Zagadnienia Z Prawa Cywilnego - Dr K. Stefaniuk
I. Część Ogólna
1.Rodzaje wykładni prawa - ze względu na podmiot i metodę ( dyrektywy interpretacyjne ).
Proces myślowy zmierzający do wyinterpretowania zawartych w przepisach norm prawnych.
1. Ze względu na podmiot
a) Autentyczna- dokonuje organ, który ustanowił dany akt prawny;
b) Legalna- dokonywana przez specjalnie powołany do tego konstytucyjnie organ- interpretacja ta jest powszechnie wiążąca; u nas niema takiego organu
TK wydaje orzeczenia interpretacyjne, które mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne; jeżeli jest zamieszczone w sentencji to jest wiążące dla innych organów.
Formalnie nie jest wiążąca wykładnia dokonywana przez SN i NSA chodź działa na zasadzie autorytetu.
c) Praktyczna (sądowa)- dokonywana przez organy stosujące prawo
d) Doktrynalna- dokonywana przez przedstawicieli nauki prawa i nie jest wiążąca
2. Metody (dyrektywy interpretacyjne)
a) Językowa- zastosowanie do zrozumienia przepisu reguł językowych; prawodawca wysławia przepisy prawne w powszechnym języku etnicznym znanym adresatom norm
b) Funkcjonalna- przy interpretacji przepisu uwzględnia się cel; należy przyjąć takie znaczenie przepisu, które było by najbardziej zgodne z celem
c) Systemowa- interpretowany przepis jest elementem całego systemu prawnego (lex superior derogat legi inferiori, lex specialis derogat legi generali, lex posterior derogat legi priori)
*d) Logiczna- wnioskowania prawnicze
2. Pojęcie, przedmiot i systematyka prawa cywilnego.
1. Pojęcie
→ To gałąź systemu prawa obejmująca przepisy, które regulują majątkowe i niemajątkowe stosunki prawne za pomocą cywilistycznej metody opartej na zasadzie autonomii prywatnej oraz równorzędności podmiotów.
2. Przedmiot
art. 1 k.c. stanowi, że kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi
- regulacja stosunku prawnego polega na określeniu jego podmiotów, przedmiotu, treści, przesłanek powstania, zmiany, ustania
→ cywilnoprawne stosunki majątkowe- więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych rzeczy i dobra niematerialnych (przysparzających korzyści materialne np. prawa autorskie twórcy) oraz więzi prawne ukształtowane ze względu na wymianę dóbr i usług (stosunki zobowiązaniowe)
→ cywilnoprawne stosunki niemajątkowe- to więzi prawne ukształtowane za względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych (osobistych człowieka -art 23 k.c.) w takim zakresie, w jakim chodzi o ich zachowanie i nienaruszalność oraz niemajątkowe stosunki rodzinne.
3. Systematyka
1) Podstawowe działy PC
a) Część ogólna
b) Prawo rzeczowe
c) Prawo zobowiązań
d) Prawo spadkowe
2) Szczególne ( wyspecjalizowane) działy PC
a) Prawo na dobrach niematerialnych
- wytwory umysłu ludzkiego, które same przez się nie mają materialnej postaci np. dzieło literackie
- należy je odróżnić od materialnych nośników, na których dzieła są ucieleśnione
- reguluje sytuację prawną twórców dóbr o charakterze intelektualnym
b) Prawo spółek handlowych
- kompleks norm należących do prawa cywilnego, które regulują organizację przedsiębiorców i stosunki cywilnoprawne między nimi oraz między przedsiębiorcami i innymi podmiotami, powstające w związku z prowadzeniem przez nich działalności gospodarczej.
c) Prawo rodzinne
3. Stosunek cywilnoprawny, a stosunek administracyjny.
1. Cywilnoprawny- równorzędność stron (brak podległości jednego podmiotu innemu podmiotowi)
- autonomia prywatna stron (nie występują wobec siebie jako dysponenci władzy państwowej)
2. Administracyjny- występowanie jednych podmiotów w charakterze dysponentów władzy (imperium) wobec innych podmiotów i w konsekwencji władcze ich podporządkowanie decyzjom podmiotu wyposażonego w imperium.
4. Akt administracyjny jako zdarzenie cywilnoprawne.
→ Zdarzenie cywilnoprawne- stan faktyczny, z którym norma prawna wiąże skutki prawne w postaci postania, zmiany bądź ustania stosunku cywilnoprawnego
Akty administracyjne mogą mieć wpływ na stosunki cywilnoprawne w wypadkach szczególnych,
określonych w ustawie. (decyzje)
→ Decyzja organu administracji publicznej może być źródłem nabycia prawa własności. Decyzję w sprawie przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności wydaje organ administracji publicznej. Stanowi ona podstawę wpisu w księdze wieczystej.
→ Decyzja administracyjna może też spowodować utratę lub ograniczenie prawa własności nieruchomości w trybie wywłaszczenia na cele publiczne ( organ właściwy- starosta). [ samoistnie wywołują skutki]
5. Prawa podmiotowe względne i bezwzględne.
→ Kryterium rozróżnienia jest zakres skuteczności prawa wobec osób trzecich
1. Prawa bezwzględne
- skuteczne wobec wszystkich (erga omnes)
- uprawniony może domagać się od wszystkich nieingerencji w sferę jego prawa podmiotowego i od każdej osoby, która nie wypełni tego obowiązku może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń.
- zasada zamkniętej (ustawowo) listy praw bezwzględnych - art. 23 k.c.
2. Prawa względne
- skuteczne tylko wobec niektórych indywidualnie określonych podmiotów; między stronami stosunku ( inter partes)
- wierzytelności będące elementem stosunków zobowiązaniowych
6. Co to jest roszczenie?
→ Jest postacią uprawnienia (prawo podmiotowe) polegającą na tym, że uprawniony (wierzyciel) może żądać od oznaczonej osoby ( dłużnika ) określonego zachowania (świadczenia) wyznaczonego przez treść stosunku prawnego.
→ Roszczenia są elementami praw względnych- będących elementami stosunków zobowiązaniowych, powstających w szczególności z umów obligacyjnych np. sprzedaży
→ może być majątkowe i niemajątkowe
7. Pierwotne i pochodne nabycie prawa podmiotowego.
→ Kryterium rozróżnienia jest zajście lub nie następstwa prawnego
1. Pochodne- nabycie od podmiotu w formie następstwa; relacja poprzednik-następca; występuje forma dziedziczenia; umowy
-zasada nemo plus iuris potest transfere quam ipse habet
2. Pierwotne- nabycie bez następstwa; z mocy postanowienia ustawy np. w drodze zasiedzenia, wywłaszczenia, zawłaszczenia rzeczy niczyjej
8. Zasada nemo plus iuris in alium transfere potest quam ipse habet.
→ Następca nie może nabyć więcej praw, aniżeli miał poprzednik
→ Wyjątki:
- np. sąd stwierdził, że osoba jest spadkobiercą, a okazuje się, że nie jest spadkobiercą, a dana osoba
już zbyła przedmiot, który dostała w spadku (wykład)
- nabywca prawa będący w dobrej wierze nabywa prawo, mimo że takie prawo nie przysługuje
„rozporządzającemu” np. nabycie własności rzeczy ruchomej, utraconej przez właściciela wbrew
jego woli (np. skradzionej) od osoby, która rzeczą faktycznie włada i wydaje ją nabywcy będącemu
w dobrej wierze.
9. Nadużycie prawa podmiotowego.
→ Działanie lub zaniechanie podmiotu uprawnionego, czyniącego użytek z przysługującego mu prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa
- tam gdzie zaczyna się nadużycie kończy się wykonanie
- nie podlega ochronie prawnej
10. Podmioty stosunków cywilnoprawnych.
→ między kim powstają stosunki cywilnoprawne - art.1 k.c.
→ aby być stroną stosunku cywilno prawnego niezbędne jest posiadanie zdolności prawnej ( zdolności bycia podmiotem praw i obowiązków)
1. Osoby fizyczne
- człowiek od chwili urodzenia do chwili śmierci
- każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną
2. Osoby prawne
3. Ułomne osoby prawne
11. Zdolność prawna - pojęcie, początek, koniec.
→ Zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków.
→ art. 8 k.c.- każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną
→ do chwili śmierci
12. Cywilnoprawny status dziecka poczętego (nasciturus)
→ Od poczęcia do narodzenia.
→ art. 927§2 k.c. - dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe
→ art. 4461 k.c. - z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem
→ art. 75 k.r.o. - możliwość uznania ojcostwa nienarodzonego lecz poczętego dziecka
→ art. 182 k.r.o. - możliwość ustanowienia kuratora dla poczętego lecz nienarodzonego dziecka ( który będzie strzegł jego przyszłych praw majątkowych
13. Śmierć człowieka - skutki w sferze prawa cywilnego.
→ ustaje zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych, a przysługujące danej osobie prawa i ciążące na niej obowiązki albo wygasają, albo przechodzą na inne osoby zgodnie z zasadami ustalonymi w prawie spadkowym lub właściwych przepisach szczegółowych
→ istotne znaczenie ma ustalenie faktu i momentu śmierci - wyłącznym dowodem jest akt zgonu sporządzany przez urząd stanu cywilnego na podstawie karty zgonu wystawianej przez lekarza stwierdzającego zgon osoby fizycznej ( gdy niema karty zgonu to sąd sporządza akt zgonu na podstawie orzeczenia sądowego stwierdzającego zgon lub uznanie za zmarłego)
14. Sądowe stwierdzenie zgonu, a uznanie za zmarłego.
1. Sądowe stwierdzenie zgonu.
- przesłanki postępowania:
a) śmierć danej osoby jest niewątpliwa - np. osoba utonęła, ciała nie znaleziono, a zdarzenie ktoś widział
b) nie został sporządzony akt zgonu osoby fizycznej- bo nie było karty zgonu wystawionej przez lekarza bo nie było zwłok
- w postępowaniu sąd powinien oznaczyć ściśle chwilę śmierci, a gdy to nie jest możliwe to sąd
powinien przyjąć jako chwilę śmierci chwile najbardziej prawdopodobną
- orzeczenie ma charakter deklaratywny- stwierdza pewien już istniejący stan rzeczy
2. Uznanie za zmarłego
-Przesłanki:
a) zawsze fakt zaginięcia osoby fizycznej ( zaginiony- osoba, o której nie wiadomo czy zmarła, czy żyje)
b) upływ czasu - jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości dana osoba jeszcze żyła - ulega skróceniu do lat 5, gdy w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył by lat 70 - niemożliwe jest uznanie za zmarłą osoby zaginionej przed końcem roku kalendarzowego w, którym osoba taka skończyła by lat 23
- termin ulega skróceniu w sytuacjach, gdy zaginięcie nastąpiło w szczególnych warunkach np. zatonięcie statku, wojna
- domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili uznaniu go za zmarłego
15. Zdolność do czynności prawnych.
→ Zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw poprzez swoje działania.
→ Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się wraz z ukończeniem 18 lat (pełnoletność); w razie zawarcia małżeństwa małoletni uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych (kobieta 16 letnia za pozwoleniem sądu)
→ pełna zdolność do czynności prawnych może być ograniczona lub utracona np. przez ubezwłasnowolnienie
→ ograniczona zdolność do czynności prawnych od ukończenia 13 roku życia
16. Ograniczona zdolność do czynności prawnych.
→ osoby fizyczne które ukończyły lat 13
→ osoby ubezwłasnowolnione częściowo
1. Są czynności, które mogą wykonywać samodzielnie:
- czynności przysparzające np. darowizna
- zawieranie umowy o pracę
- rozporządzanie swoim zarobkiem
- dotyczących przedmiotów majątkowych oddanych do jej swobodnego użytku przez przedstawiciela
- czynności dnia codziennego, jeżeli nie pociągają za sobą rażącego pokrzywdzenia
2. Czynności, które ta osoba może wykonywać, ale za zgoda ustawowego przedstawiciela:
- art. 17 k.c.
