z matematyzacją, jak

• cybernetyka (nauka o kierowaniu i informowaniu),

• prakseologia (nauka o działaniu),

• logika z metodologią nauk i naukoznawstwem, e) nauki aksjologiczne:

• estetyka (nauka o pięknie),

• etyka (nauka o moralności).

 

Związki pedagogiki z innymi naukami - podsumowanie

Podsumowując związki pedagogiki z innymi naukami, należy podkreślić, że ich spoiwem jest przedmiot badań pedagogicznych, który istnieje w kontekstach wkraczających w systemy pojęciowe tych nauk. Psychologia korzysta z systemu pojęciowego fizjologii, socjologii i pedagogiki wtedy, gdy nie może wyjaśnić przedmiotu swoich badań wyłącznie za pomocą własnych teorii. Podobną sytuacja dotyczy socjologii i innych dyscyplin. Nauki humanistyczno — społeczne wyodrębniały się stopniowo z filozofii, „zabierając" swój przedmiot badań. Jednakże niemożliwe było dokonanie podziału rozłącznego. Tak samo jak praktyki edukacji nie można oderwać od procesów społecznych i psychiki, tak samo prawidłowości rozwoju człowieka nie można wyabstrahować od oddziaływań edukacyjnych.

38. Cele, przedmiot, zadania i funkcje pedagogiki wczesnoszkolnej.

Stefan Wołoszyn pisze, że nauczanie początkowe, pełni główne funkcje kształcenia wprowadzającego i usprawniającego do dalszej nauki. Jest fundamentem na którym można budować gmach wykształcenia przygotowującego do bezpośredniego użytecznego udziału w życiu. Im lepszą sprawność umysłową osiągnie dziecko na szczeblu nauczania początkowego, tym lepiej nauczanie to spełni swoje zadania.

Cele i Zadania pedagogiki wczesnoszkolnej

- Rozwijanie procesów myślenia dostatecznie różnorodnych i dostatecznie samodzielnych:

- budzenie żywych zainteresowań intelektualnych jako podstawy aktywności poznawczej,

- kształcenie umiejętności wyrażania swoich myśli w słowach i rozumieniu myśli cudzych jako niezbędnego warunku  komunikowania i przyswajania sobie wiedzy,

- kształcenie spostrzegawczości, zdolności do obserwacji;

- rozwijanie wyobraźni oraz kształcenie umiejętności wyrażania się w różnych formach plastycznych.

 Istotną właściwością edukacji wczesnoszkolnej jest jej „wprowadzający" charakter.

 Funkcje pedagogiki wczesnoszkolnej 

Analiza dydaktyczna i psychologiczna aspektów nauczania początkowego wskazuje, że w procesie edukacji wczesnoszkolnej są urzeczywistniane następujące funkcje: rozwojowe, poznawcze i opiekuńczo-wychowawcze, natomiast w toku nauczania systematycznego — funkcje poznawcze, rozwojowe i wychowawcze.

Podstawową funkcją nauczania jest zapewnienie uczniom zdobycia określonego zasobu wiedzy rzeczowej oraz ich rozwój umysłowy. Dziecko zdobywając wiedzę musi rozumieć postrzegane fakty i zjawiska, myśleć , itp, Umiejętność posługiwania się nabytą wiedzą w działaniu

Do podstawowych kategorii funkcji edukacyjnych szkoły należą funkcje rozwijające dziecko, a wiec umiejętnościowe, określające zewnętrzne wskaźniki rozwoju; funkcje wychowawcze i poznawcze.

Przedmiotem pedagogiki wczesnoszkolnej jest wychowanie i nauczanie dzieci w młodszym wieku szkolnym.

