PIENIĄDZ

Jest to powszechnie akceptowany środek wymiany, którym dokonujemy płatności za dostarczone towary, dobra, wykonywane usługi. Pieniądz jest potęgą i nie pozostawia złudzeń.

Bimetalizm - złoto - srebrny burzliwy rozwój pieniądza w XVIII w. Sztaby nie ułatwiały przeprowadzania transakcji, ponieważ były niepodzielne. Druga połowa XIX w. to wprowadzenie monet i wyjście z bimetalizmu

Monometalizm złoty - srebro zostało wyeliminowane, powstały złote monety. Złoto powodowało ryzyko dla posiadacza. XIX w. to wprowadzenie pieniądza papierowego.

CECHY PIENIĄDZA

Każdy pieniądz musi być:

• powszechnie akceptowany;

• łatwo przenośny, pieniądze nie mogą być ciężkie i duże objętościowo;

• być podzielny na mniejsze jednostki;

• być trudny do podrobienia.

FUNKCJE PIENIĄDZA

Pieniądz pełni cztery podstawowe funkcje:

• środka wymiany (środek cyrkulacji)

umożliwia bezpośrednio w dowolnym czasie zamianę go na inne towary lub odwrotnie, zamianę towaru na pieniądz.

• środka płatniczego

funkcja pieniądza jako środka płatniczego oznacza, iż umożliwia on regulowanie zobowiązań.

• środka tezauryzacji

pieniądz pełni tą funkcję, gdy posiadacze czasowo celowo nie wprowadzają go do obiegu i przechowują w postaci rezerw.

• miernika wartości

pieniądz pełni funkcję miernika wartości, ponieważ stanowi miarę, w której wyrażona jest wartość dóbr. Za pośrednictwem cen można wyrazić wartość wszystkich dóbr - materialnych jak i niematerialnych.

Pieniądze niektórych krajów np. dolar USA, marka niemiecka, funt angielski mogą pełnić funkcje p i e n i ą d z a ś w i a t o w e g o.

FORMY PIENIĄDZA

• Pieniądz towarowy

W Polsce na ziemi krakowskiej funkcję środka płatniczego pełniła sól; w Sudetach - piasek; w Poznańskim i Pomorzu Zachodnim - płótna lniane; w Gdańskim - jantar, na Mazowszu miód.

• Pieniądz metalowy (kruszcowy)

Pieniądz metalowy występował w postaci brył lub kawałków kruszcu (złota, srebra), innych metali (miedź) lub stopów (mosiądz).

• Pieniądz monetarny

Pieniądz monetarny występował w postaci krążka metalowego opatrzonego wybitymi elementami plastycznymi na awersie i rewersie przetrwał do naszych czasów.

Pierwsze polskie monety bito ze srebra we wczesnym średniowieczu. Były to denary pierwszego władcy Polski Mieszka I.

• Pieniądz papierowy

Występuje w postaci banknotów. Pierwsi pieniądzem papierowym posługiwali się Chińczycy. Po raz pierwszy pieniądz papierowy pojawił się w Polsce dopiero w 1794r. podczas powstania kościuszkowego.

• Pieniądz elektroniczny

Występuje w formie zapisu na nośniku elektronicznym.

• Pieniądz plastikowy

Do regulacji zobowiązań obecnie używa się kart płatniczych zwanych pieniądzem plastikowym ze względu na postać, w jakiej występuje. Karta płatnicza nie jest jednak pieniądzem, a jedynie służy do dysponowania pieniądzem, który klienci w formie wkładów posiadają w banku.

Współczesne Formy Pieniądza:

• forma gotówkowa, czyli znaki pieniężne występujące:

• w postaci biletów (banknotów) banku centralnego;

• w postaci bilonu.

W Polsce pieniądz gotówkowy w obiegu stanowi około 20% ogółu pieniądza. A pozostałe 80% pieniądza składają się wkłady stanowiące depozyty złotowe i walutowe gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych.

• formia bezgotówkowa, czyli pieniądza bankowego, występującego w postaci:

• zapisów (depozytów) na rachunkach w banku centralnym

• zapisów (depozytów) na rachunkach w pozostałych bankach.

Banknoty BC są to środki płatnicze na terenie całego kraju, co określa odpowiednia klauzula zamieszczona w tekście banknotu. Banknoty banku centralnego są z reguły prawnym środkiem płatniczym na terenie danego kraju.

Bilon są to drobne znaki pieniężne bite metali pospolitych, przeznaczone do obsługi drobnego obrotu płatniczego.

Depozyty na rachunkach w banku centralnym, powiększone o sumę obiegających znaków pieniężnych (wielkość emisji), stanowią łącznie pieniądz banku centralnego. Są to wkłady na żądanie i terminowe w bankach oraz banku centralnym. Klient może w każdej chwili zażądać zwrotu tego pieniądza w formie gotówki, w przypadku wkładu na każde żądanie (a vista) lub też w określonym terminie

STRUMIENIE PIENIĘŻNE „dynamiczne ujęcie” to:

• zapisy na rachunkach bankowych w przypadku rozliczeń bezgotówkowych, przeprowadzonych za pomocą pieniądza bankowego;

• fizyczne przemieszczenie znaków pieniężnych w przypadku rozliczeń gotówkowych.

ZASÓB PIENIĘŻNY „statyczne ujęcie” to:

• dodatnie saldo rachunku bankowego;

• określona ilość znaków pieniężnych znajdujących się w posiadaniu danego podmiotu.

KREACJA PIENIĄDZA - podaż pieniądza

Podaż pieniądza jest realizowana przez banki, przy czym w procesie kreowania (podaży) pieniądza należy rozróżnić rolę BC i pozostałych banków (komercyjnych). Pieniądz jest kreowany, przede wszystkim w operacjach kredytowych wszystkich banków.

Pierwotna kreacja pieniądza może przyjąć dwie formy:

• poprzez udzielanie kredytu BK przez BC (forma bezgotówkowa);

• wypłacenie pieniądza gotówkowego przez BC jednostkom budżetu.

O wielkości podaży pieniądza decyduje wtórna kreacja pieniądza przez banki komercyjne. Ale bank centralny czuwa nad sumą podaży (kreacji) pieniądza i oddziałuje na jej rozmiary instrumentami polityki pieniężnej.

Bank musi mieć warunki do kreacji pieniądza. Na stabilność i rzetelność wpływa rezerwa obowiązkowa. Bierny pieniądz depozytowy w BC określa rzetelność BK przeciwnie możliwość utraty płynności finansowej.

POPYT NA PIENIĄDZ

Popyt na pieniądz jest związany z pełnieniem przez pieniądz funkcji środka wymiany i środka płatniczego. Wykonuje te funkcje pieniądz, uczestnicząc w transakcjach kupna - sprzedaży, służy również do regulowania innych zobowiązań.

M - ilość obiegającego pieniądza;

V - szybkość krążenia pieniądza, czyli liczba transakcji;

P - średni poziom cen;

T - rozmiary transakcji.

