1. Jak ma się głużenie do gaworzenia (pyt. na myślenie), Głużenie ma się do gaworzenia jak myślenie formalne do konkretnego, uwaga 4 do 8 latka ...., Głuszenie ma się do gaworzenia jak; uwaga 3latka do 8latka

Wiek niemowlęcy - krzyk, płacz, sapanie, mlaski

2 m.ż. głużenie [gruchanie, gurzenie] - dźwięki, a nie sylaby, wydawanie przez dziecko niezbyt intensywnych, nawet początkowo trudnych do opisania dźwięków. Głużenie ma początkowo charakter samorzutny, jako wyraz ogólnego ożywienia, potem ulega uwarunkowaniu wzrokowemu, stanowiąc reakcję na kontakt z matką. Dźwięki wydawane w tym okresie są prawdopodobnie jednakowe u wszystkich dzieci na świecie. Jest to odruch bezwarunkowy. Również głużą dzieci głuche, ale u nich po stopniowym zaniku nie pojawia się etap następny.

5 m.ż. gaworzenie [charakter sylab, różnicowanie wokalizacji] - jest początkowo naśladowaniem dźwięków wydawanych przez samo dziecko, potem niemowlę wychwytuje dźwięki zasłyszane z otoczenia. Powtarza je, bawi się nimi. Są to czasami głoski bardzo trudne artykulacyjnie. Zanikają one jednak stopniowo i dziecko musi się ich uczyć od nowa. Gaworzenie jest ćwiczeniem słuchu, narządów artykulacyjnych i spostrzegawczości. Nie ma jeszcze łączności z mową. Pojawia się ona ok. 6 m.ż. Pierwociny mowy w tym okresie polegają na kojarzeniu ruchów mowy, czucia tych ruchów oraz towarzyszących im równoczesnych wrażeń słuchowych.

Potem pojawiają się echolalia.

Wiek poniemowlęcy

6 m.ż. - rozpoczyna się mowa właściwa

• stadium wyrazu - mowa autonomiczna, bez gramatyki, wyrazy dźwiękonaśladowcze, pojedyncze słowa w funkcji zdania

• stadium zdania - szybki wzrost słów, zanikanie języka dziecięcego, gramatyzacja mowy, rozwój symbolicznej funkcji języka

• od urodzenia do 1 r.ż. - okres melodii.

Głużenie - czynność mimowolna, gruchanie gdy wydycha powietrze

Gaworzenie - 7 m.ż., kontrola, czynność dowolna, kontrola słuchowa, mowa letntna, echolalia.

2. Myślenie przedoperacyjne

Stadium myślenia przedoperacyjnego [w/g Piageta] wiek 2-7 r.ż. [2-6 r.ż.]

• egocentryzm - postrzeganie świata ze swego punktu widzenia, mowa egocentryczna [monolog kolektywny, zbiorowy]

• centracja - koncentrowanie uwagi na jednej tylko właściwości sytuacji i pomijanie innych, nawet najbardziej istotnych

• nieodwracalność - niemożność dokonania myślowego powrotu do sytuacji wyjściowej rozumowania

• animizm - przypisywanie życia obiektom nieożywionym

• artyficjalizm - przekonanie, że wszystko na świecie jest przez kogoś zrobione dla użytku człowieka

reprezentacje w stadium myślenia przedoperacyjnego :

• naśladownictwo odroczone

• zabawa symboliczna

• rysunek

• mowa [2-4 r.ż. - brak intencji komunikacji]

kształcenie się funkcji symbolicznej, rozwój obrazów umysłowych, początek pojęcia stałości]

Okres przedoperacyjny - miejsce przedmiotów i realnych zachowań zaczynają zajmować symbole i czynności umysłowe. Dziecko zaczyna używać symboli i poznawczo reprezentować świat. Słowa i liczby mogą zastępować przedmioty i wydarzenia, a czynności, które przedtem musiały być rzeczywiście wykonane, teraz mogą przebiegać w myśli, przy użyciu wewnętrznych symboli. Jednakże w tym okresie dziecko nie jest jeszcze zdolne do rozwiązywania problemów na symbolach i próbując zrozumieć świat napotyka na wiele luk i niejasności.

3. Myślenie operacyjne [operacje konkretne] :

Rozwój poznawczy w/g Piageta :

• okres operacji konkretnych [7 - 11] - pierwsze logiczne

• cechy myślenia operacji konkretnych [wyższego rzędu, odwracalne albo w umyśle albo w realności]

• rozumowanie wolne od egocentryzmu - inne punkty widzenia

• decentracja - jednocześnie myślenie o kilku cechach

• przekształcenia

• odwracalność - w umyśle operacje, które widzi

• niezmienniki [stałość] :

zachowanie stałości liczby [dwa rzędy - ta sama ilość żetonów] - 6 - 7 rż - liczą żetony po rozsunięciu

zachowanie stałości masy [kulki z plasteliny, jedna rozwałkowana] - 7 - 8 rż - stałość masy

zachowanie stałości przestrzeni [krówki i klocki] - 7 - 8 r.ż.

zachowanie stałości objętości - woda i dwie szklanki - 7 - 8 rż.

Rodzaje operacji :

• odwracalność

• szeregowanie - dzielenie przedmiotów pod różnym kątem :

• długość około 7 rż [5 r,ż, - uporządkowanie w parach, 6/7 rż - uporządkowanie pośrednie - tylko jeden koniec patyczka, 7 - 8 - dokładne]

• klasyfikacja - 7-8 [inkluzja klas] - okres przedszkolny 3-4 - pary lub identyczne, później łańcuszek z par, 4-5 - te same różnej wielkości, kolekcja - z jednej kategorii i jeden nie pasuje, ale dla dziecka dobry, tworzenie pojęć - wszesnoszkolny, Wygostki - dojrzałość pojęć - adolescencja

Pojawienie się pojęcia liczby

Zachowanie stałości uczuć i wartości

Wola

Autonomia

Szacunek wzajemny - reguły

Początek pojmowania znaczenia reguł

Zrozumienie intencji - zachowanie z intencją

4. Ontogeneza.

Osobniczy rozwój organizmu, obejmujący wszystkie zmiany, jakie w nim zachodzą od chwili powstania jego zawiązka aż do naturalnej śmierci.

Podział życia ontogenetyczny : prenentalny, perinatalny [porodu], postnatalny

5. Pubertacja.

Zmiany natury fizjologiczno-anatomicznej, które zachodzą w organizmie w wieku ok. 11 - 13 r.ż. - pierwsza faza okresu dorastania - pokwitaniowa lub pubertalna.

Pubertas z jez. Łacińskiego oznacza pokryty włosami. Puberty - dojrzałość seksualna.

10 - 11,13 - pubertacja, przedpokwitaniowa, dojrzewanie seksualne, przybieranie na wadze, chłopcy - rosną kończyny [wiek pajęczaka, dziewczynki - tkanka tłuszczowa.

6. Paradoks adolescencji . Adolescencja

• rozwinięcie dwóch tożsamości społecznej [równolegle ze światem biologii do 16 r] i indywidualnej [po 16] - taki sam jak grupa i inny niż każdy członek grupy.

Rozwój poznawczy :

Wygotsky - myślenie pojęciowe, duża rola fantazji

Akceleracja - szybszy rozwój d jednej sferze : bilogicznej

Deceleracja - wolniejszy rozwój sfer związanych z doświadczeniem.

W/g Piageta:

• operacje formalne [wolne od doświadczenia, pojawia się przewidywanie, obszary antycypacyjne]

• najwyższego rzędu

• abstrakcyjne [jest rozwiązanie albo go nie ma]

• ze sfery rzeczywistości do sfery możliwości

• uwolnienie myślenia od bezpośredniego doświadczenia

• rozumowanie naukowe - usystematyzowanie

• budowanie hipotez

• głębokie rozumienie przyczynowości [kara przez odwzajemnienie - wiąże się z uczynkiem i ta kara sprawiedliwa]

• Operacje formalne :

• hipotetyczno - dedukcyjne - wyciąganie z ogółu szczegółu

• naukowo - indukcyjne - od szczegółu do ogółu

• abstrahowanie odzwierciedlające - tworzenie wiedzy, której nie da się zobaczyć np. zadania z fizyki

• treść myślenia formalnego :

• operacje zadaniowe - dokładnie opisanie krok po kroku

• schematy myślenia - ogolny pomysł przystający do wielu rozwiązań

Rozwój emocjonalny :

• emocje zależą od fizjologii

• intensywność zachowań

• skupienie wokół ciała

• labilność emocjonalna

• nastroje [częściej u dziewcząt - nie można określić treści i przyczyny

• znak emocji [zmiany - częściej u chłopców]

• uczucia estetyczne, moralne, patriotyczne

• uczucia idealistyczne [świat musi być 0-1]

• emocje negatywne

• antagonizmy płci [tak jak w przedszkolu, ale w odpowiedzi na żądanie grupy i pozorny, zaznacza się w I fazie - grupy jednopłciowe, koledzy inni w grupie, inni indywidualnie]

• młodzieńcze przyjaźnie [preintymne, zaangażowanie, akceptacja, troska]

• pierwsze związki - preintymność [[Erikson - dla siebie najwięcej ze związku, najmniej dać]

• miłość [anonimowa - szczenięca - zmienna, potrzeba kochania obojętnie kogo - romantyczna ok. 16-17 czas idealizacji]

• świat rówieśników górą - grupa lustrem, punkt odniesienia

• grupa formalna i nieformalna - siła dośrodkowa, scalająca, różne funkcje : osłabia lęk separacyjny, potrzeba przynależności, pokazuje jaki jestem, pozwala się ukryć - nie pokazywać jaki jestem]

• czas porównań społecznych.

Konteksty rozwoju :

• szkoła

• rodzina [rodzice dwa mechanizmy : wiązanie - id - zachcianki pod warunkiem, ego - deprecjonowanie możliwości, superego - poczucie winy, delegowanie - przykazywanie z góry, id - pozwalają na błędy z silnymi emocjami i na granicy prawa, ego - tworzenie koalicji przeciwko drugiemu rodzicowi, żeby utrzymać związek, superego - kompensowanie tego co chciał osiągnąć w życiu

• mass media [uzależnienie, dejtaholizm - od internetu]

Rozwój moralny :

W/g Piageta :

• autonomia :

• egocentryzm [osiągnę wszystko co zamierzam

• idealizm - świat logiczny

• reformowanie - zbawianie świata, czynić dobro

W/g Kohlberga - w zależności od doświadczeń :

• moralność konwencjonalna

• wchodzenie w postkonwencjonalną

W/g Muszynskiego :

• konwencjonalizm - zewnętrzna moralność, myślenie przedkonwencjonalne

• pryncypializm - uwewnętrznianie norm zachowania, wczesnoszkolne

• racjobnalizm - normy późnoszkolny

• ideowość - adolescent, myśli o normach i zrozumienie czy da się je zmienić

Rozwój osobowości :

• etap osiągania pełnej osobowości - określenie siebie, tożsamości

• pojęcie Ja :

• etap osobowości selektywnej/ukierunkowanej z ja wartościującym [18] - ocena przez inne osoby, porównania społeczne

• atap osobowości dojrzałej z ja samorealizującym się [25] - najwyższa potrzeba, ale można nie wejść w tę fazę

• moratorium tożsamościowe - poszukiwanie siebie, długo lub krótko, próbowanie różnych możliwości, zbyt mało prób - tożsamość nadana, zbut dużo - nie umie wybrać i tożsamość negatywna [zakręt tożsamościowy - skoro nie wiem kim jestem to będę zły, tożsamość negatywna - bunt]

Bunt adolescenta - żeby opanować lęki i wejść w komunikację z dorosłymi :

• I faza - rozproszenie tożsamości

• przeciw ograniczeniom i zakazom, przedmiot - dorośli, czharakter reaktywny, funkcja - ekspansja

• II Faza - moratorium tożsamościowe :

• odpowiedź na lęk, przedmiot zgeneralizowany, funkcja obrona przed nadmiarem i buntuje się przweciw szystkim

• III faza

• konstruktywny [bunt kreatywny, swój pogląd na świat] vs destruktywny [obrona przed brakiem pomocy w wyborze]

• egocentryzm młodzieńczy, przedmiot światopogląd, funkcja - tworzenie/obrona

• IV faza

• tożsamość negatywna

Rozwój światopoglądu :

Fazy w/g Obuchowskiej : identyfikacja - poszukiwanie, kosmiczna, dojrzały sens życia

Postawy światopoglądowe : - idealizm - normatywna rzecz, marzenia rzeczywistością

Nihilizm - jawny opór

Cynizm - sprzeczne z własnymi postawami, odpowiedź na sytuację, mogą być pozorne w grupie

Zachowania problemowe - wołanie o pomoc :

• uczestniczące [prymus, maskotka, błazen]

• unikające czynne - pedantyzm, niewinny grzesznik

• przeciwstawiające się - przekora, złość, gniew, agresja, hedonizm

• unikające bierne : działania pozorne

6.Operacje to czynności ...

w/g Piageta to struktura umysłowa nabyta - czynność umysłowa, której cechą jest odwracalność,

Operacje są odwracalnymi i wiążącymi się w systemy czynnościami myśli. Operacje są czynnościami umysłowymi niezależnymi od działań wykonywanych realnie na przedmiotach, ani od bezpośredniego wyglądu przedmiotów. Izolowanie, w młodszym wieku dziecka, schematy ujmowania rzeczywistości łączą się w jednolity system stosunków, który :

• pozwala je ujmować z różnych punktów widzenia jednocześnie

• przechodzić z jednego punktu do drugiego

• dochodzić do tego samego punktu różnymi drogami

• tworzyć hipotezy i wycofywać je w razie nie sprawdzenia

• wracać do punktu wyjścia w razie błędu.

