PODSTAWY RACHUNKOWOŚCI

RACHUNKOWOŚĆ - szczególny rodzaj jednostkowej ewidencji gospodarczej, stanowi on system ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w pieniądzu i bilansujących się ogólnych i szczegółowych danych liczbowych o działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej.

Rachunkowość jako podstawowy system informacyjny przedsiębiorstwa składa się z dwóch podsystemów:

• rachunkowość finansowa

• rachunkowość zarządcza

Rachunkowość rozumiana jako księgowość może być prowadzona zgodnie z ustawą o rachunkowości i wówczas mamy do czynienia z tzw. „pełną księgowością”.

Rachunkowość może być także prowadzona dla celów prawidłowego ustalenia i rozliczenia zobowiązań podatkowych i wówczas mamy do czynienia z tzw. uproszczoną księgowością”.

Księgowość uproszczona może przybierać 3 formy:

• książki przychodów i rozchodów

• ewidencja przychodów w celu wymiaru zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych

• kwota podatkowa

Podmioty gospodarcze prowadzące księgowość uproszczoną nie są zobligowane do sporządzania sprawozdań finansowych.

Zaletą prowadzenia uproszczonej księgowości jest niższy koszt prowadzenia działalności.

Obligatoryjnie sprawozdania finansowe sporządzają podmioty prowadzące rachunkowość zgodnie z ustawa o rachunkowości.

Sprawozdania takich firm obejmują bilans, rachunki zysków i strat oraz informację dodatkową. Ponadto podmioty gospodarcze podlegające badaniu przez biegłego rewidenta, sporządzają dodatkowo rachunki przepływów pieniężnych oraz zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym.

BILANS MAJĄTKOWY - wartościowe zestawienie środków gospodarczych (aktywa) i źródeł ich finansowania (pasywa), sporządzone w ściśle określonej formie i na ściśle określony dzień zwany dniem bilansowym.

Bilans sporządza się w formie dwustronnej tabeli, gdzie po lewej stronie umieszcza się - aktywa zgodnie z zasadą rosnącej płynności, a po prawej stronie - pasywa zgodnie z zasadą rosnącej wymagalności.

Bilans przedstawia sytuację majątkowo - kapitałową przedsiębiorstwa na dzień jego sporządzenia (dzień bilansowy). Najczęściej bilans sporządza się na dzień kończący rok obrotowy (31 grudnia). Taki bilans to bilans zamknięcia roku obrotowego. Jeżeli przedsiębiorstwo kontynuuje działalność bilans zamknięcia staje się bilansem otwarcia nowego roku.

Sporządzając bilans należy pamiętać, iż ogólna suma aktywów musi być równa ogólnej sumie pasywów.

W Polsce przedsiębiorstwa sporządzają bilans wg wzoru zawartego w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości.

AKTYWA - kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe określonej wartości i powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Aktywa w bilansie zgodnie z zasadą płynności podzielone są na 2 grupy:

• aktywa trwałe (dłuższy niż 12 miesięcy)

• aktywa obrotowe

AKTYWA TRWAŁE

W skład aktywów trwałych w świetle znowelizowanej ustawy o rachunkowości wchodzą:

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe

3. Należności długoterminowe

4. Inwestycje długoterminowe

5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

1. Wartości niematerialne i prawne obejmują nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywalnym okresie użyteczności dłuższym niż 1 rok w szczególności:

• autorskie prawa majątkowe

• licencje

• koncesje

• prawa do wynalazków i patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych

• oraz programy komputerowe - licencje

W bilansie wartości niematerialne i prawne ujmuje się w podziale na:

1. koszty zakończonych prac rozwojowych

2. wartość firmy

3. inne wartości niematerialne i prawne

4. zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych

Koszty zakończonych prac rozwojowych stanowią poniesione przez jednostkę koszty powstałe przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii np nakłady na badania lub uzyskanie wiedzy, których wynik wykorzystywany jest do produkcji nowych produktów bądź usprawnienia technologii.

Wartość firmy jest różnicą między ceną nabycia określonej jednostki a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto.

2. Rzeczowe aktywa trwałe w bilansie wykazywane są w podziale na:

1. środki trwałe

2. środki trwałe w budowie

3. zaliczki na środki trwałe w budowie

Środki trwałe są to rzeczowe aktywa trwałe o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż 1 rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby własne jednostki, w szczególności:

• grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu)

• budynki i budowle (w tym spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i mieszkalnego)

• maszyny i urządzenia

• środki transportu

• wyposażenie

• inwentarz żywy

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne nisko cenne (ustawa podatkowa określa wartości je do 3.500zł) można amortyzować w sposób uproszczony, co oznacza, że składniki te nie są wykazywane w bilansie.

Środki trwałe w budowie są to środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

3. Należności długoterminowe stanowią spodziewane wpływy korzyści ekonomicznych, które nastąpią powyżej roku licząc od dnia bilansowego. Wyjątkiem są należności z tytułu dostaw i usług, które bez względu na termin płatności wykazujemy w aktywach obrotowych jako należności krótkoterminowe.