39. Treści kształcenia w edukacji wczesnoszkolnej. Podstawa programowa dla I etapu kształcenia. Programy nauczania.

Treści kształcenia

Pod pojęciem treści kształcenia należy rozumieć materiał nauczania i kształcenia, za pomocą którego szkoła realizuje cele działalności dydaktycznej. W skład tych treści wchodzą nie tylko określone wiadomości, umiejętności i nawyki, lecz również zdolności poznawcze, przekonania, postawy i inne treści dydaktyczno - wychowawcze wpływające na kształtowanie wszechstronnej osobowości ucznia.

Wczesnoszkolna edukacja zintegrowana wymaga realizowania procesu dydaktycznego łączącego w sobie treści różnych dziedzin kształcenia i wszystkie rodzaje aktywności uczniów. Program zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej obejmuje takie kierunki kształcenia, jak:

a) edukacja polonistyczna;

b) edukacja przyrodnicza;

c) edukacja matematyczna;

d) edukacja artystyczno - techniczna;

e) edukacja motoryczno - zdrowotna;

f) edukacja społeczna.

Treści kształcenia poszczególnych rodzajów edukacji wczesnoszkolnej koncentrują się wokół następujących kręgów tematycznych:

1) dom rodzinny, rodzina;

2) szkoła, koledzy, przyjaciele;

3) miejscowość, życie jej mieszkańców;

4) dbałość o własne ciało, zdrowie i sprawność fizyczną;

5) przyroda w otoczeniu ucznia;

6) ojczyzna, jej symbole;

7) święta narodowe;

8) zabawy, zajęcia i przygody wychowanków;

9) obrazy z życia uczniów w innych krajach;

10) wybrane wytwory kultury, sztuki, techniki

Treści poszczególnych kierunków kształcenia są tak dobrane, aby miały charakter zarówno poznawczy, jak i wychowawczy oraz wzajemnie się integrowały, co daje nauczycielowi możliwość tworzenia ośrodków tematycznych o wspólnym problemie.

Realizacja treści kształcenia ma układ spiralny i do podstawowych pojęć powraca się kilkakrotnie w kolejnych klasach po to, by je rozszerzyć zakresowo i utrwalić. Umieszczony w programie nauczania wykaz osiągnięć ucznia po trzyletnim cyklu kształcenia orientuje nauczyciela w zakresie i kierunku realizacji treści edukacyjnej. Taki układ treści nauczania - uczenia się zmusza nauczyciela do przemyślanego projektowania procesu edukacyjnego, w którym przewidziane do realizacji kierunki edukacji wczesnoszkolnej łączą się tematycznie w sposób naturalny i wzbudzają zainteresowanie uczniów. Można zatem stwierdzić, iż taka strategia nauczania sprzyja wielostronnej aktywizacji uczniów.

Koncepcja programowa na I szczeblu edukacji:

- dziennik ustaw nr 15 z 15.02.1999- określono zasady dopuszczenie do użytku szkolnego programów nauczania, podręczników, środków dyd.;

PROGRAM NAUCZANIA- opis sposobów realizacji celów i zadań ustalonych w podst. programowej;

Elementy programu:

- szczegółowe cele eduk. kształcenie i wych.;

- materiał nauczania związany z celami;

- procedury osiągania celów;

- opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich oceny;

Program dopuszcza Minister Edukacji Narodowej- wniosek+ 2 recenzje (o przydatności dyd. programu i poprawności merytorycznej;

Obudowa programu- podręczniki, materiały metodyczne, karty pracy;

Program:

- jako wykaz treści nauczania;

- jako zestaw planowanych czynności pedagogicznych;

- jako zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych;

- jako zestaw pojęć i zadań do wykonania;

- jako rejestr doświadczeń;

Typy programów:

program ześrodkowany na materiale nauczania:

a)treści:

- integrowanie treści logicznie powiązanych; tworzenie tzw. pól treściowych;

- integrowanie treści umożliwia uczniom odnalezienie zależności między częściami programu i odkrywanie międzyprzedmiotowego, całościowego ich znaczenia;

b) korelacja:

- szukanie związków między przedmiotami; nie powielanie treści;