Operacje to czynności umysłowe wewnętrzne umożliwiające łączenie przeciwstawnych czynności w jedną całość. Wewnętrznie tzn. wykonywane w umyśle, dotyczące uprzednio dokonanych spostrzeżeń [wyobrażeń], słów [sądów], symboli. Odwracalność jest cechą operacji łączącą wzajemnie odwrotne czynności w jedną czynność umysłową. Na przykład możemy złączyć dwa zbiory klocków dokładając dwa klocki do czterech, a następnie rozłożyć je odsuwając te dwa klocki od sześciu. Fizycznie wykonujemy na konkretach dwie czynności kolejno. Zdolność tworzenia się operacji czyli wykonywania w myśli czynności odwrotnych rozwija się stopniowo. Operacje :

• odwracalność

• szeregowanie
  

7. Samoopis u dwulatka, samopis dwulatka; płeć,;

do 3 lat - chłopiec, dziewczynka, płeć, przedział wiekowy

po 3 r.ż. - imię, duży, cacy

wiek przedszkolny - adres, opis przez posiadanie

wiek szkolny - swoje cechy dotyczące inteligencji, umiejętności

adolescent - cechy psychiczne

dorastanie - tożsamość zawodowa, kobiety - role

średnia dorosłość [ok. 50 r.ż.] - prestiżowe osiągnięcia, żona swojego męża i dzieci - u kobiet

starość - przeżyte rzeczy

8.Puste gniazdo, puste gniazdo (kiedy może się pojawić); średnia dorosłość

wiek średnia dorosłość

sytuacja trudna dla rodziców, gdy dzieci opuszczają dom, chcą za wszelką cenę opóźnić ten moment. Czasem pozostają z uczuciem pustki i smutku, gdy ich usiłowania nie przynoszą rezultatu, a oni sami nie mogą pogodzić się z faktem odejścia dzieci z domu. Te reakcje są częstsze u kobiet niż u mężczyzn, gdyż są bardziej zaangażowane w wychowywanie i utożsamiają się z rolą rodzinną. Czasami też u ojców, którzy czynią sobie wyrzuty, że nie spędzali z dziećmi więcej czasu.

9. Żałoba, faza pośrednia żałoby; wspominanie

10. Teoria Tapa tożsamość- rodzaje

Tap - różne formy współistnienia z innymi :

Złe tożsamości :

• ulokowana w innym np. ja to firma, identyfikacja z grupą, brak granic, tożsamość może być rozlana gdzie brak granic między ja i otoczeniem

• tożsamość przeciw innym - człowiek mówi jaki nie jest

• tożsamość rozdwojona - zależy od tego co się dzieje w otoczeniu [raz ja, raz członek grupy]

Tożsamościowe zorganizowanie, odznaczenie ja :

• tożsamość poprzez stawanie się - swoje indywidualne standardy i realizuje

• tożsamość przez przynależność - na bazie standardów grupowych - swoje miejsce w grupie

• tożsamość przez działanie - dążenie do standardów mistrzowskich

11. Teoria Ericsona

Psychospołeczna koncepcja Eriksona [też egzystencjalna] - ego od początku, po to, żeby zdobyć siły witalne [cnoty], żeby przejść dobrze przez kryzysy :

• kryzysy psychospołeczne [kryzysów nie można pominąć, każda sfera - inny czas dominujący, ale cały czas wszystkie istnieją, kryzys można rozwiązać albo negatywnie albo pozytywnie i to zależy od otoczenia społecznego] :

• ufność - nieufność

• autonomia - wstyd i zwątpienie

• inicjatywa - poczucie winy

• pracowitość - poczucie niższości

• tożsamość - rozproszenie tożsamości

• intymność - izolacja

• generatywność - stagnacja

• integralność - rozpacz

• bazalne kryzysy psychospołeczne : uczenie się określonych zachowań na plus lub minus [rytualizacje].

• Rytualizacje :

• numinalność - niemowlęctwo, przywiązanie do idola, ubóstwianie rodzica, w dorosłości przywiązanie do idola [ingracjacje, pochlebstwa]

• osąd [wartościowanie] - poniemowlęctwo, w dorosłości legalizm [zgodnie z prawem pisanym, biurokratyzm

• dramatyzm [role] - wcielanie się - przedszkolny, cudze preferencje, style, kąpanie się w cudzej chwale

• formalność - formalizm - wczesnoszkolne, układy klasowe, usztywnienie

• ideologia [światopogląd, system wartości] - totalitaryzm [fanatyczne przywiązanie do firmy, sfery] - młodzieńczy

• afiliacja [przywiązanie bezwarunkowe] - elityzm [zamkniete grupy] - wczesna dorosłość

• pokoleniowa [przekaz wartości] - nadużywanie siły - dorosłość - rodzic

• więź międzypokoleniowa [kontakt z pokoleniami młodszymi, mentor, mistrz, mądrość] - sapietyzm [niemądra mądrość, mędrkowanie] - starość

• duchowość pojawia się na początku życia, daje siły witalne, człowiek tworzy oczekiwania co do przyszłości

• egzystencjalna przestrzeń rozwoju

• tożsamość egzystencjalna

12. Rodzaje tożsamości w/g Eriksona

• rozproszenie w obrębie Ja confusion - bez własnych granic, przyjmuje całe doświadczenie, kameleon, konformizm, bez selekcji danych, chaos, potrafi kontaktować się ze wszystkimi, gąbka

• jednolita całość totality - odwrotność rozproszonej, nonkonformista, bardzo sztywne granice, nowość trzeba zniszczyć, dopuszcza tylko to co zgodne jest z punktem widzenia, świat spolaryzowany czarno - biały np. Hitle, sztywne uporządkowanie

• swobodnie organizująca się całość wholeness [optimum] - granice półprzepuszczalne, selekcja doświadczeń, wartościowanie, uporządkowanie, nadrzędny system, który organizuje

13. Etapy rozwoju EGO w/g Eriksona [etapy indywiduacji]

• 8 etapów - 8 kryzysów psychospołecznych, normatywne, przechodzimy wszyscy, etap 5 tożsamość - najważniejszy, przeżywanie kryzysów z poprzednich etapów : ufność, autonomia, inicjatywa, produktywność, tożsamość, intymność, generatywność, integralność

• ustalona kolejność

• preformy

• kryzys normatywny

• znaczenie etapu 5

14. Moralne wg Kohlberga

Teoria poznawcza Lawrenc'a Kohlberga [rozwijał teorię Piageta w sferze myślenia moralnego]

• poziomy i stadia rozwoju moralnego :

• moralność przedkonwencjonalna [do 9 r.ż. i poziom przestępców]

# unikanie kary [dobre to za co nie jesteśmy karani]

# własny interes [dobre to za co jesteśmy nagradzani]

• moralność konwencjonalna [dorastanie i dorosłość]

# harmonia interpersonalna [to co sprzyja grupie]

# prawo i porządek [ moralne to co zgodne z prawem i musi być przestrzegane] - większość osób kończy na tym etapie

• moralność postkonwencjonalna

# umowa społeczna [to co zgodne z prawami człowieka]

# uniwersalne zasady etyczne [swoje zasady etyczne na bazie doświadczenia]

# perspektywa kosmiczna [nie warto bo się umrze, warto być dobrym bo później piekło lub niebo]

uniwersalność moralna Kohlberga - moralność postkonwencjonalna, uniwersalne zasady etyczne

15. Kiedy dziecko zdejmuje chustkę z przedmiotu, W którym miesiącu życia dziecko uznaje, że nie ma rzeczy, którą się schowało
    - 8-12 mieś. Wykształca się stałość przedmiotu

• ćwiczenie odruchów 0,0 - 0,1

• rozwijanie schematów 0,1 - 0,4 - modyfikacja, zabawka znika, rozwój intelektualny - przez rozwój motoryczny

• odkrywanie procedur 0,4 - 0,8 - zainteresowanie przedmiotami światem zewnętrznym, nie widzi celu zachowania

• intencjonalne zachowania 0,8 - 1,0 - cel, patrzy w miejsce odkrycia zabawki

• nowość i eksploracja 1,0 - 1,6 - metoda prób i błędów, ciekawość poznawcza, znajduje schowany przedmiot gdy widzi ruch chowania

• reprezentacje umysłowe 1,6 - 2,0 - szuka schowanego przedmiotu

• pierwsze pojęcia 0,9

stałość liczby - 6 - r.ż.

stałość masy - 7 - 8 r.ż.

stałość ciężaru - 9 - 10 r.ż.

stałość objętości - 11 - 12 r.ż.

16. Marcia - 4 statusy tożsamości, teoria Marci- tożsamość moratoryjna -który składnik ja ma, Marcia- tożsamość moratoryjna; eksploracja

Stany tożsamości w/g Marcii :

• kryzys [zbliża się czas decyzji] i zobowiązanie [czas podejmowania decyzji] - żeby mogła się kształtować tożsamość

• eksploracja [badanie] i podjęcie zobowiązania [wybór jednej z możliwości eksploracji]

Stany tożsamości :

• tożsamość rozproszona - nie trzeba poszukiwać i podejmować decyzji, nie ma ekploracji i podjęcia decyzji - do wieku wczesnoszkolnego

• tożsamość moratoryjna - uzmysłowienie sobie konieczności poszukiwania [adolescencja, dorośli zmieniający zawody, wielokrotnie w życiu]

• tożsamość nadana - dostaliśmy, kropka nad i - zawody z pokolenia na pokolenie

• tożsamość osiągnięta - poszukiwał i znalazł, droga zrealizowana

W adolescencji - rozproszenie, poszukiwanie [np. wiele kółek zainteresowań], może być później tożsamość nadana, później osiągnięta.

17. Logan

Rozwój EGO w/g Logana

• dwukrotny cykl zmian : I - od ufności do tożsamości [adolescencja], II od tożsamości do integralności

• rdzeń tożsamości - ufność - tożsamość - integralność [oś centralna]

• wątek egzystencjalny [tu i teraz] i instrumentalny [myślenie przyszłościowe] - w obu wątkach powtarzalność etapów, ale niektórych. Wątek egzystencjalny - ufność i autonomia - intymność, wątek instrumentalny - inicjatywa i produktywność - generatywność.

• Powtarzalność problemów

• Rola stadium V

18. Ścieżki rozwoju Ego Franz i White

• dopełnienie koncepcji Eriksona na wymiarze przywiązania [do 5 fazy człowiek oddziela się od innych, ale w dalszych fazach idzie ku innym]

• etap VII - powrót problemu w innej postaci [osoba dorosła chce się opiekować innymi]

• Ścieżki rozwojowe - indywiduacja i przywiązanie

Bazowa ufność - do Integralności

• indywiduacja : autonomia, inicjatywa, pracowitość, tożsamość, eksploracja, konsolidacja

• przywiązanie : stałość obiektu [do małej liczby osób], bawienie się [grupa], empatia [lubimy to samo], współzależność, intymność, generatywność

19. Koncepcja rozwoju JA Labouvie - Vief [uzupełniona poznawcza] :

• połąćzenie logos i mythos [myślenie logiczne i intuicyjne]

• równoważenie - muszą być zrównoważone

Poziomy :

• poziom regulacji sensomotorycznych - bodźce środowiskowe

• poziom relacji symbolicznych - przedszkole, przedoperacyjne, tożsamość zewnętrzna, wczesnoszkolne

• poziom regulacji intrasystemowych - adolescencja, uwewnętrznione Ja, logika absolutna, świat albo dobry albo zły

• poziom regulacji intersystemowych - dorosłość, relatywizm - w zależności od sytuacji

• poziom regulacji autonomicznych - metapoziom, ja uwewnętrznione

20. Koncepcja rozwoju EGO Loevinger - z nurtu psychodynamicznego

• Cztery sfery rozwoju - ego, fizyczna, intelektualna, psychoseksualna

• Fazy [7 faz i 3 okresy przejściowe] :

• przedspołeczna i symbiotyczna - z mamą, nie ma ego

• impulsywne - popędy, system kar

• samoochranianie - nie dać się złapać i dostać nagrodę

• okres przejściowy

• konformizm - przedszkole, przez grupę

• okres przejściowy do stadium sumienia - samoświadomość

• sumienie - system wartości

• okres przejściowy do stadium autonomicznego

• autonomiczna - pełne uwewnętrznienie

• zintegrowana - dla niektórych osób niemożliwy, dojrzała mądrość

21. Etapy kształtowania orientacji Ja :

• etap preosobowy - ja dziecka jest jeszcze nieuchwytne [0 - 0,6]

• etap osobowości symbiotycznej z ja - empatyczno - fizjologicznym [1]

• etap osobowości ekpansywnej z ja - pośrednio odzwierciedlonym [3]

• etap osobowości autonomicznej z ja wyodrębnionym [5]

• etap osobowości interakcyjnej zależnej z ja - emocjonalnym [8]

• etap osobowości obiektywnej z ja - racjonalnym [12]

• etap osobowości selektywnej, ukierunkowanej, z ja wartościującym [18]

• etap sobowości dojrzałej z ja samorealizującym się [25]

22.Levinson

Koncepcja sezonów życia Levinsona :

• przeddorosłość [0 - 22 r.ż.]

• wczesna dorosłość [17 - 45 r.ż.]

• wchodzenie we wczesną dorosłość [17 - 22]

• debiut w świecie dorosłych [22 - 28]

• wchodzenie w lata trzydzieste [28 - 33]

• stabilizacja [33 40]

• wiek średni [40 - 65]

• wchodzenie w wiek średni [40 - 45]

• początek wieku średniego [45 -50]

• wchodzenie w lata 50 [50 - 55]

• kulminacja wieku średniego [55 - 65]

• późna dorosłość [powyżej 60]

• wchodzenie w późną dorosłość [60 - 65]

23. Psychoseksualna teoria Freuda jedyna negatywna teoria rozwojowa] - psychodynamiczna :

• przesunięcie granicy ujawnienia się libido [przed Freudem po 12 r.ż.]

