bez ≤ *perdЪ
biały < *b'ĕlъjъ
brzeg < *bergъ
bliźni ≤ *blizЬnЬjЬ
boże < *boge
boski ≤ *božЬsk
bóg < *boog < *bogъ
bracia < *bratija < *bratЬja
brzezina < *berzina
brzoza ≤ *berza
burza < *burja
ciało <* tĕlo
cierń ≤ *tŗ'nЬ
cierń ≤ *triń
czarny ≤ *čŗ'nЪjЬ
czart < *čĕrЪ < *čŗtЪ
człon ≤ *čelnЪ
czołgać się ≤ *čļ'gati (sę)
czoło ≤ *čelo ≤ **kelo
dąb ≤ *dąbЪ
deska < *dъsъka
dnia < *dЬnЬ
dobry ≤ *dobrЪjЬ
domek < *domЪkЪ
drodze < *dorz'ĕ2
droga ≤ *dorga
dróżka < *dorgьka
drzewo ≤ *dervo
dwa < *dЪva
dzień ≤ *dЬnЬ
dziewica ≤ *dĕvika
gardło ≤ *gŗdlo
gęś ≤ *gąsЬ
głupi < *glupЬjЬ
głowa ≤ *golva
głód ≤ *goldЪ
gniazdo < *gnĕzdo
gniezno < *gnĕzdЪno
gołąb ≤ *goląbЬ
gość ≤ *gostЬ
grać < *jЬgrati
gród ≤ *gordЪ
grzyb < *gribЪ
jeść < *jesti
kark ≤ *kŗkЪ
kieł ≤ *kЪlЪ
kiełbasa ≤ *kļbasa
kij ≤ *kyjЬ
kła ≤ *kЪla
kobieta <*kobetЪ
kość ≤ *kostЬ
kotek <*kotЪkЬ
kraj ≤ *krajЬ
krowa ≤ *korva
krzyk < *krjkЪ
ksiądz ≤ *kЪnęgЪ
księga ≤ *kЪnęga
kwiat ≤ *kvĕtЪ
las ≤ *lĕsЪ
w lesie <*vlĕsĕ2
lato ≤ *lĕto
w lecie < *v lĕtĕ2
lew < *lЬvЪ
łeb ≤ *lЪbЪ
mać < *mati
martwy ≤ *mŗtvЪjЬ
matka < *matЪka
męża < *mąża
miara < *mĕra
miasto < *mĕsto
miedź < *medЬ
mierzyć < *mĕriti
miód ≤ *miodЪ ≤ *miedЪ
mleko ≤ *melko
moją < *mojeją
mołwa ≤ *mļva
morze < *more
możesz ≤ *možešЬ ≤ **mogexĭ
mój < *mojЬ
mróz < *mrozЪ
musze ≤ *muxĕ2 ≤ muxai
mydło ≤ *mydlo
myję < *mЪjЬą
na czele < *na čĕlĕ
niedziela < *nedĕlja
niedźwiedź < *miedźviedź < *medЪvedЬ
nieść < *nesti
noże < *nogĕ2
nos < *nosЪ
ofiara < *ofĕra
ogień ≤ *ognЬ
orzeł < *orЬlЪ
owca ≤ *ovЬca
owoc < *ovotjЬ
pełny ≤ *pļ'nЪjЬ
piąty < *pętЪjЬ
pieniądz < *pĕnĕ2gЪ
pies ≤ *pЬsЪ
piesek < *pЬsЪkЪ
pięć ≤ *pętЬ
plotła ≤ *pletla
poniedziałek < *ponedĕlЪkЪ
przepiórka ≤ *pr'epiōrka
przodek ≤ *predЪkЪ
przód ≤ *perdЪ
ręce < *rąkĕ2
ręka ≤ *rąka
ręki < *ręky
rōg ≤ *rogЪ (graficznie: roog)
rōk ≤ *rokЪ (graficznie: rok)
rybą ≤ *ryboją
rzadko < *rĕdko
rząd < *rędЪ
siemię < *semen < *sĕmę
środa < *śrzeda < *średa
sen ≤ *sЪnЪ
serce ≤ *sŗ'dЬce
sito < *seito
stać < *stojati
strzała < *strĕlЪkЪ
stp. kōń ≥ koń
stp. mā ≤ *moja
stp. māka ≤ * māka
stp. māž ≤ * māžЬ
stp. ptāk ≥ ptak
stp. tēj ≥ tej
suchy ≤ *suxЪ ≤ **sausōs
szyć < *sziti
szydło ≤ *šidlo
ślub ≤ *sЪljubЪ
światło < *svĕtlo
świeca ≤ *svĕtja
szewc < * szЪvЬcЪ