- w programie skorelowanym nauczanie przedmiotowe współistnieje z zagadnieniami skorelowanymi;

- konieczny jest w tym celu elastyczny plan zajęć;

c) proces:

- nacisk na rozwijanie procesów poznawczych;

- założenie- umiej. współtworzące proces myślenia można rozwijać, wykorzystując różne typy treści kształcenia zaczerpnięte z wielu dziedzin;

2. program ześrodkowany na uczniu:

a) na uczniu:

- nawiązywanie do doświadczeń, potrzeb i zainteresowań dziecka; różnorodna aktywność;

- wspomaganie rozwoju

b) ześrodkowany na doświadczeniu:

- dziecko jest głównym podmiotem w tworzeniu programu;

- n-l reaguje na potrzeby i zainteresowania dziecka;

- program konstruuje się wokół doświadczeń ucznia, który modyfikuje przyswajaną wiedzę poprzez własne dośw.;

c) na problemach:

- skonstruowany zgodnie z więzłowymi problemami społ.;

- odpowiednio dobrane treści przekształcające poszczególne dyscypliny, co tworzy płaszczyznę integracji;

d) na sytuacjach życiowych:

- kryterium doboru treści to potrzeby i zainteresowania uczniów związane z problemami społ.;

- uczniowie uczą się rozwiązywać problemy, by aktywnie uczestniczyć w życiu społ.;

- program ześrodkowany na procesie uczenia się metodą problemową;

Program ukryty to to, czego uczy przebywanie w placówce oświatowej oraz czego mimowolnie uczy nauczyciel, a także nieuświadomione oczekiwania nauczycieli wobec dzieci nie ujęte w oficjalny program szkoły, jej cele nauczania. Ukryty program jest nieodłącznym składnikiem każdej szkoły. Wielu nauczycieli nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia i znaczenia. Program ten funkcjonuje w tekstach zawartych w podręcznikach, języku, rozkładzie zajęć, systemie ocen, oczekiwaniach nauczycieli, sposobie oceniania czy rytuale szkolnym.

Efekty ukrytego programu:* czyni z wychowanków ludzi instytucji* szkoła nie wpływa na twórczy rozwój dziecka* zmusza uczniów do wypracowywania pewnych strategii zachowań nastawionych na przetrwanie w warunkach szkoły (oczekiwanie, nuda , uzależnienie od nauczyciela, ograniczenia czasowe itp.), odnosi się głównie do wychowania moralnego,* sprawia, że wychowankowie stykają się z selekcją ludzi ze względu na płeć, wiek, osiągnięcia.

40. Ogólne zasady kształcenia i ich realizacja na szczeblu edukacji wczesnoszkolnej.

Wg. Okonia:

Zasady kształcenia wg - rozumiane jako fundamentalne prawidłowości dydaktyczne, które partycypują we wszystkich procesach kształcenia (ewentualnie i wychowania), a zarazem ułatwiając nauczycielowi zrozumienie tych procesów, nie tylko nie utrudniają jego twórczej pracy, ale wręcz ją warunkują:

• zasada systemowości

• poglądowości

• samodzielności

• związku teorii z praktyką

• efektywności

• stopniowania trudności

• związku indywidualizacji i uspołecznienia

Wg Cz. Kupisiewicza:

Zasady nauczania - to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia:

• zasada poglądowości

• przystępności w nauczaniu

• świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania, uczenia się

• systematyczności

• trwałości wiedzy uczniów

• operatywności wiedzy uczniów

• wiązania teorii z praktyką

41. Metody nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. Klasyfikacja metod.

METODY WYCHOWANIA

H. Muszyński - 1988

Metody wychowania:
1. Wpływu osobistego wychowawcy (sugestie, perswazje, oddziaływanie przykładem, aprobata i dezaprobata).
2. Wpływu sytuacyjnego (podejmowanie decyzji wywołujących określone konsekwencje, nagradzanie, karanie, przydzielanie funkcji i ról społecznych).
3. Organizowania środowiska wychowawczego (wychowanie za pośrednictwem różnych celowo zorganizowanych grup społecznych).
4. Samowychowania (Wytworzenie tendencji do samokontroli, samooceny, przeżywanie stanów wewnętrznego zadowolenia lub niezadowolenia).