• rola wczesnego dzieciństwa

• id, ego, superego - rozwój osobowości w połączeniu ze sferą seksualną, id - niemowlę, natychmiastowe zaspokojenie, ego zachowywać się tak, żeby nie zostać ukaranym, system kar i nagród, po 2 r.ż., superego - po 5 r.ż. [przestają kłamać]

• fazy - oralna [trudności w sferze jedzenia, pytania], analna [trening czystości utrudniony bo nocnik przedłużeniem dziecka], faliczna [skąd się wziąłem], latencji, genitalna [przemieszczenie libido, czułość na dawkowane bodźce]

24. Koncepcja zadań rozwojowych Havighursta [oparta na zadaniach rozwojowych]

• źródło zadań - soma, polis, psyche

• równoważność zadań

• zasada następstwa

• redukowanie napięć = rozwój

25. Koncepcja rozwoju Wallona [podłoże - rozwój osobowości]

• koncepcja stadiów ogolnych - rozwój stadialny, aspekty formalne ważne, osobowość to wszystko co rozwijamy [emocje, sfera społeczna], ścisłe stadia i pionowo, człowiek rozwija się jako całość, ale w danym czasie w określonej sferze bardziej widoczny, szybszy]

• człowiek w otoczeniu

• cechy dominujące

• 6 stadiów ściśle w kontekście :

• impulsywność motoryczna [0 - 6 m.ż./1 r.ż.] - pożywienie, zmiana pozycji, po 6 m kontakty społeczne z osobami znaczącymi

• zmysłowo - ruchowa działalność i projekcja [1 - 3 r.ż.] - nakierowanie na świat zewnętrzny - przedmioty i swoje ciało, jak zintegrować ciało

• personalizm [3 - 6 r.ż.] - nastawienie na zewnątrz, osoby trzecie

• kategoria i konformizm [6 - 11 r.ż.] - możliwość wykorzystania kompetencji i sprawności - nastawienie na siebie

• adolescencja [11 - 15] - świat zewnętrzny, zorientowanie na drugą osobę, sprzyjające kontakty

• młodzieńczość [od 16 r] - program, działalności na przyszłość, generowanie celów życiowych

26. Koncepcja rozwoju osobowości Rubinstejna

• działanie i sprzeczność [antystadialna]

• człowiek w otoczeniu [zdeterminowany interakcjami świat zewn - świat wew.]

• determinizm rozwojowy - doświadczenie, musi przebiegać zgodnie z trudnościami bo to implikuje rozwój

• treść determinuje stpień rozwoju - ważna treść, a nie aspekty formalne

• brak sztywnych ram czasowych - rozwój w kolejności, ale ludzie w tym samym wieku mogą być na różnych poziomach rozwoju i dziecko w różnych sferach na różnych poziomach, brak granic wiekowych

• rozwój sekwencyjny, ale równoległy i pionowy, a nie tylko pionowy, rozwój wielokierunowy

27. Poznawcza teoria Jeana Pascala - Leone

[rozwinięcie teorii Piageta na dalsze lata, czy człowiek później myśli abstarkcyjnie, myślenie dorosłych obarczone doświadczeniem, a nie formalne - średni wiek, dorośli, starsi - myślenie transcendentalne - oderwane od doświadczenia]

Stadia rozwoju poznawczego w dorosłości :

• późne stadium formalne [17 - 25]

• stadium przeddialektyczne [25 - 35]

• stadium operacji dialektycznych [35 - 55]

• stadium operacji transcendentalnych [55 - 75]

28. Kulturo - historyczna koncepcja Lwa Wygotskiego

• aktywny człowiek w kontekście

• interakcje dziecko - dorośli

• nowy twór - nowa epoka

• wyższe czynności psychiczne

• rozwój - zewnętrzne środki kulturowe i funkcje psychiczne

• narzedzia i znaki

• względna stabilność/ okresy przejściowe

• wewnętrzna logika rozwoju

29. Poznawcza teoria Jeana Piageta [sfera myślenia] [Inteligencja wg Piageta]

• epistemologia genetyczna

• inteligencja - przystosowanie - umiejętność przystosowania się, kierunke i kolejność rozwoju, stadia jedne po drugich, płynne granice wiekowe

• terminy [obserwował mięczaki i jak się przystosowują do środowiska] :

• schemat - kontrukt teoretyczny, dostępne od początku, sposób opisywania świata [dużo lub mniej]

• operacja - konstrukt teoretyczny - schemat wyższego rzędu, pojawia się na określonym etapie rozwoju

mechanizmy adaptacyjne przystosowania do środowiska :

• asymilacja - przystosowanie bodźca do siebie [np. to co ma sierść, cztery łapy, mokry nos to pies], azmiany ilościowe

• akomodacja - zmiana siebie do bodźca [wytworzenie nowego schematu], zmiany jakościowe, przetwarzanie

• adaptacja

• równoważenie - biologicznie homeostaza, żeby dobrze się czuć musi być zrównoważony, sprzeczność - musi być poznawczo opanowana, asymilacja i akomodacja - muszą być zrównoważone, tylko asymilacja - trudność z różnicowaniem, tylko akomodacja - trudność z podobieństwami

• składniki rozwoju poznawczego :

• poznawczy

• afektywny

• komponenty rozwoju poznawczego :

• treść

• funkcja

• struktura

• czynniki rozwoju :

• dojrzewanie i dziedziczność [realizacja możliwości biologicznych]

• aktywne doświadczenie [aktywność własna]

• interakcje społeczne

• równoważenie [te trzy muszą współdziałać i na tym samym poziomie]

Stadia rozwoju poznawczego [tylko do okresu wzrastania] :

• inteligencja sensoryczno - motoryczna [0-2 r.ż.] - odruchy, pierwsze schematy

• inteligencja przedoperacyjna [2 - 6] - dużo sprzeczności

• operacje konkretne [6 - 11] - myślenie logiczne

• operacje formalne [12 - 15] - myślenie abstrakcyjne [matematyczne - jedno rozwiązanie]

30. choroby genetyczne. czym są powodowane (to chyba o jakieś mutacje chodziło), np. promieniowaniem, albo jakimś innym schorzeniem.
Choroby i wady wrodzone :

1. genetyczne [przekazywane dziedzicznie lub są spowodowane działaniem na komórki rozrodcze, zygotę i embrion szkodliwych czynników powodujących zmiany materiału dziedzicznego] :

aberracja chromosomów strukturalnych (zespół miauczącego kota)

liczbowe (dotyczące atosomów - zespół Downa, chromosomów płciowych - zespół Turnera, Klinefeltera

mutacje o charakterze monogenowym, przekazywane w sposób dominujący (choroba Bourneville'a, Aperta, Marfana, Crouzona, Sturge-Webera), recesywny (fenyloketonuria, galaktozemia}, sprzężony z płcią (hemofilia. dystrofia mięśniowa typu Duchena} lub mutacje o charakterze poligenowym, które ujawniają się wskutek sumującego działania wielu genów i czynników środowiska (np. choroby psychiczne).

Czynniki paragenetyczne to genetyczno-konstytucjonalne właściwości matki - regulator matczyny wpływają na modyfikację predyspozycji genetycznych dziecka.

2. szkodliwe czynniki pozagenetyczne są przyczyną chorób i wad wrodzonych

- powstałych w okresie jajowym (blastopatie 1-2 tydzień)

- zarodkowym (embriopatie 3-8 tydzień)

- płodowym (fetopatie od 9 tygodnia do urodzenia)

spowodowane :

- wirusem (różyczki, cytomegalii, żółtaczki zakaźnej, świnki, półpaśca, grypy)

- bakterią (listeriozy, kiły)

- pasożytem(toksoplazmozy)

promieniowaniem (rentgenowskim, ultrafioletowym, izotopem, odpadami radioaktywnymi - fetopatie aktyniczne)

- toksynami (alkohol, nikotyna, narkotyki, leki - zwłaszcza hormonalne, psychotropowe, antybiotyki, związki ołowiu, rtęci, azbestu, środki ochrony rośli)

- niedotlenieniem (zaburzenie krążenia krwi u matki, u dziecka, w łożysku)

- stany niedoborowe ilościowe (niedożywienie matki)

- stany niedoborowe jakościowe (niedobór witaminy A, B2)

- choroby matki (cukrzyca, choroby nerek, serca)

- komplikacje ciążowe (zagrażające poronienie, krwawienie w ciąży, zatrucie ciążowe, niezgodność RH)

- stres matki

okres okołoporodowy :

- poród przedwczesny

- powikłania (łożysko przodujące, przedwczesne odklejenie łożyska, wypadnięcie pępowiny, nieprawidłowe położenie, krwotok)

- zabiegi położnicze (ekstrakcja dziecka za pomocą próżnociągu lub kleszczy)

- już powstałych zaburzeń - dystrofia wewnątrzmaciczna, zamartwica

To czy dany czynnik będzie szkodliwy zależy od :

1. właściwości organizmu matki oraz łożyska

2. właściwości konstytucyjne dziecka

3. okresu rozwojowego

4. innych czynników działających uprzednio lub w tym samym czasie, co zwiększa działanie czynnika negatywnego

5. rodzaju, siły i długości czasu działania bodźca.

Im wcześniekszy okres tym poważniejsze uszkodzenia- okresy krytyczne (zwłaszcza I trymestr - intensywna organogeneza - okres krytyczny dla powstania wad rozwojowych)

Zależność rozwoju od płci :

budowa szkieletu

dymorfizm płciowy

maskulinizacja i feminizacja mózgu

dziewczynki szybciej w zakresie rozwoju kostnego, zdolności słuchowych

chłopcy - szybciej proces wzrostu, większy obwód głowy i klatki piersiowej, bardziej podatni na działanie czynników szkodliwych (wady wrodzone, poronienia, komplikacje)

Prawo torowania drogi [lekkie czynniki działające po sobie osłabiają organ i któryś kolejny może wywołać zaburzenie] i prawo tła [są czynniki działające samoistnie nie wywołują zaburzeń, ale kilka już może wywołać].

31. CUN - 30% zaburzeń układu nerwowego pochodzi z 1 trymestru, głębokie - silny czynnik i początkowy okres ciąży

32. jak się będzie zachowywało dziecko w wieku przedszkolnym pierwszego dnia w przedszkolu. to pytanie było podchwytliwe.

dziecko w fazie przedszkolnej; małe doświadczenie społeczne , trudności z zaaklimatyzowaniem się w grupie

Czym charakteryzuje się zachowanie dziecka, które pierwszy raz idzie do przedszkola [czy chce iść czy się boi]

3 fazy okresu przedszkolnego [inne portrety psychologiczne] :

• 3 - 4 r.ż. - nie gotowe na przedszkole i np. choroby somatyczne w przedszkolu - podłoże psychiczne, nie umie żyć w grupie, domaga się indywidualnego traktowania, mało samodzielny, potrzebuje zaopiekowania, 4 r.ż. - dopiero mogą pójść do przedszkola [inaczej stanowi prawo]

• 4 - 5,5 r.ż. - aktywne, dobrze się czują w grupie, ciekawe świata, wie czego chce, planuje poczynania

• do 7 r.ż. - przystosowanie do pójścia do szkoły, dłuższa koncentracja, lepsza pamięć, ciekawość poznawcza - w inną stronę

[ 7 r.ż. - Wygotski - kryzys, utrata spontaniczności, wcześniej brak granic zewnętrznych i wewnętrznych, kontrola emocji, odróżnianie granic, zaznaczanie obecności - pajacowanie, nie wie jak się włączyć w życie społeczne i przerysowanie, krnąbrność - zaznaczanie odmienności, koniec poprzedniej fazy i początek następnej, przejście do szkoły - zmienia się świat poznania od naturalnego do zorganizowanego, zmiana : budynek, anonimowość, nie ma niani, trzeba być odpowiedzialnym, adaptacja do nowych warunków, roli - uczeń, 1 miesiąc 1 klasy - czas na adaptację, zabawa, potem zwykłe nauczanie, 7 - 8 r,ż, - okres adaptacji, potem w 2 klasie - samodzielność]

33. Jakie są inteligencje. jakie są jej rodzaje (skrystalizowana, płynna i jeszcze jakaś).

Inteligencja skrystalizowana - zdolność do wykonywania zadań umysłowych, które przez lata występowały w doświadczeniu człowieka [np. wiadomości, rozumienie, słownik, arytmetyka], nie obniża się z wiekiem poziom wykonania

Inteligencja płynna - zdolność do uczenia się nowych zadań, widzenia świata z nowej perspektywy, wynajdywania pomysłowych rozwiązań dla nowych problemów [np. symbole cyfr, klocki, porządkowanie obrazków] - obniża się poziom wykonania z wiekiem.

Trzeci typ inteligencji to może być : czynnik g i inteligencje specyficzne lub inteligencja pragmatyczna [ekspercka]

Iloraz inteligencji [pierwszy użył Stern] - pojęcie oparte na liniowej zależności wieku umysłowego od wieku życia, ale to jest prawda tylko od 4 do 16 roku życia - potem IQ maleje.

IQ = WU/WŻ x 100

34. trzeba było rozpoznać rodzaj inteligencji z podanego przykładu.

35. jak się zmienia IQ z wiekiem. czy spada, czy nie i który rodzaj

z wiekiem obniża się inteligencja płynna, nie obniża się inteligencja skrystalizowana.