INFLACJA

• wzrost poziomu cen krajowych towarów i usług;

• występowanie nadwyżek popytu do podaży towarów;

• wzrost podaży pieniądza

• spadek siły nabywczej pieniądza krajowego.

• nadprodukcja pieniądza (podaż większa od popytu).

RODZAJE INFLACJI

• pełzająca (do 5 %);

• krocząca ( powyżej 5 % do 10%);

• galopująca ( powyżej 10%);

• hiperinflacja.

PRZYCZYNY INFLACJI

• inflacja ciągniona przez popyt;

• inflacja pchana przez koszty;

• nadmierna podaż pieniądza.

• polityka pieniężna - wadliwa, kredytowa, budżetowa,

• nadmierne inwestowanie,

• dewaluacja waluty krajowej,

• wzrost cen surowców, paliw na rynkach krajowych,

• wadliwy system finansowy.

Deflacja jest to zjawisko przeciwstawne inflacji polegające na obniżeniu się ogólnego poziomu cen, dóbr i usług a także produkcji i zatrudnienia w wyniku ograniczenia dopływu pieniądza do gospodarki. Deflacja jest to kurczenie się podaży pieniądza. Zjawisko negatywne.

BANK

Banki to przedsiębiorstwa, których przedmiotem działania są operacje pieniężne, takie jak:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z oznaczonych terminem;

• prowadzenie rachunków bankowych;

• udzielanie kredytów;

• udzielanie gwarancji bankowej;

• emitowanie bankowych papierów wartościowych;

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;

• wykonywanie innych czynności przewidzianych w ustawie.

• nabywać akcje;

• zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych;

• dokonywać obrotu papierami wartościowymi;

• nabywać i zbywać nieruchomości zabezpieczone hipoteką;

• świadczyć usługi konsultacyjno - doradcze w sprawach finansowych;

• świadczyć inne usługi finansowe.

Istotą działalności banku jest przyjmowanie pieniędzy klientów, które podlegają zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek. Banki pełnią ważną rolę, dokonując transformacji ryzyka i terminów, gdy przyjmują wkłady i udzielają kredytów.

Prawna definicja banku zawiera prawo bankowe

Bank jest osobą prawna utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych.

W Polsce bankiem może być tylko takie przedsiębiorstwo, które ma osobowość prawną. Mogą one prowadzić działalność tylko i wyłącznie w formie: spółki akcyjnej, banku spółdzielczego lub banku państwowego.

Nie można ot tak po prostu otworzyć banku. Na utworzenie banku oraz podjecie działalności bankowej wymagane jest odpowiednie zezwolenie. Zezwolenia takie wydaje Komisja Nadzoru bankowego po spełnieniu wszystkich prawem określonych warunków.

ROLA BANKU

• pośrednik;

• płatnik;

• agent;

• gwarant.

SYSTEM BANKOWY

Systemy bankowe ukształtowały się w różnych krajach zależnie od tradycji i rozwiązań prawnych. Jednak w każdym kraju występuje dualizm w kreacji pieniądza i decentralizacja decyzji gospodarczych. Strukturę i funkcjonowanie systemu bankowego określa w każdym państwie jego prawo bankowe.

FUNKCJE SYSTEMÓW BANKOWYCH

• kreują pieniądz centralny będący ostatecznym środkiem zapłaty - wykonują to banki emisyjne - centralne,

• kreują zdecentralizowany pieniądz wykładowy jako instrument kredytowy i środek płatniczy - wykonują to banki komercyjne (kredytowe i depozytowe),

• pośredniczą między posiadaczami środków pieniężnych - obok banków tę funkcję wykonują także instytucje finansowe.

PODZIAŁ BANKÓW

• według wykonywanych zadań:

• emisyjne;

• komercyjne;

• rozwojowe;

• oszczędnościowe;

• specjalne.

• według form własności kapitału:

• publiczne;

• spółdzielcze;

• prywatne.

BANK CENTRALNY

Bank Centralny zwany też bankiem emisyjnym lub bankiem banków, ma pozycję nadrzędną w stosunku do pozostałych banków, wpływa na ich działalność oraz jest odpowiedzialny za prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. W całym systemie finansowym państwa główną rolę odgrywa bank centralny. Pierwsze banki miały charakter prywatny.

Funkcje Banku Centralnego

1. Jest bankiem dla banków komercyjnych

• może przyjmować ich nadwyżki w formie depozytu i może im pożyczać - obrót międzybankowy

• może oddziaływać na poziom stopy %

2. Jest bankiem budżetu państwa

• zbiera dochody do budżetu

• finansuje wydatki

3. Jest emitentem pieniądza

• pieniądz może mieć postać pieniądza zdawkowego

• pieniądz może mieć postać pieniądza banknotowego

• pieniądz może mieć postać pieniądza elektronicznego

• pieniądz może mieć postać pieniądza zapisanego na papierze - papierowy

4. Funkcje konstytucyjnie zapisane - jest organem władzy uprawnionej do prowadzenia polityki pieniężnej.

5. Gospodaruje on nadwyżkami, - czyli rezerwami sektorowymi państwa.

ORGANA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

• Prezes NBP,

• Rada Polityki Pieniężnej

• Zarząd NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej, Zarządu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego. Uprawniony do reprezentowania NBP na zewnątrz i jest przełożonym 8wszystkich pracowników NBP.

Rada Polityki Pieniężnej jest nowym organem NBP, W jej skład wchodzi 9 członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat oraz przewodniczący, którym jest prezes NBP. Kadencja członków RPP trwa 6 lat. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza ona plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności.

Zarząd składa się z Prezesa NBP, 2 wiceprezesów, od 4 do 6 członków. Zarząd kieruje działalnością NBP. Zadaniem Zarządu jest realizacja uchwały RPP, restrukturyzacja banków; powoływanie nowych oddziałów; udzielanie uprawnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego, realizacja zadań polityki kursowej.

NBP

• odpowiada za wartość polskiego pieniądz;

• stabilizuje siłę nabywczą złotego;

• wspiera politykę gospodarczą rządu

Komisja Nadzoru bankowego:

• Prezes Zarządu Funduszu Gwarancyjnego;

• Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd;

• Przedstawiciel Ministra Finansów;

• Minister Finansów;

• Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.

BANKI KOMERCYJNE

Banki komercyjne - są to banki kredytowe i depozytowe.

• zajmują się przyjmowaniem depozytów i kreowaniem pieniądza kredytowego, rozliczeniami bezgotówkowymi, tradycyjnie udzielają kredytów terminowych lub średnioterminowych; na zlecenie klientów przeprowadzają operacje komisowe, czyli pośredniczące, świadczą inne usługi bankowe. Do tej kategorii zaliczamy także banki spółdzielcze (małe banki o znaczeniu często lokalnym, które łączą się często w związki, będące ich centralami rozliczeniowymi i finansowymi).