- czynności rozporządzające i zobowiązujące
- umowa zawarta przez osobę częściowo ubezwłasnowolnioną bez zgody przedstawiciela ma
charakter czynności prawnej kulejącej.
3. Czynności, których wcale nie może wykonywać:
- nie może sporządzić testamentu
17. Ubezwłasnowolnienie i jego skutki.
→Może być orzeczone tylko i wyłącznie w interesie i dla dobra osoby, której wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy
1. Całkowite
→ Przesłanki:
- osoba ukończyła lat 13
- z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swym postępowaniem
→ gdy sąd wyda stosowne orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu osoba fizyczna traci zdolność do czynności prawnych
→ Ustanawia się opiekuna
2. Częściowe
→ Przesłanki:
- osoba ukończyła 18 lat
- z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii potrzebuje pomocy do prowadzenia spraw
→ Ustanawia się kuratelę
18. Jakich czynności prawnych może dokonać samodzielnie osoba ograniczona w zdolność do czynności prawnych?
→ Czynności, które mogą wykonywać samodzielnie:
- czynności przysparzające np. darowizna
- zawieranie umowy o pracę
- rozporządzanie swoim zarobkiem
- dotyczących przedmiotów majątkowych oddanych do jej swobodnego użytku przez przedstawiciela
- czynności dnia codziennego, jeżeli nie pociągają za sobą rażącego pokrzywdzenia
19. Miejsce zamieszkania według prawa cywilnego.
→ art. 25-28 k.c.
- Miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.
- Miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania jego rodziców
- można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania
→ należy odróżnić od zameldowania, które jest wyłącznie kategorią administracyjnoprawną
20. Ochrona dóbr osobistych w prawie cywilnym.
→ art. 23 k.c. podaje otwarty katalog dóbr osobistych np. nietykalność
→ Polega ona na stworzeniu roszczeń niemajątkowych (o zaniechanie działania, które narusza dobro); roszczenie o dopełnienie czynności, które doprowadza do usunięcia skutków naruszenia przy czym należy złożyć stosowne oświadczenie (roszczenie majątkowe)
→Przesłanki:
- fakt naruszenia lub zagrożenia dobra
- bezprawność czynu
→Alternatywne roszczenia majątkowe (mają zrekompensować straty niemajątkowe poszkodowanego)
- roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej ( określonej) na cel społeczny
- roszczenie o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej na rzecz poszkodowanej osoby
21. Osoba prawna - definicja.
→ art. 33 k.c. - Osobami prawnymi jest Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
- pozwala na koncentracje kapitału
- pozwala osobom fizycznym zakładającym osobę prawną ograniczyć swoją odpowiedzialność
→Podział osób prawnych
- typ korporacyjny (opiera się na członkostwie) i typ zakładowy (podstawa jest majątek wyodrębniony do określonych celów)
- prawa publicznego i prawa prywatnego
- dominujące i zależne(jeśli jedna o. prawna zależy od innej o.p. np. jeśli chodzi o kapitał zakładowy)
22. Powstanie osoby prawnej.
Powstanie osób prawnych odbywa się w 3 systemach:
1. Erekcyjny (aktów organów państwa)- powstaje na mocy aktu wydanego przez właściwy org. państwowy np. państwowe osoby prawne
2. Koncesyjny- inicjatorem jest osoba fizyczna, ale wymagana jest koncesja ze strony państwa np. banki, szkoły wyższe, towarzystwo ubezpieczeniowe. Koncesje wydaje np. Komisja nadzoru bankowego.
3. Normatywny- aktem kierującym taką osobę prawną jest czynność prawna; konieczne jest spełnienie warunków określonych w ustawie
→ Osobowości prawnej nie domniemywa się, uzyskanie os. prawnej jest określone datą kalendarzową.
→ Osoba prawna powstaje z chwilą wpisu do właściwego rejestru.
23. Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej.
Osoba prawna działa przez swoje organy ( art. 38 k.c. w sposób przewidziany w ustawie i opartym na jej
statusie. Funkcję organów spełniają osoby fizyczne - działają w charakterze organu, a czynności powinny
mieścić się w kompetencjach tego organu.
- art. 42 k.c. stanowi, iż w przypadku gdy nie zostanie powołany właściwy organ to sąd ustanawia kuratora, którego głównym zadaniem jest doprowadzenie do powstania organów, jeśli to się nie uda to składa wniosek o likwidację danej osoby prawnej.
24. Siedziba osoby prawnej.
art. 41 k.c. - Siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający.
- w ramach siedziby należy ujawnić w rejestrze dokładny adres
Nazwa osoby prawnej odróżnia się od innych. Ustawy szczególne stanowią o trybie nazewnictwa osób prawnych. Nazwa jest firmą przedsiębiorcy. Elementem firmy jest nazwisko przedsiębiorcy.
25. Ustanie osoby prawnej.
- Samorozwiązanie- podjęcie decyzji przez właściwy organ osoby prawnej
- Upływ czasu na jaki została utworzona
- Osiągnięcie celu, w jakim została powołana
- wydanie aktu organu państwowego o zakończeniu bytu danej osoby prawnej
- Ogłoszenie upadłości
→ upadłość likwidacyjna- całkowicie ustaje byt osoby prawnej; następuje zaspokojenie wierzycieli i podział majątku
26. Skarb Państwa- zdefiniuj pojęcie.
→ Jest to państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych, przyobleczone w osobowość prawną.
- Tam gdzie jednostka państwowa została wyposażona w osobowość prawną, tam Skarb Państwa nie odpowiada.
- Każda jednostka państwowa, która nie jest odrębna jest organem państwa.
27. Cywilnoprawny status gminy.
→ Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną [ art.161 KRP ]. Podstawową jednostką samorządu jest gmina.
→ Podmiot prawa cywilnego i publicznego
→ Organami gminy są: rada gminy i zarząd gminy
→ Organami zewnętrznymi gminy jest wójt i burmistrz.
→ Różne struktury organizacyjne np. muzeum działające w granicach województwa są odrębnymi bytami
28. Krajowy Rejestr Sądowy- ustrój, znaczenie wpisów.
→ Prowadzony przez sąd rejonowy w mieście wojewódzkim w systemie informatycznym.
→ Jest jawny.
1. Składa się z:
- rejestr przedsiębiorców
- rejestr stowarzyszeń, innych org. społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej - celem nie jest prowadzenie działalności
- rejestr dłużników niewypłacalnych
2. Materialne cechy rejestru:
- Zasada zupełności- dane, które powinny być ujawnione w rejestrze, a nie zostały to wtedy nie ma skutków wobec osoby trzeciej. Umowa będzie wtedy nieważna. Chodzi tu o ochronę bezpieczeństwa obrotu.
- Istnieje domniemanie prawdziwości rejestru- to również działa na korzyść osób trzecich.
- Nikt nie może się zasłaniać tym, że o czymś nie wiedział, jeśli jest to ujawnione w rejestrze chyba, że nie mógł się o tym dowiedzieć, bo nie zostało ujawnione.
3. Funkcje KRS
- Rola ewidencyjno - porządkowa
- Rola kontrolna - sądy są kompetentne do sprawowania legalności powstania osoby prawnej
29. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych.
→ art. 1 k.c. stanowi, że kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi.
→ Cywilnoprawne stosunki majątkowe- to więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych rzeczy i dóbr niematerialnych (przysparzających korzyści majątkowe np. prawa autorskie twórcy) oraz więzi prawne ukształtowane za względu na wymianę dóbr i usług ( stosunki zobowiązaniowe)
→ Cywilnoprawne stosunki niemajątkowe- to więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych ( osobistych człowieka- art. 23 k.c.), w takim zakresie, w jakim chodzi o ich zastosowanie i nienaruszalność oraz niemajątkowe stosunki rodzinne (stosunek małżeństwa, stosunek władzy rodzicielskiej, opieki nad małoletnim, ubezwłasnowolnienie)
30. Czynność prawna- pojęcie, treść, skutki.
Stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, zmierzające do
ustanowienia, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże
skutki prawne nie tylko wyrażone w oświadczeniu woli, lecz także oświadczeniem tym nie objęte, a
wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów.
- Skutki wynikają z treści czynności prawnej oraz z przepisów.
→ Treść:
- Elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii) - musza się pojawić bo bez nich czynność nie dojdzie do skutku
- Elementy podmiotowo istotne (accidentialia negotii) - nie wpływają na skuteczność czynności; następują z woli stron np. warunek, termin, kary umowne
- Elementy nieistotne (naturalia negotii) - nie ma wpływu na skuteczność czynności
31. Oświadczenie woli.
→ Niezbędny element każdej czynności prawnej. Taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych. Musi być:
- Zrozumiałe
- Złożone na serio
- Swobodne - nie złożone pod przymusem fizycznym
- może być skierowane bezpośrednio do określonej osoby, ale nie musi
- oświadczenie przyjmującego musi być skierowane do określonej osoby
- dzielą się na wyraźne i dorozumiane
- milczenie nie jest oświadczeniem woli ( wyjątek art. 682 k.c.
- oświadczenie woli złożone konkretnej osobie nie może być cofnięte chyba, że nie dotarło jeszcze do tej osoby; wycofać można się tylko za zgodą adresata; oświadczenie składane na odległość uznaje się za złożone w momencie, w którym dotarło do adresata, który miał faktyczną szansę na zapoznanie się z tą ofertą; jeżeli chodzi o ofertę elektroniczną, za złożoną uważa się ją kiedy jest wprowadzona do systemu, a odbiorca miał szansę na zapoznanie się z nią.
32. Czynności prawne zobowiązujące i rozporządzające.
→ Rozróżnienie ze względu na skutki czynności prawnej
a) Rozporządzające- jej celem jest przeniesienie, obciążenie, zniesienie prawa majątkowego z jednej osoby na drugą np. zbycie spadku, zwolnienie z długu.
b) Zobowiązujące- celem i skutkiem w wyniku jej powstania jest powstanie zobowiązania do spełnienia określonego świadczenia.
c) Zobowiązująco-rozporządzające - mają podwójny skutek
33. Czynności prawne konsensualne i realne.
→ Ze względu na stan faktyczny:
a) Konsensualne- powstają tylko na podstawie oświadczeń woli
b) Realne- oświadczenie woli + jakaś niezbędna czynność np. przekazanie rzeczy
34. Warunek - pojęcie i rodzaje. Termin.
1. Warunek- zawarte w czynności prawnej zastrzeżenie, które uzależnia skutki tej czynności od zdarzenia przyszłego i niepewnego
a) Zawieszający i rozwiązujący - w zależności od tego, czy ziszczenie się warunku prowadzi do powstania lub ustania skutku prawnego
b) Dodatni i ujemny- zdarzenie jakie ma nastąpić lub nie może nastąpić
c) Zależny i niezależny od woli strony dokonującej czynności prawnej - np. zmiana miejsca zamieszkania przez obdarowanego.
2. Termin - Zawarte w czynności prawnej zastrzeżenie, które uzależnia skutki tej czynności od zdarzenia przyszłego i pewnego.
a) Początkowy - skutek prawny powstaje z nadejściem tego terminu
b) Końcowy- skutek prawny ustaje z nadejściem terminu
35. Zasada dowolności formy czynności prawnej i wyjątki od zasady.
Z art. 60 k.c. wynika zasada swobody wyboru formy. Podmiot dokonujący czynności prawnej może złożyć oświadczenie woli w dowolnej formie (ustnej, pisemnej, notarialnej)
- Wyjątki: wymóg nadania szczególnej formy, wynikający z ustawy lub z woli stron.