4. Inwestycje długoterminowe to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikające z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend, a w szczególności aktywa finansowe (papiery wartościowe, udzielone pożyczki) oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści.

Do grupy tej w szczególności zaliczamy:

• nieruchomości

• wartości niematerialne i prawne

• akcje i udziały

• inne papiery wartościowe

• udzielane pożyczki

5. Długoterminowe rozliczenia między okresowe obejmują te rozliczenia między okresowe, które będą rozliczane powyżej 12 miesięcy. Kategoria rozliczenia między okresowe związana jest z faktem, iż w rachunkowości stosowana jest zasada memoriałowa oraz zasada współmierności przychodów i kosztów. Z zasad tych wynika, iż do przychodów i kosztów danego okresu możemy zaliczyć tylko te przychody i koszty, które go dotyczą bez względu na termin ich płatności. Do rozliczeń między okresowych czynnych zaliczamy np. wydatki poniesione z góry na ubezpieczenie samochodem, prenumeratę prasy, czynsz za wynajem biura itp.

AKTYWA OBROTOWE

To składki majątkowe wystawiane w przedsiębiorstwie krócej niż 12 miesięcy.

W skład ich wchodzą:

1. Zapasy

2. Należności krótkoterminowe

3. Inwestycje krótkoterminowe

4. Krótkoterminowe rozliczenia między okresowe

1. Zapasy w bilansie dzieli się na:

1. materiały

Materiały stanowią nabyte rzeczowe składniki majątku przeznaczone do zużycia na potrzeby własne np. materiały produkcyjne, biurowe, paliwa i smary, zwierzęta przeznaczone do uboju.

2. półprodukty i produkty w toku

Półprodukty - wyroby, które przeszły określoną fazę produkcji.

Produkty w toku - stanowią wyroby w trakcie procesu produkcyjnego.

3. towary

Produkty gotowe - efekt działalności firmy przeznaczony do sprzedaży.

Towary - wyroby gotowe innych jednostek nabyte celem dalszej sprzedaży.

4. zaliczki na poczet dostaw

2. Należności krótkoterminowe - to samo co długoterminowe tylko poniżej 1 roku.

3. Inwestycje krótkoterminowe - to samo co długoterminowe tylko poniżej 12 miesięcy. Zaliczamy do niech także środki pieniężne.

4. Krótkoterminowe rozliczenia między okresowe.

PASYWA - źródła finansowania majątku.

Pasywa wykazywane są w bilansie w podziale na:

• własne (kapitały własne)

• obce (zobowiązania i rezerwy)

Kapitały własne - jest to równowartość aktywów (środków gospodarczych) sfinansowanych przez właściciela firmy (udziałowców, akcjonariuszy) w momencie jej zakładania, w trakcie prowadzenia działalności oraz zysk wygospodarowany w trakcie działalności.

Do kapitałów własnych zalicza się:

1. kapitał podstawowy

Kapitał podstawowy (akcyjny, udziałowy - zoo, właścicieli - cywilna, fundusz założycielski - przedsiębiorstwo państwowe). Pierwotny układ właścicieli wniesiony przy założeniu jednostki gospodarczej ewentualnie później podniesiony.

2. należne wpłaty na kapitał podstawowy

3. udziały lub akcje własne

4. kapitał zapasowy

Kapitał zapasowy tworzony jest z podziału zysku ewentualnie nadwyżki ceny emisyjnej nad ceną sprzedaży akcji, może być także wynikiem dopłat akcjonariuszy i udziałowców. Tworzy się go na pokrycie stary finansowej.

5. kapitał aktualizacji i wyceny

Kapitał z aktualizacji wyceny kształtują procesy związane z aktualizacją wyceny środków trwałych, bądź też procesy związane z przeszacowaniem inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych.

6. pozostałe kapitały rezerwowe

7. zysk (strata) z lat ubiegłych

8. zysk (strata) netto

9. odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

W odróżnieniu od kapitałów własnych, kapitały obce (zobowiązania) są źródłem pochodzenia składników majątkowych, które na ograniczony czas (do 12 miesięcy - zobowiązania krótkoterminowe, powyżej 12 miesięcy - zobowiązania długoterminowe) zostały pozostawione do dyspozycji danej jednostki organizacyjnej.

ZDARZENIA GOSPODARCZE - są to wystawione w działalności przedsiębiorstwa fakty w postaci stale powtarzających się działań ludzkich, w wyniku których zmieniają się wykazywane w bilansie środki gospodarcze i źródła ich pochodzenia, jak i takie fakty, które składają się na procesy zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży.

Ograniczenia ewidencyjne zdarzeń gospodarczych:

Rachunkowość ogranicza zakres zdarzeń gospodarczych podlegających ewidencji wyłącznie do:

• zdarzeń gospodarczych, które mogą być wyrażone w pieniądzu

• zdarzeń gospodarczych, które wpływają na faktyczny układ majątkowy lub na zmianę kosztów do dochodów

Punktem wyjścia do rozważań na temat wpływu zdarzeń gospodarczych na bilans jest zasada równowagi bilansowej: A = P (aktywa = pasywa).

