KAPUSTNE (Brasicaceae)

1. Kapusta głowiasta - Brassica oleraceae var.capitata

Forma: biała - alba czerwona - rubra

2. Kapusta włoska - Brassica oleraceae var sabaudia

3. Kapusta brukselska - Brassica oleraceae var gemmifera

4. Kalafior - Brassica oleraceae botrytis

5. Brokuł włoski - Brassica oleraceae var.botrytis italica

6. Kalarepa

7. Jarmuż - Brassica oleraceae var acephala

8. Kapusta pekińska - Brassica pekinensis D

plon 40% wszystkich warzyw

łatwe w uprawie, przechowalnictwie

2-letnie

Brokuł i kapusta pekińska- 1 roczne

Małe wymagania termiczne 15-20°C

Temp. Min. -5°C, Opt. 15-20°C, >25°C słabe zawiązywanie główek, >35°C ustaje wzrost roślin

Rozsada znosi do -5°C

Wyrośnięte główki znoszą -6, -8°C

Okres chłodów <10°C → jarowizacja odmian wczesnych (mimo, że 2 letnie zakwitną w 1 roku)

Gleby: pH 6,2-7,5 (lekko kwaśne → obojętny) =pH 7

Gleby średnie, ciężkie

Dużo składników pokarmowych

Większość z rozsady

7,7- dla głowiastej

KAPUSTA GŁOWIASTA (biała, czerwona, włoska)

1.Biała - Gat. Dominujący

1,6 mln- 1,9mln ton- 1/3 warzyw produkowanych Polsce

~30% → kiszona

20-30% → przechowywanie

reszta → stan świeży

masa sucha 5-10% w główce (kapusta biała)

↓ ↓

wczesna późna

wit.C- zawartość wzrasta 6,5-10,5% (kapusta czerwona) w miarę kwaszenia

Ryzyko jarowizacji → okrywać!

Wysokie wymagania świetlne zwłaszcza produkcji rozsady!

Dużo UV , wody

70-80% ppw

Min. opady roczne 600MM

Zmienność plonu!

Odmiany wczesne z zapasów wody po zimie

Nawadnianie:

Odmiany wczesne: 7 liści do zbiorów, od poł.V i w VI

Śr.wcz.: VII i VIII

Późne: poł.VII-poł.IX, bo potem obniżona zdolność przechowywania

DAWKA WODY wczesna 40-120, późna 100-200; lata suche/średnie,

Dawka polewowa gleba lekka 15mm, cięż 25

odporna na wiatr (czasami wywracanie główek)

GLEBOWE:

Żyzne, zasobne próchnicę, wodę, składniki pokarmowe

Czarnoziemy), czarne ziemie), lessy, mady

gliniaste- piaszczyste, torfy niskie (dla późnych)

lżejsze, nagrzewające się: odm. -wczesne

uprawa co 4-5 lat

Przedplony: koniczyny z trawami

Motylkowe na paszę, Strączkowe

Ogórek (po oborniku) kapusta (w 2 roku po oborniku) Seler

Przedplon dla późnej: szpinak, sałata

wczesna przedplon dla: szpinaku (zbiór jesienny) kalarepa, jarmuż, rzodkiewka, rzodkiew

późna przedplon dla: cebula (odchów. stanowisko) marchew, pietruszka

WCZESNEwłóka kultywator brona

POŹNE nawadniania, orka przedsiewna

Obornik 30-60t/ha zależnie od zawartości N w glebie 170 ton N/ha-nawozu standardowo!

Kompost 60t/ha (lub nawozy zielone)

150-200kg N/ha wcz. w 2 cz. (100-150 przedsiew, 50- po przyjęciu się rozsady)

200-250kg N/ha.późne w 3 cz. (przed siewem, przyjęcie rozsady, przed zwarciem rzędu k.VII)

P60, K150-300 mineralna<torf

600-900kgNPK 2:2:3

Na glebach kwaśnych wapnowanie 1-2 tCaO/ha (wiosną lub: orka przedzimowa, podorywka)

poplony ścierniskowe, ozime, letnie, Nawozy zielone zamiast obornika

N mocznika)-gorszy smak

Mikroelementy!

Odmiany kapusty:

b. wczesne- okres wegetacji 60-90 dni luźne główki 0,8-1,5kg główki spoż bezpośr

późne- 160dni zwięzłe, twarde, 5 kg kwaszenia, przechowywania

Zdolność do przechowywania- min.8% suchej masy

Kwaszenia >3% cukrów prostych w św. Masie

Wit.C>40%

Głąb nie więcej niż 1/3główki

Cienkie unerwienie

Nie można zostawić kapusty wczesnej na polu, bo będzie pękać, późną można zostawić

PRODUKCJA ROZSADY

Termin siewu Miejsce uprawy Uwagi

.wcz. => 2 poł.I - poł.II szklarnia: (2g/skrzynkę) pikowaniedoniczki 7cm

/ wielodoniczek bez pikowania

sadz. I poł.IV40x50

.śr.wcz. III szklarnia nie ogrzewana/tunel foliowy (rzędy x 10cm)

V50x50

Kap.późna IV, p.V Rozsadnik (rz. 15-20cm) V/VI60x70

Proddukcja rozsady ok. 2 miesiące

Pielęgnacja mechaniczna- do kół ciągnika

Maszyny: 45,0-odm.wcz.

67,5cm-odm.późne

20-25 tys roślin/ha 400-600g nasion/ha

Pielęgnacja rozsady-odm.wcz.:

16-18°C wschody 3-4 dniach

dobrze rozwinięte liścienie-pikujemy (do doniczek 6-7cm, wielodoniczek)

Potem temp. 10-12°C, podlewanie, wietrzenie, ochrona, odchwaszczanie

Nawożenie startowe rozsady 1,5% nawóz wieloskładnikowy 4l/m²x2 (2-4 dni przed sadzeniem )

Hartowanie (odm.wcz., <podlewania 10 dni przed sadzeniem) <temp. koniec Jak na dworze

WŁAŚCIWA ROZSADA 10-15CM

ŚREDNICA ŁOD.3-5MM

4 LIŚCIE WŁAŚCIWE

1ha pola~300m² rozsadnik)

3-4g/m² rozsadnika

Obfite podlanie przed sadzeniem, zaprawić system korzeniowy

(glina+ torf+ hydrożel+ środki ochronne KIŁA, ŚMIETKA

Wyznaczyć rzędy

Sadzonki półautomatycznie

UPRAWA Z SIEWU:

Śred.wcz. p.IV

Późne p.V

Norma wysiewu 0,7kg/ha

Odl.rzędów 67,5cm

Ilość wysiewu: rzędowo 10-12 szt./m²→6-8 roślin, dlatego przerywka

Gniazdowo po 2-3szt. Co 40-50cm

Głębokość 2 cm

Przerywka w 2-3 liści, x 40cm

SIEW: p.IV-pV

przygotowanie pola: równe-bez brył, kamieni, równa gł siewu i prawidłowych wschodów.

Precyzyjny siewnik

chwastów-herbicydy! szkodniki-pchełki

Uprawa przyspieszona zbiór 1-2 tyg wcześniej

Sadzenie rozsady- pIV - 40x40 cm

Zdjęcie folia 3-5 tyg, włóknina 4-5 tyg

Zwyżka plonu do 50%

główki min 700 g- zbiór w okresie dorastania

Choroby i szkodniki:kiła, śmietka, pchełkkki

Zbiór 20-80t/ha, VI-XI

Wczesne (tylko ręcznie) VI - VII 20-30 t/ha

Śr.-wcz. VIII- IX 40-60 t/ha

Późna (ręcznie i mechaniczne) k.X -XI 40-80 t/ha

Zbiór mechaniczny-późne

• główki wyrównane. Wys

• równomierne dojrzewanie

• nie podatne na przewracanie

→ kombajny jednorzędowe, wydajność 10-15h

Przechowywanie;

Kapusta głowiasta czerwona do białej (cz>b klim, gleb, K, <plon)

Wartość odżywcza- zbliżona

Wym.klimatyczne- b.wrazliwe na suszę

Wym. gl. Wymaga gleb żyźniejszych

Nawożenie liści- wyższe dawki K powodują intensywne zabarwienie

Uprawa, pielęgnacja- podobne przy kapuście głowiastej białej

Plon- niższy (śr. 30-40 t/ha)

KAPUSTA BRUKSELSKA

Wart.odżywcza.

Sucha masa 14-18%

Białko 4-5%

Cukry 2-5%

Wit.C 90-150mg%

Β-karoten 0,1-1,3mg

Sole P, Ca, Fe 300kg/ha

Wymagania klimatyczne i glebowe:

-klimat morski o wys. wilg. pow. i umiark. temp. w lecie

-optymalna temp. do wiązania główek 12ºC. Znosi mrozy do -8ºC, -12ºC

-wym. Glebowe niższe od kapusty białej, gleby średnie, gliniasto-piaszczyste, zasobne w próchnicę i Ca, pH 6,5-7,5

-stanowisko- nie po kapustnych, tak po przedplonach wiosennych zbieranych do k.V

Nawożenie;

-b. wys. Wymagania!!!!

Stanowisko I lub II rok po oborniku

Zaw. P-50mg/l

K-175-200mg/l

↓ ↓

gl.cięższe gl.lżejsze

N-120-150kg N/dm³

Dawka N 150-200 kg N/ha

Przy niedoborze Mo: molibdenian amonu lub sodu 2-4kg/ha

lub 2-3g/m³ ziemi do produkcji rozsady

Uprawa z rozsady:

Siew nasion rozsadnik 1/2.IV 3-4 g/m²

Czas produkcji 6-8tyg

Sadzenie rozsady w 1/2VI

Rozstawa 67,5x50-60cm dla przemysłu: 50-60X50cm

Zabiegi pielęgnacyjne-ogławianie (usunięcie wierzchołku wzrostu, jak śr.głowki.1,5 cm (poł.IX -X)

-zbyt wczesny-główki rozpierzchłe

-zbyt późny-brak efektów

Korzyści: - równomierne, szybsze dojrz.głowek

-większa średnia masa główek i plon

ZBIÓR: XI-XII, nawet I

- jednorazowy w Towarowej- wielokrotny w Amatorskiej: usunięcie rozety liści

-min śred. Główek 10-15mm, przemysł- 2-3cm

-plon 15-20 t/ha

handlowy 70-90% ogólnego

przemysłowy 50-70% ogólnego

Przechowywanie: dość dobrze, mrożona 2-2,5 miesiąca.

KALAFIOR

-wartościowe pod wzgl. Odżywczym, lekkostrawne

-jednoroczna

-część jadalna-róza

-uprawiana w Europie Zach., duża prod. Na eksport

Wymagania:

-temp.min. 6-8ºC

opt. 14-18ºC

Przy temp.>25ºC roslina nie tworzy róż

Rozsada dohartowywana znosi przymrozki do -5ºC

Róze ulegają uszkodzeniu przy temp. <0ºC

-roslina dnia długiego

Nawadnianie: wysokie wym.

W uprawie wiosennej rozp. Po 15V- 6-7 liści

Stos. 3-4 dawki polewowe co ok.7 dni

Latem: pierwsza dawka wody bezposrednio po sadzeniu

Dawki

Rok

Średni śr.suchy suchy

40 mm 80mm 120mm

wielkośc dawki polewowej

15-20mm

-wzrost plonu 60-100%

-niezawodność plonowania

Wymagania glebowe: największe z kapustnych, gleby najlepsze, zasobne w próchnicę,

czarnoziemy, czarne ziemie, mady, torfowe

przedplon dla późnego

-ziemniak wcz., groch, jęczmień ozimy, sałata, szpinak

Po kalafiorze wczesnym.

-szpinak, sałata, nawozy zielone

Nawożenie:

Obornik: 30-40 t/ha (na gl.żyznych)

60t/ha (na gl.słabszych)

Kompost 60-70 t/ha (lub n.zielone0

Dawki:

200-250kg N/ha, w lata wilgotne i przy stos.nawadniania-300 kg N/ha

Standardowe zawartości

P(mg/dm³) K(mg/ dm³)

Gl.mineralne 60 175-200

Gl.torfowe 30 200-230

Wg.Borny

600kg NPK (2:3:3) bez nawadniania

800 kg NPK (2:3:3) z nawadnianiem

Mo- niedobór - biczykowatość liści kalafiora

Guzikowatość róz

Naw. N ½ przed sadzeniem rozsady

¼ 2 tyg. Po posadzeniu rozsady

¼ 4-5 tyg. Po posadzeniu rozsady

Mg-sól gorzka

Termin uprawy z rozsady-zbiór

-zbiór wczesny w V i VI

letnie w VII i VIII

jesienny w IX i X

Produkcja rozsady:

-przy uprawie na zbiór w różnych porach roku siew nasion poł. I do poł. VI

-na zbiór wczesny w doniczkach

_ w tunelach foliowych, wysiew w szklarni w 2 poł. I

_w uprawie na zbiór letni- siew w końcu III i w IV do tunelu foliowego i na rozsadnik

-w uprawie na zbiór jesienny- siew od poł. V do poł. VI na rozsadnik

-okres produkcji: w szklarni 40-45 dni, w rozsadniku 30-35 dni

Termin sadzenia rozsady

-pod osłonami- III/IV, rozstawa 50x40m

50x50cm

-w polu

zbiór wczesny ok. 10 IV 50x40cm

50x50cm

letni V i VI 60x60cm

70x50cm

jesienny ½ do k. VII 60x60cm

70x50cm

Zabiegi pielęgnacyjne → ochrona róż przed światłem

-kolor róży biały (barwa zależna od dostępu światła)

-okrywanie róż (załamywanie liści, w celu okrycia róży)

Przechowywanie; Temp.opt. -0,5 do 0°C Wilg. Pow. 90-95%

Kalafiory letnie można przechowywać przez 2-3 tyg. (w opakowaniu z folii 5-6 tyg.)