• prowadzą operacje z przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi. Charakterystyczną cechą działalności banków to operacje rozliczeniowe, które obejmują przyjmowanie depozytów na rachunki bankowe i dokonywanie przelewów między rachunkami bankowymi na zlecenie właściciela depozytu.

• mogą łatwiej upaść niż przedsiębiorstwa handlowe, gdyż mają bardzo mało kapitału własnego 3-5%.

BANKI EMISYJNE

Banki emisyjne są podstawą systemu bankowego w każdym kraju; są to albo banki państwowe albo podporządkowane państwu (przewaga kapitału państwa); są bankami banków, refinansują inne banki i gromadzą rezerwy tych banków; obsługują rachunki rządowe i budżetowe udzielają państwu kredytów; reprezentują interesy państwa poza granicami.

BANKI ROZWOJOWE

Banki rozwojowe (czyli rozwojowo - inwestycyjne) gromadzą środki o charakterze długoterminowym, emitują długoterminowe papiery wartościowe, udzielają kredytu długi i średnioterminowych, pośredniczą w przetwarzaniu zasobów pieniężnych na kapitał rzeczowy; uczestniczą w tworzeniu nowych przedsiębiorstw - ich rozbudowie i modernizacji.

KASY

Kasy (trudnią się lokowaniem państwowych oszczędności w papiery wartościowe i korzystnych lokatach; nie kreują pieniądza jak banki np. PIONIER) i banki oszczędnościowe, gromadzą rozproszone środki indywidualne i na tej podstawie udzielają kredytów krótkoterminowych, konsumpcyjnych lub korzystnie lokują zgromadzone zasoby pieniężne.

BANKI SPECJALNE

Banki specjalne zajmują się one finansowaniem specjalnych zadań, które wynikają z wymagalności poszczególnego rodzaju fachowej obsługi bankowej. Obsługują handel zagraniczny, obszary tego handlu (np. kraje azjatyckie, europejskie, USA) wydzielone podmiotowo lub geograficznie, budownictwo mieszkaniowe, przemysł giełdy.

PODZIAŁ BANKÓW

• Państwowe

Bank Gospodarstwa Krajowego; PKO BP.

• Spółdzielcze

Spółdzielczy Bank Ludowy w Poznaniu.

• W formie spółki akcyjnej

Bank Handlowy w Warszawie S.A.; Powszechny Bank Kredytowy S.A. w Warszawie.

• Krajowe

Powszechny Bank Gospodarczy S.A. w Łodzi.

• Zagraniczne

Creditanstalt S.A.

• Z udziałem osób zagranicznych

Wielkopolski Bank Kredytowy S.A. w Poznaniu, Bank Śląski S.A. w Katowicach.

• Specjalistyczne

Bank Ochrony Środowiska S.A.

• Uniwersalne

Bank Zachodni S.A. we Wrocławiu.

• O zasięgu światowym

Citicorp.

• O zasięgu międzynarodowym

Banque Nationale de Paris.

• O zasięgu ogólnokrajowym

PKO BP

• O zasięgu regionalnym

Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. w Poznaniu.

• Lokalne

Bank Spółdzielczy w Katowicach.

• Jednoodziałowe

Bank Gospodarstwa Krajowego.

• Wielooddziałowe

Bank Przemysłowo - Handlowy S.A. w Krakowie.

• Detaliczne obsługujące drobne przedsiębiorstwa oraz indywidualnych klientów

PKO BP.

• Hurtowe obsługujące większe jednostki

Bank Handlowy w Warszawie S.A.; Polski bank Rozwoju S.A.

STRUKTURA POLSKIEGO SYSTEMU BANKOWEGO

• Bank:

• Narodowy Bank Polski;

• 77 banków komercyjnych, w tym:

• banki wyłonione z NBP, np.:

• Bank Zachodni S.A. we Wrocławiu;

• Powszechny Bank Kredytowy S.A. w Warszawie;

• banki specjalistyczne, np.:

• Powszechna Kasa Oszczędności BP;

• Bank Handlowy w Warszawie S.A.;

• Bank Gospodarstwa Krajowego;

• Bank Polska Kasa Opieki S.A.;

• Bank Gospodarki Żywnościowej S.A.

• banki z przewagą kapitału polskiego;

• banki z przeważającym udziałem osób zagranicznych:

• Wielkopolski Bank Kredytowy S.A. w Poznaniu;

• Bank Śląski S.A.;

• banki spółdzielcze zrzeszone w :

• Banku Gospodarki Żywnościowej;

• Banku Unii Gospodarczej S.A.;

• Gospodarczym Banku Południowo - Zachodnim S.A.;

• banki spółdzielcze zrzeszone w dziewięciu bankach regionalnych:

• Bałtyckim Banku Regionalnym S.A.;

• Dolnośląskim Banku Regionalnym S.A.;

• Mazowieckim Banku Regionalnym S.A.;

• Małopolskim Banku Regionalnym S.A.;

• Rzeszowskim Banku Regionalnym S.A.;

• Gospodarczym Banku Regionalnym S.A.;

• Warmińsko - Mazurskim Banku Regionalnym S.A.;

• Lubelskim Banku Regionalnym S.A.;

• Pomorsko - Kujawskim Banku Regionalnym S.A.;

• Komisja Nadzoru Bankowego;

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny;

• Krajowa Izba Rozliczeniowa;

• Związek Banków Polskich.

KRAJOWA IZBA ROZLICZENIOWA - KIR

Krajowa Izba Rozliczeniowa powstała w 1991r. jako spółka z udziałem Narodowego Banku polskiego, Związków Banków Polskich i 16 banków komercyjnych. Obecnie akcjonariuszami KIR jest 18 największych polskich banków oraz Związek Polskich Banków. Powstanie KIR miało duże znaczenie w procesie modernizacji polskiego systemu bankowego.

Działania Krajowej Izby Rozliczeniowej

• wymiana zleceń płatniczych między bankami;

• rejestracja wzajemnych wierzytelności wynikających ze zleceń;

• prowadzenie kurierskiej poczty bankowej;

• prowadzenie usług w zakresie zabezpieczenia wymiany zleceń.

Za pośrednictwem KIR mogą prowadzić rozrachunki banki posiadające w NBP rachunki bieżące. KIR przyjmując do systemu nowe banki, ocenia ich sytuacje finansową i płynności, gdyż wszyscy uczestnicy rozliczeń są odpowiedzialni za spłatę zobowiązań wobec innych banków. Niedotrzymanie zobowiązań jest wykluczeniem danego banku z KIR.

Struktura KIR jest dwupoziomowa. Składa się na nią:

• Centrala KIR - pierwszy poziom;

• Bankowe Regionalne Izby Rozliczeniowe - BRIR - drugi poziom.

BANKOWE REGIONALNE IZBY ROZLICZENIOWE

Działają w 17 największych miastach wojewódzkich, gdzie wykonują podstawowe czynności KIR. Rejestrują one należności i zobowiązania banków będących uczestnikami Izby, należących do ich regionu. Następnie BRIR-y przekazują do centrali KIR zbiorcze dane o należnościach i zobowiązaniach oddziałów poszczególnych banków.