Zgodnie z tym założeniem ogół zdarzeń gospodarczych wywołujących zmiany w bilansie możemy podzielić na 4 grupy:

1. zdarzenia gospodarcze wywołujące zmiany tylko w aktywach przy czym ogólna suma bilansowa nie ulega zmianie.

A + Z - Z = P A - aktywa

P - pasywa

Z - zmiana

Np. Zakupiono za gotówkę środek trwały 5000zł.

aktywa	wartość	zmiana	wartość	pasywa	wartość
środki trwałe	250 000	+ 3 000	255 000	kapitał udziałowy	230 000
materiały	40 000		40 000	zysk	15 000
należności z tytułu dostaw	45 000		45 000	kredyt bankowy	80 000
rachunek bankowy	30 000		30 000	zobowiązania z tytułu dostaw	50 000
kasa	10 000	- 5 000	5 000
suma	375 000	0	375 000		375 000

2. Zdarzenia gospodarcze wywołujące zmiany tylko w pasywach przy czym ogólna suma bilansowa nie ulega zmianie.

A = P + Z - Z

3. Zdarzenia gospodarcze wywołujące jednocześnie zmiany w aktywach, pasywach oraz powodujące zwiększenie ogólnej sumy bilansowej.

A + Z = P + Z

Np. zakupiono materiały, zapłata w terminie późniejszym 2000zł

aktywa	wartość	zmiana	wartość	pasywa	wartość	zmiana	wartość
środki trwałe	255 000		255 000	kapitał udziałowy	230 000		230 000
materiały	40 000	+ 2 000	42 000	kapitał zapasowy	5 000		5 000
należności	45 000		45 000	zysk	10 000		10 000
rachunek bankowy	30 000		30 000	kredyt bankowy	80 000		80 000
kasa	5 000		5 000	zobowiązania	50 000	+ 2 000	52 000
suma	375 000	+ 2 000	377 000		375 000	+ 2 000	377 000

4. Zdarzenia gospodarcze wywołujące jednocześnie zmiany w aktywach i pasywach oraz powodujące zmniejszenie ogólnej sumy bilansowej.

A - Z = P - Z

KONTO - w księgowości urządzenie służące do ewidencji zdarzeń gospodarczych w ujęciu wartościowym. Jest formą dwustronnego rachunku przy czym jedna strona to WINIEN (debet), a druga strona to MA (kredyt).

forma i treść konta:

• rozwiązania graficzne konta mogą być różne w zależności od techniki księgowości (ręczna, komputerowa)

• najczęściej konto przedstawione jest w formie tabeli jedno- lub dwustronicowej.

Jednostronicowe:

data	nr dokumentu	treść operacji	kwota
						WN	MA
04.02.01	PZ 234/12	przyjęcie materiałów	2000
05.12.01	RW 221/12	rozchód materiałów		1000

Dwustronicowe:

data	Nr dokumentu	Treść operacji	Kwota WN	data	Nr dokumentu	Treść operacji	Kwota MA
04.12.01	PZ 234/12	Przyjęcie materiałów	2000	05.12.01	RW 221/12	Rozchód materiałów	1000

Elementy konta:

• nazwa i symbol konta

• dwie przeciwstawne strony (Wn i Ma)

• data każdego zapisu

• nr dowodu księgowego

• treść operacji

• kwota operacji

Rodzaje kont:

1. konta bilansowe - służące do ewidencji elementów majątku i źródeł finansowania

2. konta wynikowe - na których zapisuje się strumienie kształtujące wynik finansowy (przychody i koszty)

3. konta korygujące - stosowane w celu korekty wartości kont bilansowych lub wynikowych

4. konta rozliczeniowe - służą do rozliczenia złożonych operacji gospodarczych

5. konta pozabilansowe - stosowane w celu ujęcia operacji gospodarczych nie księgowanych na kontach bilansowych

Aspekt czynnościowy konta:

Z ewidencją księgową na kontach związane są następujące czynności:

• założenie konta - polega na wpisaniu nazwy i symboli konta oraz stanu początkowego z bilansu otwarcia lub zaksięgowaniu pierwszej operacji

• księgowanie operacji na kontach - wg zasady podwójnego zapisu, zgodnie z którą każde zdarzenie gospodarcze należy zaksięgować na co najmniej dwóch kontach po przeciwnych stronach w tej samej kwocie

• zamknięcie konta - ustalenie obrotów po stronie Wn i Ma konta a następnie ustalenie salda końcowego, czyli różnicy pomiędzy obrotami stron (saldo końcowe dopisujemy do strony wykazującej mniejsze obroty)

Schemat prowadzenia konta:

Wn nazwa konta Ma
stan początkowy (Sp) bilans otwarcia (Bo) 1 000 obciążenie 3 000 debetowanie 5 000 księgowanie w ciężar 4 000 księgowanie po stronie Wn 2 000	1 000 uznawanie 3 000 kredytowanie 1 000 księgowanie na dobro konta 500 księgowanie po stronie Ma
obroty debetowe 15 000	5 500 obroty kredytowe 9 500 saldo końcowe (Sk)
15 000	15 000

Zasady funkcjonowania kont bilansowych:

Konta bilansowe dzielimy na:

1. Konta aktywne - obciąża się je (Wn) za stan początkowy oraz zwiększenie danego składnika aktywów, a uznaje (Ma) za zmniejszenie składnika aktywów i za stan końcowy.