Czynniki warunkujące pogarszanie się wyników testów : zmniejszenie szybkości wykonywania zadań, osłabienie selektywności pamięci, osłabienie zdolności do podejmowania złożonych decyzji, pogorszenie się pamięci. Ogólny spadek zdolności intelektualnych może wystąpić w efekcie : choroby, bliskości śmierci [końcowa inwolucja, końcowy spadek]. Rozwój inteligencji dorosłych najlepiej analizować biorąc pod uwagę kontekst ich myślenia, jaki stanowią realne warunki i ryzykowne zadania życiowe. Rozwój intelektualny dorosłego człowieka to proces zmian - nie w sferze formalnych sprawności intelektualnych mierzonych testami inteligencji, lecz w zakresie rozwiązywania autentycznych problemów zawodowych i osobistych, doskonalenia posiadanego systemu wiedzy pragmatycznej. Efektem tego procesu jest kształtowanie się sceptycyzmu [sokratejskiego] wobec wiedzy własnej i cudzej, motywującego do poszerzania horyzontów poznawczych, relatywizmu myślenia - przechodzenia od bezkrytycznej wiary w świadectwa zmysłów i autorytety do liczenia się ze względnością wiedzy i znaczeniem kontekstu sytuacyjnego lub poznawczego dla oceny określonych faktów, reguł, decyzji [np. uznania, że zmiana kontekstu może nadawać tym samym obiektom odmienne znaczenie i sprawić, że wypracowana wcześniej zasada staje się nieskuteczna], myślenie dialektyczne - wyrażające się w rozumieniu napotykanych sprzeczności i godzeniu ich przez poszukiwanie nadrzędnych perspektyw poznawczych i syntez, mądrości - zdolności do wydawania trafnych sądów na temat ważnych, lecz niejasnych problemów życiowych.

Inteligencja z wiekiem :

• test Wekslera [50% spadek na czasie reakcji]

• ukryte zdolności - realny poziom inteligencji

• gorsze przetwarzanie informacji gdy dystraktory [ale nie w obszarach eksperckich gdy zautomatyzowane]

• obniżenie inteligencji wzrokowo-przestrzennej

• ubytki uwagi, inne strategie pamięciowe

• inteligencja zindywidualizowana

• stopniowo obniża się szybkość, wydajność, zakres przetwarzania informacji

36. czy jakieś odruchy pozostają do końca życia (jakie) lub nie, co nie ustaje do końca życia; odruch mrugania powieką oka, odruch moro u noworodka

Odruchy bezwarunkowe noworodka

A] typowe dla noworodka i człowieka dorosłego :

• mruganie [zamykanie powiek przy próbie dotknięcia rogówki]

• źrenicowy [zwężenie źrenicy pod wpływem światła]

• wydzielanie śliny

• wydalanie moczu i kału

• ssania

• połykania

b] występujące u noworodka i niemowlęcia i nie występujące u człowieka dorosłego lub u niego patologiczne :

• ssania, patrzenia, krzyku [wrodzone zachowania zorganizowane]

• odruch Babińskiego [zanika pod koniec 1 r.ż.] - unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stopy

• chwytny [zanika ok. 2 m.ż.] - zaciskanie dłoni na przedmiocie i trzymanie tak mocne, że można dziecko unieść w górę i oderwać od podłoża

• toniczno-szyjny - szermierza [zanika ok. 3-4 m.ż.] - wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie, a kurczą po przeciwnej

• Moro - obejmowania [zanika ok. 5 m.ż.] - unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania

• Oczno - karkowy Peipera

• Pływania [zanika po kilku tygodniach]

• Kroczenia [zanika w 2-3 m.ż.] - marszu automatycznego - przy zetknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje rytmiczne ruchy chodzenia

C] przewaga zginaczy nad prostownikami

37. czy stan psychiczny matki w ciąży ma wpływ na płód, jeśli tak, to jaki.

stres Matki w ciąży - płód ma łączność z matką poprzez neuroprzekaźniki dlatego stres matki - patogenny

38. Czym się charakteryzują kolejne stadia rozwoju (wczesna dorosłość, średnia i późna).

39. Cnota w/g Ericsona

Cnota to siła witalna [tyle ile okresów] :

Niemowlęctwo - nadzieja [nasze potrzeby będą zaspokojone od mamy]

Poniemowlęctwo - wola [decydowanie o obszarach aktywności]

Przedszkolny - zdecydowanie [cele krótkoterminowe, sprawca działań]

Szkolny - kompetencja [korzystanie z umiejętności]

Adolescencja - wierność [wytrwanie przy wyborze]

Wczesna dorosłość - Miłość

Średnia dorosłość - Opiekuńczość

Późna dorosłość - mądrość

40. Co to jest faza neonatalna, faza neonatalna; stadium noworodka, okres neonatalny - noworodkowy

Faza neonatalna do 2 tygodnia życia [po fazie okołoporodowej - 15 do 30 minut po urodzeniu]

W tym czasie dziecko się nie rozwija, okres przystosowawczy, z trybu pasożytniczego do trybu symbiotycznego. Sfery przystosowania : temperatura, oddychanie, pobieranie pożywienia, wydalanie.

41. Co to jest pływanie, jazda na rowerze - rozwój motoryczny, ontogeneza

42. Jaka forma zabawy pojawia się najwcześniej. jakie zabawy pojawiają się u dziecka najwcześniej(były manipulacyjne, dydaktyczne), Jaki rodzaj zabawy pojawia się jako pierwszy; manipulacje

Teorie zabawy :

• upust energii, która nie została wykorzystana do zaspokojenia potrzeb

• relaksacja

• wyładowanie atawistycznych skłonności - instynkty

• ćwiczenia przygotowawcze do pełnienia ról, sposób wyrażania emocji i uczuć

• oczyszczenie - teoria kataraktyczna, wyrzucanie negatywnych emocji

• funkcja zastępcza - pokazanie osobowości

• przyjemność - chodzi o to, żeby się bawić, a nie żeby coś zrobić

• integracja potrzeb [Erikson] - biologicznych i społecznych

Formy aktywności :

• wytwarzanie symboli [Piaget] - role, język, świat symboli twórczych

• fiksacja [Wygotsky] - gdy nie możemy spełnić potrzeb to uciekamy w świat fikcji

• regulacja pobudzenia - nie wiadomo czy zmniejsza, zwiększa, utrzymuje na stałym poziomie, zależy od temperamentu

• współpraca - funkcja społeczna, nauka bycia z innymi [branie - dzielenie się]

• przedwstęp - przygotowanie do nauki i pracy, dalszej aktywności

• przystosowanie się

Kategorie zabawy :

• zjawisko złożone

• funkcja czasu

• zachowanie motywowane wewnętrznie

• działalność dla działalności

• zabawa to nie eksploracja

• obszar wtórnej rzeczywistości - przekroczenie bariery świata rzeczywistego

• modyfikacja reguł - u dzieci w tej samej zabawie dla każdego inne reguły

• podejmowana dla przyjemności

Klasyfikacje zabaw :

• dowolne vs kierowane [dzieci lubią kierowane przez dzieci]

• samotne vs grupowe

• samotne / równoległe/ zbiorowe / zespołowe [pierwsze zabawy samotne lub równoległe - zgoda na obecność innego, ale zaznaczone terytorium, grupowe - od przedszkola, ale każde dziecko ma inny cel, zespołowe - klasa 0, uznanie, że zabawa może doprowadzić do wygranej zespołu

• manipulacyjne, funkcjonalne [manipulacyjne - ruchowe, funkcjonalne - ćwiczenie funkcji poznawczych]

• tematyczne/ symboliczne [początek zabaw symbolicznych i konstrukcyjnych - okres poniemowlęcy, tematyczne - po 3 r.z., przygotowanie do pełnienia roli]

• konstrukcyjne - po 3 r.ż. - wytwarzanie wytworu np. rysunek, domek z klocków

• dydaktyczne - narzucone trochę z zewnątrz, kierowane przez dorosłych

• ruchowe - pochodne od funkcjonalnych

Rozwój zabawy w/g Bornsteina :

• funkcjonalno - manipulacyjne

• ogólna aktywność funkcjonalna [jedna aktywność w tym samym czasie]

• niespecyficzne działania kombinowane [np. filiżanka jako łódka]

• manipulacje niespecyficzne [dobre połączenie dwóch przedmiotów]

• stadium przejściowe [gubienie przesłanek, złe wykorzystywanie przedmiotu]

• symboliczne :

• udawanie skierowane na siebie [np. je niewidzialne jedzenie]

• udawanie skierowane na innych [karmienie lalki niewidzialnym jedzeniem]

• sekwencje czynności udawanych

• zabawa w udawanie z przedmiotami zastępczymi [chłopcy w wieku 5 lat - kij od szczotki - koń]

43. Jaki układ najwcześniej kształtuje się w fazie prenantalnej, który układ zaczyna najwięcej funkcjonować - krwionośny, jaki układ funkcjonuje najwcześniej : krwionośny?

Od 19 dnia tworzą się oczy

28 dnia soczewka oka

21 dnia pracuje serce

13 dnia zawiązki układu nerwowego - ektoderma uwypukla się wyznaczając przyszłą oś ciała zwaną kresą pierwotną, wzdłuż niej 19 dnia powstaje cewa nerwowa złożona z neuroblastów jeżeli zadziałają czynniki szkodliwe może dojść do rozszczepu kręgosłupa.

44. Dlaczego staruszkowie gorzej wypadają na teście inteligencji [bo presja czasu, bo pytania nie dotyczą ich życia

45. Konwergencja

Wiliam Stern [Niemcy] - teoria konwergencji : na rozwój wpływają i geny i środowisko

Stern; czynniki biologiczne i środowiskowe

Teoria konwergencji Sterna - twórca pojęcia ilorazu inteligencji

• współdziałanie czynnika wewnętrznego i zewnętrznego [środowisko i biologia interakcja]

• wrodzone zawiązki dyspozycji [wieloznaczność musi być zrewidowana przez środowisko, pytanie która część cechy wrodzona - dlatego Stern nie umiał korzystać ze swojej teorii]

• wpływy życiowe a ujednolicanie wieloznaczności

• inteligencja samorzutna a reaktywna [trochę wrodzonej - samorzutnej i trochę nabytej - reaktywnej w szkole]

• wrodzone vs nabyte

46. Gotowość szkolna - ujęcie statyczne, kiedy w ujęciu statycznym dziecko gotowe jest pójść do szkoły, gotowość dziecka do szkoły; musi być gotowe emocjonalnie i fizycznie

Gotowość szkolna - termin na początku XX wieku

• dojrzałość szkolna - ale traktowana jako oznaka różnic dysfunkcjonalnych, intelektualnych

• statycznie - moment gdy dziecko może zacząć się uczyć np. 7 r.ż. - ale dużo dzieci nie spełnia

• dynamicznie - proces osiągania stanu rozwoju umożliwiającego podjęcie nauki

• gdy połączenie obu podejść najlepiej

• szkoła wiedeńska - szkoła musi się przystosować do dziecka

• szkoła lipska - środowisko, szkoła wyznacza wzór dziecka gotowego do nauki

• podejście relacyjne - gotowe, gdy w relacji równoażenie to co chce szkoła i co może dziecko, do konkretnych umiejętności i nie w tym samym czasie

47. Specjalna potrzeba edukacyjna

Te dzieci, które są niegotowe na szkołę wymagają odpowiednich warunków.

Specyficzne potrzeby edukacyjne :

• obniżenie funkcjonowania intelektualnego - dzieci zawieszone, nie w normie, ale nie upośledzone, stereotypowe, automatyczne funkcjonowanie, długo myślą konkretnie, wolniejsze

• wybiórcze deficyty w zakresie funkcji percepcyjno - motorycznych i językowych - upośledzone, uczestniczą w masowym, rodzice często nie godzą się na specjalny tryb, nigdy nie myślą abstrakcyjnie, dużo ulg

• schorzenia neurologiczne - epilepsje, porażenie mózgowe

• dzieci defektologiczne - narządy zmysłów, dysleksje, dysgrafie

• zaniedbania wychowawcze i dydaktyczne

• zaburzenia dynamiki procesów nerwowych - nadpobudliwe lub zahamowane

• zaburzenia emocjonalno - motywacyjne

• zaburzenia w sferze osobowości - ciężkie do wykrycia, zauważone gdy przekroczą prawo

Procedura postępowania przy podejmowaniu działań nastawionych na stymulację rozwoju :

• etap informacyjny

• diagnoza aktualnych możliwości

• wyznaczenie sfery najbliższego rozwoju

• diagnoza wielkości transferu

48. Okres krytyczny, Stymulacja w czasie kryzysu

Okresy sensytywne i krytyczne - dla wyrabiania umiejętności :

• pierwowzór - badania etologów Lorenz [wdrukowanie]

sensytywny - organizm podatny na działanie, większa gotowość do nauki

krytyczny - musi być jakaś stymulacja w tym konkretnym czasie, jeśli nie to nigdy nie rozwinie się dana umiejętność

• znaczenie stymulacji dla rozwoju

• zmiany wrażliwości na doświadczenie

• model rozwoju nieliniowy [bo okresy przekształceń, zmiany jakościowe]

• znaczenie wczesnego dzieciństwa i wczesnych doświadczeń - łatwiej wskazać te okresy, niemowlęcy - chodzenie, poniemowlęcy - do nauki mowy

• brak jednoznacznego określenia stałych granic [klinicysta - ontogenetycznie - wywiad kliniczny]

• okres sensytywny - okres przejściowy

• DG - dolna granica - czas za wcześnie na to, żeby uczyć czegoś

• OK I - okres krytyczny I kończy poprzednią fazę, a zaczyna przygotowywać się do kolejnej [wrażliwość na oddziaływanie]

• OP - okres optymalny [najlepsze oddziaływanie]

• OK II - okres krytyczny II ostatni dzwonek, koniec fazy i początek następnej

• GG - górna granica [oddziaływanie bezużyteczne]

• Punkt - najbardziej optymalny, nie ma dużego przeciążenia, ale trudno go znaleźć

• Te okresy sensytywne i krytyczne dla wszystkich dzieci.