KIR dokonuje rozrachunków za pomocą dwóch systemów:

• SYBIR

Jest podstawowym narzędziem ułatwiającym obsługę rozrachunków. Jego celem jest informatyczne wspomaganie rozliczeń międzybankowych dokonywanych tradycyjnie z udziałem dokumentów papierowych pomiędzy oddziałami banków.

System ten został wprowadzony za pośrednictwem KIR. Zastosowanie nowego systemu znacznie skróciło czas rozliczeń w polskim systemie bankowym - przed jego wdrożeniem długość bankowego cyklu rozliczeń trwała około 3 dni, po wdrożeniu uległa skróceniu do około 1,5 dnia. Ponadto dzięki nowemu systemowi skrócił się również czas przepływów środków pieniężnych między bankami.

• ELIXIR

Jest systemem wymiany zleceń płatniczych rejestrowanych magnetycznych nośnikach informacji oraz rejestracji wierzytelności z tego tytułu z użyciem elektronicznego przetwarzania danych. Dzięki systemowi ELIXIR cykl rozliczeń skrócił się do 1 dnia.

• IMBIR

Jest to system optycznego odczytywania dokumentów eliminujący ręczne wprowadzanie danych do komputera.

• MIG-DZ

Jest systemem informacji o dokumentach zastrzeżonych (zagubionych, skradzionych).

OPERACJE BANKOWE

Wszystkie rodzaje usług świadczonych przez banki można nazwać czynnościami bankowymi. Operacje bankowe są często utożsamiane z czynnościami bankowymi, a nazwy są używane zamiennie.

RODZAJE OPERACJI BANKOWYCH ze względu na

1. Podmiot

• własne;

• klientów.

2. Przedmiot

• bierne;

• czynne;

• pośredniczące.

3. Podział terytorialny

• krajowe;

• zagraniczne.

4. Formę rozliczeń

• bezgotówkowe;

• gotówkowe.

OPERACJE BIERNE

Operacje bierne polegają na gromadzeniu wkładów, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu innych czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banku. Pozyskiwanie źródeł finansowania działalności banku.

• emisja własnych papierów wartościowych;

• gromadzenie środków na rachunkach bankowych;

• przyjmowanie funduszy innych banków.

OPERACJE CZYNNE

Operacje czynne polegają na wykorzystaniu zgromadzonych środków do udzielania różnych kredytów i lokowania ich w korzystnych przedsięwzięciach. Alokacja środków pieniężnych w aktywa dochodowe.

• udzielenie kredytu;

• inwestowanie własnych funduszy;

• inwestowanie własnych i obcych funduszy.

OPERACJE POŚREDNICZĄCE

Operacje pośredniczące banki wykonują je na zlecenie, na rachunek i ryzyko klientów. Należą do nich przede wszystkim rozliczenia pieniężne wynikające ze zleceń płatniczych klientów, prowadzenie rachunków bankowych. Usługi bankowe.

• obsługa rachunków bankowych;

• przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych (gotówkowych i bezgotówkowych);

• pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi;

• doradztwo finansowe, wynajem sejfów.

STRUKTURA PRZYCHODÓW, KOSZTÓW BANKÓW KOMERCYJNYCH

Bank komercyjny korzysta w swej działalności z funduszy własnych i obcych, wśród których można wyróżnić:

• kapitał własny;

• środki ulokowane w banku przez klientów;

• środki ulokowane przez inne banki;

• środki pochodzące z emisji obligacji.

Pasywa i aktywa banku powinny pozostawać w takich wzajemnych relacjach, aby zabezpieczały mu płynność, czyli możliwość natychmiastowego realizowania wszystkich wymagalnych wypłat.

Dla zabezpieczenia płynności każdy bank musi synchronizować strumienie przewidywanych wpływów i wydatków pod kątem ich wielkości i terminów.

Terminy zmiany aktywów np. kredytów na pieniądz musza odpowiadać terminom wypłat związanych z likwidacją pasywów np. lokat klientów.

Podstawowe koszty banków:

• odsetki od depozytów;

• odsetki od przyjętych lokat innych banków;

• prowizje zapłacone przez banki;

• koszty rzeczowe związane z funkcjonowaniem banku (amortyzacja, zużycie materiałów).

Główne źródła dochodów banku:

• odsetki od kredytów;

• prowizje i opłaty od prowizji bankowych;

• dochody z obrotów papierami wartościowymi;

• dochody od lokat złożonych w innych bankach;

• dochody z innych świadczących usług np. ubezpieczenia.

RYZYKO BANKOWE

Głównym celem działalności banku w gospodarce rynkowej jest osiąganie i pomnażanie zysku. Realizując ten cel banki, ponoszą ryzyko towarzyszące ich działalności.

RODZAJE RYZYKA BANKOWEGO:

• Ryzyko Utraty Płynności

występuje, gdy zagrożona jest zdolność banku do terminowego regulowania zobowiązań i poleceń klientów. Może ono występować na skutek zakłóceń w procesie transformacji terminów. Najczęściej przyczyną niekorzystnego stanu bywa niespłacenie kredytów przez kredytobiorców lub gwałtowne wycofanie przez deponentów lokat.

• Ryzyko Kredytowe

jest najbardziej charakterystyczne dla banków, bo udzielanie kredytów należy do ich podstawowej działalności. Występuje aktywne i pasywne ryzyko kredytowe.

• Aktywne ryzyko polega na zagrożeniu terminowych spłat przez kredytobiorców, przypadających rat kredytów i odsetek, a nawet na zagrożeniu zwrotu całej pożyczonej sumy.

• Pasywne ryzyko kredytowe wiąże się z kształtowaniem zasobów stanowiących źródło udzielanych przez dany bank kredytów.

• Ryzyko Stopy Procentowej

wpływa zmienność jej wysokości na rynku pieniężnym i kapitałowym. Zmiany stopy procentowej mogą dotyczyć udzielanych kredytów i jak oprocentowania przyjmowanych depozytów.

• Ryzyko Kursowe

związane jest ze zmianami kursów poszczególnych walut na rynku międzynarodowym.

• Ryzyko w Obrocie Papierami Wartościowymi

ponoszą banki, które nabywają na własny rachunek papiery wartościowe (np. akcje, obligacje) innych podmiotów. Bank poniesie straty, gdy posiada akcje firm, których kurs giełdowy uległ obniżeniu; jeszcze większa strata grozi, gdy ta firma zbankrutuje.

KREDYT BANKOWY

Kredyt jest nieodzownym elementem życia gospodarczego. Instytucjami zajmującymi się udzielaniem kredytów są wyłącznie banki.