Saldo końcowe konta aktywnego ma charakter debetowy, ponieważ obroty debetowe tego konta są większe bądź mogą być równe obrotom kredytowym. Gdy obroty stron konta aktywnego są sobie równe występuje wówczas tzw. zerowe saldo końcowe.

Z arytmetycznego punktu widzenia stronie Wn konta aktywnego nadaje się znak „+” a stronie Ma znak „-”.

(+) Wn nazwa konta Ma (-)
stan początkowy (Sp) zwiększenie stanu	zmniejszenia stanu
obroty debetowe	obroty kredytowe saldo końcowe (Sk)

2. Konta pasywne - uznaje się je (Ma) za stan początku oraz zwiększenie danego składnika pasywów pasywów a obciąża (Wn) za zmniejszenie składnika pasywów i za stan końcowy.

Saldo końcowe konta pasywnego ma charakter kredytowy ponieważ obroty kredytowe tego konta są większe bądź mogą być równe obrotom debetowym.

Z arytmetycznego punktu widzenia stronie Wn konta pasywnego nadaje się znak „-” a stronie Ma znak „+”.

(-) Wn nazwa konta Ma (+)
zmniejszenie stanu	stan początkowy (Sp) zwiększenie stanu
obroty debetowe saldo końcowe (Sk)	obroty kredytowe

• konta aktywno - pasywne - funkcjonują zarówno jak konta aktywne i konta pasywne, przykładem kont aktywno pasywnych są konta rozrachunków np. z pracownikami, odbiorcami i dostawcami, publiczno - prawne itp.

Wn nazwa konta Ma
stan początkowy należności zwiększenie stanu należności zmniejszenie stanu należności	stan początkowy zobowiązań zwiększenie stanu należności zmniejszenie stanu należności
obroty debetowe saldo końcowe kredytowe (zobowiązania)	obroty kredytowe saldo końcowe debetowe (należności)

OTWIERANIE KONT BILANSOWYCH:

• następuje na podstawie bilansu otwarcia a konto odpowiadające danej pozycji bilansowej otrzymuje w chwili otwarcia taką nazwę lub zbliżoną, jaką posiada dana pozycja w bilansie

• konta bilansowe otwiera się na początek każdego roku saldami początkowymi poszczególnych składników aktywów i pasywów

aktywa	wartość	pasywa	wartość
środki trwałe materiały należności z tytułu dostaw rachunek bankowy	250 000 40 000 45 000 30 000	kapitał udziałowy zysk kredyt bankowy zobowiązania z tytułu dostaw	230 000 15 000 80 000 40 000
suma aktywów	365 000	suma pasywów	365 000

Zamykanie kont oraz sporządzanie bilansu końcowego:

• dla otrzymania rzeczywistego obrazu majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania sporządza się bilans końcowy.

Przed sporządzeniem bilansu końcowego należy:

• zamknąć poszczególne konta

• dokonać sprawdzenia poprawności księgowań

Czynności związane z zamknięciem konta obejmują:

• wpisanie salda końcowego po tej stronie konta, która wykazuje mniejszy obrót

• zsumowanie zapisów na jednakowym poziomie i dwukrotne ich podkreślenie na znak zgodności (zbilansowania)

ZESTWAIENIE OBROTÓW I SALD:

• po otwarciu kont i zaksięgowaniu operacji powstaje potrzeba skontrolowania czy czynności ewidencyjne zostały prawidłowo dokonane

• jednym ze sprawdzianów prawidłowości księgowań jest zestawienie obrotów i sald (bilans próbny, bilans brutto, bilans surowy, bilans obrotów i sald)

Wykorzystanie zestawienia obrotów i sald jako narzędzia kontrolnego wynika z następujących cech:

1. w momencie otwarcia kont sumy sald początkowych ujętych po stronie Wn (aktywa) i po stronie Ma (pasywa) są sobie równe

2. w wyniku przestrzegania zasady podwójnego zapisu każda operacja gospodarcza powoduje równorzędne powiększenie obrotów Wn i Ma o taką samą kwotę

3. łączna suma obrotów Wn wszystkich kont powinna być zawsze równa sumie obrotów Ma wszystkich kont

Cechy te powodują, że dla sprawdzenia poprawności księgowań wystarczy zestawić wszystkie zapisy po stronie lewej (Wn) i porównać je z zapisami po stronie prawej (Ma) konta.

Jeżeli takie zestawienie jest zgodne to księgowaliśmy zgodnie z zasadą podwójnego zapisu.