1000. Kwiatowska - 1988

Metody wychowania:
1. Czynne (metoda samodzielnych doświadczeń, metoda kierowania własną działalnością dziecka, zadań dla niego, metoda ćwiczeń).
2. Słowne (rozmowy, opracowania, zagadki, objaśnienia i instrukcje, sposoby społecznego porozumiewania się, metoda żywego słowa).
3. Oglądowe czyli percepcyjne (obserwacja i pokaz, przykład osobisty, udostępnienie dzieciom sztuki plastycznej, teatralnej i utworów muzycznych).

42. Metody aktywizujące w edukacji wczesnoszkolnej.

Metody aktywizujące rozumiemy jako wskazówki, sposoby działania, które pomogą uczniom:

• pogłębić zainteresowanie wspólną sprawą,

• przyswoić bez trudu nową wiedzę,

• rozwinąć własne pomysły i idee,

• komunikować się, dyskutować i spierać się na różne tematy,

• podjąć działania na rzecz własnej szkoły.

Nauczyciel pracujący metodami aktywizującymi odchodzi od swej dotychczasowej roli - eksperta, w kierunku nauczyciela:

• doradcy

• animatora

• obserwatora i słuchacza

• uczestnika procesu dydaktycznego

• partnera.

Ujęcie metod z perspektywy obu uczestników procesu dydaktycznego odzwierciedlają następujące założenia:

- nauczyciel i uczeń są na lekcji partnerami,

- nauczyciel i uczeń przyjmują nowe role i nowe zadania,

- jednym z najważniejszych zadań współczesnej szkoły jest przygotowanie

ucznia do samodzielnej pracy,

- nauczyciel i uczeń są twórczy, posiadają ogromny potencjał, który trzeba

„tylko” uruchomić,

W procesie dydaktycznym nie ma idealnych rozwiązań.

• METODY INTEGRACYJNE - umożliwiające bliższe poznanie się dzieci,

• MAPA MENTALNA (pojęciowa) Jest to wizualne rozpracowanie hasła, problemu zgodnie ze słowami:1 obraz = 100

• METODY HIERARCHIZACJI POJĘĆ

• BURZA MÓZGÓW - ważny błysk, natchnienie, chwila, pierwsze skojarzenie.

• RYBI SZKIELET - służy poszukiwaniu przyczyn powstania danego problemu,

• METODY EWALUACJI

Metody bez powiązania z celami, treściami, ramami organizacyjnymi, a przede

wszystkim z potrzebami ucznia i preferencjami nauczyciela nie mają wartości.

43. Formy nauczania w edukacji wczesnoszkolnej.

Formy:

• zbiorowa,

• grupowa;

• jednolita,

• indywidualna;

• jednolita i zróżnicowana.

44. Metody kontroli i oceny poziomu wiedzy i umiejętności uczniów klasy I- III. Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej.

Kontrola i ocena postępów uczniów to jeden z najważniejszych elementów procesu kształcenia,

polegający na gromadzeniu informacji i opisywaniu osiągnięć edukacyjnych uczniów w celu

ustalenia ich aktualnego stanu wiedzy, posiadanych umiejętności i sprawności jak te umożliwiający

wspieranie ich kariery, stymulowanie ich rozwoju i motywacji do uczenia się. W kontekście tych

spostrzeżeń bardzo ważne jest przeprowadzenie wstępnych obserwacji uczniów (na początku klasy

I). Wnioski z tych obserwacji powinny mieć charakter pomocniczy (np. przy tworzeniu karty

obserwacji ucznia, która będzie omówiona w dalszej części tego rozdziału) oraz stanowić podstawę

poszukiwania rozwiązań dydaktycznych (nie powinny stanowić elementu oceniania uczniów w sensie

oceny szkolnej).