49. Całość - część, otoczenie jednostka - trzeba określić kierunek

50. Rozwój psychomotoryczny w wieku przedszkolnym :

Rozwój fizyczny i motoryczny :

• silna potrzeba ruchu

• koordynacja, stabilizacja

• kombinacje ruchowe

• pierwsze problemy z ciałem

• opanowanie czynności samoobsługowych [jedzenie, ubieranie, 4r.ż. - smarowanie i krojenie, 5 - krojenie i obieranie, 6 - uczenie się gotowania]

• motoryka duża

Rozwój poznawczy :

• synpraktyzm - uwaga, pamięć związane z działaniem :

• emocjonalność - to co ma znaczenie emocjonalne - zauważa

• synkretyzm - najpierw całość, później części i relacje, konkretnie i przedmiotowo

• egocentryzm - z jego punktu widzenia

• przejście do dowolności - od mimowolnego do dowolnego

• rola subiektywizmu

• przedmiotowość i konkretność - wyrazistość

• pamięć : 6 r.ż. - parastrategie

Rozwój poznawczy w/g Piageta :

• okres przedoperacyjny [2 - 7]

cechy myślenia :

• egocentryzm - tylko jeden punkt widzenia - swój i projektuje na innych [np. lalka to samo widzi]

• brak zrozumienia transformacji - transdukcja - ołówek spadający - tylko dwa położenia

• centracja - jeden aspekt sytuacji

• brak odwracalności

• od szczegółu do szczegółu

• myślenie prelogiczne

• powód - wszystko dla ludzi

• artyficjalizm - przyczynowość

• antropomorfizm - typowo ludzkie cechy rzeczom nieożywionym i zwierzętom

• animizm - ożywianie rzeczy nieożywionych np. spadająca maskotka, zegar chodzi - żyje

Stadium [2 - 4] - kształtowanie funkcji symbolicznej :

• naśladownictwo odroczone - przywoływanie czynności gdy nie widzi w tej chwili, ale widziało

• zabawa symboliczna - nadawanie przedmiotom nowego znaczenia, swój własny świat

• rysunek - do opanowania liter [3 - niedomkniete koło, 5 - dobre koło, kwadrat, 6 - romb]

• mowa

Stadium [4 - 5,6] - rozwój dalszych funkcji symbolicznych

• obrazy umysłowe - lepsza pamięć, pamiętanie obrazów reprodukcyjnie statyczne i dynamiczne, nie wymyśla nowych

Stadium [5,6 - 7] - zrozumienie pojęcia stałości

• zasada zachowania stałości - zmieniając parametr przedmiotu niekoniecznie zmieniają się inne parametry, tożsamość jakościowa - dalej plastelina, nie rozumie stałości ilości

Rozwój mowy :

• okres swoistej mowy dziecięcej - metatezy, neologizmy

• komunikacja [wykorzystywanie w sytuacjach społecznych] i regulacja [ktoś ma wykonać to co ja chcę]

• mowa wypracowana [rozbudowana] vs ograniczona - tylko wymienianie [to zależy od mowy rodziców do dziecka]

• tu i teraz [leniwy język] vs mowa kontekstowa

• mowa egocentryczna [samotne monologowanie] vs uspołeczniona [koniec przedszkolnego, dyskusje dot. Działania]

• samotne monologowanie ku mowie wewnętrznej

• kompetencja narracyjna

• dyskurs działaniowy vs tematyczny

• nieporadność językowa

• neologizmy

• metatezy

• błędy - liczba, rodzaj, stopniowanie

• pytaniomania - pytania dla pytania, nie całkiem poznawcza funkcja, zapamiętuje mechanicznie odpowiedzi

Rozwój emocjonalny : - nauka kontroli emocji w sposób uznawany społecznie

• rozpoznawanie emocji - wskaźniki behawioralne emocji

• zmiana wzoru reagowania - mniej labilne, intensywne, uzewnętrznione

• nowe formy reakcji - strach - ucieczka, krzyk, agresja słowna

• lęki dziecięce - 3 - boją się obcych, reakcje odseparowania, 4 - sytuacje nadprzyrodzone, rytuały nocne, 5-6 - lęk śmierci, utrata posiadania, przejściowe kłopoty ze snem

• kontrola emocji

Rozwój społeczny : - wchodzenie w grupę

• poszerzenie kontaktów - nie dzielą świata na dorosłych i dzieci

• rozwój zabawy - przełom

• pierwsze przyjaźnie - na zasadzie zysków i strat, nietrwałe, grupy na chwilę, bez ogólnego celu

• zachowania prospołeczne

• zachowania negatywne

Rozwój moralny :

Teoria Piageta :

• heteronomia moralna - autorytet z zewnątrz, rodziców

• reguły sztywne, intencjonalność - intencje pomijane, ważne efekty, kłamstwo - można rówieśnikom, ale rodzic - ukarze, kara

Teoria Kohlberga :

• okres przedkonwencjonalny

• egocentryczny punkt widzenia [robić tak, żeby nie być karanym]

Rozwój osobowości :

• pierwsze przejawy struktury osobowości [obraz samego siebie, Freud 5 r,ż, - superego]

• rozwój superego

• obraz samego siebie - samoopis - to co się posiada

• struktura Ja [najpierw egocentryczna do 5 rż, ja emocjonalne - potrzeba akceptacji grupy]

• etap osobowości autonomicznej z Ja wyodrębnionym [5]

Tożsamość płciowa :

• samokategoryzacja - protest na pomyłki

• rola rodziców - identyfikacja, różnica między tatą i mamą

• powstawanie stereotypów związanych z płcią

Etapy zdobywania wiedzy :

• wygląd zewnętrzny - inaczej tata i mama

• obowiązki - inne

• zdolności

• zachowania typowe

• prestiż - różna ocena społeczeństwa

51. Rozwój psycho-motoryczny w wieku wczesnoszkolnym

Rozwój fizyczny i motoryczny :

• jednostajne tempo

• czas latencji

• skok szkolny [różny czas między 6 - 8 r.ż., najczęściej 7 lat, mało chrzęstnych, podatny na wady postawy - bo zmiana aktywności, motoryka mała]

• doskonalenie motoryki małej

• ustalenie lateralizacji [ 6 - 8 m.ż. - jedna rączka po przedmiot, 3 4 r.ż. - na nowo lateralizacja, preferowanie, 6 - 7 r.ż. - ustalenie praworęczności, 12 - 14 r.ż. - ustalenie leworęczności]

Rozwój poznawczy w/g Piageta :

• okres operacji konkretnych [7 - 11] - pierwsze logiczne

• cechy myślenia operacji konkretnych [wyższego rzędu, odwracalne albo w umyśle albo w realności]

• rozumowanie wolne od egocentryzmu - inne punkty widzenia

• decentracja - jednocześnie myślenie o kilku cechach

• przekształcenia

• odwracalność - w umyśle operacje, które widzi

• niezmienniki [stałość] :

zachowanie stałości liczby [dwa rzędy - ta sama ilość żetonów] - 6 - 7 rż - liczą żetony po rozsunięciu

zachowanie stałości masy [kulki z plasteliny, jedna rozwałkowana] - 7 - 8 rż - stałość masy

zachowanie stałości przestrzeni [krówki i klocki] - 7 - 8 r.ż.

zachowanie stałości objętości - woda i dwie szklanki - 7 - 8 rż.

Rodzaje operacji :

• odwracalność

• szeregowanie - dzielenie przedmiotów pod różnym kątem :

• długość około 7 rż [5 r,ż, - uporządkowanie w parach, 6/7 rż - uporządkowanie pośrednie - tylko jeden koniec patyczka, 7 - 8 - dokładne]

• klasyfikacja - 7-8 [inkluzja klas] - okres przedszkolny 3-4 - pary lub identyczne, później łańcuszek z par, 4-5 - te same różnej wielkości, kolekcja - z jednej kategorii i jeden nie pasuje, ale dla dziecka dobry, tworzenie pojęć - wszesnoszkolny, Wygostki - dojrzałość pojęć - adolescencja

Pojawienie się pojęcia liczby

Zachowanie stałości uczuć i wartości

Wola

Autonomia

Szacunek wzajemny - reguły

Początek pojmowania znaczenia reguł

Zrozumienie intencji - zachowanie z intencją

Rozwój mowy i orientacji pojęciowej :

• pokaźny zasób słów [z biernego do czynnego słownika, orientuje się w sensie]

• rozwijanie orientacji w znaczeniu słów

• pojawienie coraz to ogólniejszej treści

• reagowanie na pojawiające się sprzeczności - konfrontacja z tym co dowiedziało się kiedyś [np. rodzice kłamią]

• pojawia się wiele pytań - ciekawość poznawcza mechanizmów, musi być rzeczowa odpowiedź

• nowa forma komunikowania się - mowa czytana, nowe sygnały

• pojęcia naukowe

• mowa - konkretna [ograniczona] oraz wypracowana

Rozwój emocjonalny :

• faza latencji

• współistnienie emocji - dwie emocje jednocześnie, 7 - pod warunkiem, że ten sam znak do tej samej osoby, dwie emocje do dwóch osób - 8,5 r.ż. - o tym samym znaku, 11 r.ż. - dwie emocje o różnym znaku i do dwóch osób

• rozróżnianie emocji

• intelektualizacja emocji, myślenie o emocjach, najdłużej utrzymuje się labilność emocjonalna gdy rodzice nadopiekuńczy

• ku dorosłemu przeżywaniu

• uczucia wyższe

Rozwój społeczny : [wiek gangów - grupa ze wspólnym celem]

• rodzina, szkoła, rówieśnicy - podział świata na dorosłych i dzieci

• nowe role - ucznia, kolegi, dziecka

• wiek gangów

• przyjaźnie dziecięce - opiera się na normach [to samo lubią i takie samo zdanie]

• zachowania pro i aspołeczne

• samodzielność

• realistyczny optymizm - realizm optymizm - uważa, że realizuje to co chce

Rozwój moralny

W/g Piageta :

• autonomia moralna - relatywizm - reguły [można zmienić jeśli zgoda grupy], intencjonalność intencja i zachowanie], kłamstwo, kara

w/g Kohlberga :

• okres przedkonwencjonalny i konwencjonalny

• indywidualizm i cele instrumentalne [moralne to to za co nagroda]

• harmonia interpersonalna - trzeba się odwdzięczać

• prawo i porządek - reguły Państwa, ale nie można złamać

Rozwój emocjonalny :

etap osobowości interakcyjnej zależnej z Ja emocjonalnym [8]

Tożsamość płciowa :

• nabywanie wiedzy : prestiż [tata dyrektor, mama - gotuje]

Rozwój osobowości :

• szersza orientacja w świecie podstawą do kształtowania siebie

• pojęcie Ja :

• etap osobowości interakcyjnej zależnej z ja emocjonalnym [8] - przez porównania

• etap osobowości obiektywnej z ja racjonalnym [12]

Samoopis i samoocena :

• mniej namacalne cechy

• przynalezność do kategorii

• porównywanie z innymi

• umiejętności

Samoregulacja

Odraczanie gratyfikacji - powinny umieć, ale często nie potrafią

52. Cechy etapu przedkonwencjonalnego

• moralność przedkonwencjonalna [do 9 r.ż. i poziom przestępców]

# unikanie kary [dobre to za co nie jesteśmy karani]

# własny interes [dobre to za co jesteśmy nagradzani]

53. Stereoptypowa reakcja na bodziec

54. Które odruchy zostają na całe życie - mruganie

55. Pląsawica Huntingtona - choroba narządu ruchu dziedziczona w sposób autosomalny dominujący, powodująca ciężkie zwyrodnienie neuronów cholinergicznych i GABA-ergicznych, które znajdują się w jądrze ogoniastym i w skorupie. Może być związana z uszkodzeniem pojednczego geneu na chromosomie 4. Klinicznie manifestuje się ruchami mimowolnymi podobnymi do obserwowanych w pląsawicy i postępującym otępieniem. Prowadzi do wodogłowia wyrównawczego. Może być wykryta w okresie prenantalnym i pourodzeniowym przy użyciu tehcnik DNA. Dziedziczna choroba, w której następuje nagły rozpad układu nerwowego, powodując niekontrolowane ruchy mięśni i zaburzenia funkcjonowania mózgu. Rozwija się po 30 r.ż.. Skutkiem jest śmierć.

56. Uszkodzenia blastopatie - okres jajowy 1 - 2 tydzień

57. Lewinson - czynności w życiu [szybki progres, rozwój samoświadomości]

58. Czynności ontogenetyczne

• czynności słabo zorganizowane i ustrukturowane :

• czynności chaotyczne - poszukiwanie na oślep, metoda prób i błedów, występują w wielu czynnościach opartych na fizjologicznym mechanizmie odruchow warunkowych, są zachowaniami celowymi, w późniejszym okresie rozwoju pojawiają się gdy zadanie jest nowe i trudne

• czynności stereotypowe - wykonywanie tych samych ruchów na zasadzie reakcji okrężnej i samonaśladownictwa. Ruchy te dziecko kieruje na własne ciało lub na obiekty zewnętrzne. O niskim ich poziomie decyduje monotonia przebiegu, czas trwania - nieproporcjonalnie długi w stosunku do osiągniętego wyniku. Wynik niewyraźny, czynność sama dla siebie, cel - wyćwiczenie określonego ruchu. U niemowląt - coś w rodzaju zabawy funkcjonalnej, czynności lokomocyjne małych dzieci [bieganie, wchodzenie na fotel i schodzenie] Bardziej złożone formy to sporty, gry ruchowe, gimnastyki. U dzieci przebywających w środowisku zakładowym mogą przybierać formę szkodliwych nawyków - ruchy wahadłowe, kiwanie się, przebieranie palcami, potrząsanie głową, rytmiczne uderzanie dłonią.

Rozwój struktur czynności [kierunki] :

• struktura niedojrzała - struktura dojrzała

• wyłącznie prosta - prosta i złożona z powiązanych elementów

• niepełna, luki, przerwy - pełna, zakończona

• mało skuteczna funkcjonalnie - efektywna, prowadząca do pożądanego wyniku

• nieekonomiczna [ogniwa zbędne, słabe ukierunkowanie] - ekonomiczna [elementy konieczne ze względu na cel czynności]

• nieciągła, słabe związki logiczne między elementami - zwarta, spójna logicznie

Podstawowe tendencje rozwojowe [Tyszkowa] :

• podporządkowanie aktywności i eliminowanie jej chaotycznych i nie ukierunkowanych form

• różnicowanie się aktywności i pojawianie się nowych jej rodzajów

• rozwój złożonych form aktywności ukierunkowanej i uprzedmiotowionej, a więc czynności i działań

• kształtowanie się wewnętrznych mechanizmów regulacyjnych : motywacji, samooceny celów i ideałów życiowych.