Sporządzanie zestawienia obrotów i sald obejmuje następujące czynności:

• ustalenie obrotów debetowych i kredytowych wszystkich kont przez zsumowanie zapisów

• wpisanie nazw kont oraz ich obrotów do odpowiednich kolumn zestawienia

• zsumowanie i uzgodnienie ogólnych obrotów debetowych z łączną sumą obrotów kredytowych

• obliczenie i wpisanie sald poszczególnych składników (odwrotnie niż na kontach)

• zsumowanie i uzgodnienie łącznych sum sald debetowych i kredytowych

Podstawą sporządzania zestawienia obrotów i sald jest ewidencja księgowa, zawierająca kompletne zapisy wszystkich operacji gospodarczych pewnego okresu sprawozdawczego.

Może ono występować w dwóch wersjach:

• rozwiniętej

• uproszczonej

Forma rozwinięta:

Lp.

nazwa konta

bilans otwarcia Wn Ma

obroty Wn Ma

obroty razem z bilansem otwarcia Wn Ma

stan końcowy Wn Ma

Forma uproszczona:

Lp.

nazwa konta

obroty razem z bilansem otwarcia Wn Ma

salda końcowe Wn Ma

Zestawienie obrotów i sald nie jest jednak instrumentem doskonałym, gdyż opiera się na zasadzie zachowania równowagi obrotów debetowych z obrotami kredytowymi i może jedynie wykryć błędy księgowe naruszające tę równowagę np.:

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji tylko na jednym koncie

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji na dwóch kontach, ale po tej samej stronie

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji na dwóch różnych kontach po przeciwnych stronach ale w różnej kwocie

Do zasadniczych błędów, których bilans nie wykaże należą:

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji na złych kontach ale po przeciwnych stronach w tej samej kwocie

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji wielokrotnie

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji na właściwych kontach po przeciwnych stronach w tej samej kwocie, ale nie odpowiedniej kwocie rzeczywistej

• błąd polegający na zaksięgowaniu operacji w ogóle

Poprawianie błędów księgowych:

Ujawnione w ewidencji błędy księgowe należy usunąć:

• poprzez skreślenie dotychczasowej treści i wpisaniu nowej, z zachowaniem czytelności błędnego zapisu oraz podpisanie poprawki i postawienie daty, poprawki te muszą być dokonane przed zamknięciem miesiąca

• poprzez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych zapisów, dokonywanych tylko zapisami dodatnimi lub ujemnymi

Najczęściej stosowanymi sposobami poprawianie błędów są:

• strono czarne - polega na poprawianiu błędów przez księgowanie operacji po stronie odwrotnej konta w stosunku do strony, na której figuruje omyłkowo ujęta operacja i ponownym ujęciu jej w sposób prawidłowy

Nie usuwa ona wszystkich skutków błędów, doprowadza do sztucznego zwiększenia obrotów.

przykład:

otrzymano materiały, zapłata w terminie późniejszym 4000.

błędny zapis:

strono czarne

poprawny zapis:

• strono czerwony - zapis czerwony ujmowany jest po tej samej stronie konta, na której zaksięgowano błędną operację. Zapisy czerwone są przy tym traktowane jako liczby ujemne.

korekta błędnego zapisu:

Dobrze:

Zasady funkcjonowania kont bankowych:

Wszystkie koszty, straty nadzwyczajne, przychody oraz zyski nadzwyczajne ujmuje się w rachunkowości w zespołach kont określanych mianem kont wynikowych.

Konta wynikowe służą do ujęcia procesów gospodarczych kształtujących wynik finansowy.

Konta wynikowe otwiera się saldami początkowymi. Ich otwarcie dokonywane jest z chwilą zaksięgowania na niech pierwszej operacji gospodarczej.

Konta wynikowe obciąża się (Wn) za koszty i straty nadzwyczajne, a uznaje (Ma) za przychody i zyski nadzwyczajne.

Elementy wyniku finansowego:

Ogólny schemat ustalenia wyniku finansowego:

koszt własny sprzedawanych produktów wartość sprzedawanych produktów	- wynik na sprzedaży	+ przychody ze sprzedaży produktów + przychody ze sprzedanych materiałów i towarów
pozostałe koszty operacyjne	- wynika na działalności operacyjnej	+ pozostałe przychody operacyjne
koszty finansowe	- wynik brutto na działalności gospodarczej	+ przychody finansowe
straty nadzwyczajne	- wynik brutto	+ zysk nadzwyczajny
obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego	- wynik netto strata / zysk

Klasyfikacja i ewidencja przychodów:

Kryteria klasyfikacji i ewidencji przychodów:

• przychody z działalności operacyjnej, do których zaliczamy przychody ze sprzedaży produktów gotowych, usług, towarów i materiałów

• pozostałe przychody operacyjne - nie związane bezpośrednio z działalnością operacyjną

• przychody finansowe - przychody osiągane w związku z prowadzonymi operacjami finansowymi

Przychód ze sprzedaży to wartość sprzedaży, czyli iloczyn sprzedanych wyrobów, towarów i materiałów oraz właściwej dla nich jednostkowej ceny sprzedaży.

Powyższa suma może być obniżona o przysługujące odbiorcy bonifikaty, upusty, rabaty. Przychodu nie stanowi także podatek VAT zawarty w fakturach (czyli dowodach stanowiących podstawę ewidencji przychodu).

Przychód ze sprzedaży wykazuje się (zgodnie z zasadą memoriałową) w momencie sprzedaży (wystawienia faktury sprzedaży) bez względu na moment wpływu środków pieniężnych.