36. Pisemna forma czynności prawnych.
1. Zwykła forma pisemna - wymaga złożenie podpisu własnoręcznego, a do zawarcia umowy dochodzi przy wymianie dokumentów
2. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu - podpis musi być poświadczony przez notariusza lub inny właściwy organ (organ gminy)
3. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty - musi być poświadczona data przez notariusza lub umieszczeniem na dokumencie przez organ państwowy jakiejkolwiek wzmianki (skasowanie znaczków skarbowych)
4. Forma notarialna - notariusz spisuje i odczytuje stronom treść oświadczenia woli, które następnie wraz z notariuszem podpisują akt.
37. Rodzaje formy czynności prawnej ze względu na skutki jej niezachowania.
1. Forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)
- obowiązek zachowania formy wynika z mocy ustawy bądź z mocy czynności prawnej
- jeżeli ustawa wymaga innej formy szczególnej niż zwykła pisemna to taka forma jest co do zasady ad solemnitatem (chyba że jej zachowanie zostało zastrzeżone w celu wywołania oznaczonych skutków prawnych- ad eventum)
- formą ad solemnitatem jest zawsze przewidziana w przepisach prawa forma notarialna
- strony mogą zastrzec w umowie szczególną formę (pod rygorem nieważności)
2. Forma zastrzeżona dla celów dowodowych ( ad probationem)
- przy niezachowaniu tej formy czynność jest ważna, ale w razie procesu między stronami nie będzie można przed sądem korzystać z pewnych osobowych środków dowodowych ( z zeznań świadków i przesłuchania stron)
- obowiązek zachowania formy ad probationem może wynikać z przepisu ustawy bądź z woli stron
3. Forma dla wywołania oznaczonych skutków prawnych ( ad eventum)
- przy niezachowaniu tej formy czynność jest ważna, ale nie nastąpi określony skutek, np. zgodnie z art. 600 k.c. umowa najmu nieruchomości na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie (jeżeli nie zostanie pełniony ad eventum poczytuje się umowę zawartą na czas nieoznaczony)
38. Skutki niezachowania formy dla celów dowodowych.
→W razie procesu między stronami nie będzie można przed sądem korzystać z pewnych osobowych środków dowodowych ( z zeznań świadków i przesłuchania stron).
→ Czynność prawna jest ważna.
39. Charakter formy prawnej przewidzianej w art. 616 k.c.
→ Umowa kontraktacyjna powinna być zawarta na piśmie.
40. Wady oświadczenia woli - pojęcie, rodzaje i skutki.
→To pewna postać wadliwości występującej przy powzięciu decyzji przez podmiot lub wyrażaniu woli na
zewnątrz, które przez ustawę zostały zakwalifikowane jako wady oświadczenia woli.
1. Brak świadomości lub swobody - powoduje nieważność bezwzględną - bezwzględna nieważność oświadczenia woli złożonego przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenia woli
- choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy jest przesłanką do ubezwłasnowolnienia; całkowite ubezwłasnowolnienie stanowi samoistną przesłankę do nieważności czynności prawnej
2. Pozorność - powoduje nieważność bezwzględną
3. Błąd - powoduje nieważność względną
- podstęp- nieważność względną
4. Groźba - względna nieważność
41. Pozorność jako wada oświadczenia woli.
→ [art. 83 k.c.] polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się z adresatem tego oświadczenia, iż:
a) oświadczenie woli ma nie wywoływać żadnych skutków prawnych mimo istnienia zewnętrznych symptomów ich istnienia ( bezwzględnie nieważne)
b) mogą powstać inne skutki prawne aniżeli te, które zostały oznaczone w treści oświadczenia woli (np. zawierają umowę sprzedaży, a dochodzi do umowy darowizny - jeżeli w takim wypadku zostaną spełnione przesłanki ważności umowy darowizny to ją weźmie się pod uwagę)
- §2 chroni bezpieczeństwo obrotu tj. osób trzecich; pozorność nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze.
42. Złożenie oświadczenia woli pod wpływem błędu - pojęcie i skutki błędu.
→ Mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy. Musi dotyczyć okoliczności należących do treści czynności prawnych. Musi być istotny obiektywnie.
→ Powoduje nieważność względną.
→ Odmianą błędu jest Podstęp- calowo w sposób zawiniony wywołany przez drugą stronę lub osobę trzecią przy świadomości drugiej strony.
- nieważność względna
- można unieważnić czynność poprzez złożenie oświadczenia woli nawet wtedy, gdy błąd (podstęp) nie dotyczy treści, nie był istotny obiektywnie.
43. Groźba jako wada oświadczenia woli - pojęcie i skutki.
→ Jest to zapowiedz przez pewną osobę, w celu zmuszenia innej osoby do złożenia oświadczenia woli, użycia takich środków, które mogą sprowadzić niekorzystne następstwa dla tej osoby lub osoby trzeciej, gdy oczekiwane oświadczenie nie zostanie złożone.
- musi być bezprawna
- musi być przyczyną sprawczą złożenia oświadczenia woli
→ Powoduje nieważność względną. Można unieważnić poprzez złożenie oświadczenia woli w ciągu roku, kiedy ustał stan obawy.
44. Nieważność bezwzględna czynności prawnej - istota i przyczyny.
→ Nie wywołuje żadnych skutków prawnych; nie można jej naprawić.
Powstaje w razie:
- dokonania czynności prawnej przez osobę niemającą zdolności do czynności prawnych
- braku świadomości lub swobody
- niezachowania formy ad solemnitatem
- dokonania czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub zasadami współżycia społecznego, albo mającej na celu obejście ustawy
45. Bezskuteczność zawieszona czynności prawnej.
→ Do ważności czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, a zgody tej nie udzielono.
- w tym czasie jest to czynność niezupełna lub kulejąca
- w skutek potwierdzenia staje się skuteczna (ex tunc - z mocą wsteczną)
46. Umowa - zdefiniuj pojęcie.
→ Umowa to przynajmniej 2 zgodne oświadczenia woli. Szczególną role odgrywa w warunkach gospodarki rynkowej.
47. Sposoby zawarcia umowy.
→ Regulują to art. 66-721 k.c.
- Oferty
- Rokowania (negocjacje)
- Przetarg (oraz aukcja)
48. Oferta - definicja, skutki.
→ art. 66 k.c. Ofertą jest oświadczenie woli zawierające propozycję zawarcia umowy i zawierające co najmniej istotne postanowienia
Oferent związany jest swoją ofertą:
a) gdy sam wyznaczył w ofercie czas, w ciągu którego będzie oczekiwał odpowiedzi adresatów, wówczas jest związany ofertą do upływu tego terminu
b) gdy w ofercie termin nie jest oznaczony wówczas:
- jeżeli oferta była złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą telefonu lub innego środka bezpośredniego porozumienia się, jej przyjęcie musi nastąpić niezwłocznie
- w pozostałych przypadkach oferta przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ją mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedz wysłaną bez uzasadnionego opóźnienia
- Zgodnie z art. 661 oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.
- W profesjonalnym obrocie pomiędzy stałymi kontrahentami milczenie oznacza zgodę na związanie się ofertą
- Odpowiedz zawierająca zmiany w oryginale staje się nową ofertą, a oferta oryginalna jest odrzucana
- Odpowiedz musi zawierać zgodę na przyjęcie oferty w całości i w oryginale
W zakresie profesjonalnego obrotu gospodarczego wprowadzono:
a) ofertę odwołalną [art. 662 k.c.]
b) dopuszczalność tzw. modyfikującego przyjęcia oferty [art. 681 k.c.]
c) dopuszczalność ustalenia ostatecznej treści umowy, zawartej ustnie, za pomocą tzw. pisma potwierdzającego [art. 771 k.c.]
49. Przetarg i aukcja.
1. Przetarg
→ Polega na zaproszeniu do składania przez nieoznaczone osoby ofert i wyborze najkorzystniejszej oferty.
→ Procedura przetargowa:
- ogłoszenie przetargu (data zakończenia, rodzaj umowy, warunki kwalifikacji)
- przetargi fakultatywne (z woli podmiotu) i obligatoryjne (przymusowe)
- przetarg nie musi zakończyć się zawarciem umowy ( nie dotyczy to przetargów obligatoryjnych)
2. Aukcja - w k.c. jest to przetarg ustny
- polega na eliminacyjnym sposobie zawarcia przetargu
- do zawarcia umowy w wyniku aukcji dochodzi z chwilą udzielenia przebicia
→ przepisy k.c. mają do aukcji i przetargu zastosowanie tylko wtedy, gdy jakieś sytuacje nie są uregulowane szczegółowo
50. Pojęcie negocjacji, chwila zawarcia umowy w drodze negocjacji.
→Polega na uzgodnieniu przez negocjujące podmioty poszczególnych elementów przyszłej umowy. Dotyczy umów złożonych, obszernych z punktu widzenia treści i skomplikowane.
- umowę zawiera się, gdy strony dogadają się co do wszystkich postanowień
- zasada swobody negocjowania nie może naruszać ogólnego obowiązku uczciwego postępowania ( gdy nie dojdzie do zawarcia umowy uzasadnione jest roszczenie odszkodowawcze)
- prowadzący rokowania zobowiązani są do zachowania poufności informacji wymienianych pomiędzy sobą w toku negocjacji
51. Pojęcie i rodzaje przedstawicielstwa.
→ Jedna osoba zwana przedstawicielem, dokonuje w imieniu drugiej osoby, zwanej reprezentowanym czynności prawnej, która wywołuje skutki prawne bezpośrednio dla reprezentowanego. (o ile mieści się ta czynność w granicach upoważnienia)
a) przedstawicielstwo czynne - przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego
b) przedstawicielstwo bierne - przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego oświadczenie woli złożone przez osobę trzecią
→ Podział przedstawicielstwa na: ( wg. źródła umocowania)
a) przedstawicielstwo ustawowe - źródłem umocowania jest ustawa (np. art. 98 k.r.o.-rodzice-dziecka)
b) pełnomocnictwo - źródłem umocowania jest jednostronne oświadczenie woli reprezentowanego (mocodawcy)
52. Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa.
Aby czynność prawna wywołała skutki prawne:
- musi istnieć umocowanie - przedstawiciel powinien działać w granicach tego umocowania
- przedstawiciel powinien mieć zdolność reprezentowania
• przedstawiciel ustawowy - pełna zdolność do czynności prawnych
• pełnomocnik - również osoba z ograniczona zdolnością do czynności prawnych - pełnomocnik powinien działać w imieniu reprezentowanego a nie we własnym - czynność prawna nie może mieć charakteru ściśle osobistego - np. nie może sporządzić testamentu
53. Pełnomocnictwo - istota i rodzaje.
→ Źródłem umocowania jest oświadczenie woli reprezentowanego (jednostronna czynność prawna. Przedstawiciel - pełnomocnik; reprezentowany - mocodawca
- pełnomocnictwo powinno być złożone pełnomocnikowi (określa zakres umocowania)
- może być udzielone w formie dowolnej, ale do czynności które wymagają szczególnej formy nalezy udzielić pełnomocnictwa w formie szczególnej
→ Rodzaje:
1. Kryterium treści pełnomocnictwa:
a) Ogólne - do zwykłego zarządu
b) Rodzajowe - określa rodzaj czynności prawnej do dokonywania, której umocowany jest pełnomocnik oraz jej przedmiot (sprzedaż samochodów).
c) Szczegółowe - dotyczy konkretnej nie oznaczonej czynności prawnej (do sprzedania określonej nieruchomości)
2. W zależności, kto udziela pełnomocnictwa:
a) Główne - przez mocodawcę
b) Substytucyjne - udzielone przez pełnomocnika w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy; musi być do tego wyraźnie umocowany ( wynikające z treści pełnomocnictwa głównego; z ustawy; ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa)
3. Pełnomocnictwo samodzielne ( jak jest kilku to każdy działa samodzielnie) oraz łączne (mocodawca nakazał działanie łączne pełnomocnikom)
54. Pełnomocnictwo ogólne.
→ Mając za kryterium treść pełnomocnictwa wyróżnia się m.in. pełnomocnictwo ogólne
- umocowanie do dokonania czynności zwykłego zarządu ( wykonywanie praw majątkowych mocodawcy np. załatwianie spraw związanych z normalną eksploatacją rzeczy, pobieranie z niej pożytków, konserwację i administrację oraz jej ochronę)
- Forma - powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie (ad solemnitatem)
55. Czy pełnomocnik może zawrzeć umowę ze sobą jako drugą stroną tej umowy?
→W zasadzie nie powinien występować jako druga strona czynności prawnej, chyba że:
- Mocodawca wyraźnie wyraził na to zgodę
- Ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy (np. pełnomocnik sprzedając rzecz reprezentowanego może kupić ją dla siebie, gdy cena jest ściśle ustalona)
→ czynność prawna dokonana wbrew zakazowi ustanowionemu w art. 108 jest czynnością kulejącą, bo mocodawca może wyrazić później zgodę
56. Skutki przekroczenia granic umocowania przez pełnomocnika.
→ Rzekomy pełnomocnik (falsus procurator) - osoba występuje w cudzym imieniu jako pełnomocnik, pomimo, że pełnomocnikiem nie jest lub przekracza granice umocowania.