Kalafiory jesienne można przechowywać przez 4-6 tyg. ( w opakowaniu z folii 8-10 tyg.)

W kontrolowanej atmosferze!

ZBIÓR:

-wieloetapowy w okresie dorastania róż

-zbiór z liśćmi→transport

bez liści→przemysł

-zbiór ręczny

-polon 15-20t/ha

BROKUŁ WŁOSKI

Sucha masa 9-14% (róże boczne o 3% wiecej)

Cukry 1-2%

Wit.C 70-110 mg%

Karoten 1,5-3,6mg%

Sole min. P,Ca, Fe

Bialko 3,6% (więcej niz kalafior)

Glukozynolany (sulforofan)-wykorzystuje silne dzialanie antyrakowe

Róże brokula nie mogą być zakwitniete

Stanowisko

Przedplon:

ziemniak wczesny, zboża, cebula, marchew, seler, pomidor, ogórek

Poplony

cebula na zbiór pęczkowy, marchew na zbiór pęczkowy, groch na zielono, sałata, por wcz.

- gleby żyzne, próchniczne, pH 6,5-7,0, mady, lessy, gleby brunatne, torfy

- roslina jednoroczna, o krótkim okresie weg.→roslina przedplonowi

Nawożenie:

Obornik 30-40 t/ha (I rok)

P-60mg/l

K-175-200 mg/l

N 150-200 kg N/ha

Molibdenian Na lub NH₄ 2-4 kg/ha

2-3 g/m³ ziemi lub 10 g/m³ torfu

można podlać roztw. 0,1% 1-1,5l/m²

Boraks 20-30kg/ha z superfosfatem lub sola potasowa

Terminy uprawy:

Siew nasion sadz.rozsady zbiór

Wcz.wiosenne od poł. II 1-10 IV od k.V

(włóknina)

wiosenne III 15-30IV od poł.VI

letnie 15-30 IV 1-15 VI od poł. VII

jesienne k.V-15 VI 10-25 VII od pocz.IX

→ uprawa tylko z rozsady

rozsatwa 60-67,5x30-40cm

60x40 cm

Pielegnacja→ podlewanie po posadz. Rozsady i w trakcie formowania róż, dawka 20-25mm

Zbiór i przech.

-róża wraz z łodygą- dł. Do 20cm, średnica pąków kwiatowych 2mm

w uprawie wiosennej i letniej co 2-3 dni

jesiennej 1 raz w tyg.

→ po ścieciu róży głownej wyrastaja róże boczne

-plon róż gł. 10-20 t/ha

bocznych 2-4t/ha

Przechowywanie

- przez kilka dni, temp. 0-3°C; wilg. 90-95%

Dłuższe-wiedniecie i brunatnienie pąków

KAPUSTA PEKIŃSKA

Białko 1,3%

Cukry 1,4-5,1%

Wit.C 80mg%

Wit.A 0,7mg %

Sole min Ca, P, Fe

-roślina jednoroczna

Wymagania:

Opt.temp. 18-20°C w początkowym okresie wzrostu

15-16°C w okresie zawiązywania główek

10-13°C w końcowym okresie wzrostu

W temp.<16°C w pocz. Okresie wzrostu ulega wernalizacji i przedwcześnie wybija w pędy nasienne

Do -4°C znosi przymrozki

Stanowisko:

Przedplony: rośliny motylkowe

Burak, ziemniaki, ogórek, pomidor, cebula, por, seler

→ krótki okres wegetacji

Nawożenie:

Obornik 40-50 t/ha

Nawozy min. N 130-170 kg/ha

P₂O₅ 80-100 kg/ha

K₂O 150-220 kg/ha

Nawożenie N:

½ przed siewem lub sadzeniem rozsady

¼ 2-3 tyg od daty siewu lub 1-2 tyg po posadzeiu

½ 2 tyg. Później

→ wrażliwa na Tigburn- problem z gosp. Ca (nadmiar, niedobór Ca, brak wody)

oprysk 0,5% roztw. Saletry wapniowej

CaCl₂ roztw. 1,0%

Termin uprawy z rozsady doniczkowej

Wiosenny Letni Jesienny

Siew 12-25 III 1-30 VI 15 VII- 5 VIII

Sadzenie 15-25 IV 25 VII-20 VII 10-30 VIII

Zbiór VI VIII-IX X

300-400 g/ha nasion

→wrażliwa na wiatry (przewracanie główek) →uprawa na zbiór jesienny

→ większe wymagania wodne (słaby system korzeniowy) →podlewanie po posadz.

i w okresie wzrostu główek

Przechowywanie

Temp 0°C-3°C

Wilg. Względna 95-98%

Okres przech. 3-4 misiące

Straty w przech. Do 30%

Zbiór ręczny - jedno (poźne) lub wieloetapowy (wczesne)

Plon - dość wysoki

WARZYWA RZEPOWATE

Rodzina: Krzyżowe - Cruciferae (Brassicaceae)

1. rzodkiewka - Raphanus dativus var. radicula

2. rzodkiew - Raphanus dativus var.major

3. rzepa - Brassica rapa var. ropifera

4. brukiew - Brassica napus var. hapobrassica

- rzepowate mają małe znaczenie, jedynie rzodkiewka

- warzywa o dość krótkim okresie wegetacji

- wrażliwe na niedobór wody

- częścią użytkową jest zgrubienie pod-, nadliścieniowe

- wrażliwe na niedobory światła

- rośliny dnia długiego (do uprawy dzień krótki < 15 godzin)

- małe wymagania termiczne

RZODKIEWKA

- sucha masa - 5-6%

- białko - 1%

- węglowodany - 2-3%

- wit C - 20 mg%

- olejki eteryczne, sole Ca, P, Fe

- wczesna, bo spod osłon już w lutym

- raczej mała wartość odżywcza

- ma bardzo krótki okres weg 40-50 dni

- pochodzi z półwyspu Apenińskiego - XV wiek

- małe wymagania termiczne, 2-3⁰C żeby wykiełkowała, ale optimum 12-14⁰C

- silna reakcja na wysoką temp. - przy temp. 18-20⁰C zgrubienia tracą jakość

- dobrze znosi przymrozki do -4⁰C

Gleba

- żyzna, zasobna w próchnicę i wodę (na zbyt lekkich wybija w pędy kwiatostanowe, a na zbyt ciężkich zgrubienia są niekształtne)

- wilgotność duża > 70 ppw, przy niedoborze zgrubienia są złej jakości, zbyt duża wilg. - zgrubienia pękają - co wynika ze słabego systemu korzeniowego

Nawożenie

- obornik - II rok po oborniku

- kompost - 30-40t/ha

Nawożenie N 40-50 kg/ha

- może gromadzić azotany

- 150-250 NPK 1:1:2

Płodozmian

- pod osłonami bez znaczenia

- w uprawie polowej:

siew:

• wiosenny - koniec III początek IV, do V wysiew etapami, co 10-14 dni, żeby plon był rozłożony w czasie

• jesienny - VIII-IX

- odległość rzędów na zagonie 120 cm

- ilość wysiewu: 15-40 kg/ha

- głębokość 1-2 cm

Zabieg: frakcjonowanie nasion, bo z większych nasion większe zgrubienia (to jest wyjątek!)

- czasami nasiona rzodkiewki stosuje się do zraszania pędów roślin wolno kiełkujących (marchew)

Zbiór

- w miarę dorastania prze 10-14 dni

- pęczki - 10 szt. Od 16.X - 15.V; 15 szt. W pozostałym okresie

- Ø zgrubień 1,2-2,0 cm

- plon 10-15 t/ha

- nie stosujemy herbicydów

RZODKIEW

Sucha masa 8-10%

Białko 2%

Węglowodany 3%

Wit C 14 mg%

Sole Fe, P

Olejki eteryczne (siarka)

- mniejsze znaczenie, raczej amatorskie

Nawożenie

- obornik - 3 rok po oborniku

- kompost - 30-40t/ha

- w warunkach przeciętnych 150-250 kg/ha NPK (2:2:3)

- N do 100 kg

Terminy siewu

- odmiany wczesne - początek IV

- odmiany późne w VII- 1 połowie VIII

- norma wysiewu 6-8 kg/ha

- rozstawa rzędów 40-50 cm, przerywka co 8-10 cm

- głębokość siewu 1-2 cm

- okres wegetacji 40-50 dni; 80-110 dni odmiany późne

Plon

- odmiany wczesne 10-20 t/ha (V/VI, pęczki)

- odmiany późne 20-25 t/ha (X/XI)

- wrażliwe na zmiany wilgotności - optimum 70 ppw

WARZYWA KORZENIOWE

selerowate Apiaceae pH 6,5 gl lekka , NPK 500/ha 2:2:3

1. marchew - Paucus carota var. sativa

2. pietruszka - Petroselinum hortensje (P. sativum)

3. seler korzeniowy - Opium graveolens var. Rapaceum KCl pH7 rozsada

4. pasternak - Pasternaca sativa

Komosowate - Chenopodiaceae NPK 223 300kg, KCl, gl głęboka

Burak ćwikłowy - Beta vulgaris (Polska) przech 2 C, bdb

Astrowate - Asteraceae

Skorzonera - Skorzonera hispanica

Salsefia - Tragopagon porrifolius

- dwuletnie,

- korzenie Ca, P, Fe sole min

- pietruszka, seler, burak -tez liście wit, sole

- prosta uprawa, klimat umiarkowany 15-18C, lekkie gl,

-przechowaanie W 98%, 0-1C (2), dobrze, kopce

-chwasty, woda, zasobne

MARCHEW

- bardzo wartościowa

- wit A

- sucha masa 12%

- 5 cukry 4-8%

-1 bialko 0,7-1,2 %

-2 błonnik 1,1-3,1 %

- karotenoidy (α i β) 6-15 mg %

- wit C 3-5 mg %

- sole min K, Ca, Fe. P

- łatwostrawna, bezpieczna, nie gromadzi azotanów, mało metali ciężkich

Wymagania klimatyczno - glebowe

- klimatu umiarkowanego

- min temp. kiełkowania 4-6⁰C

- optimum wzrostu 19-20⁰C

- dłuższy okres wschodów <10⁰C - jarowizacja siewek

- siewki znoszą przymrozki do - 8⁰C

- korzenie znosza przymrozki do -20⁰C

- opt wilg gleby 60-65% ppw

- wahania wilg gleby - pękanie korzeni

- gleby - najlepsze lżejsze, piaszczysto-gliniaste, torfowe

- gleby ciężkie - rozwidlanie i zniekształcenia korzeni

- pH 6,0-6,5

- krytyczne momenty zapotrzebowania na wodę wschody, przyrastania korzeni na grubość

Nawożenie NIE besp po oborniku i Ca

- NIE obornikiem w II i II roku po oborniku

- standardowe dawki N 150

* wczesne 80-150 kg/ha

* późne150-200 kg/ha

* <100 kg/ha w pęczkach

- standardowe dawki P i K (mg/dm³)

* gleba lekka 40 i 150

* gleba ciężka - i 125

* 500 przeciętnie 400-600 kg NPK (2:2:3)

- Ca przed przedplon (NIEbezpośrednio pod marchew!)

Sposoby uprawy płaska/podniesione/redliny/podwójne 30x2-6

- bezpośredni wysiew nasion na głębokość 1-3 cm, rzędowo lub siew wstęgowy

- zagęszczenie

* wczesne 150 szt/m²

* późne 120 szt/m²

- uprawa na płask lub zagonach, między rzędami 30 cm

UPRAWA PŁASKA

rzędowa 30 cm 135 cm

UPRAWA NA PODNIESIONYCH ZAGONACH

30 cm 30 cm

135 cm 135 cm

pojedyncze rzędy podwójne rzędy

UPRAWA NA REDLINACH

45 cm 67 cm

pojedyncze rzędy podwójne rzędy

- uprawa na redlinach w rozstawie 45 lub 67,5 cm

- odległości roślin w rzędzie:

* pęczkowy 1,5-2,5 cm

* dla korzeni średniej wielkości 3-4 cm

* na przechowywanie 5-6 cm

Siew III-V + XII / I

pęczkowy siew k.III /przedzimowy

letnie i jesienne siew IV

Odm. późne do przechowywania siew IV / V

5 Ilość nasion jakośc i cel produkcji 3-8 kg/ha

Siew przedzimowy XII i I, tylko pęcznieją (faza chemiczna kiełkowania), na wiosnę wcześniej kiełkują i wschodzą. Ryzyko, zimą kilkanaście dni ciepłych, wykiełkują, zmrożone. norma wysiewu 8 kg/ha. j zawodne, o 1-2 tyg przyspiesza

Nawadnianie

Odm. wczesne-nie wcześniej niż w końcu V / VI

Odm. Śr. wcz. VII

Odm. Późne połowa VII-. IX

Krytyczne terminy:

-okres wschodów

-przyrost na grubość i tworzenie korzeni spichrzowych

Wielkość dawki: 2-4 dawki po 20-30 mm

Przy późnym siewie w razie suszy przed wschodami dawki 10-15 mm

Zbiór:

-na sprzedaż w pęczkach:

od k.V do VIII śr.korzeni>1,5cm do k.VII

śr.korzeni>2cm w VIII

-śr.póżne i późna do k.X śr.2-6cm

-zbiór ręczny (po zb. Natychmiast oderwać nać, bo tracą turgor)

-zbiór mechaniczny 2-fazowy

1-fazowy kombajnem-nac nie może być przemarznieta

Przechowywanie:

1.) M. w pęczkach-temp.0-1ºC

-wilg.pow.>90%

-czas przech. 1-2 tyg w woreczkach foliowych do 4 tyg.)