targ ≤ *tŗgЪ
tłumacz ≤ *tļmačЬ
tłusty ≤ *tļ'stЪjЬ
twarz ≤ *tvarЬ
warta ≤ *vŗ'ta
wąż < *vążЬ
wełna < *vļna
wiatr ≤ *vĕtrЪ
wiara < *vĕra
wierzba ≤ *vŗ'ba
wierzyć < *vĕriti
wilga ≤ *vļ'ga
wilk ≤ *vļ'kЪ
wózek < *vozЪkЬ
wsi < *vЬsЬ
wrzos ≤ *vrosЪ ≤ *vresЪ ≤ *versЪ
wrzód < *werdЪ
zając ≤ *zajęcЬ
ząb < *ząbЪ
ziarno < *zŗ'no
zioło < *zelo
złoto < *zolto
zły < *zЪlЪjЬ
zorza < *zorja
źródło < *żrzedło < *źredlo
żeński < *żenЬskЪjЬ
żłób ≤ *želbЪ
żonę ≤ *ženą ≤ **genām
żony < *żeny
żółty ≤ *žļ'ЪjЬ
żyć < *żiti
żyto < *żito
CECHY PRASŁOWIAŃSKIE: 1) s≥ x po k,u,r,i 2) k,g,x ≥ ć, ź, ś przed e, ĕ, ę, i, Ь, ŗ', ļ' (I palatalizacja) 3) powstanie nosówek: am, om, on ≥ ą || em, en, im, in ≥ ę 4) powstanie jerów: ū≥Ъ (ū≥y), ĭ≥Ь (ĭ≥i) 5) monoftongizacja dyftongów 6) ū, ū≥Ъ, y 7) unikanie głosek zamkniętych. ZACHODNIOSŁOWIAŃSKIE: 1) zachowanie *kv'-; gv'- 2) zachowanie *tl-; *dl- 3) *tj, *dj ≥ c', З' 4) x≥ (ś) ≥ ś (II palatalizacja) przed ĕ2, i2 (k≥ c', g≥ З'). LECHICKIEKIE: 1) zachowanie nosówek 2) dyspalatalizacja przed t,d,s,z,n,r,ł (e≥o; ĕ≥a; ę≥ą; ŗ'≥ŗ≥ar; ļ'≥l≥eł) 3) dokładna przestawka TorT, TolT, TerT, TelT 4) wokalizacja sonantów.
LEKSYKALIZACJA - przekształcenie pierwotnej, wyrazistej formy pod względem słowotwórczej formacji w jednolity znak wyrazowy. Wyróżniamy: 1) leksykalizację semantyczną (np. piwnica - piwo; bielizna - białe) 2) leksykalizacja formalna (np. przytomny, nie odwołujemy się do znaczenia pierwotnego, trudno wyznaczyć tu temat i formant). KONTAMINACJA - skrzyżowanie dwóch fonemów (np. leśniczy), mechaniczne łączenie dwóch elementów (np. maluteńki), łączenie całych wyrazów (łączenie ich znaczeń) (np. bajoro, pstrokaty). PERINTEGRACJA (oddzielenie) i ABSORPCJA (wchłonięcie) - suma zjawisk, zjawisko to pojawiło się w obrębie przyimków i zaimków; między tematem a końcówką; tematem a formantem (np. chłodzik, młodzik, trawnik, dziennik, drukarnia, palarnia, kwiaciarnia). HAPLOLOGIA - uproszczenie, skrócenie wyrazu przez usunięcie jednej z sylab bezpośrednio po sobie następujących, jednakowych lub o jednakowym spółgłoskowym nagłosie, np. sześciościan - sześcian.
KOŃCÓWKI FORMY DUALNEJ: M. =B. =W. -a; D. =Mc. -u; C. =N. -oma, -ema; || M.=B.=W. -ĕ, -i; D. =Mc. -u; C. =N. -oma, -ema.