59. Układ centralny - uszkodzenia mechaniczne w okresie prenantalnym

60. Czynniki ryzyka - zaburzenia :

• czynniki genetyczne [przed zapłodnieniem]

• geny [dominujące vs recesywne] - zaburzenia, które uaktywniają się albo po urodzeniu albo pomiędzy 30 - 40 rokiem życia i wtedy przekazywanie dalej np. choroba Taisacha [odp. Fetylonokoturii] - zaburzenia metaboliczne.

• Strukturalne zaburzenia chromosomów [syt. Ilościowa] np. zespół Downa [za dużo chromosomu 21] - matka powyżej 35 lat, starszy ojciec [chromosom 13]; zespół kociego kwiku [oderwany kawałek 15 chromosomu]

• czynniki pozagenetyczne - teratogeny :

• wirusy [bezpośrednie wirus, pośrednie leki] np. różyczka, świnka, opryszczka, HIV

• bakterie np. syfilis

• czynniki aktyniczne - promieniowanie RTG

• pasożyty [tosoplazmoza - może wywołać poród przedwczesny - koty, króliki, żółwie

• substancje toksyczne - chemiczne, leki, nikotyna, alkohol, witamina D i A w dużych dawkach

• konflikt serologiczny

• niedotlenienie - utrata przytomności, duszne pomieszczenia, dym papierosowy

• niedożywienie - ilościowo i jakościowo złe odżywanie

61. Fazy prenantalne :

• faza jajowa do 2 tygodnia

• faza embrionalna do 8 tygodnia

• endoderma - organy wewnętrzne i gruczoły

• ektoderma - układ nerwowy, skóra, włosy, sensoryczne części oka, ucha, nosa

• mezoderma - mięśnie, chrząstki, kości, serce, narządy płciowe

• faza płodowa od 3 miesiąca

Kierunek anatomicznego i funkcjonalnego rozwoju embrionu :

• prawo cefalokaudalne - od części głowowej ku dolnej części ciała

• prawo proksymodystalne - od osi ciała na zewnątrz

62. Psychologia Life-Span; od poczęcia do śmierci

Inne nazwy : psychologia rozwoju człowieka w ciągu życia, psychologia biegu życia, life-span developmental psychology, psychologia rozwojowa

63. Cechy zmiany rozwojowej :

• długotrwała

• ciąg zmian [nie pojedyncza] - sekwencja zmian np. od odruchów, chodzenie, stabilizacja

• charakter jednokierunkowy [monotoniczny]

• względna nieodwracalność [nie da się oduczyć np. mycie zębów jest nawykiem a nie zmianą]

• dotyczy całości, części lub relacji wewnętrznych lub zewnętrznych

• spontaniczna [nie można wywołać z zewnątrz, ingerencje zewnętrzne mogą podtrzymać lub powstrzymać w czasie]

• kierunkowe

• nieustanne

• zdeterminowane czynnikami środowiskowo-kulturowymi

• progresywne - adaptacyjne

Rodzaje zmian rozwojowych :

• uniwersalne [związane z wiekiem wpisane w gatunek], wspólne [charakterystyczne dla grupy - rodzinne, pokoleniowe], indywidualne [unikatowe jednostki, zdarzenia traumatyczne, niepunktualne]

• ilościowe [przyrost], jakościowe [przebudowa struktury, zmiana uporządkowania]

• progresywne, regresywne [ilościowe]

• ukierunkowane [dąży do celu np. postać układu dojrzała], nieukierunkowane [dotyczy ludzi dorosłych, czas pokaże co się rozwinie]

• intraindywidualne [wewnętrzne], interidywidualne [relacyjne]

• filogenetyczne [zmiany doprowadzają do powstania cech ludzkich, historia gatunku], antropogenetyczne [drzewo - współczesność], ontogenetyczne [jednostkowy tok życia ludzkiego], mikrogenetyczne [badania, nowa zmiana w cyklu życia jednostki]

69. Podejście organizmiczne - całość;część,jednostka;otoczenie, modele rozwoju [np. cykliczno - fazowy]

Analiza przebiegu rozwoju :

• podejście mechanistyczne [poznawcze, behawiorystów, co jest obserwowalne - zachowania] - obserwacja i rejestracja zachowań w sytuacjach- opis zachowań w sytuacjach - opis i analiza różnic i podobieństwa zachowań w sytuacjach, człowiek istota reaktywna z zewnątrz [zdarzenie poprzednie ankcendent, poprzednik, zdarzenie następne, następnik, efekt], bodziec - reakcja, redukcjonistyczne - suma zachowań, nic o relacjach, człowiek suma elementów

• podejście organizmiczne - rozwoju nie da się obserwować, obserwacja zachowań i przekładamy na psychikę, interpretacja zachowania w/g sfery poznawczej, emocjonalnej, intelektualnej, jak to się ma do osobowości [cech], interpretacja zachowania a funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne, interpretacja w dogmacie kontekstu [jak zachowanie wpływa na relacje z otoczeniem], człowiek aktywny, aktywnie tworzy swój rozwój, to nie suma elementów, ale całość społeczno-emocjonalno-moralna

• podejście kontekstualne [w tym teorie dialektyczne] - kontekst rozwoju rozumiemy w sposób ogólny, człowiek rodzi się w kontekście i jest w nim całe życie, konteksty się zmieniają, a te same mogą wywołać różne zmiany, człowiek aktywny, ale w interakcji z otoczeniem, kontekst : kultura, społeczeństwo, społeczność, sieci : szkoły, rodziny, pracy, społeczna

Podejście mechanistyczne tylko opis, organizmiczne i kontekstualne - wyjaśnienie dlaczego.

Modele przebiegu rozwoju :

• podejście mechanistyczne = model liniowy [człowiek suma elementów, zmiana ilościowa - kolekcja informacji, efekt - nowe [stare treści wyrzucone], przebieg zmiany - ciągły, różni ludzie w różnym tempie

• podejście organizmiczne = model stadialny [człowiek układ, zmiana - różnicowanie, porządkowanie [najpierw zmiany ilościowe, potem jakościowe - nieliniowo, ilościowe - progres, plato- pozioma linia, reorganizacja jakościowa], efekt - stare/nowe obok siebie, przebieg zmian skokowy - gwałtowny, przyrost - zmiana - przyrost

• podejście kontekstualne = model cykliczno - fazowy [człowiek w relacji z otoczeniem, zmiana - transformacja, efekt - stare + nowe [zmienione jakościowo], przebieg zmiany cykliczny - w każdej części 4 momenty cyklu : progres - przyrost, plato - przekształcenie, regres, kryzys ; interwencje w rozwój]

Przebieg rozwoju : obiektywizacja poznania w miarę wzrostu samoświadomości, autonomizacja poznania w miarę wzrostu abstrakcyjności [z zewnętrznego na wewnętrzne], równoważenie stosunków z otoczeniem [wyprzedzanie reakcjami, przewidywanie, przystosowanie do środowiska]

70. rozwój psychoruchowy; rozwój wszystkich czynności

Rozwój psychoruchowy dziecka :

• pojęcia :

• akceleracja - przyśpieszenie globalne rozwoju [międzypokoleniowe]

• retardacja - ogolne opóźnienie rozwoju

• norma [3 rodzaje : norma kliniczno - społeczno - onogenetyczn - norma to to, że nie ma zaburzenia, norma statystyczna - normalne to co zdarza się najczęściej, rozkład normalny, norma teoretyczna - konstrukty, standardy]

• zaburzenia - zakłócenie, trudności, wyznaczniki : czy są odpowiednio głębokie, czy da się usunąć normalnymi metodami [jeśli tak to zaniedbanie, a nie zaburzenie], wiąże się z czasowym zastopowaniem rozwoju

• parametry :

• tempo - szybkość zmian, wż = wr - tempo normalne, wż > wr - opóźnienie rozwoju [upośledzenie umysłowe], wż < wr - wyższy poziom

• rytm - harmonijny [wszystkie sfery z taką samą szybkością wż = wr, wż<wr, wż>wr dla każdej sfery], nieharmonijnie - coś szybciej, coś wolniej

• dynamika : jednostajna - taka sama szybkość, niejednostajna : trwała [zwolnienie lub regres, przyśpieszenie], nietrwała [czasowe przyśpieszenie lub zwolnienie]

71. Podziały życia

• biologiczny : rozwój progresywny, stabilizacja i pełnia życia, okres starości - regresywny

• rodzicielstwo : okres preparentalny [dziecko], parentalny [rodzic], postparentalny [rodzic osoby dorosłej]

• ontogenetyczny : prenatalny, perinatalny, postnatalny

72. Natywizm na czym polega; Natywizm - główne założenia

Zagadnienia filozoficzne rozwoju :

• redukcjonizm - sprowadzanie do części

• determinizm vs wolna wola [nurt humanistyczny]

• natywizm [biologiczny] vs enwironmentalizm [środowiskowy]

• nomotetyka [cała grupa] vs idiografia [jedna osoba indywidualnie]

Nurt natywistyczny [Darwin] - jednoczynnikowa [waga znajomości rozwoju, swoboda w wychowaniu, na które momenty uważać] :

• stopniowe ujawnianie wrodzonych zadatków [rozwój zależy od wrodzonego programu rozwojowego, urodzenie - zadatki, a reszta ujawnia się dalej]

• fazy wzrastające [szkoła na miarę - swobodne wychowanie]

• pułap rozwojowy [do dorastania, każdy człowiek ma pułap rozwojowy, każdy ma inne zadatki i programy, ale kierunek ten sam]

• inteligencja wrodzona

• skłonności naturalne - płacz, krzyk, pewne mechanizmy wrodzone, odruchy [tylko to obecnie się uznaje z tego nurtu]

Nurt enwironmentalistyczny [środowiskowy] - jednoczynnikowa, społeczne uwarunkowania wychowania, rola kar i nagród, system kar i nagród jako regulatora procesu wychowania :

• dziecko wytwór wpływów [człowiek taki jak go ukształtujemy, wychowanie, behawioryści Watson]

• fazy wzrastające [okres wzrostowy do dorastania]

• inteligencja a cechy środowiska [zależna od środowiska [mniejszości narodowe, nisze ekonomiczne - niższa inteligencja]

Teoria konwergencji Sterna - twórca pojęcia ilorazu inteligencji

• współdziałanie czynnika wewnętrznego i zewnętrznego [środowisko i biologia interakcja]

• wrodzone zawiązki dyspozycji [wieloznaczność musi być zrewidowana przez środowisko, pytanie która część cechy wrodzona - dlatego Stern nie umiał korzystać ze swojej teorii]

• wpływy życiowe a ujednolicanie wieloznaczności

• inteligencja samorzutna a reaktywna [trochę wrodzonej - samorzutnej i trochę nabytej - reaktywnej w szkole]

• wrodzone vs nabyte

Teorie dwuczynnikowe - siła interakcji :

• słaba interakcja - Freud - bardziej biologiczna, Erikson - bardziej społeczna

• umiarkowana interakcja - Piaget [mniej środowisku], Kohlberg

• silna interakcja - Lerner [kontekstualna, duża siła związku]

Koncepcje wieloczynnikowe :

Żebrowska [zadatki biologiczne, własna aktywność i działalność, środowisko, wychowanie i nauczanie], Szuman [biologiczne, aktywność własna i środowiskowe, wychowanie], Przetacznik Giertowska [warunki - genetyczne, ekologiczne, wyznaczniki - aktywność własna, wychowanie], Piaget [dojrzewanie, doświadczenie, środowisko, równoważenie]

Determinanty rozwoju w/g Matczak [to co determinuje rozwój to aktywność własna uzależniona od pozostałych czynników :

• determinanty wewnętrzne : możliwości - zapis genetyczny, pułap rozwojowy, preferencje - wynikają z możliwości, modyfikowane przez rozwój i aktywność

• determinanty zewnętrzne : warunki środowiskowe, wymagania - naciski społeczne, wzorce - modele, naśladownictwo

73. Czynniki rozwoju :

• czynniki endogenne [wewnętrzne] genetyczne np. rasa, płeć, ATGC - zapis genetyczny

• czynniki endogenne niegenetyczne [paragenetyczne] np. wiek rodziców gdy się rodzimy

• czynniki egzogenne [zewnętrzne] - biogeograficzne [klimat, pory roku]

• czynniki egzogenne społeczno - ekonomiczne

Procesy determinujące rozwój :

• dojrzewanie [stopniowe uwalnianie zadatków] vs uczenie się [wrastanie w wiedzę] i socjalizacja [wrastanie w grupę]

• maturacjonizm Gessella - gotowość uwarunkowana dojrzewaniem

• znaczenie doświadczenia

• relacja dojrzewanie - uczenie się

• predeterministyczna [dojrzewanie wyprzedza uczenie się, gdy dojrzali możemy posiąść określoną umiejętność, uczenie może podtrzymać lub zakłócić rozwój, ale nie może rozwoju filogenetycznego wywołać np. chodzenie - nic nie da ćwiczenie]

• probablistyczna [otogenetycznie - umiejętności niekonieczne do życia, ale cieszą np. pływanie - ćwiczenie może wywołać rozwój umiejętności]

* relacje w/g Wygotskiego - rozłączność [predeterministyczna], tożsamość [uczenie się wyprzedza dojrzewanie], przenikanie [probablistyczna] - przez wymagania wywołują rozwój, stymulują rozwój tożsamości

74. wydarzenia najbardziej stresogenne; rozwód i śmierć, największa strata- śmierć współmałżonka , rozwód

U osób dorosłych nie mówimy o okresach sensytywnych bo rozwój tylko jakościowy [przemiany], dlatego mówimy o zdarzeniach życiowych