2.) późnych- temp.0-1ºC -wilg.pow.95-98%

PIETRUSZKA

Wartość odżywcza:

Korzeń: zawiera 4,6% cukrów, 0,8% białka, 29mg%wit.C, duże ilości sole mineralne. Ca, P, Mg, Fe

Liście: zawierają jeszcze więcej białka i witamin

Wit.C-178mg%

Karoten

Ca,P,Fe,B₁,B₂

Wymagania klimatyczne i glebowe:

-klimat umiarkowany

-opt.temp.wzrostu 16-18ºC

-gleby średnie, zasobne w próchnicę o dobrej strukturze i pojemności wodnej, torfy; nie zaskorupione

-pH~obojetne~7

-na słabszych obornik przyorany jesienią 20-30t/ha lub nawozy zielone

N 100 Standardowe dawki azotu 80-150kg N/ha

2 dqwki (przed siewem i pogłównie0

P i K Pmg/dm³ Kmg/dm³

Gl.lekka 40 150

ciężka 125

500 przeciętnie-400-600kg NPK w stosunku 2:2:3

Jak marchew, ale obornik I rok

termin uprawy:

- wczesna wiosenna

siew przedzimowy-na zb.pęczkowy

rozstawa-na zagonach w 20-25cm-na zb.pęczkowy

rzędowo lub pasowo-rzedowo co 30-45 cm-na przechowanie

Siew 4-7 kg,

wczesny 4-5kg nasion/ha

późniejszy 6kg nasion/ha

przedzimowy 7

1-3cm-glębokość siewu

usuwanie skorupy gleb brona z chwastnikiem (dla marchwi i pietruszki)

.pęczkowy-NIE herbicydów, tylko mechanicznie płaskie osłony-przyspieszenie terminu 2 tyg Dodatek rzodk. , sałaty wyznaczenia międzyrzędzi.

ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE:

- naciowa zbiór w V VI

- korzenie z obciętą nacią Ø 2-7cm VIII-XI

wczesne. VIII-IX

poxne X-XI

Warunki przechowywania

-temp. 0-1°C

-W. 95-98%

późne na polu (jak śnieg).

Sprzedaje się nierozwidlone; rozwidlone pędzi się na natkę zimą

SELER NACIOWY

- korzeń - dużo związków mineralnych, zwłaszcza Ca-92mg, P-53mg, Fe-3,2mg /100g s.m.

- liściowe i ogonki zawierają więcej witamin i soli min. e lecznicze.

- z rozsady, roślina dwuletnia

Wym.klimatyczno-glebowe

- klimat umiarkowany

- wzrostu 15-18°C

- wys.W. powietrza i gleby

- najodpowiedniejsze - gleby żyzne zasobne w wodę i składniki pokarmowe, o dobrej strukturze, torfy o uregulowanych stosunkach wodnych.

- duże pokarmowe i wodne

- 7 pH gleby 6,5-7,5

- wysadzać rozsadę w 15V (pospiechy - nowe odmiany nie mają z tym problemu)

Nawożenie:

Obornik (I rok)- 30ton/ha lub nawozy zielone

Standardowe dawki azotu- 150-200 kg N/ha

HALOFIT- tylko KCl, chlorkolubna

Standardowe dawki P i K

P/mg/dm³ K

Gleba lekka 60 200

Gleba ciężka 195

400-600kg NPK 2:2:3

Przy niedoborze:

Baru-superfosfat borowany 300kg/ha

Molibdenu-molibdenian sodowy 2-4kg/ha lub amonowy

Metody uprawy: rozada 4 mies

- można po sobie, ale lepsze zmianowanie, najlepiej nie po korzeniowych. Dobre są rośliny schodzące późno z pola jesienią lub wcześnie wiosną (sałata)

- tylko z rozsady!

- nasiona wysiewamy do skrzynek lub inspektu ciepłego w ilości 3-5 g/m²

- od poł.II/.III do gruntu na pocz.VI)

- rozsada:wysiać 100-120g/ha nasion

- pikowanie w pierwszych liści 5x5cm

- sadzi.V /. VI 30-50x20-30cm (80-90tys roślin/ha)

- duże świetlne

- pęczkowy-sadzenie p..IV

ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE:

- na zbiór pęczkowy w fazie ok.10 liści po 6-8 tyg. Od sadzenia 7 tyg

- nie przechowyw. W X i XI

- warunki przech.: temp. 0-1°C

wilg. 95-98%

- gorzej niż marchew i pietruszka

•wysokie.wodne: 4-6 dawek po 20-30mm =plon wyższy 50-100%

BURAK ĆWIKŁOWY

Korzenie-zawierają 12,4% suchej masy. W świeżej masie jest ok.1,8% białka i 4-9% cukrów. Są źródłem włókna i soli mineralnych Ca, P, Mg i Fe.

Zawierają błonnik (1g/100g)

Liście więcej białka i soli niż korzenie

Sok, barwnik, mrożonka

Plon 15-25 ton/ha ...

2-letnia

• tylko z siewu

Wymagania termiczne:

- klimat umiarkowany

- opt.temp. wzrostu 15-18°C

- okresy suszy lepiej niż seler i pietruszka

- najodpowiedniejsze gleby- głęboko uprawiane piaski gliniaste i gliny o dużej zaw. próchnicy

- wrażliwy na przymrozki

- wrażliwy na odczyn pH6-7,5

- kiełkuje w temp 6-8⁰C

- jarowizacja przy temp. powietrza 10°C

Stanowisko:

Nie po korzeniowych i szpinaku

Przedplon:

- na przechowanie: sałata, rzodkiewka, kalarepa

-w poplonowej dla przemysłu: kalafior, kapusta koszona, groch na zielono

Nawożenie:

Halofit- roślina potasowa KCl

- w II, III roku po oborniku

- 100 N 80-150 kgn/ha

PiK

P mg/dm³ K

Gleba lekka 50 175 KCl

Gleba ciężka 150

250-450 kg NPK w stosunku 2:2:3 300kg

Przy niedoborze:

Boru - superfosfat borowy lub boraks 20-30 kg/ha B

Nie przekraczać B --toksyczny

Metody uprawy:

- z siewu, ale można pikować

terminy siewu: IV-VII

- na zbiór pęczkowy IV

- użytek letni i jesienny V

- na przechowywanie zimowe VI

- poplonowo dla przetwórstwa 2 poł. VII

Normy siewu i rozstawa:

Nasiona w ilości 12-20 kg/ha wysiewa się rzędowo co 30-50cm lub pasowo-rzędowo dając 4 rzędy co 30cm, po czym pas szerokości 45cm dla przejazdu kół ciągnika.

W uprawie poplonowej dlaprzemysłu x 20cm, zwiększając wysiew 25kg/ha.

PIELĘGNACJA:

- odchwaszczanie

- nawadnianie bardzo korzystnie reaguje na nawadnianie, szczególnie przy siewach lipcowych, kiedy jest susza VI i w VII (podl.-VII i VIII) oraz w czasie przyrostu korzeni.

ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE:

- zbiór VI-X

pęczki- w VI średnica korzeni>2cm

na przechowywanie- nie w IX i X

- przechowywanie - korzenie średnicy 4-10cm, temp. 2°C, wilg. powietrza 95-98%

Lepiej niż inne korzeniowe

Kopiec napowierzchniowy dla buraków

1-okrycie jesienne ziemią

2 (słomą)-3(ziemią)-okrycie zimowe

4-rowek odwadniający

WARZYWA LIŚCIOWE

Rodzina:

I. Astraceae - Astrowate

1. Sałata siewna - Lactuca sativa NPK 223 350kg Przech. 2-3dni: 1°C. 90-95%

sałata glowiasta - L.sativa var.capitata CHŁODNY, woda, RDD

forma masłowa EU, wybija 14C 20x25 15t/ha

forma krucha Am, 20C 30x35 20t/ha

s.rzymska - L.s.var.romana

s.listkowa (rozetowa)-l.s.var.foliosa

s.łodygowa - L.s.var augustiana

2. Endywia - Cichorium endivia

3. Cykoria salatowa - C.intybus var.foliosum

II.Chenopodiaceae - komosowate

1.Szpinak zwyczajny - Spinacia oleraceae chłodny, RDD, woda 15-18 C NPK

2.Burak ćwikłowy - Beta vulgaris var.cicla

III.Aizoceae-pryszczyrnicowate

1.Szpinak nowozelandzki - Tetragonia expansa

IV. Apiaceae (Umbeliferaceae)- Selerowate (Baldaszkowate)

1.Pietruszka naciowa - Petroselinium sativum ssp.crispum

2. Seler naciowy - Apium graveolens var. dulce

V.Valerianaceae - Kozłkowate

1.Roszponka - Valerianella olitoria

VI.Brassicaceae - kapustowate

1.rzezucha ogrodowa - Lepidium sativum

VII.Portulacaceae-portulakowate

1.Portulaka warzywna - Portulaca oleraceae

SAŁATA

Wart. odż.

Sole min. Ca 22mg%, Fe 0,5 mg%

Witaminy: C-15mg%, A-1mg%, B_1,B₂,E

Białko 1,2-1,3%

Cukry 0,4-1,2%

W Polsce i Europie dominuje f.masłowa

W Am.Pn.-f.krucha (lepiej transport i nie..... pędy kwiatostanów

Wymagania klimatyczne:

1.Roślina klimatu chłodnego- najlepiej rosie w rejonach nadmorskich i podgórskich).

2.Min.temp.kielk. 5°C, > 25°C-nasiona nie kiełkują

opt.temp. wzrostu: 12-14°C, dla kruchej; 20°C

Przy zbyt wys. temp..>20°C-wydłużanie międzywęźli, tworzenie luźnych. miękkich główek

- przy DD, wys temp (21-30⁰C) i niedoborze wody przedwcześnie wybija w pędy nasienne

- dobrze zahartowane rośliny znoszą temp do -5⁰C

- sałata krucha nawet przy długim dniu i wysokiej temp NIE wybija pędy kwiatostanowe

- wodne - wysokie > 5-80% ppw w wierzchniej 10 cm warstwie gleby

Gleby i stanowisko

- wczesna - gleby lżejsze, gliniasto-piaszczyste

- późniejsza - gleby cięższe oraz torfowe (większa wilgotność)

- pH ok. 6,5

- stanowisko: przedplon, poplon, współrzędna np. z zapustnymi, pomidorem, ogórkiem

- im więcej światła, tym więcej azotanów (dużo) UV=NO3 ;-(

Nawożenie

- obornik 40 t/ha

- standardowe dawki N 60-80 kg/ha, P 50 mg/dm³ i K 135-150 mg/dm³

- przeciętnie zaleca się 300-400 kg NPK (2:2:3)

Metody uprawy

- uprawa z rozsady 1,5 mies

* termin siewu p.II-p.VI z przerwa 15.IV -V (zimowe p.VIII)

* na obsadzenie 1 ara 2g s. kruchej, 4 g s. masłowej

* prod.rozsady 35-50 dni, do sadzenia, rozsada 3-4 liście

* sadzi od IV (zimowe we IX w bruzdy)

* rozstawa 20x25 cm dla masłowej, 30x35 cm

* nasiona na głębokość 0,5 cm płytko

- zimowa

* siew VIII

* z rozsady IX w pole

* odmiany `Nansena' - zimotrwała

- z siewu

* siew wiosna jak najwcześniej

* ilość wysiewu 1-2 kg nasion/ha krucha, 2-3 kg masłowa

* głębokość siewu 0,5 cm

* rozstawa rzędów: krucha 40-50 cm, masłowa 20-30 cm

* 3-4 liści przerywkę co 20-25 cm masłowa, 30-35 cm krucha

Zbiór i przechowywanie

- zbiór w miarę wyrastania główek, 3-4 krotny

- min masa główki: 1.X-30.IV > 50g, 1.V-30.IX > 100g

- masłowa zbiór rano, krucha po południu (mniejszy turgor)

-

Termin zbioru: V-X

-spod folii perforowanej pocz.V

-bez osłon ok.10V

-z siewu w VI

-poplonowo X

Po zbiorze natychmiast schłodzić najlepiej próżniowo do temp. <5°C przez 15-20min

Przechowywanie przez 2-3dni: Temp. ok. 1°C, Wilg.pow. 90-95%

PLON: 10-15t/ha masłowa, do 20 t/ha krucha

SZPINAK

Wart.odż.-b.wysoka

Zawiera 7-8% s.m.