Ewidencje sprzedaży produktów gotowych, usług prowadzi się na koncie „przychody ze sprzedaży produktów”.

Sprzedaż materiałów i towarów ujmuje się na koncie „przychody ze sprzedaży materiałów i towarów”.

Schemat przychodów ze sprzedaży:

Pozostałe przychody operacyjne:

• przychody ze sprzedaży środków trwałych

• przychody z likwidacji środków trwałych (odpady użytkowe z rozbiórki lub likwidacji)

• dotacje do sprzedaży

• otrzymane kary, grzywny i odszkodowania

• wartość przedawnionych lub umorzonych zobowiązań

• wartość otrzymanych darowizn

Ewidencja pozostałych przychodów operacyjnych:

Przychody finansowe:

• przychody ze sprzedaży papierów wartościowych

• otrzymane odsetki od lokat bankowych, środków w banku, udzielanych pożyczek

• otrzymane dywidendy od akcji obcych

• dodatnie różnice kursowe wyrażone w walutach obcych

• otrzymane odsetki za nieterminową regulację należności

• dyskonto od weksli obcych

Ewidencja:

Wn wynik finansowy Ma		Wn przychody finansowe Ma		Wn rachunek bankowy Ma
	←------------------------→ okresowe przekierowanie na wyniku		←------------------------→ wartość sprzedawanych papierów wartościowych ←------------------------→ otrzymane odsetki ←------------------------→ otrzymane dywidendy i udziały

Klasyfikacja i ewidencja kosztów:

Ponoszone przez jednostkę gospodarczą koszty można podzielić na:

1. koszty działalności operacyjnej - związane z podstawową działalnością przedsiębiorstwa tzn. produkcją i sprzedażą wyrobów, usług, towarów i materiałów

2. pozostałe koszty operacyjne - koszty nie związane bezpośrednio z działalnością operacyjną

3. koszty finansowe - koszty związane z operacjami finansowymi

1. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

Podział:

1. wg rodzaju:

• zużycie materiałów i energii (zużycie materiałów podstawowych, pomocniczych, paliwa, opakowań, gazów, energii elektrycznej itp.)

• usługi obce (remontowe, transportowe, bankowe, montażowe, sprzętowe, najmu, dzierżawy, łączności, pocztowe itp.)

• podatki i opłaty (podatek akcyzowy, od nieruchomości, od środków transportu oraz opłaty o charakterze podatkowym np. opłaty skarbowe)

• wynagrodzenia (brutto za pracę bez względu na rodzaj umowy)

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (składki ZUS, odpisy na ZFSS, dopłaty do biletów, szkolenia, wydatki na BHP itp.)

• amortyzacja - odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych)

• pozostałe koszty rodzajowe (koszt reprezentacji, reklamy, podróży służbowych, ubezpieczeń rzeczowych)

2. wg typów działania:

• koszty działalności produkcyjnej tzw. koszty bezpośrednio związane z produkcją wyrobów lub usług (np. zużycie materiałów bezpośrednich, robocizna bezpośrednia)

• koszty wydziałowe - koszty pośrednie wytwarzania, powstałe w wydziałach podstawowych (np. amortyzacja budynku wydziału, płace pracowników pośrednio produkcyjnych itp.)

• koszty działalności pomocniczej - dotyczą kosztów utrzymania komórek pomocniczych (np. wydziału transportu, stołówki itp.)

• koszty zarządu - dotyczące szeroko pojętej administracji

• koszty sprzedaży - ponoszone przez przedsiębiorstwo w związku z czynnościami sprzedaży, tj. opakowania, koszty transportu, ubezpieczeń w transporcie, reklama, promocja, wynagrodzenia pracowników działu sprzedaży

1. wg związku z przychodami:

• koszt własnych sprzedanych produktów - iloczyn ilości sprzedanych wyrobów oraz jednostkowego kosztu ich tworzenia

• wartość sprzedanych towarów i materiałów - iloczyn ilości sprzedanych towarów i materiałów oraz ceny ich nabycia

Koszty działalności operacyjnej mogą być ewidencjonowane wg 3 wariantów:

• wariant I → ewidencja kosztów wyłącznie układzie rodzajowym. Rozwiązanie takie może być wystarczające dla celów informacyjnych tylko w małych podmiotach gospodarczych o jednorodnej działalności i braku potrzeby ustalenia kosztów jednostkowych produktu

• wariant II → koszty są ewidencjonowane wyłącznie w układzie wg typów działalności

• wariant III → koszty są wstępnie grupowane w układzie rodzajowym, a następnie za pośrednictwem konta rozliczenie kosztów rodzajowych odnoszone na konta kosztów wg typów działalności

Ewidencja kosztów działalności operacyjnej:

Wariant I

Wn różne konta aktywów i pasywów Ma		Wn koszty wg rodzaju Ma		Wn wynik finansowy Ma
	←---------------------------------→ zaksięgowanie kosztu rodzajowego		←------------------------------→ okresowe przekierowanie do wyniku finansowego
Wn umorzenie środków trwałych Ma		Wn amortyzacja Ma
	←---------------------------------→ miesięczna amortyzacja
Wn materiały Ma		Wn zużycie materiałów i energii Ma
	←---------------------------------→ wydanie materiałów do produkcji