- gdy zawrze umowę staje się ona czynnością prawną niezupełną (kulejącą); zachodzi stan bezskuteczności zawieszonej. Ważność zależy od potwierdzenia osoby w której imieniu została zawarta - wtedy ważna jest ex tunc.
- Czynności prawne jednostronne są nieważne chyba, że osoba, której zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodziła się na działanie bez umocowania - taka czynność też może byc potwierdzona przez „mocodawcę”.
- W razie nie potwierdzenia umowy przez „mocodawcę” staje się ona nieważna, a rzekomy pełnomocnik zobowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony, oraz do naprawienia szkody.
57. Zastępstwo pośrednie - odróżnić od przedstawicielstwa.
→ Zastępca pośredni działa we własnym imieniu ale na cudzy rachunek
- np. komisant nabywa prawa i obowiązki na skutek dokonanej czynności prawnej, ale zobowiązany jest rozliczyć się ze skutków swej działalności z komitetem (dającym zalecenia)
58. Pojęcie i skutki przedawnienia.
→ Jest instytucją ograniczającą w czasie dochodzenie roszczeń majątkowych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
- przedawnieniom ulegają tylko roszczenia majątkowe
→ Skutek: Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko któremu przysługuje roszczenie (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia podnosząc zarzut przedawnienia. Roszczenie majątkowe istnieje ale staje się roszczeniem niezupełnym (pozbawionym przymusowej realizacji)
59. Terminy przedawnienia; początek i bieg.
1. Terminy zakreślają granice czasowe do dochodzenia roszczenia w drodze przymusu państwowego. Nie mogą być skracane ani wydłużane przez czynność prawną.
- Ogólne terminy roszczeń:
a) o świadczenia okresowe np. alimenty - 3 lata
b) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata
c) dla innych - 10 lat
d) stwierdzone wyrokiem sądu - 10 lat
stwierdzone wyrokiem sądu roszczenie okresowe należne w przyszłości - 3 lata
2 Początek biegu
- rozpoczyna się od dnia, w którym stało się wymagalne ( gdy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia)
- Gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego bieg zaczyna się od dnia w którym roszczenie stało by się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
- o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym dłużnik nie zastosował się do treści roszczenia
61. Zawieszenie biegu przedawnienia - istota i przyczyny.
→ Powodują określone okoliczności, które utrudniają, bądź uniemożliwiają dochodzenie roszczeń:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej ( ochrona interesów dzieci)
- które przysługują, osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli (ochrona tych osób)
- które przysługują jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu przez czas trwania małżeństwa (dla uniknięcia konfliktów)
→ Skutek: przez pewien okres bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a jak się rozpoczął to ulega zatrzymaniu na czas istnienia przeszkody. Po jej ustaniu biegnie dalej.
62. Przerwanie biegu przedawnienia i jego przyczyny.
→ Zaistnienie pewnych zdarzeń powoduje, iż bieg przedawnienia przerywa się, a po przerwie biegnie od nowa.
→ Przyczyny:
- każda czynność dokonana przed sądem lub innym organem, sądem polubownym, jeśli przedsięwzięta została w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
- uznanie roszczenia przez dłużnika ( np. złożenie prośby o odroczenie terminu spłacenia świadczenia)
- wszczęcie mediacji - w celu doprowadzenia do ugody
62. Terminy zawite - zdefiniuj i podaj przykłady.
→ Termin po, którego upływie wygasa prawo do dochodzenia przed powołanym do tego organem lub inna realizacja praw podmiotowych.
→ Podstawowe typy:
a) Prekluzja sądowa - terminy do dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem np.
- terminy do dochodzenia roszczeń (art. 344)
- terminy do wytaczania powództw o ukszt. lub ustalenie praw majątkowych (art. 534)
- terminy do dochodzenia praw stanu cywilnego ( art. 63 k.r.o.)
b) Prekluzja pozasądowa - terminy do dokonywania czynności pozasądowych np.
- wykonanie prawa pierwokupu (art. 598 § 2 k.c.)
- uchylenie się od skutków oświadczenia woli dotkniętego błędem lub groźbą (art. 88 §2)
c) Terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np.
- powodujące wygaśnięcie praw rzeczowych ograniczonych (art. 255, 293, 297 k.c.)
→ Bieg: Przepisy szczególne o charakterze bezwzględnie obowiązującym wprowadzają terminy zawite i określają ich długość. Są zazwyczaj krótsze od terminów przedawnienia, a ich uchybienie powoduje bardziej rygorystyczne skutki.
63. Domniemanie w prawie cywilnym.
→ Jest to rodzaj jakiegoś wnioskowania z jakiegoś faktu o innym fakcie. Przedmiotem dowodu jest inny fakt, którego ustalenie czyni prawdopodobnym fakt sporny.
- np. fakt wysłania listu, dający się wykazać przez okazanie poświadczenia nadania listu poleconego; udowodnienie wysłania listu uprawdopodabnia otrzymanie listu przez adresata
→ Dzielą się na:
1. Domniemania faktyczne - wynikają z zasad logicznego myślenia
2. Domniemania prawne - ustanowione przez prawo i wiążą sąd - Usuwalne - można je wyłączyć udowadniając, że jest nieprawdziwe
• zwykłe -można je obalić zwykłym dowodem
• Kwalifikowane - obalane tylko w szczególnym trybie
- Nieusuwalne - ustawa wyklucza prosty dowód przeciwieństwa nakazanego przez ustawę wniosku; aby obalić musi zostać usunięta podstawa domniemania
IV. Prawo spadkowe
1. Spadek - definicja, otwarcie.
→ art. 922 § 1 k.c. - Spadek jest to ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, które z chwila śmierci przechodzą na jedna lub kilka osób uprawnionych. (prawa majątkowe i musza mieć charakter cywilnoprawny)
→ Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Następuje dziedziczenie. Spadkobierca nabywa spadek zawsze w chwili otwarcia.
2. Przesłanki dziedziczenia.
1. Spadkobierca (osoba fizyczna) musi żyć w chwili otwarcia spadku (osoba prawna musi istnieć).
- dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe
2. Wyłączona od dziedziczenia jest osoba uznana przez sąd za niegodną z powodu ciężkiego uchybienia wobec spadkodawcy. (dopuściła się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępnie lub groźbą nakłoniła spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodziła mu w dokonaniu jednej z tych czynności, umyślnie ukryła lub zniszczyła testament spadkodawcy, podrobiła lub przerobiła jego testament albo świadomie skorzystała z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę)
- Spadkobierca, który dopuścił się takiego czynu nie może być uznany za niegodnego dziedziczenia, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.
3. Okolicznością wyłączającą daną osobę od dziedziczenia z ustawy jest także zrzeczenie się dziedziczenia.
3. Niegodność dziedziczenia - przyczyny i skutki.
→ Za niegodnego do dziedziczenia może być uznany każdy spadkobierca ustawowy i testamentowy, zapisobierca oraz uprawniony do zachowku
- niegodną dziedziczenia może być uznana wyłącznie osoba mająca tytuł powołania do spadku lub uzyskująca korzyść ze spadku w innej formie.
- Z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego może wystąpić osoba mająca w tym interes, oraz prokurator. Można wystąpić w przeciągu roku od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o przyczynie uzasadniającej niegodność, nie później jednak niż przed upływem 3 lat od chwili otwarcia spadku.
- Za niegodnego mimo istnienia przesłanek nie może zostać uznana osoba, której spadkodawca przebaczył.
→ Przyczyny uznania za niegodnego:
a) Spadkodawca dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy
- sąd ustala charakter danego przestępstwa
- przestępstwo z winy umyślnej
b) Podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności.
- przesłanka ta dotyczy jedynie osoby, która dopuściła się danego czynu, jego zstępnych nie
c) Umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
- Musi mieć charakter działania świadomego i dotyczyć osoby, która uzyskała tytuł powołania po danej osobie.
→ Skutki niegodności:
- spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku
- na skutek uznania za niegodnego w jego miejsce wstępują osoby powołane w dalszej kolejności do dziedziczenia
- następuje zmiana kolejności powołania do dziedziczenia (np. uznanie za niegodnego spadkobiercy testamentowego może spowodować zmianę tytułu powołania do spadku na tytuł ustawowy
4. Czy osoba prawna może być spadkobiercą?
→ Tak , jeżeli już lub jeszcze istnieje w chwili otwarcia spadku.
- Wyjątkiem jest fundacja, która może być ustanowiona postanowieniem zawartym w testamencie. Fundacja taka musi być wpisana do rejestru w przeciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu.
→ Spadek z ustawy mogą dziedziczyć: skarb państwa i gmina, natomiast pozostałe osoby prawne mogą być powołane do spadku tylko na podstawie testamentu.
5. Tytuł powołania spadku.
→ Ustawa przewiduje dwa tytuły powołania do spadku
1. Ustawa - w razie braku testamentu lub całkowitej lub częściowej jego nieważności
2. Testament - ma zawsze pierwszeństwo przed powołaniem z ustawy
6. Klasy dziedziczenia ustawowego.
→ Powołanie do dziedziczenia ustawowego opiera się:
- na pokrewieństwie ze spadkodawcą (rodzice, dzieci, rodzeństwo)
- na mającej charakter rodzinny więzi prawnej (małżonek, przysposobieni)
→ W prawie spadkowym są trzy grupy spadkobierców ustawowych (w kolejności powołania do spadku)
1. Małżonek zmarłego i jego zstępni.
2. Małżonek zmarłego, rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa spadkodawcy.
3. Gmina lub Skarb Państwa.
→ Osoby powołane w bliższej kolejności wyłączają od dziedziczenia osoby powołane w dalszej kolejności
7. Krąg spadkobierców ustawowych według prawa polskiego; kolejność powołania do spadku.
→ W prawie spadkowym są trzy grupy spadkobierców ustawowych (w kolejności powołania do spadku)
1. Małżonek zmarłego i jego zstępni.
2. Małżonek zmarłego, rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa spadkodawcy.
3. Gmina lub Skarb Państwa.
→ Osoby powołane w bliższej kolejności wyłączają od dziedziczenia osoby powołane w dalszej kolejności.
8. Dziedziczenie ustawowe małżonka.
→ Warunkiem dziedziczenia prze małżonka jest trwanie w związku małżeńskim do chwili otwarcia spadku.
- Orzeczenie o separacji istniejące w dacie śmierci spadkodawcy powoduje wyłączenie jego małżonka z kręgu spadkobierców ustawowych.
→ Małżonek jest zawsze spadkobiercą uprzywilejowanym - dziedziczy w 1 (nie mniej niż 1/4 całości spadku) i 2 (zawsze 1/2 całości spadku) grupie spadkobierców ustawowych.