-bogate źródło wit. I soli min.

-zaw. Wit. C- 60-80 mg (nawet do 185mg%)

A- 6-8 mg%

B_1,B₂,kw.foliowy, PP

-najlepsze źródło Fe- 400-600mg/kg s.m.

-P- 50-80mg%

-Ca- 80-100mg%

Wym.klim.-gl.

Roślina klimatu chłodnego

Opt.temp. wzrostu 15-18°C

Młode znoszą mrozy do 6-7°C w łagodniejszym moga zimować

- wys. Wodne

-RDD

-gleby żyzne, lżejsze, szybko nagrzewające się, o duzej poj.wodnej

-typowo przed lub poplonowo

Nawożenie:

OBORNIK- nie wymaga, ale korzystnie w I roku po oborniku.

Standardowe dawki n 80-90kgN/ha

Nawozimy solami potasowymi KCL

Stand.Zaw. P i K

P mg/dm³ K

50 150-175

150-250kg NPK/ha

Metody uprawy-tylko z siewu

Termin siewu- zależy od planowanego terminu zbioru

Ilość wysiewu 40kg/ha

Głębokość 3-4cm

Rozstawa rzędów 15-20cm

Uprawa: VIII/IX- zimuje-IV

Uprawa na zb. Najwcześniejszy w końcu IV

-siew jesienią w okresie 3 dekady VIII do poł. IX

rośliny przed zima powinny wytworzyć -4 liści właściwych

Uprawa na zb.wczesny III/IV->V/VI

w poł. V do pocz. VI

-siew wcz. Wiosna, gdy tylko można wejść w pole, maxpoł. IV (wybija.

Uprawa na zb.jesienny VII/VIII

Siew od k. VII do k. VIII- w tym okresie uprawa do mrożenia, gdyż ma najwyższa wartość biologiczna-okres jego składowania jest najkrótszy

WARZYWA STRĄCZKOWE

Rodzina: Bobowate - Fabaceae

1. Fasola zwykła - Phaseolus vulgaris

2. F. Wielokwiatowa - P. multiflorus

3. Groch cukrowy - Pisum sativum var saccharatum

4. Groch łuskowy - P. s. var. Pachylobum

5. Bób - Vicia faba var major

FASOLA ZWYKŁA

Wartość odżywcza

- fasola na suche ziarna zawiera śr 21,4-25,5% białka o wysokiej wartości biologicznej

- jest bogatym źródłem soli mineralnych P, Ca, Mg, Fe oraz wit z grupy B

- 7 tys ha upraw w Polsce

- w strąkach f. Szparagowej znajduje się 8,3-13,8% sm w tym ok. 1,5-2,8% białka, zaw wit C i karotenu w strąkach jest wyższa, natomiast wit B - niższa niż w suchych nasionach

Wymagania klimatyczno-glebowe

- warzywa ciepłolubne

- min temp kiełkowania 11⁰C, opt wzrostu 20-25⁰C

- opt wilgotność gleby duża 60-70%, max poj wodnej

- najlepsze gleby żyzne, przewiewne, szybko nagrzewające się

- pH 6,5-7,8 7

- < 16⁰C hamuje wzrost, przymrozki -1 do -2⁰C wywołują trwałe uszkodzenia roślin, > 30⁰C może zrzucać kwiaty

- przy fasoli na nasiona nie wskazane są opady w VIII-IX (wtedy zbiory)

Stanowisko

- dobrym przedplonem są kapustne, cebulowe, pomidor, ogórek, rośliny okopowe, zboża, wiosną (przed siewem fasoli) sałata, rzodkiewka

Nawożenie

- obornik: na suche nasiona uprawia się w 2 roku po oborniku, f. Szparagowa w 1 roku (10-20 t/ha)

- 200-300 kg PK/ha (2:3)

- N nie stosuje się

- wrażliwa na KCl NIE KCl

- czasami w dawce 20-50 kgN/ha (przedsiewnie, jednorazowo)

- na glebach o odczynie obojętnym niedobory Mn (MnSO₄ - 50 kg/ha)

- szczepienie nasion z Rhisobium

Metody uprawy

- tylko z siewu 100kg/ha

* f. na suche nasiona 3 mies

- termin siewu 10-15.V

- ilość siewu 70-300 kg nasion/ha (zależnie od ich wielkości)

- głębokość 2-5 cm

- rozstawa 30-40 cm

- termin zbioru koniec VIII /IX

- plon 1-2 t/ha (karłowych), 2-3 t/ha (tycznych)

* f. szparagowa

- termin siewu od 10.V-pVI kilkakrotnie - ilość 90-130 kg nasion/ha

- rozstawa 40-50 cm w rzędzie 3-5 cm

- termin zbioru kilkakrotny, co 3-5 dni po 2-3 mies od siewu

- plon 7-11 t/ha, przy właściwej agrotechnice 10-20t

Zbiór

- zbiór tylko ręczny

- zbiera się nasiona gdy osiągną wielkość ziarniaka pszenicy

GROCH

Wartość odżywcza

- sucha masa 20-25%

- bogata zawartość białka 6-7%

- węglowodany 10-14%

- tłuszcze 6-7%

- wit C 34 mg%

- ß-karoten

- witaminy z gr B

- sole mineralne Ca, P, Mg, Fe

Wymagania klimatyczno-glebowe

- roślina klimatu chłodnego - najlepsze są rejony o wczesnej, chłodnej i wilgotnej wiośnie

- nasiona zaczynają kiełkować w temp 2⁰C

- min temp wzrostu 4,4⁰C

- optymalna temp wzrostu 13-18⁰C

- młode rośliny znoszą przymrozki do -4⁰C, a nawet do -7⁰C

- w okresie późniejszym temp - 2⁰C uszkadza kwiaty i zawiązki owoców, temp > 18⁰C w czasie dojrzewania - szybka przemiana cukrów w skrobię

- opt wilg gleby 60-70 % ppw

- gleby - gliniasto-piaszczyste, żyzne, szybko obsychające i nagrzewające się

- pH 6,5-7,8 7

Metody uprawy

- termin siewu w końcu III / IV

- ilość wysiewu 150-300 kg/ha (odmiany o nasionach drobnych i średnich), 300-400 kg/ha (odmiany grubonasienne)

- głębokość siewu 2-6 cm

- rozstawa rzędów 15-20 cm (odmiany niskie), 20-25 cm (odmiany wysokie)

- odległość roślin w rzędzie 3-4 cm

- opt zagęszczenie 120-150 na 1 m²

- termin zbioru VI (odmiany wczesne), VII (odmiany późne)

Nawożenie

- obornik - na glebach żyznych uprawia się w II i III roku po oborniku na glebach słabszych stosuje się obornik jesienią (20-30 t/ha)

- standardowe dawki N 40-50 kg/ha

- standardowe dawki P 40 mg/dm³ i K 100-125 mg/dm³

- przeciętnie zaleca się 200-300 kg NPK (1:2:3)

Zalecane stanowisko

- dobrym przedplonem są rośliny okopowe, rolnicze i warzywne z wyjątkiem motylkowych

- jako poplon można uprawiać kalafior, brokuł, kalarepę

Zbiór

- groch cukrowy - strąki wyrośnięte, nasiona w formie zawiązków

- groch łuskowy - strąki całkowicie wyrośnięte, nasiona wykształcone

- dojrzałość technologiczna przy stosunku 1:1 cukrów i skrobi - ocenia się ją za pomocą przyrządu do pomiaru jędrności nasion

- orientacyjny termin zbioru gdy 1-2 dolne strąki wykazują oznaki starzenia, a na wierzchołku jest kilka strąków niewyrośniętych

- okres od skoszenia do chwili przerobu nie może trwać dłużej niż 6 h

BÓB

Wartość odżywcza

- w fazie dojrzałości mlecznej:

* 17-22,7% suchej masy

* 5-7,1 % wysokowartościowego białka

* 6-14% węglowodanów i witamin z grupy B

- suche nasiona zawierają 81-85% suchej masy oraz 21-22,8% białka

- 10 mg wit C w 100g świeżej masy

Wymagania klimatyczno-glebowe

- małe cieplne

- min temp kiełkowania 3-4⁰C, opt wzrostu 18-22⁰C

- najlepsze są gleby ciężkie, o dużej pojemności wodnej, mady, czarne ziemie, gleby glinoasto-piaszczyste, torfowe

Metody uprawy

- termin siewu w końcu III, / IV

- 300kg ilość wysiewu 200-400 kg/ha

- 5cm głębokość siewu 4-6 cm

- 10x50 rozstawa rzędów 40-60 cm co 10 cm w rzędzie lub gniazdowo po 2-3 nasiona co 15-30 cm

- termin zbioru koniec VI-VII (do konserwowania i mrożenia)

Wymagania wodne

- najwyższe VI-VII - formowanie strąków

WARZYWA DYNIOWATE

Rodzina: Dyniowate - Cucurbitaceae

1. Ogórek - Cucumis dativus

2. Dynia zwyczajna (kabaczek) - Cucurbita pepo

3. Cukinia - Cucurbita pepo var. gromontina

4. Patison - Cucurbita pepo var. patissomiana

5. Dynia bezłupinowa (oleista) - Cucurbita pepo var. oleifera

6. Dynia olbrzymia - Cucurbita maxima

7. Kawon - Citrullus vulgaris

8. Melon - Cucumis melo

- rozsada doniczkowana, w 1 r po oborniku

- wrażliwe na uszkodzenia korzenia

- gleby ciężkie

OGÓREK

- woda 95%, 6-14 kcal

- biało 0,3%, cukry 1%, wit C 14 mg%,

- niewielka ilość wit A, B₁, B₂, PP

- kukurbitacyna - nadaje ogórkom gorzki smak

- zastosowanie w kosmetyce

Wymagania klimatyczne

- kiełkowanie nasion w temp 15-18⁰C (opt 20-28⁰C), optimum wzrostu 20-25⁰C

- temp < 12⁰C - żółknięcie liści, zrzucanie kwiatów i zawiązków, < 4⁰C - giną

Rejony uprawy

- Dolny Śląsk po Głogów, Opole, rejon lubelski

Wymagania wodne

- opt wilg gleby 70-80% ppw

- początkowy okres uprawy - umiarkowana wilg gleby

- okres krytyczny - okres kwitnienia i owocowania

- skutki niedoboru wody - opadanie kwiatów, zawiązków, liczniejsze wytwarzanie kwiatów męskich

- okres nawadniania - koniec VI, VII, VIII

- zalecana dawka wody 15-20 mm w postaci 2, 3, 4 nawodnień

- zwyżka plonu pod wpływem nawadniania do 50 %

- woda poniżej 15⁰C na nagrzana roślinę wywołuje szok termiczny

Stanowisko w zmianowaniu

- dobrymi przedplonami są: wieloletnie rośliny motylkowe z trawami, groch, fasola

- nieodpowiednie stanowiska po marchwi, pietruszce, kapuście

- przedplon: sałata, szpinak, rzodkiewka

- w uprawie współrzędnej z selerem

- pasowo-współrzędna uprawa: kukurydza, słonecznik, zboża na paszę

Nawożenie NIE Cl

- obornik 30-40 t/ha

- N 80-150 kg/ha - nadmiar N - mięknące owoce po zakwaszeniu, puste komory w owocach

- P 60 mg/dm³ gleby i K 150-175 mg/dm³

- orientacyjnie 80-90 kg P₂O₅, 120-180 kg K₂O (tylko formy siarczanowe lub saletra potasowa)

- przy pH < 6 wapnowanie pod przedplon

- jest wrażliwy na zasolenie (wymaga wymieszania nawozów z warstwą gleby)

Metody uprawy

1. z siewu

- wysiew nasion 10-15.V

- 100cm rzędy co 80-120 cm

- pasowo 60-60-120 cm, 67,5-67,5-135 cm

- głębokość siewu 2 cm

- 5kg ilość wysiewu: w siewie rzędowym 4-6 kg/ha, 3kg w punktowym 2-4 kg/ha nasion

2. z rozsady 3-4 tyg

- wysiew nasion w 2 poł IV (3-4 tyg przed sadzeniem)

- doniczki Ø 6-7 cm, napełnione 2/3 podłożem

- głębokość siewu 0,5-1 cm

- sadzenie w fazie 2-3 liści po 15.V

- odległość roślin w rzędzie 15-20 cm

Uprawa wertykularna

- słupki co kilka metrów, na nich rozciąga się siatkę - ogórki pną się

- płaskie okrywy - przyśpieszają termin zbioru

Zbiór

- od poł VII- IX

- spod folii i w tunelu niskim 2 poł VI

- ogórki korniszonowe i konserwowe - zbiór co 2 dni, w pełni owocowania codziennie