Kredyt bankowy jest to kredyt, w ramach, którego kredytodawca (bank) przekazuje na warunkach zawartych w umowie kredytowej określoną sumę kredytobiorcy (swojemu klientowi). Udzieleniu kredytu przez bank związane jest zawsze ze spełnieniem przez kredytobiorcę pewnych warunków. Podstawowymi z nich jest odpowiednia zdolność kredytowa wnioskującego o kredyt oraz rodzaj zabezpieczenia jaki może przedłożyć dla banku.

Pojęcie Kredytu W Ujęciu Prawnym

Jest to umowa, która charakteryzuje się:

• jest dobrowolna - klient może wybrać bank;

• jest dwustronnym zobowiązaniem - bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji klienta określoną kwotę pieniędzy, a klient zobowiązuje się, że ją zwróci w wyznaczonym czasie wraz z odsetkami;

• jest odpłatna - bank pobiera prowizję od udzielonego kredytu i odsetki od kredytu wykorzystanego;

• jest zawarta na piśmie;

• określa prawa i obowiązki stron.

Kredyt jest elementem aktywów. Zgodnie z zasadą, że pieniądz w banku jest towarem bankowym, wyznacza cenę, za jaką sprzedaje się i otrzymuje z tego tytułu prowizję, odsetki i opłaty. Z punktu widzenia kredytobiorcy kredyt jest elementem pasywów. Jest źródłem zasilania finansowego zewnętrznego i stanowi koszt uzyskania przychodów.

OPERACJE KREDYTOWE

Operacje kredytowe to takie operacje w wyniku, których bank ufając swojemu klientowi oddaje mu na określonych warunkach do dyspozycji określona wartość środków pieniężnych.

POŻYCZKA

Umowa na mocy prawa cywilnego, w której bank jako pożyczkodawca zobowiązuje się oddać do dyspozycji pożyczkobiorcy określoną sumę, na wyznaczony okres do sfinansowania zapisanego w umowie celu; pożyczkobiorca zobowiązany jest, po dokonaniu odpowiedniego zabezpieczenia, do terminowego spłacania w ratach otrzymanego kapitału wraz z odsetkami oraz zapłaty innych kosztów związanych z przyznaniem i obsługą pożyczki zawartych w umowie.

Kredyty Charakteryzują Się:

• celowością;

• zwrotnością;

• każdy kredyt wymaga zabezpieczenia;

• terminowością.

UMOWA KREDYTOWA

• zawierana jest pisemnie na mocy Prawa Bankowego;

• określa wszystkie elementy transakcji kredytowej to jest:

• przeznaczenie środków z kredytu,

• strony umowy (kredytodawca, kredytobiorca oraz ewentualni poręczyciele i żyranci),

• kwotę kredytu,

• walutę kredytu,

• oprocentowanie pożyczanej kwoty,

• termin lub terminy (transze) oraz sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

• terminarz spłaty,

• rodzaj spłacanych rat,

• opłaty i prowizje;

• informacje na temat formy zabezpieczenia zwrotności kredytu;

• możliwość monitorowania przez bank zdolności kredytowych kredytobiorcy.

ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA

Jest to możliwość spłaty przez kredytobiorcę rat zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami, według ustalonego z bankiem terminarza spłat, przy poziomie posiadanych dochodów.

Zdolność kredytowa określana jest przez bank i zależy ściśle od:

• wysokości dochodów kredytobiorcy;

• wielkości kredytu, o jaki się stara;

• okresu jego spłaty;

• wielkości oprocentowania.

Określając zdolność kredytową bank bada czy przyszłemu kredytobiorcy po opłaceniu swoich stałych zobowiązań (tj. czynsz, rachunki za wodę, gaz, telefon, raty spłacanych pożyczek, składki ubezpieczeniowe, itp.) pozostanie jeszcze suma na opłacenie raty kredytu oraz kwota niezbędna na życie (minimalna kwota, jaka musi pozostać miesięcznie na żywność i inne podstawowe artykuły).

Ocena Ryzyka Kredytowego

Do podstawowych rodzajów ryzyka można zaliczyć:

• Ryzyko zarządzania związane z podejmowaniem decyzji przez szefa firmy i radę zarządzającego. Ocena sprawności i jakości zarządzania jest bardzo istotna, gdyż błędy takie są często powodem upadłości firmy.

• Ryzyko ekonomiczne handlowe wynikające z uwarunkowania wewnętrznego przedsiębiorstwa, jak również z jego otoczenia zewnętrznego. Szczególnie ważny jest układ Produkt - Kapitał - Rynek.

• Ryzyko finansowe a więc właściwej struktury źródeł finansowania, wskaźnikiem w tym zakresie jest ocena równowagi finansowej, płynności i wypłacalności.

• Ryzyko rentowności określa możliwości zagrożeń w generowaniu przez przedsiębiorstwo wyniku finansowego. Rentowność należy oceniać w dwóch aspektach:

• korzyści dla samego przedsiębiorstwa, czyli wynik operacyjny;

• korzyści dla właściciela, który zaangażował swoje kapitały, czyli zysk netto.

• Ryzyko bierne kredytobiorca nie ma wpływu na te czynniki, mogą one dotyczyć np.:

• stopy procentowej;

• zmiany wartości pieniądza (inflacja);

• zmiany kursu walutowego.

Minimalizowaniem ryzyka przy kredytowaniu jest monitorowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego.

MONITORING

Źródłem informacji do oceny ekonomiczno - finansowej kredytobiorcy w trakcie korzystania z kredytu jest comiesięczna ocena jego sprawozdań finansowych. Oraz wpływów środków na rachunek bieżący klienta. W trakcie całego okresu kredytowania ważne jest utrzymanie przez bank kontaktu z kredytobiorcą. Stałe monitorowanie ma na celu niedopuszczenie do powstania takiej sytuacji, w której ściągnięcie należności stałoby się niemożliwe.

Schemat postępowania przy udzielaniu kredytu



Wniosek O Kredyt ocena możliwości i preferencji banku



DECYZJA NIE (odmowa udzielenia kredytu)


TAK


Wstępna ocena kredytobiorcy (informacje ogólne)



DECYZJA NIE (odrzucenie wniosku kredytowego)


TAK

Analiza działalności kredytobiorcy:

• sytuacja i struktura finansowa;

• zdolność kredytowa;

• efektywność kredytowanego przedsięwzięcia






DECYZJA NIE (odmowa udzielenia kredytu)


TAK


Uzgodnienie szczegółowych warunków umowy kredytowej (negocjacje)

UMOWA KREDYTU

RODZAJE KREDYTÓW BANKOWYCH

1. Według odbiorcy

• dla gospodarstw domowych tzw. konsumpcyjne;

• dla podmiotów gospodarczych.

2. Według kryterium płatności:

• gotówkowe;

• bezgotówkowe.

3. Według rodzaju waluty

• złotowe;

• w walutach obcych.

4. Według okresu kredytowania

• krótkoterminowe - (do 1 roku),

• średnioterminowe -(od 1 roku do 3 lat),

• długoterminowe - (powyżej 3 lat).

5. Według przedmiotu kredytowania

• obrotowe;

• inwestycyjne.