- Ustawowy zapis naddziałowy - małżonek może żądać ze spadku, ponad swój udział spadkowy, przedmiotów urządzenia domowego, z których korzystał za życia spadkodawcy wspólnie z nim lub wyłącznie sam
9. Dziedziczenie ustawowe wnuków spadkodawcy.
→ Jeżeli jedno z dzieci spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku albo zostało wyłączone od dziedziczenia, w miejsce dziecka spadkodawcy wchodzą wówczas jego zstępni (wnuki, prawnuki spadkodawcy)
→ Udział spadkowy jaki przypadał by dziecku spadkodawcy przypada jego zstępnym w częściach równych
→ Przy dziedziczeniu przez dalszych zstępnych spadkodawcy aniżeli jego dzieci uprawnieni do dziedziczenia otrzymują to, co należy się ich bezpośredniemu wstępnemu
10. Dziedziczenie ustawowe rodziców spadkodawcy.
→ Jeżeli dziedziczą tylko rodzice spadkodawcy to ich udziały są równe.
→ Rodzice dziedzicząc w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy otrzymują po 1/4 części tego co przypada łącznie na rodziców i rodzeństwo
→ Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku, to udział spadkowy, który mu przypadł, przypada po połowie drugiemu rodzicowi i rodzeństwu spadkodawcy. Zasada ta ma zastosowanie nie zależnie od tego czy rodzice spadkodawcy pozostawali w związku małżeńskim.
11. Czy syn dziedziczy po ojcu, jeżeli zginęli w wypadku samochodowym podczas wspólnej jazdy?
→ Osoby zmarłe jednocześnie nie dziedziczą po sobie nawzajem. Osoba fizyczna musi jeszcze żyć w chwili otwarcia spadku.
- art. 32 k.c. - domniemanie równoczesnej śmierci - jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa domniemywa się, że zmarły jednocześnie.
12. Dziedziczenie Skarbu Państwa.
→ Skarb Państwa dziedziczy spadek z ustawy w ostatniej kolejności, gdy brak jest spadkobierców 1 i 2 grupy. SP nie składa oświadczenia o przyjęciu spadku, spadek z mocy prawa uważany jest za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
→ Nie może jako spadkobierca ustawowy spadku odrzucić. ( niema ograniczeń przy odrzuceniu spadku z testamentu)
→ Jeżeli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w RP(gdy się da to spadek na rzecz gminy) lub znajdowało się za granica to spadek przypada spadkobiercy ustawowemu jakim jest Skarb Państwa.
13. Czy osoba małoletnia może rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci?
→ Nie - Osoba fizyczna sporządzająca testament musi mieć zdolność testowania, która mają osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Osoby małoletnie (13 ↑) mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
- Jedynie osoba małoletnia, która zawarła małżeństwo posiada pełna zdolność do cz. p.
14. Testament - pojęcie, przesłanki ważności.
1. Pojęcie:
- Jest to jednostronna czynność prawna, odwołalna, za pomocą której osoba fizyczna rozporządza majątkiem na wypadek swojej śmierci.
- W k. c. - dokument, w którym oświadczenie ostatniej woli zostało zawarte
2. Przesłanki ważności:
a) Muszą być spełnione ogólne przesłanki ważności czynności prawnych
- treść nie może być sprzeczna z ustawą, zasadami współżycia społecznego, ani mieć na celu obejście ustawy
b) Osoba fizyczna, sporządzająca testament, musi mieć zdolność testowania (pełna zdolność do cz. p.)
c) Testator musi sporządzić testament osobiście (przedstawiciel nie wchodzi w grę)
d) Oświadczenie ostatniej woli testatora nie może być dotknięte wadą oświadczenia woli
- pod wpływem błędu
- pod wpływem groźby
- w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli
→ osoba mająca w tym interes może powołać się na wadę w przeciągu 3 lat od daty dowiedzenia się o przyczynie nieważności
e) Testament musi być sporządzony w przewidzianej przez prawo formie
f) Testament może zawierać oświadczenie woli tylko jednego spadkodawcy
- pod rygorem nieważności bezwzględnej
15. Treść testamentu.
→ Prawo nie określa, ani minimum ani maksimum treści testamentu.
→ Testament może zawierać tylko jedno rozrządzenie np.
- testament negatywny ( polega na wyłączeniu przez spadkodawcę w treści testamentu określonej osoby [osób] od dziedziczenia ustawowego bez powołania w jej miejsce innej osoby; osoba wyłączona testamentem negatywnym po zmarłym nie dziedziczy, ale ma prawo do zachowku po nim
→ Wola spadkodawcy może modyfikować ustawowy porządek dziedziczenia.
16. Testamenty zwykłe i szczególne - podstawa podziału.
→ Podstawą podziału jest forma testamentu.
a) Zwykłe - holograficzny, allograficzny i notarialny
b) Szczególne - ustny, testament sporządzony podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym oraz testament wojskowy.
17. Testament holograficzny (własnoręczny) - przesłanki ważności.
→ Holograficzny czyli własnoręczny. Forma testamentu zwykłego.
→ Przesłanki ważności:
a) Spadkodawca musi napisać testament w całości własnoręcznie, w dowolnym języku
b) Musi własnoręcznie podpisać tak sporządzone pismo.
- ważne jest to co znajduje się przed podpisem
- imię i nazwisko; pierwsza litera imienia i nazwisko; nazwisko; pseudonim używany przez spadkobiercę
c) Pismo zawierające testament własnoręczny powinno być opatrzone datą
- brak daty powoduje nieważność w 3 wypadkach:
1. Gdy istnieją wątpliwości, co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu np. spadkodawca został ubezwłasnowolniony i nie wiadomo kiedy sporządził testament czy przed czy po ubezwłasnowolnieniu.
2. Gdy istnieją wątpliwości, co do treści testamentu np. spadkodawca ustanowił spadkobierca swojego syna a miał ich kilku i nie wiadomo, o którego chodzi.
3. W razie wątpliwości co do wzajemnego stosunku kilku testamentów np. spadkodawca pozostawił dwa własnoręczne testamenty, których postanowienia są ze sobą sprzeczne.
18. Testament allograficzny - pojęcie i przesłanki ważności.
→ Jest to forma testamentu zwykłego, który sporządza się w obecności osoby pełniącej określone funkcje publiczne przez złożenie odpowiedniego oświadczenia (ustnie) zgodnie z wymogami określonymi przez prawo.
→ Przesłanki ważności:
a) Spadkodawca musi oświadczyć swoja ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika USC w obecności 2 świadków.
b) Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole - z podaniem daty jego sporządzenia; może go sporządzić świadek lub powołany protokolant w dowolnej formie (ręcznie, na maszynie)
c) Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków.
d) Protokół odczytany podpisuje spadkodawca, osoba odbierająca oświadczenie i świadkowie.
- jeżeli spadkodawca nie może złożyć podpisu należy ten fakt odnotować w protokole podając przyczynę
19. Przesłanki ważności testamentu allograficznego.
→ Przesłanki ważności:
a) Spadkodawca musi oświadczyć swoja ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika USC w obecności 2 świadków.
b) Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole - z podaniem daty jego sporządzenia; może go sporządzić świadek lub powołany protokolant w dowolnej formie (ręcznie, na maszynie)
c) Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków.
d) Protokół odczytany podpisuje spadkodawca, osoba odbierająca oświadczenie i świadkowie.
- jeżeli spadkodawca nie może złożyć podpisu należy ten fakt odnotować w protokole podając przyczynę
20. Świadkowie przy sporządzaniu testamentu - niemożność bycia świadkiem.
→ Świadkami nie mogą być:
a) Osoby nie mające pełnej zdolności do czynności prawnych, niewidome, głuche, nieme, nie umiejące czytać i pisać, nie władające językiem w którym spadkodawca sporządził testament, skazane prawomocnym wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
b) Osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść, jej małżonek, krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Postanowienie przeznaczające jednej z tych osób jakąkolwiek korzyść jest nieważne.
21. Zasada swobody testowania.
→ Jest to możliwość dysponowania majątkiem przez osobę fizyczną na wypadek śmierci. [ zgodnie ze swoją wolą]
- postanowienia testatora nie mogą być sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa cywilnego np. nie można ustanowić spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
→ Testator może dokonywać całego szeregu rozporządzeń np.
- ustanowienie spadkobiercy
- wykluczenie od dziedziczenia określonej osoby, powołanej do spadku z ustawy bez jednoczesnego powołania w jej miejsce innej osoby (tzw. testament negatywny)
- ustanowienie zapisów oraz poleceń
- pozbawienie określonych osób do zachowku (wydziedziczenie)
- ustanowienie wykonawcy testamentu
- polecenia co do sposobu podziału spadku
- akt fundacyjny
→ Gwarancję swobody testowania zapewniają:
- zakaz sporządzania testamentów wspólnych
- reguły wykładni testamentu - należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić jak najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy
22. Zapis - porównaj sytuację zapisobiercy i spadkobiercy.
1. Spadkobierca wstępuje w ogół praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy, zapisobierca ma zaś przeznaczoną w testamencie ściśle określoną korzyść majątkową i za długi spadkowe odpowiedzialności nie ponosi.
2. Nabycie spadku przez spadkobiercę następuje ipso iure z chwilą otwarcia spadku, zapisobierca natomiast nabywa w tej chwili wierzytelność, na podstawie której może żądać wykonania zapisu
3. W drodze dziedziczenia spadkobierca nabywa wszystkie rzeczy i prawa wchodzące w skład spadku, zapis jest natomiast wartością ściśle określoną
4. Niemożliwe jest ustanowienie spadkobiercy pod warunkiem lub zastrzeżeniem terminu, w pełni zaś dopuszczalne jest warunkowe lub terminowe ustanowienie zapisobiercy
23. Zachowek - pojęcie.
→ Jest to każda instytucja, której celem jest zapewnienie pewnej korzyści ze spadku osobom najbliższym spadkodawcy. (rezerwa i zachowek)
- Zachowek jest to roszczenie o wypłatę określonej sumy pieniężnej, stanowiącej równowartość ściśle określonej części czystego spadku.
- Z roszczeniem takim może wystąpić spadkobierca ustawowy, uprawniony do zachowku przeciwko osobie, która jest zobowiązana do wypłacenia zachowku.
- Osoba zobowiązana do wypłacenia zachowku jest spadkobierca dziedziczący spadek lub osoba obdarowana przez spadkodawcę jeszcze za życia.
- Roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem 3 lat od chwili ogłoszenia testamentu, a jeżeli przysługują przeciwko osobie obdarowanej to z upływem 3 lat od otwarcia spadku.
24. Osoby uprawnione do zachowku - krąg, przesłanki, zakres.
→ Z kręgu spadkobierców ustawowych roszczenie o zachowek przysługuje:
- zstępnym
- małżonkowi
- rodzicom spadkodawcy
→ W pierwszej kolejności zachowek należy się małżonkowi i zstępnym spadkodawcy
- rodzice spadkodawcy otrzymują zachowek tylko wówczas, gdy spadkodawca nie zostawił zstępnych lub też jego zstępni nie dziedziczyli by z ustawy (odrzucili spadek lub zostali uznani za niegodnych dziedziczenia)
→ Zachowek nie przysługuje osobom:
- które odrzuciły spadek z ustawy lub zrzekły się dziedziczenia
- niezgodnym i wydziedziczonym,
- wyłączonemu od dziedziczenia małżonkowi z art. 940 k. c.( jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione)
25. Na czym polega wydziedziczenie.
→ Polega na pozbawieniu prawa do zachowku osoby uprawnionej. Może nastąpić tylko w testamencie i tylko z powodów ściśle w ustawie określonych. Jeżeli uprawniony do zachowku:
a) Wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie (stan musi trwać przez pewien czas) w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego np. nie pracuje, jest alkoholikiem.
b) Dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko zdrowiu, życiu lub wolności, albo rażącej obrazy czci.
c) Uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, np. nie płaci zasądzonych alimentów, brak opieki w chorobie.