- ogórki do kwaszenia i sałatkowe - zbiór 2x w tygodniu

Odmiany owoców

- korniszon - 2-6 cm dł, Ø 1-2,5 cm

- konserwowy - 6-10 cm dl, Ø 2,5-4,0 cm

- kwaszeniak - 8-15 cm dł, Ø 3,5-5,5 cm

- sałatkowe do spożycia > 10 cm dł, Ø nie określa się

- sałatkowe do kiszenia > 12 cm dł, Ø do 6 cm

- plon - lato niekorzystne 5-10 t/ha, lato korzystne 50-60 t/ha, średnio ok. 20 t/ha

Przechowywanie

- temp 12-13⁰C

- wilg powietrza 95-98%

- okres przechowywania 10-14 dni

- korzystne jest pakowanie w folie termokurczliwą

- w chłodni w temp 2⁰C, okres przechowywania 2-3 tygodnie

- po wyjęciu z chłodni można przechowywać owoce w temp pokojowej do 2-3 dni

DYNIA OLBRZYMIA

- dynia olbrzymia - spożywana w formie dojrzałości fizjologicznej

- dynia zwyczajna - kabaczek

Wartość odżywcza

β-karoten 2-8 mg %

odmiany o pomarańczowym miąższu

wit C - 9 mg %

sole mineralne - 8 Ca, Fe

cukry - 10-15 %

białko - 1-3 %

sucha masa - ok. 20% (dynia zwyczajna 6-12 %)

Kabaczek

- pokrój krzewiasty 18- 28 cm owoce, masa 2-4 kg

Cukinia

- zbiera się w fazie dojrzałości użytkowej (skórka zielona, rzadko pomarańczowa), owoce 8-15 cm (dużo wit C); kwiat na wierzchołku owocu, z 1 rośliny 25-40 owoców; im mniejsze zbieramy, tym więcej będzie ich na krzaku

Patison

- w kształcie dysku; zbierane w różnej fazie (4-6 do konserwowania lub do spożycia ze skórką); dojrzałe mogą być dłużej przechowywane (ale trzeba obierać ze skórki)

Dynia oleista

- tworzy owoce o masie 4-5 kg nasiona nie maja okrywy nasiennej, co ułatwia ich spożycie; 47-48 % - zawartość oleju w dyni (olej bardzo wysokiej jakości)

Dynia makaronowa

- miąższ biały, ułożony poprzecznie, dynie podłużne.

Dynia olbrzymia - produkuje się z niej odżywki dla dzieci, bo mają dużo β-karotenu. U tych o pomarańczowym miąższu jest go tyle co u marchwi.

Wymagania klimatyczne

- nie znosi przymrozków

- największe wymagania ma kawon, melon, ogórek, dynia mniejsza (temp. 8^oC, optimum 25^oC)

- stanowisko słoneczne

- wymagania wodne duże, bo duża masa, a korzenie kiepskie - ale unikamy gleb podmokłych

Gleba

- w dobrej kulturze, I i II klasy

- słabo wyk. powierzchnię pola, więc współrzędnie można 2%

- przedplonowo: szpinak, sałata, rzodkiewka, kalarepa

- nawożenie obornikiem 20-30 t/ha 1 rok

- nawożenie mineralne 400-800 kg/ha NPK (2:2:3)

Obornik można dać w dołkach 40x40x40 na spód, na to ziemię i w to siew/sadzenie.

Metody uprawy:

1. Z siewu

- 10-20 maja siew, norma 2-3 kg/ha, gniazdowo po 2-4 sztuki, lub pasowo

- rozstawa

* dynia olbrzymia 100-200x80-150 cm

*dynia zwyczajna 100-120x60-80 cm

2. Z rozsady (rozsada 2-3 liście)

- siew nasion 15-20 kwietnia do doniczek Ø 8-10 cm po 2 szt lub do skrzynek w rozstawie 2x2 lub 3x3 cm; potem pikowanie do doniczek

- sadzenie rozsady ok. 20 maja

- znosi pikowanie dość dobrze

Pielęgnacja

- na małych powierzchniach można uszczykiwać dynię pod 5-6 liściem wtedy się rozgałęzia, bo na pędach bocznych powstają kwiaty żeńskie

- w połowie sierpnia można uszczknąć pędy za 2 liściem nad owocem

- u dyni olbrzymiej zostawiamy 3-4 zawiązki, nie przesadzamy (żeby były duże dynie)

- u kabaczka, cukinii nie stosujemy cięcia, bo pokrój krzaczasty

Zbiór

- dynia olbrzymia we wrześniu, ale przed przymrozkami, złe i źle wykształcone owoce mogą być paszą; zbiór w fazie dojrzałości fizjologicznej

- dynia zwyczajna zbiór w fazie dojrzałości użytkowej

- cukinia 8-15 cm; Ø 3-4 cm

- kabaczek 20 cm, Ø 6-8 cm

- patison Ø 15 cm

Plon dynia olbrzymia 60-100 t/ha (owoce średniej wielkości 40-80 t/ha)

Przechowywanie

- dynia olbrzymia temp. 10-12⁰C, wilg. 70-80%, okres przechowywania 1-6 miesięcy.

- cukinia

* owoce dojrzałe temp. 5⁰C, wilg 90-95%, okres 1-2 tyg

* owoce niedojrzałe temp. 5-10⁰C, wilg. 80-90%, okres 2-3 miesiace

- kabaczek owoce niedojrzale temp. 8-10⁰C, reszta jak u cukini

WARZYWA PSIANKOWATE

Rodzina: Psiankowate - Solanaceae

Pomidor - Lycopersicon esculentum

Papryka - Capsicum annuum

Oberżyna - Solanum melongea

Ziemniak - Solanum tuberosum

- ziemniaki wczesne, często z bulw podkiełkowywanych, w całości na całkowite spożycie

- na wódkę - ciepłolubne, w temp. < 0⁰C niszczą się

POMIDOR

- największe znaczenie

- zbiór w fazie dojrzałości fizjologicznej

- owoc: jagoda właściwa

- wyhodowany w Ameryce Pd, Meksyku, Peru z psianek

- początkowo uważany za roślinę trującą, w Europie - ozdobną

- w Polsce szersza uprawa 80-90 lat temu

- spożywany na świeżo, dodawany do konserw, przeciery, soki, kompoty

- Polska - górna granica uprawy pomidora a polu 28-30 tys. ha, roczne zbiory 450tys ton

- warzywo nr 1 w uprawie pod osłonami

- najważniejszym składnikiem jest LIKOPEN - zwalcza wolne rodniki (tez grapefruit)

- 5 mg likopenu dziennie 2-3 owoce

- sucha masa 4-8%

- β-karoten 0,14-0,65 mg %

- wit C 10-33 mg %

- wit A 0,14-0,05 mg %

- wit B₁, B₂, PP

- likopen 40 mg/kg

- sole mineralne:

* K 200-300 mg/100g (cenne źródło K)

* Fe 0,5-1,0 mg/100g

- cukry - głównie glukoza i fruktoza

- kwasy organiczne - cytrynowy, jabłkowy

Wymagania klimatyczne

- pomidor należy do warzyw ciepłolubnych i w gruncie może być uprawiany w okresie bezmroźnym (15.V - 30.IX)

- minimalna temp. kiełkowania wynosi 14-16⁰C (opt. 18-20⁰C)

- optymalna temp. wzrostu 22-27⁰C w dzień i ok. 17⁰C nocą

- pyłek kiełkuje w temp 15-30⁰C

- ma wysokie wymagania świetlne niedobór w okresie produkcji rozsady powoduje wybieganie roślin, w okresie kwitnienia - opadanie kwiatów, w okresie owocowania - opadanie zawiązków

Wymagania wodne

- wilg powietrza 60-80% (poniżej 60% pyłek padając na znamię słupka zasycha; powyżej 80% pyłek się zlepia i słabo osypuje)

- wilg gleby

* w początkowym okresie umiarkowana 60% ppw

* kwitnienie i owocowanie - wysoka 80% ppw (jeśli nie to zrzucanie zawiązków, owoców, występowanie suchej zgnilizny wierzchołkowej owoców)

- wahania w wilgotności powodują pękanie owoców

- głęboko korzeni się, rzadko cierpi na niedobór wody - nawadnianie od 3 dekady VI, w połowie VIII (20-25 mm dawki polowe co 5-8 dni bezdeszczowych)

- karłowe trzeba bardziej nawadniać

- pomidory należy podlewać `pod korzeń', nie zraszać liści

Wymagania glebowe

- najlepsze gleby żyzne, przewiewne, szybko nagrzewające się, ale dobrze też rośnie na glebach III klasy

- niedopuszczalne - mokre, zimne, czarne ziemie, torfy

- pH duża tolerancja

Stanowisko

- można uprawiać po sobie, ale ze względu na choroby i szkodniki uprawiać co 3-4 lata

- przedplon: szpinak z siewu jesiennego, rzodkiewka, kalarepa, cebula z dymki na szczypior, wczesne kalafiory

Nawożenie

- obornik

* pomidory uprawia się w 2 lub 3 roku po oborniku, karłowe w 1

- standardowe dawki N 80-150 kgN/ha

- standardowa zawartość P 60md/dm³ i K 175-200 mg/dm³

- przeciętnie zaleca się 330-400 kg NPK w stosunku 4:3:8

- gleby kwaśne o pH <5,5 należy wapnować pod przedplon

Uprawa z siewu

- termin siewu 25.IV - 5.V

- nasiona sieje się gniazdowo po 5-6 szt w 1 miejsce lub rzędowo 8-12 cm

- w fazie 3 liści dokonuje się przerywki pozostawiając po 3 rośliny (12 szt/mb rzędu)

Warunkiem powodzenia uprawy z siewu jest:

- staranne przygotowanie pola

- precyzyjny siew nasion

- zastosowanie herbicydów do niszczenia chwastów

- skuteczne zwalczanie stonki ziemniaczanej, która masowo niszczy drobne rośliny

Uprawa z rozsady

- termin siewu do inspektu lub skrzynek w szklarni - 2 połowa III lub na początku IV

- ilość wysiewu - 7-8 g/m² inspektu, 2g/skrzynek lub 3-4 szt do doniczek

- na obsadzenie 1 ha - 200-300g nasion

- gdy siewki rozwiną liścienie, przepikować do doniczek Ø 8-10 cm lub do inspektu, tunelu w rozstawie 8x7-10x8 cm

- na 7-10 dni przed sadzeniem, rozsadę należy zahartować

- rozsadę dobrze rozwinięta w fazie 6-8 (rozstawa doniczkowana) 4-6 liści właściwych sadzi się do gruntu ok. 15-20.V

- rozstawa sadzenia zależy od typu odmiany, sposobu prowadzenia roślin i warunków glebowych

* karłowe 60-80x40-50 30-40 tys/ha

* wysokie 80-100x40-60 20-25 tys/ha

* wys. bez 100-120x

- ciąć i palikować

Pielęgnacja

Cięcie - ograniczenie wzrostu i przyspieszenie owocowania (kałowych i na przemysł nie tniemy)

- prowadzenie pomidorów na 1, 2, 3 pędy (1- w szklarni

II - pęd bezpośrednio pod I gronem kwiatowym

III - pęd odziomkowy

Ogławianie - obcięcie pędu wierzchołkowego, zostawiając 2 liście nad ostatnim kwitnącym gronem (1-15.VIII)

Podpieranie - stosuje się w uprawie pomidorów wysokich w polu używając do tego celu palików drewnianych; w szklarniach prowadzi się rośliny przy sznurkach

- 1,2-1,4 m, na 20 cm w ziemie

- wbijać paliki od strony pn - żeby nie ocieniać roślin, 10 cm od rośliny, żeby nie uszkodzić roślin

- przywiązuje się sznurkiem, rafią w ósemkę pod liściem, w 3-4 miejscach

- owoce się nie brudzą, są mniej porażane przez choroby, lepiej nasłonecznione

- można wbijać paliki co 4 m, przywiązuje się paliki na 3 wysokościach, do nich przywiązujemy pomidory

- drut ocynkowany Ø 2-3 mm

- w uprawie szklarniowej nie używamy palików, tylko sznurek przywiązuje się do rośliny, a u góry do drutu 2 m nad rzędami roślin

Ściółkowanie

- przykrywanie powierzchni gleby materiałami organicznymi - torfem, słomą - lub folią czarna, bo zapobiega rozwojowi chwastów. Folia przezroczysta - pod nią temp. wyższa, przez solaryzację można ograniczyć namnażanie chwastów - choć w naszym, klimacie niezbyt się to udaje

- folia 0,03-0,06 mm, bardzo cienka

- przyspiesza plonowanie

Hormonizacja

- wytwarzanie owoców bez zapylenia i zapłodnienia

- w warunkach niekorzystnych dla zapylenia lub zapłodnienia kwiatów (za wysoka lub za niska temp. powyżej 30⁰C, zbyt mała ilość światła, za niska wilg powietrza < 60% lub za wysoka > 80%)

- w uprawach polowych potrzebna w początkowym okresie V-VI

- zastosowanie kwasu β-naftooksyoctowego prowadzi do wytworzenia owoców partenokarpicznych

Preparaty:

* oba rozkładają się na świetle, dlatego roztwór trzeba od razu zużyć po sporządzeniu

- betokson R - 2,5 l/ha w 600-800 l wody

- betokson Super - 1 l/ha w 600-800 l wody

- skuteczność preparatu zwiększa obecność Gibersolu 20g/ha

- w polu hormonizuje się 1 i 2 grono kwiatowe dwukrotnie: gdy polowa kwiatów rozwiniętych, powtórnie gdy całość kwiatów jest rozwinięta

- efekty: przyspieszenie plonowania o 10-14 dni, wyższy plon wczesny (plon ogólny nie zmienia się)

Ochrona przed przymrozkami

- czasami konieczna, choć wystarczy w V, to czasami są przymrozki

- amatorsko: można przykrywać kołpaczkami z papieru lub folii, doniczkami

- towarowo: odymianie (spalanie mokrych materiałów: torf, chwasty, trociny) - mało skuteczna metoda, bo wiatr, lub tam gdzie zboża

- towarowo: zraszanie roślin za pomocą deszczowni przez cały czas trwania przymrozków. Intensywność zraszania nieduża 2-4 mm/h. Choć to i tak duża ilość wody. Woda przy zamarzaniu oddaje ukryte ciepło 80k/g. To przed przymrozkami do -5⁰C

Zbiór

- przyspieszanie zbioru - opryskiwanie roślin

- pierwsze zbiory pomidora polowego w poł VII, potem koniec VII, początek VIII

- można zbierać w różnych stadiach dojrzałości (zapalone - różowe, gdy chcemy transportować; w pełni dojrzałe - czerwone - na spożycie, przetwórstwo)

- zbiory co 3-5 dni, zakończyć przed przymrozkami

- plony 15-30 t/ha

- zbiór na bezpośrednie spożycie ręczny, bardzo pracochłonny

- zbiór przemysłowy - kombajnowy (u odmian karłowych o dużej równomierności dojrzewania owoców, łatwo oddzielające się od szypułki; kombajn ścina całe rośliny, owoce są strącane, dostają się na stół sortowniczy, gdzie są segregowane)

Przyspieszanie zbioru

- etefon (kwas 2-chloro-etylo-fosforowy), którym opryskujemy całe rośliny

- po wniknięciu do owocu rozkłada się i wytwarza etylen - odgrywający ważna rolę w procesie dojrzewania

- preparaty handlowe:

* ethel - 2,5-3,5 l/ha w 1000 l wody

* florchimex 420 SL - 2-3 l/ha w 1000 l wody

- opryskiwanie w momencie gdy owoce czerwone; zapalone stanowią 5-15%

- optymalna temp. ok. 25⁰C (< 16⁰C efekt bardzo mały)

- okres karencji 10 dni

- u odmian wysoko rosnących - każde grono opryskuje się oddzielnie

Przechowywanie

- krótki okres (owoce dojrzałe 7-10 dni, temp. 6-10⁰C, wilg powietrza 85-90%; owoce niedojrzałe 4-6 tyg, temp 13-15⁰C, wilg powietrza 85-90%)

- w temp < 12⁰C ustaje wytwarzanie likopenu

- pod koniec wegetacji można zebrać zielone wyrośnięte owoce (ok. 10.X) i dojrzewać je w przechowalni - jak wyżej

PAPRYKA

- posiada wysoką wartość odżywczą, zwłaszcza biologiczna

- jest cennym źródłem wit C (100mg%), zawiera znaczne ilości Ca i Fe

- 2 odmiany botaniczne

* papryka ostra - przyprawa (dojrzałość fizjologiczna)

* papryka słodka - warzywo (dojrzałość użytkowa)

- zawiera β-karoten 0,5 mg%

- ostry smak - kapsaicyna - w papryce słodkiej < 0,02 %sm, ostrej > 0,2 %sm

Wymagania

- papryka należy do roślin ciepłolubnych, w Polsce w rejonach najcieplejszych, osłoniętych od wiatru

- opt temp. 23⁰C w dzień i ok. 16-18⁰C w nocy

- temp. gleby powinna być zbliżona do temp powietrza. Przy temp 14-15⁰C rośliny tracą zdolność pobierania wody

- duże wymagania świetlne

- wymagania wodne - duże zwłaszcza w okresie kwitnienia i owocowania. Opt wilg gleby 80% ppw

- wilg powietrza 85%

- gleby żyzne, przewiewne, zasobne w próchnicę I-II klasy

Stanowisko

- uprawiać prawie po wszystkim oprócz psiankowatych (nie po sobie)

- słabo plonuje po sobie, bo gromadzi się inhibitor

Nawożenie

- gleby słabsze 30-40 t/ha obornika

- nawożenie min: 150kg N/ha; 60-80 mgP/dm³; 170-250 mgK/dm³

Produkcja rozsady

- siew nasion w 2 poł II do poczatku IV

- siew do skrzynek (2g/skrzynka) i pikowanie do tunelu w rozstawie 7x7 cm; 10x7 cm, do doniczek Ø 8-10 cm

- słabo regeneruje system korzeniowy, dlatego pikować do doniczek

- czas produkcji 7-8 tyg

- sadzenie rozsady koniec V początek VI

Rozstawa

- wielkoowocowe w rzędzie 30-40 cm, 50 cm

- małoowocowe między rzędami 30-35 cm, w rzędzie 30-35 cm

Pielęgnacja

- nie wymaga wiązania i cięcia

- należy nawadniać, zwalczać chwasty i szkodniki

Zbiór i przechowywanie

- odmiany wielkoowocowe - słodkie - owoce wyrośnięte, zielone, mięsiste

- odmiany ostre - w fazie dojrzałości fizjologicznej

- początek zbioru koniec VII, początek VIII

- koniec zbiorów przed nadejściem przymrozków

- plon 12-20 t/ha

- przechowywanie odmian słodkich - 3-5 tyg, temp 7-10⁰C, wilg 85-90%

- owoce odmian ostrych suszy się, wiele na proszek

BAKŁAŻAN (OBERŻYNA - gruszka miłości)

- pochodzi z Indii, Chin

- wartość odżywcza stosunkowo nieduża

- cenne walory smakowe, zawiera znaczne ilości Ca i P

Wymagania

- ciepłolubna, opt temp wzrostu 18-30⁰C

- wysokie wymagania wodne, zwłaszcza w okresie kwitnienia i owocowanie

- gleby średnio zwięzłe, żyzne, przewiewne, zasobne w próchnicę, najlepsze piaszczyste, czarnoziemy

- miejsce słoneczne, osłonięte od wiatru

Nawożenie

- w I roku po oborniku 40 t/ha

- przeciętnie zaleca się 300-400 kg NPK (2:2:3)

- co 3 lata po sobie i innych psiankowatych

Metody uprawy - z rozsady

- termin siewu do skrzynek w poł III

- ilość wysiewu 2g na skrzynkę

- na obsadzenie 1 ha - 600g nasion

- gdy siewki rozwiną liścienie pikujemy do doniczek Ø 6-8 cm (koniecznie)

- na7-10 dni przed sadzeniem zahartować

- rozsadę sadzi się o 10 dni później niż pomidora w rozstawie 60x50 cm lub 60x60 cm

Zbiór i przechowywanie

- owoce zbiera się po 30-40 dniach od kwitnienia

- okres zbioru od 3 dekady VIII do poł X

- faza dojrzałości zbiorczej- owoce wyrośnięte, powierzchnia błyszcząca

- w fazie fizjologicznej miąższ gorzknieje

- plon 10-15 t/ha

- przechowywanie: temp 7-10⁰C, wilgotność 85-90%, w warunkach foliowych do 2-3 tyg

ZIEMNIAK WCZESNY

- wymaga niezbyt wysokich temp, ale jest wrażliwy na przymrozki

Wymagania

- gleby lżejsze, przewiewne, przepuszczalne, szybko nagrzewające się na wiosnę

- uprawiać po roślinach motylkowych, cebulowych i po poplonowych nawozach zielonych (kalafior na zbiór jesienny, fasola szparagowa, burak ćwikłowy)

Nawożenie

- w II roku po oborniku, na glebach mniej żyznych na oborniku dobrze rozłożonym w dawce 25-30 t/ha

- przeciętnie NPK 200-400 kg/ha (2:2:3)

Metody uprawy

- aby przyspieszyć plonowanie stosuje się podkiełkowywanie bulw przed sadzeniem

- okres podkiełkowywania zależy od temp, wynosi 30-40 dni, przyspieszenie zbioru o 2-3 tyg

- w III ziemniaki z kopca, warstwami w skrzynkach, temp 10-15⁰C, dobrze żeby był dostęp światła - kiełki krótkie i grube

- termin sadzenia I dekada IV na glebach lżejszych, II dekada IV na glebach cięższych

- rozstawa 50-60x40 cm

- głębokość 6-8 cm

- do obsadzenia 1 ha potrzeba 2-3 t sadzeniaków (60-80g), sadzimy sadzarką

Pielęgnacja

- stosuje się na glebach lżejszych

- po tygodniu lekka brona

- obredlanie 3x

Zbiór

- po 8-10 dniach

- wykopuje się za pomocą kopaczki

- jednorazowo

- Ø > 3-4 cm

- plon 10-15 t/ha

- zbiór w VI

WARZYWA CEBULOWE

Rodzina: Amarylkowate - Amarylidaceae (Liliowate - Liliaceae)

Rodzaj: Allium

1. Cebula zwyczajna -Allium cepa

2. Cebula kartoflanka - A. cepa var. agregatum

3. C. wielopietrowa - A. cepa var. prolifelum

4. Szalotka - A. ascalonicum

5. C. perłowa - A. ampeloprasum

6. Por - A. porrum

7. Czosnek - A. sativum

8. Siedmiolatka - A. fistulosum

9. Szczypiorek - A. schoenoprasum

- byliny, uprawa 2-letnie (piętrowa, siedmiolatka, szczypiorek -3-4 lata)

- płytki korzeniowy, (pora 60-70 cm)

- smak i zapach - olejki eteryczne, przyprawy (cebula i por warzywa)

- wysokie wym glebowe, próchnicy, wody, składników pokarmowych

- chwasty!!! (!!siewu cebula i por)

- klimatyczne nieduże, niskie temp, część zimuje

- stanowisko słoneczne

- w I roku część wegetatywna, w II generatywna; cebula piętrowa i czosnek brak nasion, a cebulki powietrzne, konsumpcji i rozmnażania

CEBULA ZWYCZAJNA

- zawiera 12% sm

- w 100g śm - 9g węglowodanów

- 6 mg % wit C

- dzięki zawartość Ca i K cebula działa odstraszająco (?)

- Polska - 3 w Europie, 34 tys ha

- fitoncydy - związków S hamująco na mikroorganizmy (choroby)

- kwercytyna - związek flawonowy, nowotwory, wymiata wolne rodniki (o ciemnych łuskach)

- ostry smak - kwas pirogronowy

Wymagania klimatyczne 12-20cebule-25załamanie

- w początkowym okresie weg niska temp 10-16⁰C i krótszy dzień

- tworzenie cebuli, 16-21⁰C, dłuższy dzień, opady; do załamania szczypioru

- załamywania się szczypioru temp 21-27⁰C i susza,( przechowywanie)

Rejonizacja śr PL

- pas Polski środkowej (nad morzem i w górach nie, opóźniona wiosna)

Gleby super, pH 6,5

- żyzne, próchniczne, o dużej pojemności sorpcyjnej, najlepsze: lessy, torfowe dobrze zaopatrzone w P, Mo i Cu

- pH gleb mineralnych 6,5-7,0, torfowych 5,5-6,5

Zmianowanie nicienie

- rośliny nie porażone i porażone przez niszczyka zjadliwego, czyli dobre i złe przedplony

* nie porażane - kapusta, dyniowate, groch, fasola, sałata, marchew, kukurydza, wyka, peluszka, zboża z wyjątkiem owsa

* porażane - pietruszka, seler, czosnek, ziemniak, bób, bobik, koniczyna czerwona

Stanowisko

- po cebulowych co 3-4 lata

- dobre przedplony: ogórek, seler, fasola, groch, pszenica, jęczmień

- po roślinach zostawiających glebę w dobrej strukturze, niezachwaszczone

Nawożenie NPK 600kg 2:2:3

* gleby II i II klasy w 2 roku po oborniku

* gleby IV klasy w 1 roku po oborniku 40 t/ha

- standardowe N 80-150 kg/ha; 2/3 przedsiewnie i 1/3 pogłównie do połowy VI

- standardowe dawki P 80 i K 150-175 mg/dm³

- przeciętnie zaleca się 400-800 NPK (2:2:3)

- dużo,/późne N przedłuża weg, opóźnia dojrzewanie, zwiększa % cebuli ze zgrubiałą szyjką (nie przechowuje się)