6. Według formy kredytowania

• w rachunku bieżącym;

• w rachunku kredytowym;

• dyskontowy;

• akceptacyjny;

• leasing;

• faktoring.

• KREDYTY OBROTOWE

Przyznaje się na finansowanie części aktywów obrotowych, zapasów.

• KREDYTY INWESTYCYJNE

Stanowią źródło finansowania nakładów inwestycyjnych związanych z realizacją inwestycji.

• KREDYT W RACHUNKU BIEŻĄCYM

Jest udzielany klientom posiadającym rachunek bieżący w banku z reguły nie krócej niż przez okres 6 miesięcy i regularnie zasilany. Jest to popularny debet.

• KREDYT W RACHUNKU KREDYTOWYM

Jest to kredyt, którego uruchomienie następuje po otwarciu osobistego rachunku.

• KREDYT DYSKONTOWY

Polega na wykupie przez bank weksla przed terminem jego płatności.

• KREDYT AKCEPTACYJNY

Jest umową, przez którą bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osobę do tego upoważnioną.

• KREDYT KONSUMPCYJNY

Kredyt konsumpcyjny jest to kredyt, którego celem jest sfinansowanie zakupu dóbr konsumpcyjnych. W ramach tego typu kredytu banki udzielają m.in.:

• kredytów gotówkowych, gdy kredytobiorca otrzymuje gotówkę bezpośrednio lub za pośrednictwem swego rachunku bankowego;

• kredytów bezgotówkowych, które są przekazywane określonemu sprzedawcy na opłacenie zakupionych przez kredytobiorców towarów.

• KREDYT HIPOTECZNY

Kredyt budowlano-mieszkaniowy lub mieszkaniowy, którego celem jest sfinansowanie budowy bądź zakupu domu, mieszkania, działki lub innej nieruchomości na rynku pierwotnym lub wtórnym. Zabezpieczeniem kredytu jest ustanowiona hipoteka na nieruchomości. Kredyt hipoteczny jest kredytem długoterminowym. Ma charakter inwestycyjny. Zapis hipoteczny, czyli hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Przed udzieleniem kredytu bank analizuje wstępne inwestycje zamierzone przez kredytobiorcę pod kątem realności przewidywanych efektów ekonomicznych.

• FAKTORING

Jest to rodzaj kredytu związany ze skupem faktur.

• LEASING

Transakcje leasingowe mogą przebiegać między podmiotami gospodarczymi bez udziału banku lub z jego udziałem. W istocie leasing jest formą finansowania.

Formy leasingu:

• leasing bezpośredni - gdy producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie innym przedsiębiorstwom;

• leasing pośredni - gdy między producentem a użytkownikiem występuje pośrednik.

Rodzaje leasingu:

• leasing finansowy - cechuje go trwałość stosunku umownego. Umowy zawierane są na okres kilkuletni. Obejmuje pełną amortyzację przedmiotu leasingu i nie mogą być rozwiązane w tym czasie.;

• lleasing operatywny - jest krótszy okres trwania umowy, a przedmiot leasingu może być wydzierżawiony kolejnym użytkownikom.

ZABEZPIECZENIA KREDYTU

Banki udzielając kredytu wymagają od kredytobiorcy ustanowienia zabezpieczenia lub przedstawienia poręczenia dla niego, chcąc w ten sposób uniknąć ryzyka niespłacenia kwoty kredytu z powrotem do banku. Ustanowienie zabezpieczenia lub poręczenia jest działaniem prawno-ekonomicznym mającym na celu zapewnienie bankowi możliwości skutecznej windykacji należności od kredytobiorcy lub jego poręczyciela.

Formę zabezpieczenia kredytu ustala bank w negocjacjach z kredytobiorcą, biorąc pod uwagę rodzaj, wysokość oraz okres spłaty kredytu, a także jego stan majątkowy oraz status prawny.

Rodzaje Zabezpieczeń

• osobiste;

• rzeczowe.

Zabezpieczenia osobiste charakteryzują się odpowiedzialnością osobistą osoby dającej zabezpieczenie, a więc całym swoim majątkiem. Są nimi:

• weksel in blanco;

• poręczenie wekslowe (awal);

• poręczenie cywilne;

• gwarancja bankowa;

• przelew wierzytelności;

• przystąpienie do długu kredytowego;

• przejęcie długu.

Zabezpieczenia rzeczowe ograniczają się do odpowiedzialności osoby dającej zabezpieczenie jedynie do poszczególnych składników majątkowych jej majątku. Są nimi:

• zastaw;

• na zasadach ogólnych;

• bankowy.

• bankowy zastaw rejestrowy;

• przywłaszczenie na zabezpieczenie;

• kaucje;

• blokada środków finansowych;

• hipoteka;

• umowna;

• kaucyjna;

• przymusowa..

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH RODZAJÓW ZABEZPIECZEŃ

• PORĘCZENIA

• Poręczenie Cywilne

umowa poręczenia, poprzez którą poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kredytu udzielonego przez bank, gdyby kredytobiorca nie spłacił go w ustalonym terminie. Jest solidarny i musi być złożony na piśmie. Musi być określony terminem.

• Poręczenie Wekslowe (Awal)

polega na zasadzie solidarności odpowiada za zobowiązania wekslowe. Poręczenie za osobę zobowiązaną wekslowo. Poręczycielami może być osoba prawna jak i fizyczna.

• GWARANCJE BANKOWE

Gwarancja bankowa jest zobowiązaniem banku, podjętym na podstawie zlecenia klienta, ze zaspokoi przyjmującego gwarancje zgodnie z jej treścią, gdyby zleceniodawca nie wypełnił w stosunku do niego określonych w gwarancji zobowiązań umownych.

• gwarancja spłaty kredytu;

• gwarancja zapłaty wekslem;

• gwarancja zapłaty czekiem.

Rodzaje Gwarancji

• przetargowe;

• zwrotu zaliczki;

• zabezpieczające zapłatę;

• spłaty kredytu;

• zapłaty cła;

• inne gwarancje między bankiem a zleceniodawcą.

• PRZELEWY WIERZYTELNOŚCI

cesja - pisemna umowa zawarta pomiędzy bankiem udzielającym kredytu a kredytobiorcą na mocy, której przenosi ona swoje prawo na bank do otrzymania konkretnej sumy za określone towary czy usługi.

• ZASTAWY

• Zastaw Ogólny

związany jest z faktem posiadania rzeczy, które są przedmiotem zastawu. Jest to ograniczone prawo rzeczowe na mocy, którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenie z rzeczy, bez względu na to, co czuje. Musi być określona forma pisemna. Zastaw jest dokonywany na parku maszynowym, pojazdach mechanicznych.

Zastaw Rejestrowany Bankowy

jest to wariant alternatywny, obejmuje rejestracje przedmiotów objętych zastawem rejestrowym.

• Zastaw Na Prawach

licencja, prawa autorskie, bony, umowa pisemna; jest to forma która oświadcza, że prawa określone mogą być zbyte prze bank.