• nie omijają nikogo, ale różnie wartościujemy

• tok indywidualny

• zdarzenia pozytywne i negatywne, ale indywidualnie, subiektywnie oceniane

• dynamiczne

• Rees i Smyer :

• zdarzenia społeczno - kulturowe np. dostanie nagrody Nobla

• zdarzenia osobowo - psychologiczne np. odkrycie w sobie umiejętności

• zdarzenia biologiczne - odkrycie pierwszych zmarszczek

• zdarzenia środowiskowe - zmiana miejsca zamieszkania

• Holmes i Rahe - zdarzenia a stres

• odporność na stre

• zdarzenia mniej lub bardziej stresujące

• najbardziej stresująca : śmierć współmałżonka

• model Hopsona i Scally'ego - co robią z nami zdarzenia życiowe :

• szok

• pozytywne - wzrasta euforia, zadowolenie do pułapu, negatywne - depresyjne

• pozytywne - racjonalizowanie - żeby nie zapeszać, negatywne - racjonalizacja - zasłużenie

• smutno, depresja

• odbicie się od dna

• poszukiwanie

• wybór tego co mamy robić

• stabilizacja

75. Aktywność na przestrzeni życia :

• strukturacja - restrukturacja doświadczenia [doświadczenie na początku samo się strukturuje, restrukturacja, przeorganizowanie np. dysonans poznawczy], działalność = aktywność

• formy aktywności - zabawa, nauka, praca

• działalność przedmiotowa, społeczna [matka, rodzina, coraz szerzej]

• doświadczenie [wynik aktywności] - doświadczanie [doznania aktualne] - ślad pamięciowy [przetworzone] - praktyka [korzystanie z kompetencji]- przeżycia znaczące [traumatyczne] - ogół zjawisk

• doświadczenie - oczekiwania, zakres działań, modyfikacja zachowania, selekcja doświadczeń

• doświadczenia świadome i nieświadome

• doświadczenia gatunkowe [z genotypu], indywidualne, społeczne

• doswiadczenia - zapis [dosłownie, powszechniejsze u kobiet] vs wniosek [mniej miejsca w pamięci, bardziej ekonomiczne]

Kierunki rozwoju aktywności :

• lepsze uporządkowanie [od nieuporządkowanego]

• większe zróżnicowanie [więcej sposobów realizacji celów]

• większa złożoność form [więcej przesłanek]

• wewnętrzne mechanizmy regulacji [kiedy świadomość na odpowiednim poziomie - planujemy aktywność]

• od scjentycznej, instytucjonalnej do podmiotowej [od 15 r.ż. - autokreacja]

• człowiek jako aktywny twórca własnego rozwoju

• od aktywności wymuszone [systemem kar i nagród] do autonomicznej [uwarunkowanej temperamentalnie]

• paradoks autokreacji [możemy coś zrobić gdy ukształtowani przez genotyp i otoczenie] - autokreacja spontaniczna vs intencjonalna - od adolescencji

• znaczenie integracji perspektywy czasowej [dziecko : teraz, koniec przedszkola : teraźniejszość i przeszłość [wczoraj], początek szkoły : + przyszłość]

• 3 perspektywy czasowe : myślenie autokreacyjne

Aktywność jako podstawa zmian rozwojowych :

• procesy :

• dyferencjacja - integracja [strukturacja - restrukturacja, ilościowe - jakościowe]

• interioryzacja - eksterioryzacja [wewnątrz - zewnątrz, sami - z innymi]

• uświadomienie - automatyzacja [wszystkie kroki - automatyzacja]

• socjalizacja - indywiduacja [kontekst z innymi - opracowanie we własny sposób]

• kierunek przemian struktury aktywności :

• chaos - uporządkowanie

• czynności proste - złożone

• struktura niepełna - pełna

• funkcjonalna nieskuteczność - struktura efektywna

• struktura nieekonomiczn - ekonomiczna

• struktura nieciągła - płynna

76. kiedy u dziecka pojawia się głowonóg

Znaczenie rysunku w rozwoju : diagnoza rozwojowa, okres poniemowlęcy zainteresowanie rysunkiem.

Rozwój rysunku :

• 1,6 - 3,0

• bazgrota bezprzedmiotowa

• linie, kropki

• próba zamknięcia koła

• 3,0

• barwy czyste

• koło

• bazgrota przedmiotowa [dziecko nazywa to co narysowało]

• uprzedmiotowienie

• 3,0 - 4,0

• głowonogi [bez oczu, ust]

• 4,0 - 5,0

• głowotułowie [kółko na połowę, łączy przestrzeń między kreskami, nie ma szyi]

• dziecko rysuje to co wie, a nie to co widzi

• 5,0 - 7,0

• schemat uproszczony

• szczegóły

• pojawia się szyja

• podpis - materiał literowy

• barwne plamy, nie konturowość

• 7,0 - 12,0

• schemat wzbogacony

• liczne szczegóły

• układ pasowy, topograficzny [głębia], kulisowy [jedne za drugim]

77. Nauka

Rodzaje :

• nauczanie naturalne - do okresu szkolnego świat jako całość, przedszkolne - części świata, ktore neleży integrować

• nauczanie strukturalne - burzenie, dzielenie świata na części

• gotowość szkolna - 7 r.ż.

• adolescencja - znaczenie celu, nastawienie na cel

• nauka a zainteresowanie - lepsza przez zainteresowanie

• nauczanie pernamentne - przez cały czas, szkolenie u dorosłych, trzeba nauczać przez doświadczenie u danej osoby realne

Cykl nauczania :

• doświadczenie - przetwarzanie - uogólnianie - zastosowanie

• teoria - pytania - ćwiczenie

• większa efektywność - nauczanie poglądowe

78. Praca

Pracujemy od samego początku [np. prace domowe]

• czynności domowe vs zarobkowe

• funkcja : zaspokojenie potrzeb

• poczucie tożsamości - praca jako tożsamość zawodowa

• rozpoznanie kompetencji - wybór zawodu niezgodnie z kompetencjami to obciążenie rozwojowe

• wybór zawodu - fantazjowanie, rozważanie, realizm

• stres

Kompetencje :

• umiejetności specyficzne - merytoryczne [wiedza o określonych stanach rzeczy], metodyczne [metody pracy]

• metaumiejętności [system wartości i przekonań, cierpliwość, zdolność do widzenia pozytywnych stanów rzeczy, sprawne komunikowanie się, zdystansowanie do siebie i innych, empatia, asertywność]

79. Konteksty rozwoju - środowisko to nie to samo co kontekst [środowisko wspólne, kontekst różny], Kontekst..?; środowisko się zmienia a kontekst się nie zmienia

• wewnętrzny

4 ważne momenty [okresy latencji] :

• 3 r.ż.

• dorastanie

• kryzys wieku średniego 40 r.ż.

• 80 r.ż. - przejście z późnej starości do egzystencjalnej

• zewnętrzny :

• fizyczny - miejsce, w którym się znajdujemy, psychologia ekologiczna

• społeczny [rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza, współpracownicy, wielość interakcji, poziomy : intrapersonalny, interpersonalny, grupowy, instytucjonalny, społeczności lokalnej, społeczeństwa globalnego]

• kulturowy [typy kultur Mead : postfiguratywna, konfiguratywna, prefiguratywna]

• historyczny

Oddziaływanie kontekstu na rozwój :

• tworzenie przestrzeni do działania

• organizacja czasu

• dostęp do materiałów i środków

• ingerencja w aktywność

• podtrzymanie procesu

• zmiana tempa

• zmiana toru

Konteksty rozwoju w/g Horowitz :

• kulturowy

• wspierajacy system społeczny

• okazja do uczenia się

Człowiek - kontekst rozwoju :

• subsystemy tworzące ekosystem

• wzajemny związek

• stałe przekształcenia

• wiele poziomów funkcjonowania subsystemów

80. Osobowość i tożsamość

Osobowość - system trzech poziomów :

• McCrae [cechy, styl adaptacji, koncepcja siebie]

• Mądrzycki [wrodzone dyspozycje - cechy, nawyki - działanie, świadomość - unikatowość, tożsamość - koncepcja siebie, osobista narracja]

• McAdams [cechy, motywy, osobista narracja]

Tożsamość :

• fenomenologicznie - ciągłość [buycie takim samym przez długi czas], spójność [jak reagujemy w różnych sytuacjach na różne bodźce], niepowtarzalność [co pozwala myśleć ja - atrybuty]

• poznawcze - samowiedza - to co wiemy o sobie

• zbiór najbardziej specyficznych cech

• poczucie unikalności, ale też zintegrowanie w społecznym układzie odniesienia - 2 tożsamości

• bycie tą samą osobą w różnych momentach - tożsamość oznacza ciągłość

• bycie dla siebie identycznym w czasie i przestrzeni

Rodzaje :

• tożsamość osobista Ja

• tożsamość społeczna My

• tożsamość związana z rolami - wyłoniona z tożsamości społecznej [np. pracownik, rodzic], w dzieciństwie przygotowujemy się do tej tożsamości, adolescencja - wybór

• tożsamości wartościujące [kształtuje się w interakcjach społecznych, gdy jest już dobra komunikacja] :

• tożsamość pozytywna

• tożsamość negatywna - spostrzeganie siebie jako bezsilnego, np. 4 lata, adolescencja - wtedy może wytworzyć się tożsamość negatywna, w 4 fazie - odrzucenie, niezrozumienie buntu w 3 poprzednich fazach

• tożsamość narodowa, etniczna - tożsamość społeczna [fragment, który dostajemy od urodzenia, w krajach wschodnich najsilniejsza [najgorsza emigracja w wieku adolescencji]

• tożsamość kryterialna - dana i nie możemy zmienić np. naród, rasa, kolor skóry, oczu, płeć

• tożsamość korelatywna - możemy zmienić, na bazie przynależności grupowej [zawód, warstwa społeczna]

• tożsamość prywatna - dla siebie, konstelacja cech

• tożsamość publiczna - to co pokazujemy innym, to co określa nas przez przynależność do grupy

• tożsamość płciowa - kształtuje się w okresie przedszkolnym, zainteresowanie - poniemowlęcy, okres adolescencji - ustala się w pełni w kontekście kontaktu z innymi

Tożsamość negatywna - przyczyny powstania :

• negatywne przekazy i informacje zwrotne [np. od rodziców, samospełniające się proroctwo - zawsze przeszkadzasz]

• niespełnienie oczekiwań np. nigdy nie jesteś przygotowany

• przynależność do negatywnej grupy - negatywne spostrzeganie wszystkich członków grupy przez społeczeństwo, grupa negatywna - zawsze przyjmie

Naruszenie tożsamości [wtedy gdy np. uważamy, że jesteśmy mili, a ktoś mówi, że jesteśmy niemili] :
* strategie utrzymania spójności :

• unikanie sprzeczności np. nie spotykamy się z taką osobą

• racjonalizacja dysonansu poznawczego np. kobiety arabskie na Zachodzie - Fatima żona Mahometa była wykształcona

• odwoływanie się do wartości nadrzędnej różnych systemów

• tłumienie informacji - słuchanie, a nie słyszenie

Tożsamość osobista aspołeczna :

• S zawiera się w O [Ziller] - najpierw społeczna, później osobista - widać to na dzieciach, bo dziecko najpierw zauważa podobieństwa

• S i O równorzędne [Jarymowicz]

• S wyższa rozwojowo [Greenwald, Pratkanis] - teoria osadzona kulturowo

Cztery substytuty tożsamości [Greenwald, Pratkanis] :

• ja rozlane - obserwowalne, dziecko myśli, że mama jego częścią [ważna dla Hindusa]

• ja publiczne - okres przedszkolny

• ja prywatne - okres szkolny, każdy ma inne kompetencje - inne oceny [kultura Zachodu]

• ja kolektywne - przynależnośc do grupy [kultura Japonii, ZSRR]

Jeśli nowa sytuacja - może pojawić się znowu ja rozlane

Tożsamość a samowiedza i rozwój :

• samoopis [sąd opisowy - tożsamość] i samoocena [sąd wartościujący - wartość]

do 3 lat - chłopiec, dziewczynka

po 3 r - imię, duży, cacy,

wiek przedszkolny - adres, opis przez posiadanie

szkolny - swoje cechy dotyczące inteligencji, umiejętność

adolescent - cechy psychiczne

dorastanie - tożsamość zawodowa, kobiety role

średnia dorosłość ok. 50 - prestiżowe osiągnięcia, żona swojego męża i dzieci

starość - przeżyte rzeczy

• spostrzeganie siebie [między 3 i 8 m.ż.] i samoświadomość [15 m.ż.]

• od Ja rozlanego do stanu Ja

81. Stałość przedmiotu; 4-8m ?

Okres sensoryczno - motoryczny [inteligencja rozwija się przez ruch] - nie pojęcia a schematy odruchów :

• ćwiczenie odruchów 0,0 - 0,1

• rozwijanie schematów 0,1 - 0,4 - modyfikacja, zabawka znika, rozwój intelektualny - przez rozwój motoryczny

• odkrywanie procedur 0,4 - 0,8 - zainteresowanie przedmiotami światem zewnętrznym, nie widzi celu zachowania

• intencjonalne zachowania 0,8 - 1,0 - cel, patrzy w miejsce odkrycia zabawki

• nowość i eksploracja 1,0 - 1,6 - metoda prób i błędów, ciekawość poznawcza, znajduje schowany przedmiot gdy widzi ruch chowania

• reprezentacje umysłowe 1,6 - 2,0 - szuka schowanego przedmiotu

• pierwsze pojęcia 0,9

82. Arlin (wczesna dorosłość); myślenie dialektyczne i relatywistyczne

Zdaniem Arlin myślenie relatywistyczne i dialektyczne wyznacza nową zdolność umysłową dorosłych [w okresie wczesnej dorosłości] - odkrywanie problemów, a nie tylko umiejętność ich rozwiązywania. Strategia rozwiązywania problemów stosowana jest do zamkniętych dobrze ustrukturowanych problemów [akademickich - pojedyncze poprawne rozwiązania, algorytmy, logika operacji formalnych], a strategia odkrywania problemów może być użyta w przypadku otwartych, niedookreślonych problemów. Zadania przed którymi stoją dorośli mają charakter głównie natury społecznej, wiele poprawnych rozwiązań i brak jednozancznych kryteriów oceny poprawności rozwiązania. Wymagają strategii odkrywania problemów - operacje postformalnego rozumowania [szczegolnie operacje dialektyczne i relatywistyczne].