→ wydziedziczony nie otrzyma jakiejkolwiek korzyści ze spadku po zmarłym.
26. Przyjęcie i odrzucenie spadku - istota i skutki.
→ Nabycie spadku przez spadkobiercę w chwili otwarcia spadku ma charakter tymczasowy. (Powołany do spadku ma prawo w terminie 6 m-cy od chwili dowiedzenia się o tytule swego powołania spadek przyjąć lub odrzucić.
- Milczenie uważa się za proste przyjęcie spadku, wyjątki (gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych lub osoba, co do której istnieją podstawy do jej ubezwłasnowolnienia; osoba prawna lub Skarb Państwa to brak oświadczenia w terminie uważany jest za przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza).
→ Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub notariuszem.
- nie może być złożone pod warunkiem lub ograniczone terminem
- jest nieodwołalne
- jest niepodzielne - nie można częściowo spadku przyjąć a częściowo odrzucić
→ Przyjmując spadek spadkobierca może to uczynić bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe ( proste przyjęcie) lub ograniczyć odpowiedzialność za długi spadkowe (przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza)
→ Spadkobierca, który odrzucił spadek zostaje wyłączony od dziedziczenia tak samo jak spadkobierca, który nie dożył otwarcia spadku.
- Do dziedziczenia powołani są zstępni odrzucającego spadek (wnuki, prawnuki spadkodawcy lub zstępni jego rodzeństwa), a w razie braku zstępnych spadkodawcy - spadkobiercy drugiej grupy lub gmina.
→ Skutkiem prawnym przyjęcia spadku jest połączenie majątku spadkowego i majątku osobistego spadkobiercy.
- oznacza to, że wierzyciele spadku będą mogli poszukiwać zaspokojenia swoich roszczeń na całym majątku spadkobiercy
→ Odrzucenie spadku przez spadkobiercę z pokrzywdzeniem swoich wierzycieli daje możliwość tym wierzycielom wystąpienia o uznanie bezskuteczności odrzucenia spadku.
- w ciągu 6 m-cy od powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku przez dłużnika; nie później niż w ciągu 3 lat od dnia odrzucenia spadku
27. Skutki odrzucenia spadku.
→ Spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia tak samo jak spadkobierca, który nie dożył otwarcia spadku.
- Do dziedziczenia powołani są zstępni odrzucającego spadek (wnuki, prawnuki spadkodawcy lub zstępni jego rodzeństwa), a w razie braku zstępnych spadkodawcy - spadkobiercy drugiej grupy lub gmina.
→ Odrzucenie spadku przez spadkobiercę z pokrzywdzeniem swoich wierzycieli daje możliwość tym wierzycielom wystąpienia o uznanie bezskuteczności odrzucenia spadku.
- w ciągu 6 m-cy od powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku przez dłużnika; nie później niż w ciągu 3 lat od dnia odrzucenia spadku
28. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
→ Istota przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez spadkobiercę polega na tym, iż odpowiedzialność takiego spadkobiercy za długi spadkowe zostaje ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Wartość stanu czynnego spadku stanowi sumę wartości wszystkich aktywów wchodzących w skład spadku. Spadkobierca odpowiada wszelkimi składnikami swego majątku (a więc także tymi, które nie wchodziły w skład spadku), ale tylko do wspomnianej wartości. Zatem wyczerpanie wartości stanu czynnego spadku zwalnia spadkobiercę od dalszej odpowiedzialności.
29. Długi spadkowe - pojęcie, odpowiedzialność.
→ Spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe od chwili otwarcia spadku.
- do chwili złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku
- po przyjęciu spadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem (następuje połączenie 2 mas majątkowych)
1. Odpowiedzialność nieograniczona:
- w razie prostego przyjęcia spadku
- jeżeli suma długów okaże się wyższa niż wartość majątku spadkowego, spadkobierca stanie się uboższy, niż przed spadkobraniem
2. Odpowiedzialność ograniczona:
- gdy spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza
- spadkobierca odpowiada całym swoim majątkiem za długi spadkowe, ale tylko do wysokości stanu czynnego spadku
- spis inwentarza musi być sporządzony w sposób rzetelny, aby się powołać na ograniczenia
→ Odpowiedzialność za długi spadkowe jest zawsze ograniczona:
a) odpowiedzialność z tytułu zapisów i poleceń - ogranicza się do wartości stanu czynnego spadku
b) odpowiedzialność z tytułu zachowku - ogranicza się do wysokości nadwyżki przekraczającej wysokość zachowku należnego spadkobiercy, zobowiązanemu do zaspokojenia roszczeń o zachowek innych uprawnionych do zachowku
→ Jeżeli jest kilku spadkobierców to odpowiedzialność za długi spadkowe obciąża wszystkich proporcjonalnie do wielkości ich udziałów w całości spadku
- do chwili działu spadku odpowiedzialność współspadkobierców jest solidarna
- po podziale spadku każdy spadkobierca odpowiada za długi spadkowe sam w stosunku do wielkości swojego udziału w spadku
30. Umowy dotyczące spadku.
→ K. c. zabrania zawierania umów o spadek po osobie żyjącej. Wyjątkiem jest umowa zrzeczenia się dziedziczenia (spadkobierca ustawowy zrzeka się dziedziczenia po przyszłym spadkodawcy)
- zrzeczenie się dziedziczenia i odrzucenie spadku wywołują takie same skutki prawne;
* zrzeczenie dochodzi jednak do skutku w drodze umowy, a odrzucenie jest jednostronnym oświadczeniem woli;
* zrzec się można tylko za życia spadkodawcy, a dorzucić spadek po śmierci spadkodawcy
* skutki prawne zrzeczenia się obejmują zrzekającego się i jego zstępnych
* zrzeczenie się nie może być zaskarżone przez wierzycieli zrzekającego się
- forma aktu notarialnego; zrzekający się i jego zstępni zostają wyłączeni od dziedziczenia tak jakby nie dożyli otwarcia spadku
- zrzekający nie jest powołany do dziedziczenia z mocy ustawy, ale może dziedziczyć po spadkodawcy na mocy testamentu lub otrzymać zapis
- może zostać rozwiązana przez zawarcie nowej umowy w formie aktu notarialnego
→ Umowa zbycia spadku:
- Może być zawarta po otwarciu spadku po złożeniu oświadczenia przez spadkobiercę o przyjęciu spadku.
- niemożliwe jest zawarcie po dziale spadku, gdyż od chwili działu spadek jako odrębna masa majątkowa przestaje istnieć
- spadkobierca przenosi należny mu spadek w całości lub w części albo swój udział w spadku na nabywcę
- umowa jest umową:
* rozporządzającą (prawa spadkobiercy przechodzą na nabywcę)
* przyczynową (dlatego przenosi spadek, że go np. sprzedaje lub darowuje)
* umowa nie musi być odpłatna
* w formie aktu notarialnego
31. Na czym polega stwierdzenie nabycia spadku.
→ Sąd spadku przeprowadza postępowanie sądowe w trybie nieprocesowym i wydaje - mające deklaratywny charakter- postanowienie, w którym określa osobę spadkodawcy oraz wszystkich jego spadkobierców, ustalając jednocześnie wysokość ich udziałów w całości spadku.
- może nastąpić dopiero po otwarciu spadku na wniosek osoby do tego uprawnionej, czyli mającej interes prawny w uzyskaniu stwierdzenia
→ Skutki:
- spadkobierca może objąć spadek w posiadanie oraz zarządzać nim i rozporządzać
- stanowi wyłączny dowód przejścia praw należących do spadku na spadkobiercę
- istnieje domniemanie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie , jest spadkobiercą
32. Cel, tryby i sposoby działu spadku.
1. Cel:
- w drodze działu spadku następuje zniesienie współwłasności majątku spadkowego
- nie jest obowiązkowe; uprawnionym do żądania działu spadku jest każdy spadkobierca
- ustaje solidarna odpowiedzialność współspadkobierców za długi spadkowe
2. Tryby:
a) Umowa o dział spadku
- dokonują spadkobiercy w umowie (tylko za zgoda wszystkich spadkobierców)
- spadkobiercy w umowie jednocześnie rozliczają wzajemne roszczenia (np. z tytułu spłaconych długów spadkowych)
- forma jest dowolna, lecz gdy umowa obejmuje także nieruchomości to pod rygorem nieważności powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego
b) Dział sądowy
- gdy nie ma zgody spadkobierców na dokonanie działu w umowie to każdy ze spadkobierców może wystąpić z żądaniem dokonania działu przez sąd
- osoba występująca powinna legitymować się postanowieniem o stwierdzeniu nabyciu spadku
- sąd w toku sprawy nakłania spadkobierców do zawarcia przed sądem ugody sądowej; jeżeli spadkobiercy złożą zgodny wniosek co do sposobu przeprowadzenia działu, sąd po zbadaniu sprawy, wyda postanowienie działowe odpowiadające treści wniosku
- gdy pomiędzy spadkobiercami brak jest zgody sąd przeprowadza postępowanie działowe; ustala skład i wartość spadku, rozstrzyga o wzajemnych roszczeniach spadkobierców
- sąd wydaje postanowienie działowe
3. Sposób podziału spadku:
a) Dział spadku może nastąpić przez jego podział w naturze
- fizyczny podział masy spadkowej
- ma pierwszeństwo (najlepiej zabezpiecza interesy spadkobierców)
b) Rzecz może otrzymać jeden lub kilku spadkobierców na własność, z obowiązkiem dokonania spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.
- w razie niedopuszczalności podziału fizycznego
c) Podział cywilny
- gdy nie może być dokonany jeden z wyżej podanych sposobów
- przedmioty wchodzące w skład spadku zostaną sprzedane, a uzyskana tą drogą suma ulegnie podziałowi pomiędzy spadkobierców
V. Prawo rodzinne.
1. Zstępny, wstępny, krewny w linii prostej i bocznej, stopień pokrewieństwa.
→ Zstępny - potomek
Wstępny - przodek
→ Krewny w linii prostej - więź między osobami pochodzącymi jeden od drugiego np. syn-ojciec-dziadek
Krewny w linii bocznej - więź między osobami mającymi wspólnego przodka np. rodzeństwo
→ Podstawą określenia stopnia pokrewieństwa w linii prostej jest liczba urodzeń dzieląca dane osoby.
W linii bocznej tyle jest stopni ile osób w obu szeregach.
2. Powinowactwo - pojęcie i skutki prawne.
Stosunek rodzinnoprawny łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego małżonka. Jest to tylko więź
prawna. Mąż jest spowinowacony z krewnymi żony w takim stopniu, w jakim żona jest z nimi
spokrewniona.
- powinowactwo trwa mimo ustania małżeństwa, chyba że zostało ono unieważnione.
3. Formy zawarcia małżeństwa.
→ Polskie prawo od 1999 r. dopuszcza 2 formy zawarcia małżeństwa:
1. Cywilna
2. Konkordatowa - od 1999
4. Przesłanki zawarcia małżeństwa.
→ Przesłanki konieczne:
1. Forma cywilna
a) Odmienność płci nupturientów
b) Jednoczesna obecność nupturientów przy składaniu oświadczeń woli o wstąpienie w związek małżeński
-z ważnych powodów przy zgodzie sądu zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika
c) Zgodność oświadczeń woli nupturientów
d) Odebranie oświadczeń nupturientów przez kompetentną osobę reprezentującą właściwy urząd państwowy. (kierownik USC; konsul polski)
2. Forma konkordatowa
a) zawarcie przez kobietę i mężczyznę związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego.
b) Oświadczenie przez nupturientów w obecności duchownego woli jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu.
c) Sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika USC ( duchowny musi w przeciągu 5 dni przesłać zaświadczenie stwierdzające złożenie oświadczeń woli do USC
→ Przesłanki formalno-porządkowe:
a) Złożenie odpowiednich dokumentów:
- dokumentu tożsamości
- odpisu skróconego aktu urodzenia
- pisemnego zapewnienia o braku przeszkód małżeńskich miesiąc przed ślubem
b) Małżeństwo przed kierownikiem USC nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia kiedy złożyły zapewnienie, że nie wiedza o istnieniu okoliczności wyłączających.
c) Kierownik USC wydaje zaświadczenie stwierdzające brak przeszkód małżeńskich.
d) Zawarcie małżeństwa następuje z zachowaniem odpowiedniej formy, publicznie, w obecności 2 świadków pełnoletnich.