Wariant II

Wn różne konta aktywów i pasywów Ma		Wn koszty wg typów działalności Ma
	←----------------------------------------------------------→ zaksięgowanie kosztów wg typów działalności
Wn umorzenie środków trwałych Ma		Wn koszty wydziałowe Ma
	←----------------------------------------------------------→ amortyzacja środków trwałych wydziałowych
Wn materiały Ma		Wn koszty działalności produkcyjnej Ma
	←----------------------------------------------------------→ wydanie materiałów do produkcji
Wn rozrachunki z pracownikami Ma		Wn koszty zarządu Ma
	←----------------------------------------------------------→ lista płac pracowników administracji
Wn kasa Ma		Wn koszty sprzedaży Ma
	←----------------------------------------------------------→ zapłacono gotówką za przewóz towarów

Wariant III

Wn różne konta aktywów i pasywów Ma		Wn koszty w układzie rodzajowym Ma
	←----------------------------------------------------------→ zaksięgowanie kosztów rodzajowych
Wn rozliczenie kosztów rodzajowych Ma		Wn koszty wg typów działalności Ma
	←----------------------------------------------------------→ zaksięgowanie kosztów wg typów działalności

2. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE

• wartość netto sprzedanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

• wartość netto zlikwidowanych środków trwałych oraz koszty likwidacji

• zapłacone kary, grzywny, i odszkodowania

• wartość przedawnionych lub umorzonych należności

• wartość przekazanych darowizn

Ewidencja pozostałych kosztów operacyjnych:

rozrachunki z dostawcami		pozostałe koszty operacyjne		wynik finansowy
	←----------------------------------------→ faktura zakupu (kwota zobowiązania)		←------------------------------→ okresowe przekierowanie na wynik
rozrachunki z tytułu VAT		pozostałe koszty operacyjne
	←----------------------------------------→ rozliczony VAT
rachunek bankowy / kasa		pozostałe koszty operacyjne
	←----------------------------------------→ zapłacone kary, grzywny, odszkodowania
rozrachunki z odbiorcami		pozostałe koszty operacyjne
	←----------------------------------------→ odpisane, przedawnione lub umorzone należności
kwota przedmiotu darowizny		pozostałe koszty operacyjne
	←----------------------------------------→ przekazanie darowizny

3. KOSZTY FINANSOWE

Do podstawowych kategorii kosztów finansowych zaliczamy:

1. wartość sprzedanych papierów wartościowych (w cenie nabycia)

2. zapłacone odsetki od kredytów i pożyczek (naliczone)

3. dyskonto od weksla własnego (odsetki)

4. ujemne różnice kursowe

• pasywa → kurs waluty rośnie

• aktywa → kurs waluty maleje

1. naliczone i zapłacone odsetki od przeterminowanych zobowiązań

Wn rachunek bankowy Ma		Wn koszty finansowe Ma
	←----------------------------------------------------------→ pobrano z rachunku bankowego odsetki od kredytu
Wn rozrachunki z dostawcami Ma		Wn koszty finansowe Ma
	←----------------------------------------------------------→ naliczone odsetki za nieterminową regulację zobowiązań
Wn papiery wartościowe Ma		Wn koszty finansowe Ma
	←----------------------------------------------------------→ wyksięgowano sprzedane papiery wartościowe

ZYSKI I STRATY NADZWYCZAJNE:

ZYSK NADZWYCZAJNY - bez ekwiwalentne zwiększenie się środków trwałych

STRATA NADZWYCZAJNA - bez ekwiwalentne zmniejszenie się środków trwałych

Zyski i straty nadzwyczajne są wynikiem zdarzeń losowych i nie są związane z ogólnym ryzykiem prowadzonej działalności gospodarczej.

Straty nadzwyczajne można zdefiniować jako bez ekwiwalentne zmniejszenie aktywów, najczęściej powstałe w wyniku zdarzeń losowych (np. powódź, pożar).

Np. w wyniku pożaru zniszczeniu uległy materiały o wartości 5000zł.





Zyski nadzwyczajne to bez ekwiwalentne zwiększenie stanu aktywów.

Np. otrzymano odszkodowanie z PZU za zniszczone materiały.





USTALENIE WYNIKU FINANSOWEGO - METODA KSIĘGOWA:

Ewidencja kosztów działalności operacyjnej może być prowadzona w przedsiębiorstwie w układzie rodzajowym wg typów działalności lub w obu tych układach jednocześnie.

Pakt ten powoduje, iż wyróżniamy 2 warianty ustalania wyniku finansowego:

1. wariant porównawczy

2. wariant kalkulacyjny

Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi ewidencję kosztów działalności operacyjnej w układzie rodzajowym, to ustala wynik finansowy w wariancie porównawczym.

Jeżeli natomiast ewidencjonuje koszty działalności operacyjnej w układzie wg typów działalności, stosuje wówczas wariant kalkulacyjny ustalania wyniku finansowego.