83. ontogenetyczny; - chodzenie,(pływanie, rower)

84. coś o grupie; wspólne; grupowe;?

85. wymienionych kilka nazw łacińskich chorób; prawidłowa odp; (w treści toksyczna ale beż nazwy;toksoplazmozy;)

86. co to jest Styl Zachowawczy;

87. Sposób rozwiązywania problemów we wczesnej dorosłości; Myślenie we wczesnej dorosłości

Kontekst rozwoju :

Wiek wyznacza zdobycze rozwojowe do adolescencji, wew wczesnej dorosłości tworzenie indywidualnych linii rozwoju - obarczone doświadczeniem indywidualnym [tylko część zdarzeń normatywnych[, ja w kontekście kultury i społeczeństwa.

Dorosły : podążanie przed siebie, określenie swego miejsca w świeci, status, stabilizacja, stabilizacja planu życiowego, dopełnienie konstrukcji osobistych.

Określenie stylu życia :

• zachowawczy - kultura postfiguratywna, silny związek z tradycją, rodzina wielopokoleniowa, stabilizacja, niechęć do zmian, obawa przed stanowiskami kierowniczymi, chęć bycia specjalistą, kultywacja znajomości ze szkoły, świeta rodzinne

• ekspansywny - duża zmienność, innowacja, ekspansja na każdym poziomie, pęd do polityki, kierownicy, rodzina linearna nuklearna [2+1], przeprowadzki, zmiany pracy, urodzony akwizytor

Przekraczanie własnych granic :

• bierna adaptacja - kreowanie siebie i świata

• zdobywanie umiejętności - przekazywanie umiejętności

• Uczenie się - nauczanie

• Potrzeba wsparcia - udzielanie wsparcia [dzieciom i rodzicom]

• Miłość wyidealizowana - miłość dojrzała [dobra ocena partnera, umiejętność poświęcania ego dla partnera, dawanie jednocześnie i branie]

• Brak odpowiedzialności za siebie - poczucie odpowiedzialności za innych

• Egocentryzm - altruizm i prospołeczność [dawanie innym ludziom , wolontariusze]

• Skupienie na sobie i swoich problemach-zaangażowanie na rzecz innych [również problemy innych]

Trendy rozwojowe wg White : stabilizacja tożsamości ego, nawiązywanie głębszych związków interpersonalnych, pogłębianie dziedzin aktywności, humanizacja wartości, wzrost znaczenia troski o innych.

Rozwój fizyczny - najbardziej atrakcyjni i wydolni

• Wzrost sprawności fizycznej [do 30 też mięsśniowa, potem zmniejsza się]

• Doskonalenie niektórych funkcji w obrębie narządów zmysłów

• Znaczenie stylu życia i diety

• Pierwsze choroby

Rozwój poznawczy

• Szczyt możliwości umysłowych

• Zmiany w obrębie inteligencji (Baltes, Schaie) - nikłe zmiany, stabilizacja płynnej, skrystalizowana [zainteresowania, praca] - może się rozwijać, zmiany dodatnie, Piaget - ok. 17 kres możliwości intelektualnych [potem zmiany ilościowe]

• Stanowisko zachowawcze vs piąte stadium

• Teoria poznawcza Pascal - Leone

• Myślenie postformalne - 17 - 25 rż - całościowe, dorosłych, niezależne od myślenia rodziców, afekt i osobowość widoczne w trakcie myślenia, nie ma życia 0-1, tylko szarości, Piaget - jak dorośli nie myślą formalnie to znaczy, że opóźnieni, albo nie potrafią korzystać

• Myślenie przeddialektyczne 25-30 rż - najsilniejsze ego, łączenie sprzeczności

Rozwój poznawczy

• Wpływ adaptacji i kontaktów społecznych - myślenie związane z kontaktami społecznymi

• Myślenie relatywistyczne (Perry, Sinnot) - bazowanie na doświadczeniu, doświadczenie przekłada się na myślenie, tak jak badacz naukowiec definiuje sytuację, szuka zmiennych, hipotez, weryfikuje opisuje rzeczywistość

• Dialektyczne (Basseches) - godzenie sprzeczności

• Odkrywanie problemów (Arlin) - gdy problem otwarty to twórcza sytuacja

• Myślenie metasystemowe (Richards, Commons) - bez chaotyzmu

• Regulacje intersystemowe [korzystanie z kontekstu, łączenie wiedzy praktycznej i teoretycznej] i autonomiczne [niezależne, wykorzystanie kontekstu] (Labouvie - Vief)

• Pięć poziomów rozwoju myślenia społecznego (Basseches) - trzeba się pozbyć egoizmu

• branie pod uwgaę tylko swojego interesu - myślenie obarczone egocentryzmem

• branie pod uwagę także punktu widzenia innych - umiejętność zgadzania się, że istnieje wiele punktów widzenia

• uwzględnianie sytuacji i potrzeb grupy społecznej - racja grupy społecznej

• ponad grupami istnieje całość - racja większości - prawa ogolnoludzkie

• projektowanie konstruktywnych przeobrażeń systemu - dążenie do reformowania tego co już zostało powiedziane, rewidowanie praw, regulacja pozostałych sfer

Rozwój osobowości

• Tworzenie planów życiowych - osobowość jako system, który realizuje plan, rewizja celów stworzonych przez adolescencję, życzeniowych, nierealistycznych

• Przewartościowanie systemu przkonań i wartości, odrzucenie systemów narzuconych, lepszy wgląd i samoopis

• W kierunku wewnętrznej integracji, poszerzania i pogłębiania wglądu

• Autonomia

• Akceptacja

• Samoocena

• Poczucie kontroli [zaczyna się od 9-10, gdy kontrola zewnętrzna powinna ustępować, ale we wczesnej dorosłości - wewnątrzsterowność]

Rozwój osobowości

• Wymiary osobowości człowieka dorosłego według Allporta

• Poszerzenie zasięgu Ja [umiejętność pokazywania ja na zewnątrz]

• Budowanie serdecznych kontaktów z innymi

• Poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego

• Realizm

• Dysponowanie kwalifikacjami i kompetencjami

• Obiektywizacja samego siebie

• Filozofia życia

Rozwój osobowości

• Eliminowanie zafałszowań z okresu dzieciństwa - według Goulda

Mogę sam kontrolować swoje życie

• Opuszczam świat swoich rodziców 17 - 22 rż

• Nie jestem niczyim dzieckiem 22 - 28 rż

• Otwarcie na to co jest we mnie 28 - 30 rż

Rozwój społeczny

• Kontekst kulturowy

• Kontekst rodzinny

• Kontekst zawodowy

• Tworzenie intymnych związków

• Miłość - typologia Lee

• Eros, Ludus, Storge, Maniakalna, Agape, Pragmatyczna

Rodzina

• Małżeństwo - wzajemne przystosowanie (Duberman)

• Tradycyjne

• Partnerskie

• Koleżeńskie

• Urodzenie i opieka nad dziećmi vs bezdzietność

• Rozwód

• Bezpłodność

• Aborcja

PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY ABORCJI

• Stygmat aborcji

• Post abortion distress - PAD - rozpacz

• 0 - 3 miesiącach po aborcji

• Ostre reakcje

• 15 - 30 %

• Związek ze światopoglądem

• Post abortion syndrom PAS - syndrom postaborcyjny

• Charakter fizjologiczno - psychologiczny

• Syndrom cykliczny

• Kilka lat po zabiegu

Kariera zawodowa

• Kariera zawodowa kobiet i mężczyzn

• Typy kariery zawodowej kobiet -wg Meuller

• Domowa

• Konwencjonalna

• Stała zawodowa

• Rodzinno - zawodowa

• Przerywana

• Niestabilna

• Dorosły - uczeń

88. Erikson (wczesna adolescencja) w jaki kryzys popada : tożsamość grupowa;

W/g Eriksona - okres między 6 a 12 r.ż. to wiek pracowitości albo poczucia niższośc [kształtowanie poczucia kompetencji]. Nierowiązanie tego kryzysu prowadzi do poczucia nizszości, którego bezpośrednią przyczyną jest grupa rówieśnicza.

W okresie adolescencji - kryzys tożsamości - rozproszenie tożsamości. Unikanie przechodzenia przez ten trudny okres może skutkować :

• tożsamością syntetyczną - przejmowanie gotowych wzorów tożsamości ukształtowanych przez zbiorowość np. grupę rówieśniczą

• tożsamość negatywna - w niekorzystnych warunkach wychowawczych, opozycja w stosunku do przypisanych ról, poczucie depersonalizacji i pustka

89. myślenie transcendentalne; mądrość życia

90. emocje dzieci :

• okres noworodkowy - ogólne podniecenie - zadowolenie i niezadowolenie - zaciekawienie, uśmiech, wstręt, niepokój, aktywność całego ciała

• wzór emocji dziecięcych = I + CZ + P + Z + Zm + U

do 3 r.ż. - intensywne, częste, przejściowe, zindywidualizowane, zmienne w natężężeniu, uzewnętrznione w zachowaniu

• uśmiech do dorosłego - 3 - 4 mż - różnicowanie mamy i obcych, nie boi się obcych, do 1 rż - przejmuje aurę emocjonalną

• odniesienie społeczne - 1 rż, połączone z interpretacją stanów emocjonalnych, emocje gdy stan fizjologiczny odbiega od normy

• wpływ kory mózgowej - 2 rż - reakcje kontrolowane przez pień mózgu, kora od 2 rż - kontrola

• poszerzanie repertuaru emocji od 2 mż [złość, smutek, zdziwienie, strach, zmartwienie, nieśmiałość, ciekawość, żal, zazdrość, duma, wstyd, radość i miłość]

po 1 r.ż.

• strach [ucieczka i chowa się za mamę, zamyka oczy]

• zmartwienie - ok. 3 rż

• zakłopotanie - 5 -6 rż

• nieśmiałość - 3 rż

• uczucia dominujące - równowaga emocji pozytywnych i negatywnych z przewagą pozytywnych

• kontrola emocji - dziecko nie kontroluje emocji - ok. 3 rż dziecko podatne na dyscyplinę [kary i nagrody]

• deprywacja emocjonalna - nie ma bodźców dla danej sfery

Rozwój społeczny :

• reakcje na dorosłych [4 m.ż. - uśmiech społeczny, 7 - 8 m.ż. - lęk przed obcymi] a reakcje na dzieci [7 - 8 mż - uśmiecha się do innych dzieci, traktowane jak przedmioty - odruch orientacyjny]

91. rozwiązywanie testu przez starszych ludzi; - taki sam poziom gdy jest więcej czasu bo testy mierzą szybkość, czas reakcji

92. jeszcze jakieś struktury;?

93. teoria moralności ludzi starszych

94. gaworzenie- echolachia, głuszenie, mowa - rozwój :

• okres przedsłowny 1 rok życia - nie mówi, ale komunikuje się, wrodzone i utrudniają rozpoznawanie zaburzeń

• krzyk do 3 - 4 m.ż. - krzyk nie ma mocy komunikacyjnej

• głużenie - czynność mimowolna, gruchanie, gdy wydycha powietrze [jeśli głużenie do 18 m,ż, to dziecko głuche]

• gaworzenie - 7 m.ż. - kontrola, czynność dowolna, kontrola słuchowa, mowa latentna, echolalia

• gesty - 8 - 10 m.ż.

• ekspresja mimiczna

• okres wyrazu - holofrazy - nadawanie sensu wyrazom stworzonym przez siebie

• rozwój słownika - 2 r

• eksplozja nazywania - chodzenie i nazywanie przedmiotów

• zmieniona postać słów - do 4 - 5 r - zmienione słowa

• rzeczowniki [konkretne, najbliższe rzeczy i osoby], czasowniki [dotyczą potrzeb fizjologicznych], przymiotniki [wartościujące, cacy, be, wrażęnia zmysłowe], spójniki, przyimki i zaimki

• styl referencyjny [głównie rzeczownikami] i ekspresyjny [normalnie, pełnymi zdaniami]

Specyfika mowy małego dziecka :

• głoska, sylaba = wyraz, nazwa [imiona]

• reduplikacja sylab - powtarzanie sylab, ale nie pierwsza sylaba wyrazu

• powtarzanie wyrazu jednosylabowego [be, bebe]

• opuszczanie sylab w wyrazie

• skracanie

• augmentacja - mówimy do dzieci językiem nianiek, dzieci zgrubiają np. babucha, jabucho

• metatezy - przestawianie części wyrazu np. keputch

• onomatopeje np. samochód - brum brum

• hipergeneralizacje - jedna nazwa dla wielu rzeczy

• hipogeneralizacje - pies np. tylko na jamnika

• neologizmy - zrozumiałe lub pochodne od wyrazów np. żelazko - prasowaczka, tupaćtolnia - piwnica

• hiperregularyzacje - zła odmiana - misiu

• liczba mnoga

• okres zdania po 2 r,ż,

• początek rozwoju gramatyki - zlepki słów przypadkowych, równoważniki zdań, zdania dwuwyrazowe

• zlepki dwuwyrazowe

• równoważniki

• zdania dwuwyrazowe

• zdania złożoner

• nieprawidłowe formy osobowe czasowników

• złe stosowanie reguł składniowych [reguły składniowe - przedszkole, morfologia - po 5 r,ż,]

95. teoria Eriksona- co to jest chodzenie

96. prawo proksymodystalne [kierunek rozwoju od główki do kończyn] i cefalokaudalne [kierunek od osi ciała do obwodu - kończyny]

1

---