5. Udział kierownika USC przy zawarciu małżeństwa.
- składa mu się pisemne zapewnienie, że nupturienci nie wiedzą o przeszkodach małżeńskich
- wydaje zaświadczenie o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa
- w formie cywilnej małżeństwo zawierane jest przed nim
- sporządza akt małżeństwa po odebraniu zaświadczenia stwierdzającego złożenie w obecności duchownego
oświadczeń wyrażających wolę zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu
- Oświadczenie składa się przed nim o wyborze nazwiska
6. Przeszkody małżeńskie.
1. Bezwzględne - jeżeli istnieją małżeństwo nie może być zawarte
a) Ubezwłasnowolnienie całkowite
b) Bigamia
c) Pokrewieństwo w linii prostej i bocznej ( do 2 stopnia [rodzeństwo])
d) Przysposobienie ( chyba że zostanie rozwiązane)
2. Względne - sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa
a) Wieku - granica 18 lat; kobieta może za zezwoleniem sądu opiekuńczego z ważnych powodów zawrzeć małżeństwo
b) Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy - sąd może zezwolić gdy choroba nie zagraża małżeństwu.
c) Powinowactwo w linii prostej - z ważnych powodów sąd może zezwolić.
7. Względne przeszkody małżeńskie.
→ Względne - sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa
a) Wieku - granica 18 lat; kobieta może za zezwoleniem sądu opiekuńczego z ważnych powodów zawrzeć małżeństwo
b) Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy - sąd może zezwolić gdy choroba nie zagraża małżeństwu.
c) Powinowactwo w linii prostej - z ważnych powodów sąd może zezwolić.
8. Podstawy unieważnienia małżeństwa.
→ Znosi węzeł małżeński z mocą wsteczną. Wyrok ma moc konstytutywną. Wyróżniamy 3 grupy przyczyn
1. Przeszkody małżeńskie (chyba, że są to względne przeszkody i sąd zezwala na ich ominięcie)
2. Wady oświadczeń woli nupturientów - od 24 lipca 1998 r. art. 151 uwzględnia 3 wady:
a) Stan wyłączający świadome wyrażenie woli
b) Błąd nupturienta co do świadomości drugiej osoby
c) Bezprawna i poważna groźba. (nupturientowi lub innej osobie grozi niebezpieczeństwo osobiste)
- Unieważnienia może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.
- Nie można żądać unieważnienia po upływie 6 m-cy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbę, w każdym wypadku po upływie 3 lat od zawarcia małżeństwa.
3. Wadliwe zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika
a) Gdy brak było zezwolenia sądu na udział pełnomocnika
b) Gdy pełnomocnictwo było nieważne
c) Gdy zostało skutecznie odwołane
- Małżonkowie z unieważnionego małżeństwa mogą dochodzić między sobą alimentów na zasadach przewidzianych dla rozwiedzionych małżonków. W złej wierze jest małżonek, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o przeszkodzie.
9. Przesłanki rozwodu.
→ Rozwód to rozwiązanie istniejącego małżeństwa ze skutkiem na przyszłość
1. Pozytywne - zupełny (brak więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej) i trwały (niemożliwy powrót to więzi) rozłam pożycia małżeńskiego.
2. Negatywne
a) Brak zagrożenia przez rozwód zagrożenia dobra wspólnych małoletnich dzieci
b) Brak wyłączonego zawinienia rozkładu pożycia małżonka domagającego się rozwodu
c) Brak sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego
10. Przesłanki i skutki separacji sądowej.
→ Usankcjonowanie orzeczeniem sądowym stanu separacji faktycznej ze skutkami typowymi dla orzeczenia rozwodu.
1. Przesłanki:
a) Pozytywne
- Zupełny rozkład pożycia małżeńskiego
b) Negatywne - zagrożenie dla dobra małoletnich dzieci - sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
2. Skutki
- Nie kończy małżeństwa
- Nie można zawrzeć nowego małżeństwa
- Małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy
- Obowiązek alimentacyjny małżonka nieuznanego za winnego rozkładu pożycia nie wygasa ipso iure po 5 latach.
- W miejsce dotychczasowego majątkowego ustroju małżeńskiego powstaje przymusowy przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej
11. Treść wyroku rozwodowego.
1. Obligatoryjne:
a) Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa
b) Orzeczenie o winie rozkładu małżeństwa ( chyba, że małżonkowie sobie tego nie życzą)
c) O władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi
d) O obowiązku alimentacyjnym wobec wspólnych dzieci
e) O sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania
2. Fakultatywne
a) O podziale majątku wspólnego, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu rozwodowym
b) O uprawnieniach do wspólnego mieszkania; podział prawa do mieszkania lub nawet nakaz eksmisji jednego małżonka.
c) O obowiązku alimentacyjnym między małżonkami po rozwodzie
12. Wzajemne prawa i obowiązki małżonków.
1. Obowiązki
a) Wspólnego pożycia (utrzymanie więzi), wzajemnej pomocy, wierności, współdziałania dla dobra rodziny.
b) Ponoszenia solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte osobiście przez współmałżonka, w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny.
2. Prawa
a) Do wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny bez nadrzędności małżonków
b) Do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego należących do jednego małżonka
c) Do reprezentacji w zakresie zwykłego zarządu sprawami współmałżonka
13. Nazwiska małżonków.
→ Pełna swoboda wyboru nazwiska
→ Każde z małżonków może:
- zachować swoje nazwisko
- połączyć ze swoim nazwisko małżonka
- mogą nosić wspólne nazwisko
→ Należy złożyć oświadczenie o wyborze nazwiska przed kierownikiem USC
14. Nazwisko dziecka.
1. Dzieci wspólne małżonków
- wszystkie dzieci noszą to same nazwisko
- jest to nazwisko męża chyba że małżonkowie ustalili przy zawarciu małżeństwa, że będzie to nazwisko matki
- zmiana nazwiska dziecka po ukończeniu 13 r.ż. wymaga jego zgody
2. Dziecko uznane
- nosi nazwisko ojca
- chyba że uznający przy uznaniu złożył oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko matki
3. Ojcostwo lub macierzyństwo nie ustalone
- gdy ojcostwo nie ustalone nosi nazwisko matki
- dziecko obojga nieustalonych rodziców nosi nazwisko przyznane przez sąd
15. Istota ustroju wspólności ustawowej.
→ Ustrój ustawowy jest preferowany przez ustawodawcę. Wiąże małżonków jeżeli nie ustanowili ustroju umownego i nie istnieją podstawy istnienia ustroju przymusowego. Powstaje zasadniczo z chwilą zawarcia małżeństwa (art. 31 k.r.o.), a wyjątkowo w czasie jego trwania w przypadku gdy:
- następuje rozwiązanie umowy majątkowej małżeńskiej
- w razie umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego
- z chwilą zniesienia separacji ( chyba, że chcą utrzymać rozdzielność)
→ Istnieją 3 masy majątkowe
- majątek osobisty męża
- majątek osobisty żony
- majątek wspólny
16. Majątek wspólny małżonków i jego skład.
→ Tworzą go przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, z wyjątkiem tych, które podlegają zaliczeniu do majątku osobistego małżonków.
→ Do majątku wspólnego należą np.
- Pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
- Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków
- Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego małżonków
- przedmioty majątkowe nabyte zarówno przez oboje, jak i przez jednego z małżonków
• udziały w spółce z.o.o.
• akcje, także imienne (gdy są one objęte współwłasnością majątkową małżeńską, akcjonariuszem może być tylko jeden ze współmałżonków)
17. Majątki odrębne małżonków.
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej
- nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę
- prawa wynikające ze spółki cywilnej jako wspólnika, ale dochód jest wspólny
- dobra do zaspokajania osobistych potrzeb
- prawa niezbywalne przysługujące tylko jednej osobie
- przedmioty pochodzące z zadość uczynienia, odszkodowania za uszkodzenie zdrowia (renta jest wspólna)
- przedmioty uzyskane z tytułu osobistych osiągnięć (nagroda)
- prawa autorskie
- surogacja - wszystko co nabywa się w zamian majątku osobistego zostaje w majątku osobistym
18. Zasady zarządu majątkiem wspólnym.
→ Zarząd majątkiem wspólnym obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych już należących do majątku wspólnego.
→ Obydwoje małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonaniu zarządu majątku wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
→ Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym.
→ Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza sam.
→ W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.
→ Obligatoryjnie zgoda jednego małżonka jest potrzebna do dokonania przez drugiego czynności zarządu majątkiem wspólnym, prowadzących do zbycia albo obciążenia nieruchomości, użytkowania wieczystego; prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek, lokal gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwo. do dokonania czynności zarządu lub pobierania z niej pożytków albo wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa.
→ Jednostronna czynność wykonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
→ Sprzeciw - jeden małżonek może się sprzeciwić zamierzonej czynności zarządu drugiego małżonka; ważny jest gdy kontrahent mógł się z nim zapoznać; dotyczy zarządu wspólnego
19. Ustrój rozdzielności majątkiem wspólnym.
→ Polega na tym, że każdy z małżonków ma swój majątek i samodzielnie nim zarządza i nim odpowiada za długi.
→ Pełna rozdzielność może być:
1. Umowna - intercyza - rozdzielność zależna od małżonków.
2. Przymusowa - rozdzielność niezależna od małżonków
- z orzeczenia sądu na żądanie jednego z małżonków z ważnych powodów (separacja faktyczna)
- powstaje ex lege z chwilą uprawomocnienia się wyroku o ubezwłasnowolnienie małżonka
- ex lege w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków
- ogłoszenie separacji
20. Umowa majątkowa małżeńska - treść, forma.
1. Forma
- akt notarialny pod rygorem nieważności
2. Treść
- obejmuje porozumienie stron o wyborze ustroju majątkowego, zasady przynależności do nich praw majątkowych
- można ustanowić pełną rozdzielność majątkową
- rozdzielność z wyrównaniem dorobku
- wspólność umowna
• rozszerzona - umawiają się iż pewne składniki z majątku osobistego będą wchodziły do wspólnego
• ograniczona - to co w ustawowym wchodzi do majątku wspólnego będzie wchodziło do osobistego
21. Prawne sposoby ustalenia ojcostwa.
→ K.r.o. przewiduje 3 sposoby ustalenia ojcostwa
1. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
- Treść domniemania - [ art.62 k.r.o.] Domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki, jeżeli urodziło się w czasie trwania małżeństwa, albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia.
- Zaprzeczenie ojcostwa - powództwo może wytoczyć mąż matki dziecka, matka, samo dziecko (18), prokurator. Jeżeli dziecko urodzi się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, jeżeli w procesie o zaprzeczenie ojcostwa mąż złoży oświadczenie, że nie jest ojcem dziecka. Zaprzeczenie nie jest możliwe przed urodzeniem dziecka i po jego śmierci.
- okres koncepcyjny - między 181a 300 dniem przed urodzeniem dziecka
2. Uznanie dziecka
→ Jest sposobem ustalenia ojcostwa na podstawie oświadczenia mężczyzny przyznającego swoje ojcostwo w stosunku do dziecka nie mającego ojca prawnie ustalonego.
- uznanie dziecka jest czynnością jednostronną, która do swojej ważności wymaga zgody matki i dziecka (pełnoletniego).