W przypadku ewidencji kosztów działalności operacyjnej w obu wariantach jednocześnie, główny księgowy określa sposób ustalania wyniku finansowego.

Schemat ustalenia wyniku finansowego:

Wn wynik finansowy Ma
konta kosztów w układzie rodzajowym		przychody ze sprzedaży produktów
	←----------------------------------------→	←------------------------→
rozliczenie kosztów rodzajowych		przychody ze sprzedaży towarów
	←------------------------------------→ saldo zmniejszenie stanu produktów ←------------------------------------→ saldo zwiększenie stanu produktów	←------------------------→
wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia		pozostałe przychody operacyjne
	←----------------------------------------→
pozostałe koszty operacyjne		przychody finansowe
	←----------------------------------------→	←------------------------→
koszty finansowe		zyski nadzwyczajne
	←----------------------------------------→	←------------------------→
straty nadzwyczajne
	←----------------------------------------→

Schemat ustalenia salda rozliczenie kosztów rodzajowych:

koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów		rozliczenie kosztów rodzajowych
	←----------------------------------------------------------→
koszty zarządu		rozliczenie kosztów rodzajowych
	←----------------------------------------------------------→
koszty sprzedaży		rozliczenie kosztów rodzajowych
	←----------------------------------------------------------→

Ustalenie wyniku finansowego wariant kalkulacyjny:

Wariant kalkulacyjny może być stosowany w tych jednostkach, które ewidencjonują koszty na kontach „koszty wg typów działalności”.

Schemat ustalenia wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym:

Wn wynik finansowy Ma
Koszt własny wyrobów		Przychody ze sprzedaży wyrobów
	←------------------------→	←------------------------→
Koszty sprzedaży / koszty zarządu		Przychód ze sprzedaży materiałów i towarów
	←------------------------→	←------------------------→
Wartość sprzedanych towarów i materiałów		Pozostałe przychody operacyjne
	←------------------------→	←------------------------→
Pozostałe koszty operacyjne		Przychody finansowe
	←------------------------→	←------------------------→
Koszty finansowe		Przychody finansowe
	←------------------------→	←------------------------→
Straty nadzwyczajne		Zyski nadzwyczajne
	←------------------------→	←------------------------→

W przypadku wyboru przez jednostkę gospodarczą kalkulacyjnego wariantu ustalenia wyniku finansowego (w przypadku ewidencji kosztów w obu wariantach) koniecznym jest zamknięcie kont kosztów wg rodzaju. Konta te zamyka się poprzez przeniesienie ich wartości na stronę debet rozliczania kosztów rodzajowych.

Wn koszty w układzie rodzajowym Ma		Wn rozliczenie kosztów rodzajowych Ma
	←----------------------------------------------------------→

Rachunek zysków i strat:

W rachunku zysków i strat wykazuje się podzielnie przychody, koszty działalności podstawowe - statutowe, zyski i straty nadzwyczajne (losowe) oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok.

Rachunek zysków i strat jest rozwinięciem analitycznym pozycji bilansowej zysk netto.

Rachunek zysków i strat w przedsiębiorstwie może być sporządzony w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. Wariant porównawczy możemy stosować gdy przedsiębiorstwo ewidencjonuje koszty w układzie rodzajowym.

Wn środki trwałe Ma
(Sp) 250 000

Wn kapitał udziałowy Ma
	230 000 (Sp)

Wn materiały Ma
(Sp) 40 000

Wn zysk Ma
	15 000 (Sp)

Wn rachunek bankowy (bieżący) Ma
(Sp) 30 000

Wn kredyt bankowy Ma
	80 000 (Sp)

Wn rozrachunki z odbiorcami i dostawcami Ma
(Sp) 45 000	40 000 (Sp)

Wn nazwa konta Ma
(Sp) 1 000 3 000 5 000 4 000 2 000	1 000 3 000 1 000 500
15 000	5 500 9 500 (Sk)
15 000	15 000
=

Wn środki trwałe Ma
4 000	4 000

Wn rozrachunki z dostawcami Ma
4 000	4 000

Wn środki trwałe Ma
4 000

Wn rozrachunki z dostawcami Ma
4 000	4 000 4 000

Wn środki trwałe Ma
4 000 4 000

Wn rozrachunki z dostawcami Ma
	4 000 4 000

Wn środki trwałe Ma
4 000

Wn rozrachunki z dostawcami Ma
	4 000 4 000 4 000

Wn konta kosztów i strat nadzwyczajnych Ma
zaksięgowanie kosztów i start nadzwyczajnych

Wn konta przychodów i zysków nadzwyczajnych Ma
	zaksięgowanie przychodów i zysków nadzwyczajnych

Wn wynik finansowy Ma
okresowe przeksięgowanie na wynik	okresowe przeksięgowanie na wynik
obroty debetowe (Sk) zysk	obroty kredytowe (Sk) strata

Wn materiały Ma
X	5 000 zł

Wn środki trwałe Ma
5 000zł

Wn zyski nadzwyczajne Ma
	4 000 zł

Wn rachunek bankowy Ma
4 000zł

---