Wymagania edukacyjne dotyczące oceniania powinny być sformułowane na początku roku

szkolnego. Należy jasno określić wymagania związane z poszczególnymi stopniami szkolnymi

(uwzględniając wewnątrzszkolny system oceniania), oczekiwane osiągnięcia i poinformować o nich

uczniów i rodziców. Pozwoli to kademu uczniowi na „samoweryfikacje” swoich osiągnięć oraz

planowanie własnego rozwoju. System oceniania powinien mieć charakter motywujący oraz tworzyć

podstawy ponoszenia odpowiedzialności za uzyskane oceny. Nauczycielowi z kolei ułatwi to

zaplanowanie procesu dydaktycznego, określenia stopnia trudności zadań na poszczególne oceny,

dobór ćwiczeń do indywidualnych potrzeb ucznia, obiektywizacje kontroli i oceniania, monitorowanie

osiągnięć uczniów, analizę skuteczności stosowanych metod kształcenia.

45. Przyczyny i rodzaje niepowodzeń szklonych u dzieci oraz sposoby zapobiegania im.

niepowodzenia szkolne - „sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.”

Wyróżnia się trzy ogólne grupy tych przyczyn niepowodzeń:

1.  społeczno - ekonomiczne,

Czynniki społeczno - ekonomiczne to całokształt względnie trwałych warunków materialnych, społecznych i kulturalnych, które powodują niekorzystną sytuację życiową dzieci i młodzieży zarówno w środowisku rodzinnym, jak i pozaszkolnym.” Duży wpływ na nieprawidłowy rozwój dziecka ma niezaspokojenie jego potrzeb psychicznych w rodzinie.

Wymienia się tu:

• potrzebę pewności i poczucia bezpieczeństwa,

• potrzebę solidarności i łączności z bliskimi osobami,

• potrzebę miłości

• potrzebę uznania

2 ) biopsychiczne, składają się na nie zarówno zadatki wrodzone, np. anatomiczna struktura mózgu, jak i warunki sprzyjające lub hamujące prawidłowy rozwój tych zadatków. Niekorzystny wpływ na wyniki w nauce wywierają zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego np. niestałość emocjonalna, nadpobudliwość i zahamowanie, zły stan zdrowia, braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych. Wyróżnia się także jako przyczynę niepowodzeń szkolnych opóźnienia rozwoju ruchowego, obniżenie sprawności manualnej oraz zakłócenia procesu lateralizacji.

3)  pedagogiczne, są one bardzo liczne. Do najważniejszych zaliczane są „treść, formy, metody, środki wychowania i nauczania, a ponadto warunki, w jakich przebiega praca dydaktyczno- wychowawcza np. zmianowość, stan liczebny klasy, określony poziom kwalifikacji zawodowych nauczycieli, ich pozycja społeczna.

Rodzaje niepowodzeń:

1) Niepowodzenia ukryte, spowodowane mniejszymi lub większymi brakami w opanowaniu określonych wiadomości, umiejętności i nawyków występują u dużego odsetka uczniów i gdy przyjmują postać jaskrawą, wiążą się z okresowymi ocenami niedostatecznymi. Oceny te wprawdzie mogą być poprawione, ale kryjące się za nimi zaniedbania i braki bardzo rzadko dają się uzupełnić i wyrównać. Ukryte niepowodzenia szkolne mogą wystąpić poza zakresem opanowania wiadomości, umiejętności i nawyków. Pełnowartościowy udział uczniów w procesie dydaktycznym wymaga nie tylko odpowiednich wiadomości i uprzednich doświadczeń, lecz także rozwiniętych zdolności poznawczych, właściwej aktywności i samodzielności, jak również zainteresowania pracą szkolną. Wszelkie zaniedbania w rozwijaniu tych czynników stanowią o niepowodzeniach szkoły, jeszcze trudniejszych do ujawnienia niż poprzednie.