M. duxЪ, mąžЬ, synЪ, gostЬ, kamy
D. duxa, mąža, synu, gosti, kamene
C. duxu, mąžu, synovi, gosti, kameni
B. duxЪ, mąžЬ, synЪ, gostЬ, kamenЬ
N. duxomЬ, mąžemЬ, synЪmЬ, gostЬmЬ, kamenЬmЬ
Mc. dušĕ, mąži, synu, gosti, kamene
W. duše, mąžu, synu, gosti, kameni || M. = W. duši, mąži, synove, gostЬje, kamene D. duxЪ, mąžЬ, synovЪ, gostЬjЬ, kamenЪ C. duxomЪ, mąžЪ, synЪmЬ, gostЪmЬ, kamenЬmЪ B. duxy, mąžĕ, syny, gosti, kamene N. duxy, mąži, synЪmi, gostЬmi, kamenЬmi Mc. dušĕЪ, mąžixЪ, synЪxЪ, gostЬxЪ, kamenЬxЪ
M. selo, pole, imę D. sela, pola, imane C. selu, polu, imeni B. selo, pole, imenę N. selomЬ, polemЬ, imenЬmЬ Mc. selĕ, poli, imane W. selo, pole, imę || M. =W. sela, pola. imena D. selЪ, polЬ, imenЪ C. selomЪ, polemЪ, imenЬmЪ B. sela, pola, imena N. sely, poli, imeny Mc. selĕxЪ, polixЪ, imenЬxЪ
M. žena; duša, kostЬ; mati D. ženy; dušĕ, kosti; matere C. ženĕ; duši, kosti; materi B. ženQ; dušQ, kostЬ;; materЬ N. ženojQ; dušejQ,; kostЬjQ;; materЬjQ Mc. žeńĕ; duši, kosti;; matere || M = B = W. ženy; dušĕ; kosti; materi D. ženЪ; dušЬ,; kostЬjЬ; materЬ C. ženamЪ; dušamЪ, kostЬmЪ; materЬmЬ N. ženami; dušami; kostЬmi; materii Mc. ženaxЪ; dušaxЪ; kostЬxЪ; materЬxЪ
M. starЪ jЬ, staro je, stara ja; pĕšЬ jЬ, pĕše je, pĕša ja
D. stara jego, stary jejĕ; pĕša jego, pĕšĕ jejĕ
C. staru jemu, starĕ jeji; pĕšu jemu, pĕši jeji
B. starЪ jЬ, staro je, starą ją; pĕšЬ jЬ, pĕše je, pĕšą ją
N. staromЬ jimЬ, starą jeją; pĕšemЬ jimЬ, pĕšą jeją
Mc. starĕ jemЬ, starĕ jeji; pĕši jemЬ, pĕši jeji ||
M. stari ji, stara ja, stary jĕ; pĕši ji, pĕša ja, pĕšĕ jĕ
D. starЪ jiXЪ, starЪ jiXЪ; pĕšЪ jiXЪ, pĕšЪ jiXЪ
C. staromЪ jimЪ, staramЪ jimЪ; pĕšemЪ jimЪ, pĕšamЪ jimЪ
B. stary jĕ, stara ja, stary jĕ; pĕšĕ jĕ, pĕša ja, pĕšĕ jĕ
N. stary jimi, starami jimi; pĕši jimi, pĕšami jimi
Mc. starĕXЪ jiXЪ, staraXЪ jiXЪ; pĕšiXЪ jiXЪ, pĕšaXЪ jiXЪ
L.p. nesą, nesešЬ, nesetЪ; dvignomЬ, dvignešЬ, dvignetЪ; pisjomЬ, pisješЬ, pisjetЬ; xvaliomЬ, xvališЬ, xvalitЪ; jesmЬ, jesi, jestЬ jestЪ || L.mn. nesemЪ, nesete, nesątЪ; dvignemЪ, dvignete, dvignątЪ; pisjemЪ, pisjete, pisjontЬ; xvalimЪ, xvalite, xvalętЪ; jesmЪ, jeste, sątЪ || L.d. nesevĕ, neseta, nesete; dvignevĕ, dvigneta, dvignete; pisjevĕ, pisjeta, pisjete; xvalivĕ, xvalita, xvalite; jesvĕ, jesta, jeste.