* na torfach P K, pH 7, Mo, Cu

- 90 kgN/ha

- 240-250 kg P₂O₅ -dobry plon, przechowywanie

- 200-250 kg K₂O K₂SO₄

- optymalne pH 6,5-7,8

- P i K jesienią pod orkę lub wiosna pod kultywator

- na torfach siarczan miedzi, molibden

Metody uprawy roli

- staranna, gleba dobrze doprawiona, nie zbrylona i nie rozpylona

- głęboka orka przedzimowa

- włóka i kultywator + brona i wał gładki i brona

- siewnik precyzyjny

- na glebach cięższych i z rozsady - płytka orka i bronowanie

Uprawa

1. z siewu do gruntu

2. z rozsady pod osłonami

3. z dymki

- wybór metody zależy od warunków glebowych, klimatycznych, przeznaczenia cebuli i wyposażenia gospodarstwa

1. Z SIEWU DO GRUNTU

- podstawowa, najmniej pracochłonna (90% produkcji)

- termin siewu 1-15-20.IV

- ilość wysiewu 4-7 kg nasion/ha

- głębokość siewu 2-3 cm

- rozstawa rzędów

* w uprawie wielkotowarowej 45 cm lub pasowo-rzędowo 4 rzędy co 30cm i szersze międzyrzędzia 45 cm

* uprawa ręczna 30 cm

- po wschodach znajdować 30-45 roślin/mb rzędu

- jakość nasion (klasy extra lub klasy I), zdolność kiełkowania 80% niższej klasy wschody są nierównomierne i opóźnione, co utrudnia herbicydów (w fazach: zgiętego kolanka, liść flagowy)

- cebula > 6cm ma największe wzięcie

- jeśli nie siewnika precyzyjnego to przerzedzać - broną ukośnie do rzędów (od wyprostowanego kolanka do 2-3 liści)

- jeśli < 15 roślin mb trzeba przeorać plantację

OZIMA UPRAWA CEBULI Z SIEWU

- odmiany krótkiego dnia (np. labrador)

- termin siewu 10-15 VIII

- zimowanie w fazie 3-4 liści, Ø łodygi 5-7 mm

- zbyt młode przemarzają, a zbyt wyrośnięte pośpiechy

- ryzyko jak braku śniegu i temp < -15⁰C wymarzają

- zbiór cebuli z sucha łuską VI

- okres użytkowania 2 miesiące

- nie do przechowywania

- zbiór: można na pęczki ze szczypiorem IV-V; potem z odciętym szczypiorem, z suchą łuską

2. UPRAWA Z ROZSADY

- na małą skalę, bo droga

- inspekt pII-p,III

- ilość wysiewu 20-30 g/m² w rzędy co 5 cm na głębokość 1 cm

- na obsadzenie 1 ha - 4 kg nasion

- czas produkcji rozsady 50-60 dni

- na 7-10 dni przed sadzeniem zahartować

- rozsadę dobrze rozwiniętą - w fazie 2-3 liści właściwych do gruntu od 15.IV

- odległość rzędów j.w

- odległość w rzędzie 7-8 cm

- głębokość sadzenia 0,5 cm

- jeśli sadzenie gniazdowe to większa odległość między rzędami

- sadząc nie zawijać korzeni (jeśli rozsada rwana) -skrócić korzenie

3. Z DYMKI

- trwa 2 lata

- dymka - drobna cebula Ø 5- 25 mm, w 1 roku uprawy, w 2 na pęczki lub z sucha łuską

- na cięższych glebach, krótszym okresie weg (Skandynawia)

- wada - produkcja 2-letnia, duże koszty przechowywania i sadzenia

- zaleta - dobry plon, wyrównany

Jak otrzymać dymkę?

- siew opóźniony w 2 poł IV, mało N, zwiększamy normę wysiewu 150-200 kg/ha, rzędy co 15 cm

- zbiór dymki w VIII, gdy szczypior załamany jest w 50%, zeschnięty

- wyrywa się ją, dosusza i dzieli 4 klasy wielkości

* Ø 5-10 mm - dymka drobna, nadaje się do uprawy cebuli z zaschniętą łuską (nie kwitnie)

* Ø 11-15 mm - dymka średnia na zbiór pęczkowy, z suchą łuską

* Ø 16-20 mm - dymka duża, do uprawy na zbiór pęczkowy i z suchą łuską (nie wybija w pędy)

* Ø 21-25 mm - dymka bardzo duża, tylko na pęczki, bo kwitnie

Przechowywanie

- dymka Ø > 10 mm jest wrażliwa na jarowizację w temp 4-12⁰C

- dymka drobna - temp 0-2⁰C, wilg 75%

- dymka większa

* temp od zbioru do sadzenia 18-20⁰C (duże ubytki wagowe)

* temp przez 3 pierwsze miesiące 25-30⁰C, potem 0-2⁰C

* temp od zbioru do II 0-2⁰C, potem przez 1 miesiąc 25-28⁰C (najmniejsze ubytki masy)

- dymka - kiedyś odymianie w kominach

Termin sadzenia

- sadzenie w 1 dekadzie IV lub od poł IX do poł X

- na 1 ha 3-4 g dymki drobnej,. 15 g dymki dużej

- rozstawa 25-35 cm w rzędzie, 6-8 cm (x4 cm jesienią) 30x7cm

- plon dymki 8-15 t/ha

- głębokość sadzenia: jesienna 2-3 cm, wiosenna 1-1,5 cm

Pielęgnacja

- nawożenie, zwalczanie chorób

- spulchnianie międzyrzędzi - bardzo płytko 2-3 cm

- herbicydy - 2-4 zabiegi

Zbiór

- na pęczki: z 6-7 liśćmi i Ø 8-10 cm w II poł IV

- na pęczki z główkami Ø > 25 mm spod osłon (włóknina) z sadzenia jesiennego - przełom IV i V, z sadzenia wiosennego z dymki - przełom V i VI

- na użytek letni - Ø główki > 4 cm z niezaschniętym lub obciętym na długość 4-6 cm szczypiorem

- na spożycie jesienne - po całkowitym załamaniu szczypioru

- na przechowanie - szczypior załamany w 60-80%, 3-4 liście jeszcze zielone

Zbiór z suchą łuską

- z siewu jesiennego VI

- z dymki 15.VII - 10.VIII

- z rozsady 10-30.VIII

- z siewu 1-20.IX

Zbiór 2-fazowy

- I faza wyrwanie cebuli ręcznie, mechanicznie adaptowaną kopaczką do ziemniaków

- II faza dosuszenie cebuli wstępnie na polu 7-10 dni, ostatecznie pod wiatą (po załadowaniu do skrzynek) za pomocą suszarki podłogowej podgrzewanym powietrzem w temp 20-25⁰C lub w namiotach foliowych z aktywna wentylacją i powietrzem podgrzewanym o temp 20-25⁰C

- temp nie więcej niż 30⁰C, bo sucha łuska łuszczy się i odpada

- za długo na polu - choroby i złe przechowywanie

Zbiór I fazowy

- prze wykopaniem - maszynowe obcięcie szczypioru

- wykopanie cebuli i transport do przechowalni

- sztuczne dosuszanie o temp do 30⁰C

- zalety - lepsze jakość łuski, równomierne wybarwienie łuski, dobre okrycie łusek mięsistych

- wady - wysokie koszty dosuszania cebuli

Przechowywanie

- w przechowalni 0-1⁰C, X-IV, chłodzona powietrzem zewn, trudno utrzymać odpowiednia temp i wilgotność 70-80 %

- chłodnia zwykła - temp -2⁰ do -3⁰C, musi być stała temp, przed wyjęciem stopniowo podnosić temp

- (KA) - temp 0-1⁰C, 5% CO₂, 3% O₂, dobre, kosztowne, hamowanie wzrostu szczypioru i korzeni

- lepsze przechowywanie

*- Hydrazyt Maleinowy -, zmniejsza straty (wyrastanie szczypioru i korzeni) (prep: Fazar ;) opryski -50% roślin z załamanym szczypiorem, do długiego przechowywania

POR

- brak w stanie dzikim

- pochodzi z Morza Śródziemnego

- sm 11-17%

- białko - cukry

- błonnik - K, Ca - wit C 20 mg %

- karoten

- w Europie - Francja, Belgia, Holandia, Polska

- 5 tys ha - 120 tys t rocznie

- kiedyś przyprawa - dziś tendencje wzrostowe

Wymagania

- temp kiełkowania 3-4⁰C

- opt temp wzrostu 15-20⁰C

- odporność na mrozy wczesne do -10⁰C, późne do -15⁰C (mogą zimować w polu)

- wymagania wodne wysokie VII, <VIII-IX

- gleby średnie, pyłowe, próchniczne

- torfowe -zbiór letnio-jesienny pH 6,0-7,5

Nawożenie

- obornik - w 2 roku, na glebach słabszych 30 t/ha

- N 150-200 kg/ha - 1/3 przed, pozostałą w 1-2 terminach

- P 60 i K 150-175 mg/dm³

- NPK 400-600 kg/ha (2:2:3)

Stanowisko

- nie po cebulowych

- ma silny korzeniowy, 1 z najlepszych przedplonów (podobnie do lucerny)

Uprawa

Z SIEWU

- siewu III /IV

-- 2-3 kg/ha (siewnik precyzyjny)

- głębokość 1-2 cm

- rozstawa rzędów: uprawa mechaniczna 45 cm, ręczna 30 cm

- po wschodach 20/m²

- przerywka trudna, siew precyzyjny

Z ROZSADY

- wczesny pęczkowy

* siew do doniczek ziemnych koniec I /II

* 3-4 nasiona do doniczki

* sadzenie pIV

* rozstawa rzędów 25 cm, obsada roślin na 30/m²

- zbiór w II połowie lata i jesienią

* rozstawa rzędów 45 cm

* rozstawa roślin w rzędzie 7-10 cm (zbiór w lecie), 15-20 cm (jesienią i na przezimowanie)

Metody uprawy

- na płask

- na redlinach

- w otwory (mechanizacja; długa część biała) - otwory głębokości 20 cm

- w bruzdy z ziemią

Pielęgnacja

- podsypywanie porów - dłuższa część wybielona, ale może być mniejszy plon; zwiększa to mrozoodporność

Zbiór

- wczesny z rozsady doniczkowej VI-VII

- średnio wczesne VIII-IX

- późne jesienią w X i XI, wiosną koniec III -V

Przechowywanie

- na polu bez okrycia lub pod okryciem z folii/włókniny

- dołowanie

- w chłodni przez okres 3 miesięcy, temp 0-1,5⁰C, wilg powietrza 95-98%

- rośliny z przyciętymi liśćmi i korzeniami

- ustawienie roślin pionowe w skrzynkach wyłożonych folia

- > 3 miesięcy następuje rozkład chlorofilu i żółknięcie - towar niehandlowy)

CZOSNEK

- 40% sucha masa

- dużo soli mineralnych

- wit C 9 mg% oraz fitoncydy

niewielkie znaczenie gospodarcze

- przyprawa, w przemyśle przetwórczym i farmaceutycznym

Wymagania klimatyczne

- nieduże cieplne, odporny na niskie temp, zimuje

- wiosną rozpoczyna wzrost 3-5⁰C

- duże wodne nawadnianie V-VI

- bardzo duże glebowe

- gleby: żyzne, o dużej pojemności, czarnoziemy, czarne ziemie, mady, lessy

- na słabszych niopłacalne

Stanowisko

II roku po oborniku

- na słabszych glebach w 1 roku 30-40 t/ha

- nie po cebulowych (fuzariozy)

- odchwaszczona

Nawożenie

- N 80-150 kg/ha; ½ przed, ½ pogłównie

- przy sadzeniu jesiennym - całość N dajemy wiosną w 1-2 dawkach

- NPK 400 kg (3:2:4)

- można ściółkować

Metody uprawy

- głęboka uprawa roli, 30 cm,

- sadzenia: IX /X (jesienny), jak najwcześniej III /IV (wiosenny)

- do obsadzenie 1 ha: 350-1500 kg ząbków, 100-200 kg cebulek powietrznych

- głębokość przykrycia: 5-8 cm jesienią, 3-5 cm wiosną

- rzędowo co 30-45 cm w rzędzie 6-8 cm lub pasowo-rzędowo 6 rzędów co 20 cm i ścieżka 60 cm

- wybijający w pędy kwiatostanowe sadzimy jesienią, regularne ząbki, kiepsko się przechowuje

- czosnek nie wybijający w pędy kwiatostanowe sadzimy na wiosnę, nieregularne, skrętoległe, więcej ząbków

- do obsadzenia średnie ząbki, nie opłaca się sadzić dużych

- do wysiewu cebulek powietrznych siewnik, ząbki ręcznie lub rzadziej siewnikiem

Pielęgnacja

- chwasty, herbicydy, mechaniczna płytko (płytko korzenie)

- u wytwarzającego kwiatostany - usuwanie (jeśli nie rozmnażać z cebulek powietrznych)

Zbiór

- nie wyrywać kwiatostanów - 50% roślin z załamanym szczypiorem

- wytwarzone kwiatostany - w okresie zasychania liści

- sadzony jesienią - zbiór VII, wiosną - zbiór VIII

- 2 fazowy

* wyrywanie liści

* dosuszanie wstępne na polu

* dosuszanie ostateczne w przechowalni

* obcięcie szczypioru na 2-4 cm, korzeni ok. 0,5 cm

- zbierać wcześniej niż za późno

- plon 10-15 t/ha

Przechowywanie

- przechowalnie temp 0-1⁰C, wilg względna > 70%

- chłodnia -1 do -3⁰C, wilg powietrza 70%

WIELOLETNIE

Rodzina:

Liliowate - Liliaceae

Szparag lekarski - Asparagus officinalis

Rdestowate - Polygonaceae

Rabarbar - Rheum rhapohticum

Szczaw - Rhumex acetosa

Krzyżowe - Cruciferae KAPUSTNE (Brasicaceae)

Chrzan - Cochlearia armoracia

- cebulowe: szczypiorek, siedmiolatka, cebula wielopiętrowa

- części podziemne na zimę nie zamierają

- chrzan jednoroczna towarowo

- wieloletnie można rozmnażać wegetatywnie, szparag i szczaw głównie z nasion

- rabarbar, chrzan i szczaw mają duże wodne, >glebowe >świetlne

SZPARAG

- sm 5-6%

- białko 1,6-1,8%

- wit C 25-30 mg%

- mało B₁, B₂, PP oraz karotenu

- sole mineralne P, Ca, Fe

- gorzki smak szypułek -asparagina

- USA, Hiszpania, Francja

- w Polsce 800-1000 ha, zbiory ok. 1500t, ok. 1000 na export do Niemiec

- w USA, Nowej Zelandii - szparagi zielone

Wymagania

- intensywne wyrastanie wypustek > 9⁰C

- ale > 25⁰C hamuje rozwój wypustek

- młode pędy przemarzają w -4 do -5⁰C

- rejony produkcji towarowej średnią temp V > 12,5⁰C

Nawożenie

- obornik ,kompost przed 40-80 t/ha

- w okresie uprawy co 2-3 lata 20-40 t/ha obornika

- standardowe dawki P 50 i K 175 mg/dm³

- orientacyjne dawki 150kg P₂O₅, 200kg K₂O

- N 150 kg/ha w 3: początek VI, w VII, do połowy VIII

- małe wodne, ale w VII-VIII jak mało wody to podlewać

- wybitnie światłolubny

Gleby

- bielone: gleby lżejsze, lepiej obsychające, łatwiej się je obsypuje, piaszczyste o podłożu gliniastym

- szparagi zielone: można na cięższych, ale przepuszczalnych

- nie podmokłe i kamieniste

- poziom wody grunt poniżej 1 m

- pH 7

- 1 miejscu do 12 lat, poza płodozmianem, chwasty - zwłaszcza trwałe

- na słabszych glebach przed uprawą uprawiać 2 krotnie nawozy zielone

- korzeni się bardzo głęboko, próbki gleby do analizy a głębokość 60 cm

Metody uprawy

- sadzenie IV

- odległość rzędów 150-180 x30-40 cm

- na zbiór białych/zielonych wypustek

-- zalety: mniejsza pracochłonność zbioru, łatwiejsza mechaniczna, wyższa witamin

- wady: niższy plon, mniejsza trwałość, uszkodzenia korzeni przez przymrozki

- pod osłonami - prze 2-3 miesiące, na obsadzenie 1 ha 60 m² szklarni, tunelu

- szparagi zielone - 135-150 cm rozstawa (jak koła ciągnika)

- ułożenie karpy w bruzdach - głębokość bruzdy 30cm, szerokość 40 cm, odległość między bruzdami 15-180 cm, pączki na karpach w 1 kierunku, jak wyrosną zakopuje się do końca bruzdy

- w końcu V i jesienią dosadzić

- jesienią spulchnić międzyrzędzia, jeśli pędy porażone ściąć

- wiosną brona talerzowa - tnie pędy i miesza je z ziemią

-, plonowanie w 3 roku

- w 1⁰C i wilg 90% przechować 7-10 dni

Produkcja karp

- rozsadnik - nawożenie obornikiem 30-40 t/ha, 100 kg P₂O₅, 150-200 kg K₂O, 100-200 kg N/ha w 3-4 dawkach (do początku VIII)

- siew nasion w 1 poł IV, rzędy co 45 cm w rzędach 6-8 cm

- ilość wysiewu 0,75-1 kg/ha nasion

- powierzchnia rozsadnika 1000-1500 m²

- nasiona - orzeszki

- bardzo długo kiełkuje

- 1 wybór: masa > 35g, 15 korzeni, 5 pączków

- 2 wybór: masa > 25 g, 10 korzeni, 5 pączków

CHRZAN

- sm 26-29%

- białko (dużo) 3,5%

- wit C 77 mg%

- sole mineralne Ca, P, Mg, Fe

- ostry smak olejek eteryczny - izotiocyjan allilu, przy ucieraniu, związek lotny - wietrzeje

- uprawiany w centrum - pd (Radom, Szczecin) na małą skalę

- rynek wewnętrzny, export

- przyprawowe, jako środek konserwujący, farmaceutyczny

Wymagania klimatyczno - glebowe

- klimat umiarkowany, dobrze zimuje

- znosi zacienienie

- wysokie wymagania wodne, przy niedoborze wody korzenie rozgałęzione, suche

- gleby: żyzne, zasobne w próchnicę, na glebach ciężkich zła jakość, na lekkich mało ostre

- pH 6,0-7,0 - nadmiar Fe niekorzystny, ciemnieje miąższ

- przedplonem są wszystkie rośliny na oborniku oprócz kapustnych

- po zakończeniu uprawy - silne zadarnianie pola, sadzić rośliny cieniujące: kukurydza, słonecznik, bób

- w 2 roku okopowe

Nawożenie

- obornik 40t/ha - jesienią

- 100-150 kg P₂O₅, 150-200 kg K­₂O, 150-200 kgN/ha - z czego ½ przed i ½ pogłównie do VII

- głęboka uprawa - jesienna orka 40 cm

Rozmnażanie

- wegetatywne -sadzonki z korzenia, pozyskujemy jesienią, z 1 rośliny 2-3 sadzonki, sadzonki nie przyrastają na długość, tylko na grubość, najlepiej 20-30 dni sort 8-10-12mm

- biegunowość - z górnej liście, z dolnej korzenie przybyszowe, górną tniemy prostopadle,dolną skośnie

- sadzonki wiążemy po 100 szt, przechowujemy w kopcu, wilgotnym piasku, przechowalni

- wiosną przed sadzeniem wyjmujemy sadzonki do 10⁰C i przykrywamy wilgotnym piaskiem, tworzą się pączki - ostra tkaniną przecieramy wzdłuż chrzanu, pozostawiając pączki na odcinku 1-2 cm na końcach

Sadzenie

- na płask

- nad karpami wczesna wiosną usypuje się wały pługiem lemieszowym, formuje się za pomocą metalowej włóki, na część roślin nagarnia się ziemię o grubości 35 cm, szerokość wałów w 3 roku - 40 cm, na starszych plantacjach 60-90 cm

- wały takie możemy przykrywać folią przezroczystą 0,03-0,09 mm, co podnosi temp gleby o 3-4⁰C, przyspiesza plonowanie do 10 dni, zwiększa plon

- nawadnianie po zbiorach, ewentualnie VII-VIII

Zbiór

- pierwszy zbiór w 3 roku - przez 3 tyg (koniec IV, koniec V), dalsze lata 5-6 tyg - do 24.VI

- wypustki długości > 22 cm do spożycia i > 18 cm do przetwórstwa

- plon 36 t/ha

- zielone wypustki - zbiór gdy mają 15-20 cm - co dziennie lub co 2 dzień, nie myje się, umieszcza w warunkach foliowych, bo więdną

- zbiór codziennie - zbiera się wszystkie główki, które przerastają powierzchnie ziemi lub wrastają do niej - rozgarnia się ziemię, wycina się wypustkę 3-4 cm nad karpą, potem trzeba potem trzeba nagarnąć ziemię i usypać

f- 6-8 ludi/ha

- można zbierać koniec X-XI, bo odporny na przymrozki

- wyoruje się go pługiem jednoskibowym na odpowiedniej głębokości

- 1 wybór > 20 cm, Ø > 2,9 cm

- 2 wybór > 15 cm, Ø > 1,5 cm

- plon 10-15 t/ha

Przechowywanie

- mało trwałe, po zbiorze wzrost włókna, spadek smaku - dlatego trzeba od razu po zbiorze do lodowatej wody 0-1⁰C

- w kopcach układając warstwami, przesypując wilgotnym piaskiem

- przechowywać w temp 0-1⁰C, wilg > 95%

- w kopcach do poł IV, w chłodni do VI

Pielęgnacja

- jeśli są 2 rozety liściowe, trzeba usunąć jedna z nich

RABARBAR

- chłodne obszary Azji, Syberia

- odporny na niskie temp

- sm ok. 5%

- białko 0,5%

- wit C 5,0-10,5 mg%

- pewne ilości karotenu wit PP

- wartość energetyczna zbliżona jak ogórek 12-13 kcal/1kg

- kwas: jabłkowy, cytrynowy, bursztynowy, szczawiowy (niepożądany - odwapnienie kości)

- uprawa amatorska

- towarowo w rejonie dużych miast - kompot, sok, marmolada, kiedyś zimą się pędziło

Wymagania

- niewielkie cieplne

- karpy dobrze zimują w gruncie

- bardzo wcześnie rozpoczyna weg - pąki III, do -10⁰C

- niska temp w okresie zbiorów - bardziej czerwone ogonki

- może rosnąć w półcieniu

- duże wymagania wodne V-VIII

- niekorzystnie reaguje na nadmiar wody

- gleby: żyzne, wilgotne, mady, czarnoziemy

- pH 5,6-7,0

- stanowisko w zmianowaniu: poza płodozmianem, 10-12 lat w 1 miejscu

- nie może być uprawiany po lucernie (choroby grzybowe korzeni)

Nawożenie

- przed założeniem plantacji i w 1 roku uprawy:

* obornik 40-80 t/ha

* nawozy mineralne 500-800 kg NPK (2:2:3)

* P i K przy przygotowaniu gleby, N tylko pogłównie w 2 dawkach

- w 2 roku i w dalszych latach uprawy

* P i K po zakończeniu wegetacji pod kultywator, N po zbiorze roślin

* obornik co 3 lata 30 t/ha jesienią w międzyrzędzia i przyoruje się

Sadzenie

- rozmnaża się przez podział karp, karpę dzieli się ostrym nożem na 2-4 części o masie > 250g, 1-2 korzenie, 2-3 oczka (szybciej w następnym roku wegetacji)

- wegetatywnie - szybciej plonuje, z nasion - nie powtarza cech roślin matecznych, ale zdrowy materiał (trzeba przeprowadzić selekcję)

- sadzenie: jesienne koniec IX początek początek X, wiosenne koniec III początek IV (gdzie rejony o ostrej zimie)

- rozstawa: gleby lżejsze 1x1 lub 1,2x1,2 m, gleby żyzne 1,5x1,5 m - zależy od odmiany i rodzaju gleby

Pielęgnacja

- zwalczanie chwastów ręczne i mechaniczne

- usuwanie pędów kwiatostanowych - osłabiają roślinę, wycinać kiedy się pojawiają, bo plon spada o 30% w następnym roku

- nawozić

Zbiór

- zbiory wielokrotne

- w 2 roku co 3-4 tyg (nie dłużej), w następnych latach dłużej

- 3-4 liście wyłamujemy, najbardziej wyrośnięte odcina się blaszki

- ogonki przechowuje się do 2 tyg

SZCZAW

Wartość odżywcza

- wit C 60 mg%

- karoten 5 mg%

- wit B₁, B₂, PP

- uprawa amatorska

- najwcześniej plonuje

- do zup, sosów, do konserwowania

- bogate źródło białka

- rozpuszcza szczawiany potasu

- małe wymagania cieplne

- bardzo wczesnie wegetuje

- nasłonecznienie, też zacienienie

- susza i wys temp - pędy kwiatostanowe (niekorzystne)

- nieduże wymagania glebowe - lepsze, lżejsze, nagrzewające się, pH 5,5-6,5

- 3-4 lata na 1 miejscu

- stanowisko wolne od chwastów

Nawożenie

- przed założeniem plantacji

* obornik 20-40 t/ha

* P₂O₅ 120-140 kg/ha

* K₂O 140-180 kg/ha

* N 80-100 kg/h a- z czego ½ przedsiewnie, ½ po ukazaniu się liści

- w 2 roku i dalszych latach uprawy

* P₂O₅ 120-140 kg/ha

* K₂O 120-140 kg/ha

* N 100 kg/ha - z czego w 3 dawkach: 1 - po zbiorze liści, 2 - po zbiorach wiosennych, 3 - pod koniec lata

Siew

+ wiosenny IV - uzyskujemy w 1 roku uprawy dobry plon, letni (1 dekada VIII) - wschody mogą być niewyrównane co 20-30 cm w rzędach

Pielęgnacja

- spulchnianie

- odchwaszczanie

- w V pędy nadziemne wycinać

Zbiór

- 1 zbiór po 2-3 miesięcy od daty siewu

- w latach następnych 4-5 krotny zbiór w tym 2-3 razy wiosną i 2 razy jesienią, koniec zbioru we IX

- odrost liści trwa 3-4 tyg

- plon 30-40 t/ha

- przechowywanie krótkotrwałe - kilka dni w temp < 10⁰C

25

---