• PRZYJĘCIE DŁUGU

dotychczasowy dłużnik przestaje mieć zadłużenia wobec banku. Zobowiązanie przechodzi na rzecz osoby trzeciej, przystępującej do długu.

• PRZYWŁASZCZENIE NA ZABEZPIECZENIE

jest to umowa pisemna, na mocy której przenosi się własność rzeczy naukowej przez kredytobiorcę lub inna osobę na bank celem przeniesienia należności na bank. Przywłaszczone rzeczy są własnością banku. Są nimi rzeczy.

• HIPOTEKA

to ograniczone prawo rzeczowe na mocy którego wierzyciel może dochodzić z nieruchomości obciążonej hipoteką zaspokojenie bez względu na to czyją stała się własnością.

• Hipoteka Zwykła

następuje z chwilą zabezpieczenia kredytu.

• Hipoteka Przymusowa

powstaje wbrew woli właściciela nieruchomości na podstawie wyroku sądowego, stwierdzenie zobowiązania wierzytelności.

• Hipoteka Ustawowa

powstaje z mocy prawa określonych ustaw lub przepisów szczególnych - zadłużenie w stosunku do Urzędu Skarbowego lub ZUS.

• Hipoteka Kaucyjna

służy zabezpieczeniu wierzytelności o wysokości ustalonej w momencie jej ustalenia.

• BLOKADA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH NA RACHUNKU PIENIĘŻNYM

wymaga zgody właściciela rachunku bankowego. Zlecenie kredytobiorcy jest nieodwołalne podstawą blokady środków zgromadzonych na rachunku.

WEKSEL

Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie.

Funkcje Weksli:

• funkcja płatnicza;

• funkcja kredytowa;

• funkcja gwarancyjna;

• funkcja obiegowa;

• funkcja refinansowa.

W funkcji płatniczej weksel jest wykorzystywany jako forma zapłaty, zwłaszcza w transakcjach kupna - sprzedaży, gdy nabywca reguluje należności z opóźnieniem, korzystając z kredytu towarowego.

Dodatkową formą zabezpieczenia zapłaty może być poręczenie osoby trzeciej, zwane także awalem.

Rodzaje Weksli:

• weksel własny - w którym wystawca zobowiązuje się do zapłaty;

• weksel ciągniony - w którym wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie zapłacenie określonej kwoty.

Weksel In Blanco - zawiera bardzo ograniczoną ilość merytorycznych informacji. Musi zawierać podpis wystawcy oraz datę. Nie ma na nim kwoty terminu realizacji. Weksel taki posiada deklarację wekslową.

ROZLICZENIA PIENIĘŻNE

Rozliczenia pieniężne odgrywały ważną rolę w bankowości już od początku istnienia banków. Dzięki nim mógł się rozwijać handel zagraniczny. Formy i tryb przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pomocą banków reguluje Prezes NBP.

FORMY ROZLICZEŃ

• Rozliczenia gotówkowe

Przeprowadzane są za pomocą czeku gotówkowego lub dowodu wpłaty na rachunek bankowy.

• Rozliczenia bezgotówkowe

Przeprowadzane są za pomocą polecenia przelewu, czeku rozrachunkowego.

Wzrost tempa życia gospodarczego wymusił na bankach poszukanie i wdrożenie nowych form rozliczeń działających w systemach „on-line”. Podstawą działania takiego systemu jest wyposażenie banków w odpowiedni sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem oraz środki łączności.

RODZAJE ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH

• SWIFT

Jest międzynarodową organizacją banków, która zajmuje się organizowaniem rozliczeń międzynarodowych (od nazwy organizacji pochodzi nazwa systemu). System ten pozwala na szybkie i sprawne rozliczenia za pomocą sieci. Istotną zaletą tego systemu jest unifikacja przesyłanych depesz za pomocą specjalnych kodów, które zapewniają szybkość obsługi i zabezpieczają przed nadużyciami w momencie przesyłania danych.

• ELEKTRONICZNY PIENIĄDZ

To zespół technik informatycznych i telekomunikacyjnych, umożliwiających przepływ strumieni pieniężnych bez użycia dokumentów papierowych w stosunkach między bankami a klientami. Pieniądz elektroniczny jest nowoczesna formą pieniądza bezgotówkowego. W Polsce występuje system międzybankowych rozliczeń elektronicznych „Eliksir”, którego zaletą jest efektywność działania.

• BANKOMAT

Jest to automatyczny kasjer - to skomputeryzowana maszyna używana przy transakcjach bankowych, a przede wszystkim przy wpłatach pieniędzy, żądaniach podania stanu konta i przelewach. Bankomaty działają przy użyciu kart magnetycznych i osobistych numerów identyfikacyjnych PIN. Każdy bankomat posiada oprogramowanie czuwające nad funkcjonowaniem całego systemu.

Są trzy możliwości komunikowania się bankomatów z główną bazą danych banku:

• stan alone - bez połączenia z systemem bankowym;

• off - line - komunikacja z systemem bankowym występuje okresowo;

• on - line - każda transakcja jest na bieżąco rejestrowana.

Na rynkach funkcjonuje wiele rodzajów kart płatniczych, jak i wiele systemów ich rozliczeń. Jednakże wszystkie karty będące obecnie w obiegu są znormalizowane pod względem technicznym:

• posiadają jednakowe wymiary;

• wykonane są z giętkiej masy plastycznej;

• na czołowej stronie (awersie) umieszczona jest nazwa i symbol organizacji lub banku wystawcą karty;

• w dolnej części awersu wytłoczony jest numer karty;

• na tylnej stronie karty (rewersie) najważniejszym elementem jest czarny magnetyczny pasek, zawierający zakodowany zbiór danych dotyczących posiadacza karty i jego rachunku, a także numer PIN;

• poniżej paska magnetycznego umieszczony jest biały pasek przeznaczony do złożenia podpisu posiadacza karty.

Kartę płatniczą można określić jako standardowy instrument rozliczeń, który został wydany przez uprawnionego emitenta (np. bank) w ramach funkcjonującego systemu rozliczeń (np. VISA).

Rodzaje Kart Płatniczych

• karta debetowa

karta płatnicza, za pomocą której dokonuje się płatności do wysokości środków na rachunku.

• karta kredytowa

jest to karta płatnicza, za pomocą której można dokonać płatności do wysokości limitu kredytowego.

• karta typu charge (T & E)

posiadacz karty uzyskuje krótkoterminowy kredyt do miesiąca, który po tym okresie musi być całkowicie spłacony.

Systemy Kart:

• VISA;

• MasterCard;

• EuroCard.

BANKOWE DOKUMENTY ROZLICZENIOWE

• Czek gotówkowy (kasowy)

Upoważnia do podjęcia gotówki przez wystawcę czeku lub do dokonania zapłaty wierzycielowi.

• Czek gotówkowy imienny

Czek wystawiany na własne zlecenie wystawcy.