AORYST:
L.p. dĕlaxЪ, dĕla, dĕla;
L.mn. dĕlaxomЪ, dĕlaste, dĕlašę;
L.d. dĕlaxovĕ, dĕlasta, dĕlaste;
IMPERFECTUM: L.p. dĕlaaxЪ, dĕlaaše, dĕlaaše;
L.mn. dĕlaaxomЪ, dĕlaašeta, dĕlaaxą;
L.d. dĕlaaxovĕ, dĕlaašeta, dĕlaašete;
PERFECTUM:
L.p. 1) dĕlalЪjesmЬ, dĕlalajesmЬ, dĕlaloesmЬ;
2) dĕlalЪjesi, dĕlalajesi, dĕlalojesi;
3) dĕlalЪjestЪ, dĕlalajestЪ, dĕlalojestЪ ||
L.mn. 1) dĕlalijesmЪ, dĕlalyjesmЪ, dĕlalajesmЪ
2) dĕlalijeste, dĕlalyjeste, dĕlalajeste
3) dĕlalisątЬ, dĕlalysątЬ, dĕlalasątЬ
L.d. 1) dĕlalajesvĕ, dĕlalĕjesvĕ, dĕlalĕjesvĕ
2) dĕlalajesta, dĕlalĕjesta, dĕlalĕjesta
3) dĕlalajeste, dĕlalĕjeste, dĕlalĕjeste;
PLUSQUAMPERFECTUM:
L.p. 1) dĕlalЪjesmЬ bylЪ, dĕlalajesmЬ byla, dĕlaloesmЬ bylo
2) dĕlalЪjesi bylЪ, dĕlalajesi byla, dĕlalojesi bylo
3) dĕlalЪjestЪ bylЪ, dĕlalajestЪ byla, dĕlalojestЪ było;
L.mn. 1) dĕlalijesmЪ bylЪ, dĕlalyjesmЪ byla, dĕlalajesmЪ bylo
2) dĕlalijeste bylЪ, dĕlalyjeste byla, dĕlalajeste bylo
3) dĕlalisątЬ bylЪ, dĕlalysątЬ byla, dĕlalasątЬ bylo
L.d. 1) dĕlalajesvĕ bylЪ, dĕlalĕjesvĕ byla, dĕlalĕjesvĕ bylo
2) dĕlalajesta bylЪ, dĕlalĕjesta byla, dĕlalĕjesta bylo
3) dĕlalajeste bylЪ, dĕlalĕjeste byla, dĕlalĕjeste bylo.
M.=W. mojЬ, -moje, moja; D. mojego, mojej C. mojemu, mojeji B. mojЬ, moje, moją N. mojimЬ, mojeją Mc. mojemЬ, mojeji || M. moji, moja, mojĕ D. mojiXЪ C. moim B. mojĕ, moja, mojĕ N. moimi Mc. mojiXЪ
Bulla Gnieźnieńska dwie grupy nazw: 1) nazewnictwo osobowe: a) dwuczłonowe o charakterze życzeniowym, np. Bogdan; b) imiesłowowe informujące o cechach nabytych dziecka, np. Kochan; c) odapelatywne, czyli tworzone od rodzimych wyrazów pospolitych, np. Brodek; d) patronimiczne, tworzone od imienia ojca za pomocą formantów: -ie, -owie, -ewic, np. Rusowie czyli syn Rusa; e) zapożyczone z piśmiennictwa chrześcijańskiego, np. Szyman (dziś: Szymon); 2) nazewnictwo miejscowe: a) topograficzne (geograficzne) oparte na obserwacji środowiska krajobrazowego, np. Łęczyca (od wyrazu łąka); b) dzierżawcze, tworzone od imienia posiadacza za pomocą morfemów ow, ew, in, np. Suloszewo; c) patronimiczne, wskazujące na zarządcę, na tego, kto sprawował pieczę nad osadą, tworzone za pomocą morfemów ic, ewic, owic, np. Starzy Biskupicy; d) osad służebnych - informujące o usługach świadczonych przez mieszkańców na rzecz dworu, np. Konarze (zamiast Koniarze);