2) Niepowodzenia szkolne mogą być obiektywne, gdy braki szkolne są faktem, stwierdzonym przez osoby bezstronnie oceniające poziom osiągnięć szkolnych dziecka. Niepowodzenie szkolne nie zawsze jednak oznacza rzeczywiste braki w opanowaniu wiedzy i umiejętności szkolnych. Czasami te niepowodzenia mogą mieć charakter subiektywny. Bywa tak wtedy, gdy dopuszczające, dostateczne lub dobre oceny nie zadowalają samego dziecka albo jego rodziców. Przyczyną subiektywnie odczuwanych niepowodzeń szkolnych są często zbyt wygórowane w stosunku do możliwości dziecka ambicje rodziców.

Sposoby zapobiegania niepowodzeniom:

Zadania szkoły: 
1. niedopuszczanie do powstawania niepowodzeń

• stała obserwacja uczniów

• dobry kontakt z domem rodzinnym

• pobudzanie aspiracji edukacyjnych uczniów i pomoc w ich realizacji

• zróżnicowane wymagania edukacyjne dostosowane do możliwości ucznia

• jasny, sprawiedliwy i zrozumiały sposób oceniania

• pogłębianie przez nauczyciela wiedzy psychologicznej

• prowadzenie kół zainteresowań

2. wczesne rozpoznawanie przyczyn niepowodzenia i podjęcie działań zmierzających do ich usunięcia

• rozmowy z uczniem, rodzicami, pedagogiem szkolnym o zaistniałym problemie

• Zorganizowanie pomocniczego nauczania ( zajęcia wyrównawcze, dodatkowe zajęcia wyrównujące braki w nauce prowadzone przez nauczycieli przedmiotu, zorganizowanie konsultacji dla uczniów, pomoc w odrabianiu pracy domowej przez świetlicę szkolną)

• Jeżeli przyczyną niepowodzeń są warunki domowe- staramy się je zmienić poprzez kontakt z odpowiednimi instytucjami lub rozmowami rozmowami domownikami.

Zadania samorządu: 
1. Przyzwolenie na tworzenie mniej licznych klas
2. Przeznaczenie większych środków finansowych na zorganizowanie nowoczesnej bazy dydaktycznej
3. Przeznaczenie dostatecznie dużo środków finansowych na organizowanie zajęć pozalekcyjnych

Ośrodki Pomocy Społecznej
1. Udzielanie pomocy materialnej ( finansowe wsparcie rodziny, zorganizowanie dożywiania dla dzieci, zakup podręczników itp.) 

Komisje ds. rozwiązywania problemów alkoholowych
1.Organizowanie akcji profilaktycznych
2. Udzielanie wsparcia finansowego rodzinom dotkniętym problemem
3. Sprawowanie stałego nadzoru nad rodziną

Praca nad zapobieganiem niepowodzeniom szkolnym ucznia wymaga dużego wysiłku i współpracy zarówno nauczyciela jak i rodziców dziecka. Ta ciężka praca zaowocuje kiedyś w postaci sukcesów naszego ucznia w jego dorosłym życiu. Warto podjąć ten trud .

65

Taksonomia celów nauczania
Poziom	Kategoria
Wiadomości	A. Zapamiętanie wiadomości Wychowanek zapamiętuje pewne terminy, fakty, prawa i teorie, zasady działania, wykazuje się elementarnym poziomem ich zrozumienia, nie myli ich ze sobą i nie zniekształca
		B. Zrozumienie wiadomości Wychowanek potrafi własnymi słowami opisać, streścić przyswojone wiadomości
	Umiejętności	C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych Umiejętność praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzed­nio wzorów
		D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych Opanowanie przez wychowanka umiejętności formułowania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowania planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów, wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów.

---