• Czek gotówkowy zakreślony

Może być realizowany wyłącznie w oddziale prowadzącym rachunek przez osobę, na rzecz której został wystawiony.

• Czek rozrachunkowy

Służy do rozliczeń bezgotówkowych. Oznaczony jest napisem „tylko do rozrachunku” lub „czek rozrachunkowy”.

INSTRUMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO

Papiery wartościowe są to prawa:

• prawo własności lub współwłasności:

• rzeczowe;

• finansowe - prawo do własności kapitału. Listy zastawne do dysponowania rzeczy, akcje, obligacje, bony, certyfikaty.

Obrót prawami wg. przenoszenia praw własności:

• na okaziciela - certyfikat;

• imienne - akcje.

Poświadczające wierzytelność nabywcy w stosunku do emitenta - obligacje, certyfikaty, listy zastawcze, papiery wartościowe poświadczające udział w danych przedsięwzięciach.

Płynność i pewność papierów wartościowych:

• mniejszy wskaźnik ryzyka - obligacje - płynność jest mniejsza;

• większy wskaźnik ryzyka - akcje - płynność jest większa.

Obligacja jest to papier wartościowy, w którym emitent wystawia i potwierdza zaciągniecie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty należnych odsetek.

Klasyfikacja

1. Grupy Emitentów

• państwowe;

• samorządowe;

• komunalne;

• przedsiębiorstw o publicznym charakterze;

• pozostałych przedsiębiorstw.

2. Z punktu widzenia zaufania do emitenta:

• obligacje skarbowe;

• obligacje wzmacniane gwarancjami innych jednostek o uznanej i określonej renomie;

• obligacje tandetne - dotyczą korzyści szczególnie są one narażane na większe ryzyko. prawa szczególnie do nabycia akcji. pozwalają na uzyskanie niskich wartości.

Zdematerializowane obligacje składają się z tzw. płaszcza obligacji, jaka jest to obligacja, kto jest emitentem, jaki mam numer, serię, termin płatności, arkusz kupowy - upoważnia do wypłacenia należnych odsetek.

Obligacja nie musi mieć odsetek wypłacanych sukcesyjnie. Mogą one być wypłacane na koniec.

Formy wartości obligacji:

• nominalna - określona przez emitenta, oznacza kwotę jaką powinien otrzymać posiadacz obligacji w momencie ich wykupienia;

• emisyjna wartość stanowiącą cenę, według której emitent oferuje ją pierwszemu nabywcy;

• bieżąca to cena po jakiej można ten dokument sprzedać lub kupić.

OBLIGACJE

Obligacja jest papierem wartościowym o charakterze kredytowo - lokacyjnym, stanowi zobowiązanie emitenta wobec każdego kolejnego jej właściciela. Inwestor lokując swój kapitał w obligacje udziela emitentowi pożyczki na określonych warunkach. Jedynym prawem właściciela obligacji jest prawo do żądania zwrotu pożyczonej kwoty wraz z odsetkami.

• Emitent

• jest pożyczkobiorcą - dłużnikiem;

• wykorzystuje pożyczkę na z góry ustalone cele;

• płaci odsetki;

• zwraca pożyczkę (wykupuje obligacje w ustalonym terminie.

• Posiadacz

• Jest pożyczkodawcą (wierzycielem);

• Nie ponosi odpowiedzialności materialnej za straty emitenta;

• Ma dochód (odsetki).

Podział Obligacji

• obligacje o oprocentowaniu stałym

• obligacje o oprocentowaniu zmiennym

• obligacje rejestrowane

• obligacje kupowane

• obligacje nie zabezpieczone

• obligacje zabezpieczone

• obligacje zamienne

• obligacje indeksowe

• obligacje o kuponie zerowym

AKCJE

Akcje są to papiery wartościowe o zmiennym dochodzie, uosabiające prawa współwłasności majątkowej spółki akcyjnej .posiadacz akcji jest więc współwłaścicielem firmy, która je wyemitowała. Są to papiery wartościowe potwierdzające udział jej posiadacza w kapitale akcyjnym spółki.

• Emitent

• Wykupuje kapitał na działalność gospodarczą;

• Cześć zysku wypłaca w formie dywidendy akcjonariuszom;

• Jest zobowiązany do respektowania decyzji akcjonariuszy.

• Posiadacz

• Jest udziałowcem w kapitale spółki;

• Ma szanse wzrostu wartości akcji i otrzymanie dywidendy;

• Ponosi ryzyko strat firmy do wysokości udziału w kapitale spółki.

Rodzaje Akcji

• akcje zwykłe

• akcje uprzywilejowane

• akcje złote

• akcje pierwszorzędne

• akcje milczące

• akcje groszowe

FUNKCJE GIEŁDY

• wycena kapitału

• alokacja kapitału

• miejsce oferowania i konfrontacji

• skoncentralizowany obrót PW, zapewnia on płynność i bezpieczeństwo transakcji.










































PAPIERY WARTOŚCIOWE

są to dokumenty stwierdzające prawo majątkowe. prawa te mogą mieć charakter:

• rzeczowy;

• finansowy.

KLASYFIKACJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH:

• według przenoszenia własności:

• na okaziciela;

• imienne.

• według stosunku do własności emitującego:

• poświadczające wierzytelność nabywcy do emitenta;

• poświadczające udział w danym przedsięwzięciu.

• według stopnia płynności oraz pewności:

• o małym stopniu płynności;

• o zróżnicowanym stopniu płynności;

• o stałym dochodzie;

• o zmiennym dochodzie.

• według konstrukcji ustawy :

• papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu;

• papiery nie wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu.

PW będące przedmiotem obrotu na wtórnym rynku można podzielić na trzy grupy:

• PW notowane według kursu jednolitego z jednokrotnym określeniem kursu takie jak: akcje spółek o niższej płynności; akcje nowych spółek.

• PW notowane według kursu dwukrotnego;

• PW notowane według kursu ciągłego.

Zadania Członków

• Wprowadzenie na giełde akcji, które zostały dopuszczone do obrotu giełdowego;

• Podtrzymywanie płynności PW, którymi się zajmują;

• Ustalanie kursów akcji;

Organy Giełdy

• Walne Zgromadzenie

• Rada Giełdy

• Zarząd Giełdy

EMISJA I OBRÓT PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI








RYNEK

PIERWOTNY



































RYNEK

WTÓRNY













Emitenci - emisja

Firmy doradcze

Pośrednicy sprzedaży

Inwestorzy

Instytucjonalni




Obrót pozagiełdowy

Organizatorzy Obrotu

Obrót Giełdowy

Giełdy

Firmy maklerskie

Firmy maklerskie

Giełdy

Elektroniczne

Uczestnicy sesji giełdowej

Maklerzy

Giełdowi

Specjaliści

Pracownicy

Giełdowi

Organizacja i obsługa

Goście

Prasa, publiczność

Domy

Maklerskie

Klienci,

Inwestorzy,

Emitenci

Filie

Punkty obsługi klientów

Klienci

Inwestorzy

---