- Uznanie następuje przed kierownikiem USC, albo przed sądem opiekuńczym; konsulem za granicą
- Uznane może być dziecko poczęte, lecz jeszcze nie urodzone; małoletnie i pełnoletnie; po śmierci dziecka uznanie może nastąpić tylko, gdy dziecko zostawia swoich zstępnych.
- Pociąga za sobą wszelkie prawne skutki jakie wynikają z faktu prawnie ustalonego ojcostwa (władza rodzicielska, alimentacja, dziedziczenie).
- Unieważnienie uznania może nastąpić wyłącznie w postępowaniu sądowym
• z powodu wad oświadczeń woli - w ciągu jednego roku od ich złożenia
- dziecko po osiągnięciu pełnoletniości może domagać się unieważnienia uznania na tej podstawie, że mężczyzna, który je uznał nie jest jego ojcem. - w ciągu 3 lat.
- po śmierci dziecka unieważnienie uznania jest niemożliwe
- uznanie jest bezwzględnie nieważne z powodu:
• sprzeczności z ustawą, niezachowanie odpowiedniej formy
• przymus fizyczny
• brak zdolności do czynności prawnych po stronie uznającego
3. Sądowe ustalenie ojcostwa.
→ Jest dopuszczalne, gdy ojcostwo nie wynika ani z domniemania ani z uznania dziecka.
→ Nie jest dopuszczane zaprzeczenie ojcostwa ustalonego przez sąd.
→ Może go żądać dziecko, matka, domniemany ojciec, prokurator
→ Domniemywa się że ojcem dziecka jest ten kto obcował z matką w okresie koncepcyjnym
22. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki - podstawa, treść, charakter.
1. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
- Treść domniemania - [ art.62 k.r.o.] Domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki, jeżeli urodziło się w czasie trwania małżeństwa, albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia.
- Zaprzeczenie ojcostwa - powództwo może wytoczyć mąż matki dziecka, matka, samo dziecko (18), prokurator. Jeżeli dziecko urodzi się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, jeżeli w procesie o zaprzeczenie ojcostwa mąż złoży oświadczenie, że nie jest ojcem dziecka. Zaprzeczenie nie jest możliwe przed urodzeniem dziecka i po jego śmierci.
- okres koncepcyjny - między 181a 300 dniem przed urodzeniem dziecka
23. Uznanie dziecka - pojęcie i przesłanki.
Uznanie dziecka
→ Jest sposobem ustalenia ojcostwa na podstawie oświadczenia mężczyzny przyznającego swoje ojcostwo w stosunku do dziecka nie mającego ojca prawnie ustalonego.
- uznanie dziecka jest czynnością jednostronną, która do swojej ważności wymaga zgody matki i dziecka (pełnoletniego).
- Uznanie następuje przed kierownikiem USC, albo przed sądem opiekuńczym; konsulem za granicą
- Uznane może być dziecko poczęte, lecz jeszcze nie urodzone; małoletnie i pełnoletnie; po śmierci dziecka uznanie może nastąpić tylko, gdy dziecko zostawia swoich zstępnych.
- Pociąga za sobą wszelkie prawne skutki jakie wynikają z faktu prawnie ustalonego ojcostwa (władza rodzicielska, alimentacja, dziedziczenie).
- Unieważnienie uznania może nastąpić wyłącznie w postępowaniu sądowym
• z powodu wad oświadczeń woli - w ciągu jednego roku od ich złożenia
- dziecko po osiągnięciu pełnoletniości może domagać się unieważnienia uznania na tej podstawie, że mężczyzna, który je uznał nie jest jego ojcem. - w ciągu 3 lat.
- po śmierci dziecka unieważnienie uznania jest niemożliwe
- uznanie jest bezwzględnie nieważne z powodu:
• sprzeczności z ustawą, niezachowanie odpowiedniej formy
• przymus fizyczny
• brak zdolności do czynności prawnych po stronie uznającego
24. Treść władzy rodzicielskiej.
→ Władza rodzicielska to ogół uprawnień i obowiązków rodziców względem osoby i majątku dziecka. Powstaje z chwilą urodzenia dziecka.
→ Teść:
1. Piecza nad osobą dziecka
- obowiązki i uprawnienia w zakresie wychowana dziecka, kierowania nim, troski o zapewnienie dziecku odpowiednich warunków egzystencji i bezpieczeństwa.
- powiązany jest obowiązek okazywania przez dziecko posłuszeństwa rodzicom
2. Zarząd majątkiem dziecka
- cały majątek dziecka, z wyjątkiem jego zarobków i przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku, przedmiotów nabytych przez dziecko w drodze darowizny lub dziedziczenia, jeżeli darczyńca czy spadkodawca wyłączył zarząd rodziców.
- czynności zwykłego zarządu majątkiem dziecka rodzice mogą wykonywać samodzielnie, natomiast czynności przekraczające zwykły zarząd i zgoda rodziców na dokonanie takich czynności przez samo dziecko wymagają uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego.
3. Reprezentacja dziecka
- Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Mogą dokonywać w imieniu dziecka czynności prawnych oraz czynności procesowych w postępowaniu sądowym i administracyjnym.
- Wyłączenie reprezentacji:
• przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską
• przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem
• nie mogą w imieniu dziecka dokonywać czynności ściśle osobistych np. zawrzeć małżeństwa - Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka sąd opiekuńczy ustanawia kuratora.
25. Przesłanki i skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej.
1. Przesłanki
- gdy zachodzi niemożność jej wykonania z powodu trwałej przeszkody np. wyjazd rodziców za granice na stałe
- gdy władza rodzicielska jest niewłaściwie wykonywana (nadużywają swojej władzy lub w sposób rażący zaniedbują)
2. Skutki:
- utrata wszystkich praw i obowiązków składających się na władzę rodzicielską
26. Pojęcie przysposobienia i jego rodzaje.
→ Jest zastępczą formą naturalnego stosunku rodzicielskiego, który zostaje przez przysposobienie zastąpiony w sensie prawnym. Służy dobru dziecka zapewniając mu życie w normalnych warunkach rodzinnych.
→ Rodzaje:
1. Wspólne ( np. małżeństwo) i indywidualne
2. Imienne (rodzice dziecka wyrażają zgodę na jego przysposobienie przez oznaczone osoby) i anonimowe
3. Pełne ( przysposobiony wchodzi w pełni w rodzinę przysposabiającego, a zarazem wychodzi ze swej rodziny naturalnej; jest rozwiązywalne); Niepełne (nie powoduje ani powiązań rodzinnych przysposobionego z rodziną przysposabiającego, ani nie niweczy powiązań rodzinnych przysposobionego z rodziną naturalną; powstaje stosunek prawny wyłącznie między przysposabianym, a przysposabiającym; jest rozwiązywalne); Całkowite
4. Krajowe i Zagraniczne (dot. zmiany miejsca zamieszkania)
27. Przysposobienie całkowite.
→ Następuje w razie przysposobienia anonimowego.
→ Zakres jest taki jak przysposobienia pełnego.
→ Skutki
- Przysposobiony traci swój dotychczasowy stan cywilny - wykluczone jest ustalenie jego naturalnego pochodzenia.
- Okryte jest tajemnicą - zapewnia anonimowość przysposobienia; sporządzenie nowego aktu urodzenia przysposobionego, w którym jako rodziców wpisuje się przysposabiających.
- Rozwiązanie jest niedopuszczalne.
28. Powstanie i rozwiązanie stosunku przysposobienia.
1. Powstanie
- Tryb sądowy w Polsce ( jest też kontraktowy)
- Przysposobienie dochodzi do skutku na podstawie prawomocnego postanowienia sądu opiekuńczego wydanego w postępowaniu nieprocesowym.
- Postępowanie sąd wszczyna wyłącznie na wniosek przysposabiającego.
- Przysposobienie małoletniego przez inną osobę może być orzeczone po śmierci przysposabiającego.
2. Rozwiązanie
→ nie jest możliwe rozwiązanie przysposobienia całkowitego
→ Przesłanka pozytywna:
- Istnienie ważnych powodów - głęboki i nieodwracalny rozkład więzi rodzinnej między stronami przysposobienia
→ Przesłanka pozytywna (3):
- Brak zagrożenia przez rozwiązanie przysposobienia dla dobra małoletniego dziecka
- Pozostawanie przy życiu przysposobionego i przysposabiającego, chyba że przysposabiający zmarł po wszczęciu postępowania o rozwiązanie.
- Brak winy strony żądającej rozwiązania przysposobienia
→ Rozwiązanie następuje wyłącznie w drodze sądowej w trybie procesu
→ Powództwo mogą wytoczyć przysposabiający albo przysposabiany
→ Skutkiem jest ustanie skutków przysposobienia z dwoma wyjątkami.
- przysposobiony zachowuje nazwisko oraz imię nabyte w następstwie przysposobienia
- sąd może utrzymać w mocy obowiązki alimentacyjne
29. Przesłanki roszczenia alimentacyjnego.
1. Stan niedostatku - przesłanka ogólna - prawo do alimentów powstaje w razie niedostatku osoby uprawnionej. W niedostatku jest ten, kto nie może utrzymać się własnymi siłami, gdyż nie posiada własnych środków majątkowych, ani nie ma możliwości zarobkowych.
2. Alimentacji dzieci przez rodziców - pełnoletniość dziecka nie zwalnia rodziców z obowiązku alimentacji, jeżeli dziecko nadal nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie; wygaśnięcie lub ograniczenie alimentów, gdy dziecko ma własne środki utrzymania.
30. Podmiotowy zakres obowiązku alimentacyjnego.
- Zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego
- Od zarobkowych i majątkowych, możliwości zobowiązanego
- Bierze się pod uwagę dochody jakie może osiągnąć zobowiązany
31. Opieka - rodzaje, przesłanki ustanowienia, treść.
→ Zapewnienie pieczy nad osobami lub majątkami osób, które samodzielnie nie mogą prowadzić swoich spraw.
→ Rodzaje
1. Publicznoprawna - socjalna nad osobami, które z własnych środków mających nie mogą zaspokoić potrzeb życiowych.
Faktyczna - polegającą na nie mającym podstawy prawnej zajmowaniu się sprawami osób, które nie są w stanie poprowadzić i załatwić samodzielnie swoich spraw.
2. Prywatnoprawna - zapewnia roztoczenie pieczy nad osobą i jej majątkiem, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie prowadzić swoich spraw.
- opieka nad małoletnim - surogat władzy rodzicielskiej; rodzinnoprawna
- opieka nad ubezwłasnowolnionym - cywilnoprawna
→ Przesłanki
1. Sieroctwo naturalne - np. oboje rodzice nie żyją
2. Sieroctwo społeczne - oboje rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej
→ Treść ( tak jak we władzy rodzicielskiej):
1. Piecza nad osobą dziecka
2. Zarząd jego majątkiem
3. Reprezentacja dziecka - opiekun jest ustawowym przedstawicielem - sprawuje opiekę bezpłatnie
→ Różnice między opieką a władzą rodzicielską
- Opiekun powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszystkich ważniejszych sprawach; rodzice w sprawach przekraczających zwykły zarząd.
- Opiekun podlega stałemu nadzorowi sądu opiekuńczego
- Opiekun ma obowiązek wysłuchania podopiecznego przed podjęciem decyzji w ważniejszych sprawach.
32. Zasady polskiego prawa rodzinnego.
1. Zasada dobra dziecka
2. Zasada równouprawnienia dzieci pozamałżeńskich z dziećmi urodzonymi w czasie trwania małżeństwa
3. Zasada dobra rodziny.
4. Zasada szczególnej ochrony rodziny i dziecka przez państwo.
5. Zasada monogamii.
6. Zasada świeckości małżeństwa i rodziny.
7. Zasada trwałości małżeństwa.
8. Zasada równouprawnienia małżonków
6